nieuw - prodemos · 2018. 9. 21. · met aandacht voor landelijke onderwerpen maar ook voor...
Post on 25-Aug-2020
2 Views
Preview:
TRANSCRIPT
€ 5,95uitgesproken onpartijdig
Waarom Gerd Leers moest aftreden
Hoe Wiegel ontsnapte aan de krakers
De zware schaduw van de raads- verkiezingen
De plopkap van Rutger
Ronald Plasterk:
‘De benoemde burgemeester uit
de grondwet!’
#0, 2013
p litieknieuw
Het was me een raadsel, vanaf het moment dat ik in politiek geïnteresseerd raakte. Want je kunt het zo gek niet bedenken, voor ongeveer alles en de laatste jaren ook over ongeveer iedereen is er wel een tijd-
schrift. Over kunst, geschiedenis, filosofie, wijn, voet-bal, tennis, mode en over BN‘ers zoals Linda en Maarten. Over alles dus, behalve politiek. Ja natuurlijk, er wordt veel over politiek geschreven. Maar een laagdrempelig tijdschrift uitsluitend over democratie, rechtsstaat, politici en de wereld aan het Binnenhof was er niet. Merkwaardig, want er is een markt: het ledental van alle politieke partijen samen is meer dan 300.000. En wie lid is van een partij, moet toch bovengemiddeld politiek geïnteresseerd zijn?
De vraag kwam weer boven na de kabinetscrisis en ver-kiezingen van 2010. Toen politiek bijna een hype werd. Meer aandacht, maar vluchtige aandacht. Via social media, satire en oppervlakkige nieuwsprogramma’s. Steeds meer mensen die geboeid raakten, snapten er steeds minder van. De snelheid van het nieuws maakte duiding moeilijk. Een politiek tijdschrift dat tien keer per jaar zou verschijnen zou hier iets aan kunnen doen.
Vanuit Groot-Brittannië was Total Politics een goed voorbeeld. Een blad dat geen politieke kleur heeft, posi-tief schrijft over het politieke proces en de ambitie heeft om nieuws te maken. Moeilijke onderwerpen uitlegt in begrijpelijke taal. Burgers die volksvertegenwoordigers willen worden de weg wijst naar de gemeenteraad, regionaal bestuur of in het Britse geval, het Lagerhuis. Kortom een blad dat bijdraagt aan het vergroten van het democratisch draagvlak. Gordon Brown, destijds eerste minister, begreep het en werkte mee aan de eerste editie in 2007. Hij maakte nieuws waardoor het tijdschrift geen ‘leuk blaadje’ over politiek werd, maar een medium dat ‘need to know’ was. Uitgesproken, maar tegelijkertijd onpartijdig. Alle partijen komen aan bod, met mening en al, maar de redactie kleurt ze niet in. Veel feiten en uitleg,
maar wie wil discussiëren moet een ander medium zoe-ken. Een formule waaraan je je kunt spiegelen.
Samen met Milja de Zwart, hoofdredacteur van Nieuwspoort Nieuws werd dan ook de stap gezet om Nieuwspoort en ProDemos te betrekken bij de plannen. Met deze twee instituten op het gebied van democratie, rechtsstaat en journalistiek zouden de plannen immers een vliegende start krijgen. Het bestuur van Nieuw-spoort en de directie van ProDemos waren bereid met ons de uitdaging aan te gaan en naar de politieke partijen te stappen met een uniek aanbod. Een abonnement tegen een zeer scherpe prijs op een blad waarin uw leden beslist geïnteresseerd zijn. Dat wij tien keer per jaar ver-schijnen, biedt partijen ook de mogelijkheid het eigen blad met ons tijdschrift mee te sturen, waardoor kosten dalen. Daar komt bij dat wij adverteerders, partners en sponsors door ons gezamenlijk initiatief in contact kunnen brengen met het politieke bedrijf. Daarbij kan gedacht worden aan gesprekken met politici, rond-leidingen, evenementen, zoals een debatwedstrijd voor nieuwe kandidaten op de kieslijst.
Aan de slag dus met een basisplan en een bladformule. Nieuws maken vanuit de coverstory. Terugkijken via achtergrondverhalen over historische politieke gebeur-tenissen. Maar ook vooruitblikken naar debatten en grote dingen die gaan komen. Recensies over boeken, films, televisieseries en theatervoorstellingen die onder andere geschreven worden door politici met journalis-tieke ervaring. En (staatsrechtelijke en journalistieke) duiding van ontwikkelingen die voor velen op het eerste gezicht moeilijk te doorgronden zijn. Met aandacht voor landelijke onderwerpen maar ook voor ontwikkelingen die op regionaal en lokaal bestuursniveau spelen en het provinciale of stedelijke belang overstijgen. Een voor-proef hiervan, de 0-editie, heeft u nu in handen. Met grote dank aan de redactie van Nieuwspoort Nieuws, onze vormgevers en de drukker stellen wij ons aan u voor. Aan de politieke partijen die in de Tweede Kamer vertegenwoordigd zijn. Aan adverteerders, partners en sponsors. Ernst van SplunterInitiatiefnemer Politiek Magazine
ERNST vaN SpluNTERWerkte van 1992 tot
2002 als persoon-
lijk medewerker,
persvoorlichter,
speechwriter en
Kamerlid bij de VVD-
Tweede Kamerfrac-
tie. In 2010 nam hij
vanuit de redactie
van Nieuwspoort
Nieuws het initiatief
Politiek Magazine op
te richten.
Uitgesproken onpartijdig
2013 3editorial
06
10
RoNalD plaSTERK
———De minister van
Binnenlandse Zaken over de gekozen
burgemeester, doe-democratie en Pow-
News
inhoudinhoud
17 EEN oNTEvREDEN volK ———Politiek poëtisch bezien vanaf de Amsterdamse Zeedijk door Thom de Lagh
16 TREND———Hoe stemmen vrouwen met
een niet-westerse afkomst?
#poliTiEK———Niet meer weg te denken: politieke tweets van volks-vertegenwoordigers
46
2819
SpEElplaaTS———Beeldreportage laat zien hoe de ME zich sinds 1980 op speciale oefenterreinen voorbereidt op confrontaties met relschoppers
ColoFoN———
Politiek is een initiatief van
Nieuws poort, ProDemos
en Van Splunter
Communicatie en
verschijnt 10 keer per jaar.
Lancerende
hoofdredactie:
Ernst van Splunter
Milja de Zwart
Redactie:
Nicole Bodéwes,
Josine Boven,
Gijs Korevaar,
Margriet van Lith,
Peter Schouten,
Magda de Vetten
Redactiesecretariaat
Hofweg 1H
2511 AA Den Haag
T: 070 – 750 4646
redactie@
politiekmagazine.com
www.politiekmagazine.com
Bladmanagement:
Raymond van Hooft
Concept & Design:
Lena Steinborn &
Matthijs Koppen
Druk:
NPNdrukkers, Breda
© niets uit deze uitgave mag open-
baar worden gemaakt of worden
gereproduceerd door middel van
druk, fotokopie, film, internet of op
welke andere wijze dan ook zonder
voorafgaande schriftelijke toe-
stemming van de redactie. uitspra-
ken van geïnterviewden geven niet
noodzakelijk het standpunt van de
redactie van politiek weer.
4HaRD vaK———Afgetreden politici vertellen hun verhaal. Gerd Leers over zijn vertrek als burgemeester van Maastricht
38 RECENSiES ———Boeken, films en tv-series over politiek. Bekeken en gelezen door o.a. Marleen Barth en Ton Elias
TERugbliK ———Een schril contrast: de troons-wisselingen in 1980 en in 2013. Hans Wiegel over 30 april 1980 en zijn contact met de Oranjes
KoRTNiEuwS ———met o.a. de klassen-strijd van de SP, lijstverbinding SGP en CU, de plopkap van Rutger bij GroenLinks
22
gEmEENTERaaDS-vERKiEziNgEN 2014———Voor lokale politici het jaar van de waarheid. Vooruitblik op verkiezingen met landelijke impact
2013politiek4 5
kort nieuwskort nieuws
ElFTal zET bEgiNSElEN 50pluS op papiER———
50PLUS werkt aan een beginsel-
programma. De partij, met drie
zetels vertegenwoordigd in het par-
lement (Henk Krol en Norbert Klein
in de Tweede Kamer en Jan Nagel in
de Eerste Kamer) heeft daartoe een
elftal mensen aan het werk gezet.
De commissie, onder leiding van
de vicevoorzitter van 50PLUS,
managementconsultant Marion
Schobre, gaat uitgangspunten,
grondbeginselen en idealen van de
partij op papier zetten. In september
moet een eerste versie van het begin-
selprorgramma klaar zijn, zodat de
leden van 50PLUS zich er in oktober
over kunnen buigen. Het moet een
kader worden dat lang meegaat en
houvast biedt voor verkiezings-
programma’s en politiek handelen,
aldus Schobre.
In de programmacommissie zitten
onder anderen Presley Bergen (eerder
actief in Leefbaar Nederland), kinder-
hartchirurg Erik Jan Meijboom en
oud-directeur Reclassering Neder-
land Ted van der Valk. Tweede
Kamerlid voor 50PLUS Norbert Klein
en senator Jan Nagel zullen de com-
missie van advies dienen.
D66 wil iNziCHT iN KoSTEN SoFTDRugSbElEiD———Wat zijn de kosten van het Neder-
landse softdrugsbeleid? Die vraag
hebben D66-parlementariërs Magda
Berndsen (Veiligheid) en Wouter
Koolmees (Financiën) het kabinet
gesteld.
Berndsen: “De politie is met man
en macht aan het werk om ille-
gale hennepteelt tegen te gaan. Een
kansloze zaak, zonder effect op het
totale aantal kwekerijen of de pak-
kans. Zolang er geld te verdienen valt
aan hennep wordt er illegaal geteeld.”
Berndsen en Koolmees wijzen ook
op schade door diefstal van ener-
gie en claims bij verzekeringen. De
parlementariërs willen ook inzicht
in omzet en winst van coffeeshops.
De informatie willen zij gebruiken ter
onderbouwing van hun standpunt dat
het de schatkist geld oplevert als de
aanvoer van wiet naar coffeeshops uit
de criminele sfeer wordt gehaald.
nieuwsTHiEmE (pvDD) bRENgT DRiNgENDE booDSCHap ovER iN ‘mééR’———
Politiek leider en Tweede Kamerlid
voor de Partij voor de Dieren
Marianne Thieme heeft besloten een
‘urgente boodschap’ te verwoorden
in een boek: ‘Méér’, waarin de visies
van 15 wetenschappers zijn
gebundeld. De boodschap is dat
economische groei de ondergang
van de mensheid wordt.
In ‘Méér’ laat Thieme onder meer
ecoloog Louise Vet, econoom Arjo
Klamer, antropoloog Leida Rijnhout
en milieu-econoom Jeroen van den
Bergh aan het woord. Die waarschu-
wen dat schoon drinkwater, olie en
fosfaten op raken, pleiten voor her-
verdeling van arm naar rijk en loslaten
van het bruto nationaal product als
peilstok voor welvaart.
Omdat die boodschap volgens
Thieme dringend breed gedeeld moet
worden, krijgen leden van de PvdD
die het boek kopen er twee cadeau
om weg te geven. Wie er twee koopt,
krijgt er vijf om aan vrienden, familie
of kennissen te schenken.
€
€€
€
€€
€
€€
€
€€
€€€
€
€
€€
€
€€
kort nieuws
‘ KlaSSENSTRijD NiET vooRbij’
———“Nederland is een conservatief land
geworden”, constateerde Paul
Schnabel bij zijn afscheid van het
Sociaal en Cultureel Planbureau,
waarvan hij vijftien jaar directeur
was. In Schnabels ogen zijn nu alleen
zijn eigen partij, D66, en GroenLinks
nog echt progressief. Tweede
Kamerlid Ronald van Raak van de
Socialistische Partij reageert
gestoken: “Wij zijn niet conservatief.
Ook niet modern conservatief. Wij
zijn socialist.”
Ronald van Raak, ervaren SP-Kamer-
lid, historicus en filosoof, is duidelijk
in zijn antwoord op de stelling van
Paul Schnabel. “Partijen hebben de
mond vol van moderniseren, Neder-
land voorbereiden op de toekomst.
Wij zijn niet conservatief.
Ook niet modern conservatief.
Wij zijn socialist
“
Nederland is een conservatief land
geworden
“
”
”
Maar dat zijn lege woorden. Eigenlijk
is het een razend ouderwets streven
naar kaal, keihard kapitalisme. De
verzorgingsstaat is niet het probleem,
maar een oplossing. Als je die weg-
neemt, krijg je de oude problemen
terug waarvoor we hem ooit hebben
ingevoerd: armoede, tweedeling in de
samenleving, het ontstaan van een
onderklasse. Dat willen wij niet. Dan
zijn we toch niet conservatief? Dan
zijn we socialistisch. Progressief.”
Van Raak zet zich daarmee af
tegen de stelling van Schnabel, dat de
verzorgingsstaat is gebouwd op de
onjuiste veronderstelling dat iedereen
hardwerkend was. Volgens de oud-
directeur van het SCP is nu iedereen
het er wel over eens dat de verzor-
gingsstaat alleen een vangnet moet
zijn voor mensen die zelf ‘het rede-
lijke doen om zich die sociale zeker-
heid te verschaffen’.
Een misvatting, volgens Van Raak,
die nog steeds noodzaak ziet om
mensen te steunen. “Mensen als Sch-
nabel vinden de verzorgingsstaat uit
de tijd. Maar het gaat nog steeds om
de klassenstrijd. Je kan het strijd tus-
sen generaties, tussen gezond en
ongezond, tussen rassen noemen,
maar het blijft dezelfde klassenstrijd.
De elite profiteert en de massa
betaalt. Daar moeten we met de ver-
zorgingsstaat iets tegen blijven doen.”
‘Asociaal gedrag’
Het SP-Kamerlid kenschetst het
heden als een ‘heel erg ideologische
tijd’. Waarbij de ideologie het ‘neoli-
beralisme’ is, verpakt als praktijk. Van
Raak schildert dat er onder het mom
van ‘dat moet nu eenmaal gebeuren’
ontslagen vallen, wordt wbezuinigd,
gesneden en ingekrompen. “Meer
markt, meer afschuiven van verant-
woordelijkheid naar burgers en
publieke managers. De politiek heeft
afscheid genomen van de samenle-
ving. Het zijn niet de burgers die zich
van de politiek afwenden, het zijn de
politici die de samenleving de rug toe
draaien. Het is zo gemeengoed
geworden. Wie met zijn uitkering
fraudeert is een boef. Een multinatio-
nal die miljarden belasting ontwijkt is
een held.”
Dergelijk asociaal gedrag, typeert
Van Raak, is volgens hem 25 jaar lang
door politici van links en rechts
gepropageerd. Hij voorspelt dan ook
dat het jaren zal duren voordat die
trend is gekeerd. Toch ziet hij licht-
puntjes: “Er zijn hoopgevende teke-
nen. Het beeld dat mensen alleen aan
zichzelf denken, spreekt steeds min-
der mensen aan.”
kort2013politiek6 7
Rutger Castricum (PowNews) viel dit voorjaar binnen tijdens een
mediatraining van de fractievoorzitter van GroenLinks, Bram
van Ojik. “Huisvredebreuk”, zegt hij erover. Zijn trainer Machteld
Kooij zegt: “Alsof je met een draaiende camera de spreekkamer
van de dokter binnenkomt.”
“Een heel vervelende situatie”, reageert Kooij op de overval dit voorjaar
op de Media-academie in Hilversum. “Je neemt aan dat een mediatraining
een veilige omgeving is. Dat je op een discrete manier kunt leren. Het is
alsof je met een draaiende camera de spreekkamer van de dokter binnen-
loopt: kan ik even meekijken?”
Op YouTube is nog te zien hoe Rutger Castricum binnenvalt in de nagebootste
studio. “Inbraak, inbraak”, roept hij. “Dit is onderdeel van de mediatraining. Waar valt
nog aan te sleutelen?”vraagt hij de trainer. Daarna onderwerpt hij Bram van Ojik aan
een ondervraging, die daar nogal laconiek op reageert.
“Het was huisvredebreuk”, blikt Van Ojik terug. “Het is eigenlijk schandelijk wat ze
doen. PowNews had er niets te zoeken. Maar ik was ook weer niet tot in m’n vezels
geschokt. Ik moet er stiekem een beetje om lachen. Castricum had iets van een
jongetje dat kattenkwaad uithaalde.”
“Ik heb na de uitzending heel veel reacties gekregen. Mensen reageerden net als
ik: eigenlijk schandalig wat ze doen, maar het heeft ook een hoog Pietje Bellniveau.
Uit reacties van collega-kamerleden maakte ik op dat mediatraining niet iets is waar-
mee je te koop loopt. ‘Nu weet iedereen het.’ Maar dat kan me geen bal schelen.
Niks mis met zo’n training. Ik voelde me dus niet betrapt en daardoor reageerde ik
ook relaxed.”
‘Houd het klein’
Kooij kreeg achteraf complimenten voor haar reactie op deze overval. “Ik heb zo
min mogelijk gezegd. Met ieder woord dat je uitspreekt, word je om de oren gesla-
gen. Als ik zeg dat de trainee iets bepaalds moet leren, krijg je de vraag:
O, dus je vindt dat hij dat niet kan? Ze zoeken de confrontatie. Als je het klein houdt,
word je een klein onderdeel van het programma.”
Vervelend voor Kooij is dat door het programma mensen weten wat voor werk
zij doet. “In de week na de uitzending werd ik aangesproken door mensen op het
schoolplein: o, doe jij dát! Terwijl ik daar uit discretie nooit over praat. Ik zeg ook
niets over de mensen die ik train. Ik werk in de krochten van Hilversum en dat wil ik
graag zo houden.”
Van Ojik gaat naar aanleiding van de overval geen stappen ondernemen. “Die
lol zou ik ze maar niet gunnen.” Dat zelfde geldt voor Kooij. “Dit zijn de regels van
het spel. Maar ik ga met dubbel enthousiasme mensen in de training leren hoe ze
zich kunnen bewapenen tegen dit soort aanvallen van media. Ik ga ergens zo’n roze
plopkap bestellen. Puur dat ding op de microfoon is voor mensen al heel bedrei-
gend. ‘Rutger met de roze plopkap’, zeggen ze. ‘Daar ben ik bang voor.’”
om baNg vaN TE woRDEN: RuTgER mET DE RozE plopKap ———
kort nieuws
kort nieuwskort nieuws
‘vERzETSapp’ vooR pvv-DEmoNSTRaTiE TEgEN RuTTE ii———
De PVV heeft een app gemaakt
waarmee mensen zich kunnen
aanmelden voor een demonstratie
tegen het kabinet-Rutte II, op
21 september om 13 uur bij de
Koekamp in Den Haag.
De (gratis) app, die in eerste
instantie alleen via de app-store van
Android was te downloaden, maakt
het ook mogelijk om het nieuws over
de demonstratie te volgen.
Volgens PVV-leider Wilders ‘heb-
ben de mensen er schoon genoeg
van’. Ze zouden ‘woest zijn op Rutte
en zijn PvdA-vriendjes’. De inzet van
de demonstratie, ondersteund met
de website www.tekenverzetaan.nl, is
tot belastingverlaging te komen. Dat
kan door te bezuinigen op ‘Brus-
sel’, ontwikkelingshulp, windmolens,
‘multikul’ en kunstsubsidies, meent
Wilders.
De mensen zijn woest op Rutte en zijn PvdA-
vriendjes
“
”Cu EN Sgp miKKEN SamEN op zETEl iN HaagSE RaaD———Met het oog op de gemeenteraads-
verkiezingen in maart 2014 hebben
ChristenUnie en SGP in Den Haag
besloten één lijst te vormen.
Geen van de partijen verwierf
in 2010 nog een zetel in de Haagse
raad. Ze willen nu samen proberen
weer vertegenwoordigers in de
Haagse raad te krijgen.
Dat is de uitkomst van gesprekken
die de ChristenUnie aanknoopte met
SGP en CDA om tot één christelijke
lijst te komen. Maar dat was een brug
te ver. De leden van ChristenUnie en
SGP hebben inmiddels groen licht
gegeven voor de samenwerking. In
het najaar worden de kandidatenlijst
en het programma bekendgemaakt.
2013politiek8 9
‘Laat het los, vertrouw de
burger’
Minister Plasterk adviseert de overheid:
Een diepe kloof tussen het Binnenhof en de rest van het
land heeft minister Ronald Plasterk niet gezien, toen hij
niet zo lang geleden de Larense kermis opende (‘één van
de weinige keren dat ik iets deed als buurtbewoner’) en
in het hoogste reuzenrad van Europa plaatsnam. Toch
deelt de minister van Binnenlandse Zaken de zorg van
de Nationale ombudsman dat de spanning tussen de
leefwereld van mensen en Het Systeem van de overheid
tot vervreemding leidt. “Mensen hebben te veel het idee
dat de overheid iets is wat buiten hen is gesteld.”
2013politiek10 11interview ronald plasterk
Op zijn werkkamer in het gloednieuwe nieuwe departement licht de PvdA-bewindsman toe hoe hij ruim baan wil geven aan de burger die zijn mouwen opstroopt en zegt: “Laat mij dat maar even doen.” “Mensen nemen steeds meer het lot in eigen hand. Of het nou gaat over de groenvoorziening, de indeling van de straat, over het buurthuis of sportfaciliteiten. Een niet te stuiten ontwikkeling, die wel wordt aan-geduid als de ‘doe-democratie’. De macht van het volk, maar dan met de handen in plaats van volks-vertegenwoordigers.
In de boekjes staat dit vaak omschreven als bur-gerparticipatie. Maar ik zou het juist willen aandui-den als overheidsparticipatie. De overheid die bijspringt of ondersteunt – dat hoeft helemaal niet zo’n grote bijdrage te zijn – en niet meer zorgt vóór, maar zorgt dát iets wordt verwezenlijkt. Dergelijke steun van de overheid zet tegelijkertijd de deur open voor particuliere sponsoring. Want het zoeken van sponsors gaat makkelijker als de overheid een initia-tief legitimeert.”
Temperatuur van de jus
Dat vraagt ook een overheid die niet steeds het stuur uit handen trekt van mensen. “We zullen er aan moe-ten wennen dat buurtbewoners zeggen dat zij zelf de straat gaan renoveren en dan ook zelf beslissen hoe dat gaat gebeuren. Dat moeten we dan natuurlijk accepteren. De rijksoverheid hoeft niet alles te doen. Laat het los in vertrouwen.”
eerste keer voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 en de tweede lezing na die verkiezingen. Natuurlijk moet er een eerbiedwaardig debat plaats-vinden over wat er dán moet gebeuren. Of de burge-meester dan direct door de burger of indirect, via de gemeenteraad, wordt gekozen. Maar zoals het nu is, is Nederland een van de laatste landen ter wereld waar de burger feitelijk geen invloed heeft, en dat is niet goed.”
Ronald Plasterk was van 2007 tot 2010 minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het kabinet-Balkenende/Bos, dat op een coalitie rustte van CDA, PvdA en ChristenUnie. Hoe ervaart hij zijn minister-schap in het kabinet-Rutte, dat een smallere basis heeft in het parlement en steeds op zoek is naar draagvlak voor beslissingen?
“We hebben hoge ambities, we willen veel her-vormen in Nederland. Als je wat langer meedraait in Den Haag, weet je dat je dat niet zomaar kan doen. Dan moet je draagvlak zoeken, in het land en in de twee Kamers. Ik vind het prima dat het gebeurt. Je moet natuurlijk wel je verhaal overeind houden. En kritiek weten te plaatsen. Soms zie je dat persoonlijke of institutionele belangen doorklinken; dat mag, maar die hoeven niet altijd de doorslag te geven.”
Ik mopper niet over PowNews
Dat roept de vraag op wat Plasterk vindt van de rol van de media, die vaak de stemming van gewone mensen peilen door ze op straat of in een winkelcen-trum een microfoon onder de neus te houden.
Loslaten, dat betekent volgens Plasterk ook dat de overheid wordt gedwongen de eigen regels tegen het licht te houden. “Initiatief kan gefrustreerd worden als de keuringsdienst van waren komt kijken of de jus bij de buurtmaaltijd wel de juiste temperatuur heeft”, geeft hij als voorbeeld. “Om dat te voorkomen zou je initiatieven de tijd moeten gunnen. Laat het zich nou eens even ontwikkelen. Je zou regelvrije zones kun-nen instellen. Dat werkt vaak verrassend goed. Je ziet het in het verkeer. Af en toe zijn er experimenten met gebieden waar totaal geen verkeersborden worden gebruikt. Dat gaat vaak verbluffend goed. Want auto-mobilisten gaan veel meer rekening houden met fiet-sers en voetgangers, gaan beter op hun snelheid letten.”
Burgemeester
Ruimte geven aan de doe-democratie is niet het enige dat de minister van Binnenlandse Zaken wil doen om de democratische betrokkenheid te vergroten en de kloof tussen politiek en burger te verkleinen. Plasterk heeft ook oor voor het sentiment dat politici ‘zak-kenvullers’ zijn. “Bij een kleine minderheid neemt dat extreme vormen aan. Die wantrouwt alles wat de politiek doet. Niet dat dit door een grote meerderheid van de bevolking wordt gedacht, maar aan die heftige reacties kun je wel afmeten dat een veel grotere groep van de bevolking ook moeite heeft met zeer hoge topsalarissen van bestuurders. Het kabinet probeert die aan te pakken. Het was VVD-leider Rutte die ver-wees naar het sociaaldemocratisch erfgoed: een ‘Dreesiaanse uitstraling’. We willen niet dat in de publieke sector, overheid en semioverheid, bedragen worden verdiend waarvan mensen zich geen voor-stelling kunnen maken. Daarom schroeven we de topsalarissen van bestuurders per 1 januari 2015 terug van 130 naar 100 procent van het ministerssalaris. Ik kom meteen na het zomerreces met een wetsvoorstel daartoe.”
Een derde actie die Plasterk op stapel heeft staan is de weg vrij maken voor de gekozen burgemeester, die nu wordt benoemd. “Om te beginnen willen we die kroonbenoeming uit de grondwet halen. Dat gaat wel even duren, want een grondwetswijziging vraagt om twee keer behandeling door het parlement. De
“Ik hoor niet bij degenen die mopperen over de media. Nee, ook niet over PowNews. Ik moet zeggen dat ik regelmatig naar hun programma’s kijk. Ze hebben iets nieuws gebracht. Vaak met een vrolijke noot. Ik vind ook dat ze vooral mensen aanpakken die hoog in de boom zitten. Ik heb ook wel eens opnamen gezien die ik over de grens vond, maar tegelijkertijd vind ik dat PowNews er in is geslaagd een andere groep mensen te interesseren voor de Haagse politiek. Op hun kwajongensmanier hebben ze toch een weg gevonden om politiek dichter bij de mensen te brengen. Het zal niet ieders smaak zijn, maar dat geldt ook voor wat andere omroepen doen.
PowNews heeft ook nieuwe wegen ingeslagen. Ze gingen als eerste bewindslieden interviewen vóór de ministerraad begon. Dat bleek een hele goede formule, want na de ministerraad zijn er altijd woordvoerders en voorlichters bij en staat iedereen achter touwtjes, het bekende mediacircus. Maar ’s ochtends vroeg bleek je veel spontanere reacties te krijgen. Nu staat zo ongeveer iedereen daar voor de ministerraad begint klaar. De NOS, RTL, ze zijn er allemaal.”
O
P“ Buurtbewoners
renoveren zelf de straat: wen er maar aan”
“ Als er iets is, loop ik gewoon bij mijn VVD- collega’s binnen”
RoNalD plaSTERK
Ronald Plasterk (1957) is sinds 5 november
2012 minister van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties. Hij was van 2007 tot 2010
minister van OC&W in het kabinet-Balkenende
IV. Van 17 juni 2010 tot 5 november 2012 was
hij Tweede Kamerlid voor de PvdA en financieel
woordvoerder van zijn fractie. Eerder was hij
hoogleraar ontwikkelingsgenetica in Utrecht en
in Amsterdam. Daarvoor was hij o.a. directeur
van de onderzoekschool van het Nederlands
Kanker Instituut.
2013politiek12 13interview ronald plasterk
———Tekst
Ernst van Splunter
& Milja de Zwart
Beeld
Janus van den Eijnden
———
Geen gespin en gelek
In een afscheidsinterview als directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau wenste Paul Schnabel Nederland een kabinet toe dat de rit uitzit. Gaat dat lukken?
“Ik denk dat het gaat lukken. Ten eerste zijn het economisch zware tijden. Daarom moet je niet weg-lopen voor de verantwoordelijkheden die je hebt gekregen. Ten tweede zit er een goede club mensen. Er wordt niet gespind en gelekt. Misschien heeft het er juist mee te maken dat er twee partijen in zitten met een behoorlijke afstand tot elkaar. Electoraal zit je minder in elkaars vaarwater. En er is geen compe-titie om het morele gelijk. Natuurlijk denkt de VVD anders over de omvang van de overheid en de inko-mensverdeling dan wij als Partij van de Arbeid dat doen. Dat we verschillend denken, nemen we gewoon als een gegeven. Ik zal dus echt niet gaan proberen een collega van de VVD te overtuigen. Om er uit te komen, zoeken we meteen naar oplossingen.
De sfeer in het kabinet is goed. Er zijn dus ook geen enorme krachten nodig om het bij elkaar te houden. Zoals in alle organisaties is het wel verstan-dig om ervoor te zorgen dat er geen ruis op de lijn komt. Ik vind eerlijk gezegd dat Rutte dat uitstekend doet. Samen met Diederik Samsom. Hun succesfor-mule berust er ook op dat ze geen geheimen hebben voor elkaar. Als er iets misloopt, wat wel eens gebeurt, bellen ze elkaar op en zeggen: dit was niet de bedoeling. Dat beïnvloedt meteen het gedrag van de anderen. Iedereen er omheen gaat dat ook doen.”
“ PowNews heeft nieuwe wegen ingeslagen” D
‘Doe eens normaal’
“Ik zit hier met Stef Blok op het departement. Wij doen veel met z’n tweeën, en alles in onderlinge openheid. Als er een probleem ontstaat tussen onze organisaties en de mensen gooien het omhoog, dan merken ze heel snel dat wij dat conflict niet voortzet-ten. Wij zeggen dan allebei tegen onze mensen: ‘Joh, doe eens normaal, los dat even onderling op.’ Als je dat consequent doet, zet je de toon. Dan zijn er ineens ook veel minder van dat soort incidenten.”
In het in december 2012 opgeleverde nieuwe onderkomen van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Veiligheid en Justitie, zitten ook de bewindslieden Ivo Opstelten en Fred Teeven dichtbij. Plasterk noemt zijn drie VVD-collega’s ‘goede buur-mannen’.
“Als er iets is, loop ik met mijn handen in mijn zakken bij ze binnen en dan weet ik het ook meteen. En omgekeerd, als er bij hen iets speelt of als er irri-tatie is over iets wat de PvdA doet, dan hoor ik ook snel: ‘Dit valt niet helemaal goed.’ Als je maar open naar elkaar blijft, kan je een heel eind komen. We moeten nu gewoon doen wat moet gebeuren. Tot 2017, dan mag iedereen naar de stembus en zeggen wat hij ervan vindt.” ◆
1922———Kabinet-Ruys de
Beerenbrouck stelt voor
de kroonbenoeming van
de burgemeester uit de
Grondwet te schrappen.
Het voorstel haalt het niet.
1974———Het kabinet-Den Uyl
oppert in een nota in 1974
hetzelfde. In 1975 neemt de
Kamer een motie Tilanus
aan die het idee afwijst.
1992———De commissie-Deetman
mag van de Tweede Kamer
voorstellen om te komen tot
een gekozen burgemeester
nader uit te werken.
2005———De Eerste Kamer verwerpt
het voorstel van minister
De Graaf (D66) om de
benoeming van de burge-
meester uit de Grondwet te
halen. De Graaf treedt af.
2017———Minister Plasterk van BZK wil
dat de kroonbenoeming uit
de Grondwet is verdwenen.
100 jaaR bENoEmDE buRgEmEESTER
2013politiek14 15ronald plasterkinterview
2013politiek16 17
Verweesd het land dat zijn eigen lotin handen nam; Bolkestein, Fortuyn, Wilders, Roemerzwegen hun stemen spraken het geluid van ‘t volk,Leve de democratie!Stuurloos verdwaald in onbehagen,woede, jaloezieEen volk, ontdaan van ‘t gidsend lichtvan Tilanus, Romme, Oud,Den UylOp drift.Majestueus verlaat een koninginhaar boze volk,een laatste herinnering aan wat ooitverbond
Onthecht weerkaatsten desonore woorden van Vonhoffs doordachte basVerloren echoot deverstomde stem van prof. Diepenhorsts wijze eloquentie.Leve de democratie!
Zeg wat gedacht wordtDoe wat gezegd wordt
En zie nu een volk, gehuld in het kleedvan bang geworden politici, dat zijn verdorven onvrede salonfähig bedacht
Alles moet gezegdAlles mag gezegd
Los gelaten, los geslagen,draaft het volk doorover vertrapte tolerantieover gestorven bedachtzaamheidop weg,op weg naar zijn zelfzuchtig gelijk
En toch,Thorbecke, Van Houten, Troelstra, Beel en Drees,zij die voorgingenen vertrokkenHeb erbarmen,Heb erbarmen met uw volk.
Leve de democratie!
Een ontevreden
volkThom deLagh, XXI-2-2013
kunst
trendBij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 was de opkomst onder niet-westerse allochtone vrouwen laag. Zij die wel stemden, kozen het meest voor de PvdA.
STEmGEDRAG vROuWEn vAn niET-WESTERSE KOmAf
VVD (8%)———De VVD doet het bij deze stemge-
rechtigden slecht, maar scoort wel
iets hoger dan in het verleden. Dat
de partij bij deze verkiezingen de
grootste werd, speelt hierbij onge-
twijfeld een rol.
GL (6%)———In vergelijking met de VVD
scoort GroenLinks bij niet-
westerse allochtone vrouwen in
verhouding met de totaaluitslag,
waar ze 6,7 % van de stemmen
behaalde, een stuk beter.
PVDA (37%)———Al sinds de jaren ’70 stemmen al-
lochtone kiezers het meest op de
PvdA. De partij blijft onder deze
groep populair.
OVERIG / NIET GESTEMD (39%)———32 % van deze kiezers bleef thuis.
PVV, D66 en de CU haalden res-
pectievelijk 2, 2 en 1% . De overige
partijen haalden samen 2 %.
SP (5%) ———De SP blijft in vergelijking met de
andere partijen bij deze groep veel
minder achter in vergelijking met de
totaaluitslag (9,8 %).
CDA (5%) ———Bij deze groep kiezers
haalt het CDA nog niet
de helft van de score
op nationaal niveau
(13,6%).
* Bij Tweede Kamerverkiezingen
9 juni 2010, bron CBS
infographic
2013 19vooruitblik
Links - Rechts
Conservatief - Progressief
Gemeenten: meer te doen,minder te vertellenIn maart 2014 naar de stembus voor de ‘eerste overheid’
Op de landkaart van
Nederland is per gemeente
de sterkste politieke
oriëntatie weergege-
ven. Links is rood, rechts
blauw, progressief groen
en conservatief grijs. Hoe
donkerder de kleur, hoe
sterker de betreffende
oriëntatie.
* Bij gemeenteverkiezingen 2010, bron CBS
Besturen is risico’s nemen, richting wijzen,
knopen doorhakken. Een vak voor moedige men-
sen. Die zelfstandig ondernemen, de jeugdzorg
vernieuwen, het onderwijs verbeteren of een
facebookcrisis aanpakken.
Het Nederlands Adviesbureau Risicomanagement
helpt bij het nemen van risico’s in plaats van
ze te lopen. Dit doen wij in de rol van adviseur,
procesbegeleider, kennispartner, coach en duur-
zame sparringpartner.
Onze trainingen versterken uw talent om de juiste
vragen te stellen, tegenspraak te organiseren, een
betere afweging te maken en daarover goed te com-
municeren. Onze adviseurs kunnen uw organisatie
ook voor langere periode bijstaan bij de implemen-
tatie van risicomanagement op interim-basis.
Loop geen risico, neem het!
Meer weten?
E-mail ons vandaag nog voor een afspraak.
robert.t.hart@risicomanagement.nl
www.risicomanagement.nl
Beeld Joost Dekkers
2013politiek20 21raadsverkiezingenvooruitblik
Op 19 maart 2014 is het zover: in ruim vier-honderd steden en dorpen worden nieuwe gemeenteraden gekozen. Hoewel partijen zich tot en met 23 december kunnen registreren en de kandidatenlijsten uiterlijk 3 februari 2014 ingeleverd moeten worden, werpt de schaduw van de gemeenteraadsverkiezingen zich vooruit. De kandidaten voor ruim 8000 raadszetels lopen zich warm en veel lokale partijen hebben al een lijsttrekker aangewezen.
Veel mensen vinden de nationale regering het belang-rijkst. Maar de laatste jaren groeit de opvatting dat de lokale overheid de eerste overheid is. VVD-prominent Jozias van Aartsen schreef het in 2007 al op in een nota met voorstellen om de gemeentewet en de grondwet te wijzigen: “De lokale politiek heeft van alle overheden het meest zicht op wat er zich bij de inwoners afspeelt. De gemeenten pakken concrete problemen aan, bedenken oplossingen, bieden overzicht. Is de gemeente dan niet de eerste overheid?”
Toen was het een nieuw geluid, maar zes jaar later is iedereen het er wel over eens dat de gemeente inderdaad het dichtst bij de burger staat. Dat zie je ook aan het afstoten van taken van rijk naar gemeenten. In 2007 gebeurde dat met de huishoudelijke zorg, het welzijnswerk, de opvang van dak- en thuislozen, woningaanpassingen en vestrekking van rolstoelen. Al deze zorg werd ondergebracht in de Wet Maat-schappelijke Opvang, die door de gemeenten wordt uitgevoerd. Nu komen daar de Jeugdzorg, de AWBZ en de Participatiewet bij.
Terwijl de verantwoordelijkheden van gemeenten groeien, neemt hun zeggenschap over hun budget echter af. Het rijk maakt geld over voor alle taken, maar geeft de gemeenten niet de vrijheid zelf keuzes te maken. De gemeentebegrotingen worden nu al voor 75 procent ingevuld door ‘vadertje staat’, als verreweg de voornaamste broodheer van de gemeenten. Dat percentage wordt de komende jaren door de geplande overheveling van taken alleen maar groter.
‘OOK REmmEn En GAS GEvEn’De politieke keuzes die gemeenteraden kunnen maken om uitgaven en inkomsten te verhogen of te verlagen zijn dus heel beperkt. Gemeenten mogen de belasting op onroerend goed, de ozb, binnen bepaalde marges
vaststellen. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid om honden- of paardenbelasting in te voeren, maar daar-mee is het repertoire wel uitgeput.
De roep van gemeenten om hen meer financiële ruimte te geven, ten koste van die van het rijk – het is niet de bedoeling de burger meer belasting te laten betalen – zwelt aan. Zo zei de vroegere Haagse wet-houder Financiën Sander Dekker (VVD), nu staatsse-cretaris van Onderwijs, in juni 2012: “Geef gemeenten niet alleen het stuur in handen, maar ook de macht over de rem en het gaspedaal.” Hij voorzag dat dit de lokale politiek ook veel interessanter zou maken. Gemeenteraadsverkiezingen gáán dan ergens over: “Welk niveau aan voorzieningen willen we: scholen, groen, cultuur, huishoudelijke zorg? En hoeveel belas-ting willen we daarvoor in onze afzonderlijke gemeen-ten betalen?”
Op een aantal departementen is deze boodschap van de gemeenten intussen opgepikt. Maar het rijk heeft nog geen aanstalten gemaakt ook financieel een stapje terug te doen. De scheefgroei tussen steeds meer taken, steeds minder zeggenschap over het geld
zal dus groter worden. Na maart 2014 zullen de nieuwe gemeenteraden en de colleges van burgemees-ter en wethouders daar zeker mee te maken krijgen.
O wiE mag STEmmEN?———
Iedereen vanaf achttien jaar mag
op 19 maart 2014 stemmen voor
de gemeente waar hij of zij tot 3
februari 2014 woonde. Iemand
die na 3 februari van Groningen
naar Maastricht verhuist, moet
dus nog stemmen over de Gro-
ningse gemeenteraad. Stemrecht
hebben ook niet-Nederlanders
die minimaal vijf jaar legaal in
Nederland verblijven. Sinds 2008
mogen ook mensen met een
geestelijke beperking naar de
stembus. De wet is gewijzigd na-
dat de verstandelijk gehandicapte
Martijn Greuter, die onder cura-
tele stond bij zijn ouders, voor
kiesrecht pleitte. Ook gevange-
nen mogen stemmen, maar zij
kunnen dat alleen per volmacht
doen. Op Bonaire, St Eustatius en
Saba zijn geen verkiezingen. De
eilandraden daar worden op 18
maart 2015 gekozen.
NiEuwE paRTijEN moETEN ziCH REgiSTREREN———
Nieuwe partijen die willen mee-
doen aan de gemeenteraads-
verkiezingen, moeten voor 23
december hun naam laten regis-
treren bij de centrale stembureaus
in de gemeente(n) waar zij met
een kandidatenlijst gaan komen.
Bevoegde bestuurders van de
nieuwe partij moeten onder meer
een notariële akte met de statuten
van de vereniging overleggen en
een bewijs van inschrijving bij de
Kamer van Koophandel. Ook moet
er een waarborgsom van 112,50
euro worden betaald. Partijen
die zich na 23 december melden
kunnen ook nog meedoen, maar
dan met een blanco lijst. Nieuwe
partijen moeten ook ondersteu-
ningsverklaringen overleggen van
kiesgerechtigden uit hun gemeen-
te. Afhankelijk van de grootte van
de gemeente moeten dit er tien,
twintig of dertig zijn.
Dag vaN DE KaNDiDaaT-STElliNg———
Een laatste horde op weg naar
deelname aan de gemeente-
raadsverkiezingen is de dag van
de kandidaatstelling, 3 februari.
Op die dag moeten alle deelne-
mende partijen hun kandidaten-
lijsten inleveren op het stadhuis
en wel stipt tussen 9 en 15 uur.
Ook moeten nieuwe partijen
een waarborgsom van 225 euro
betalen. Het hoofdstembureau
controleert alles en worden er
fouten ontdekt, dan krijgt een
partij drie dagen de tijd om die
te corrigeren. Een voorbeeld van
een fout in een kandidatenlijst,
die destijds met heel wat kunst-
en vliegwerk rechtgezet moest
worden, was de spelling van Pim
Fortuyn met een y in plaats van
de officiële ij. In een openbare
zitting doet het hoofdstembu-
reau uiteindelijk verslag van alle
bevindingen.
1998 20062002 2010 2012
Opleidingsniveau van
raadsleden
het merendeel van de
raadsleden heeft een
HBO-opleiding afgerond
(39,5%), gevolgd
door 27% die universitair
geschoold is. Slechts 3%
van de raadsleden heeft
als hoogste opleiding
Lager Beroepsonderwijs
of VMBO genoten.
Aantal
inwoners
Aantal
raadsleden
Aantal burgers
per raadslid
0-3001 9 0-333
3001-6000 11 272-545
6001-10.000 13 461-769
10.001-15.000 15 666-1.000
15.001-20.000 17 882-1.176
20.001-25.000 19 1.052-1.315
25.001-30.000 21 1.190-1.428
30.001-35.000 23 1.304-1.521
35.001-40.000 25 1.400-1.600
40.001-45.000 27 1.481-1.666
45.001-50.000 29 1.551-1.724
50.001-60.000 31 1.612-1.935
60.001-70.000 33 1.818-2.121
70.001-80.000 35 2.000-2.285
80.001-100.000 37 2.162-2.702
100.001-200.000 39 2.564-5.128
Meer dan 200.000 45 4444
Het aantal raadsleden is in de afgelopen jaren afgenomen door gemeentelijke
herindelingen en fusies. In 2014 zal het aantal raadsleden naar verwachting 10 procent
lager liggen dan in 2012.
Aantal
raadsleden
Percentage
vrouw
10.349 9.952 9.562 9.289 9.175
22,7% 23,5% 25,6% 26,8% 26,7%
2013politiek 23hans wiegelterugblik
22
HAnS WiEGEL:
‘ALLES OnDER cOnTROLE, mAjESTEiT!’
Tekst Ernst van Splunter
“Zo waarlijk helpe mij, God Almachtig”.
Koningin Beatrix moet het nadrukkelijker
hebben gezegd dan haar voorgangers
en haar opvolger. Geluiden van oproer
en geweld en de bestrijders daarvan
waren tijdens de eedsaflegging door de
ramen van de Nieuwe Kerk te horen.
19 december 1977 Het kabinet Van
Agt-Wiegel op het bordes met Koningin
Juliana. Het kabinet kwam tot stand na
de langste kabinetsformatie in de Neder-
landse parlementaire geschiedenis.
Dries van Agt en Hans Wiegel. Door Wim
Kan ‘Paap en Smulpaap’ genoemd en
door Jos Brink ‘Deutie en Kneutie’. Of
hun goede verstandhouding op culinaire
voorliefde of pure wederzijdse sympa-
thie was gebaseerd, of wellicht beide,
blijft een vraag.
Op de Dam stonden brave mensen te wachten op de balkonscène. Daaromheen was het chaos. Het lawaai van de strijd tussen stenen-gooiers en ME’ers met wapenstokken drong door tot in het paleis. Tegen dit decor trad 33 jaar geleden koningin Juliana af en koningin Beatrix aan. VVD-prominent Hans Wiegel maakte de troonswisseling van zeer nabij mee. Aan de vooravond van de abdicatie van Beatrix en de inhuldiging van Willem-Alexander kijkt hij terug.
1972 – VAl kAbiNet-biesHeuVel—— Wat moeten we met dat jonge ventje van de VVD?
In 1971 was ik nog geen fractievoorzitter van de VVD, dat werd ik na de formatie van het kabinet-Biesheuvel. In 1972 viel dat kabinet vanwege een intern conflict over de begroting. Toen werd ik uitgenodigd op Soestdijk om daar mijn mening te geven.
De koningin was absoluut nog in full swing. En ik kwam in die tijd net kijken. Ze zal wel gedacht hebben: wat moeten we met dat jonge ventje, en dan nog wel van de VVD en met die krachtige taal? Ze zal mij, zonder dat ze dat liet merken, wel kritisch hebben bekeken.
In de gesprekken met haar moest je meteen to the point komen. En als je advies uit-bracht, moest alles keurig op papier staan, want het moest binnen de kortste keren naar het kabinet van de koningin. In de tijd dat ik minister was, gaf de koningin haar mening over van alles en nog wat. Ze heeft daar het recht toe en ik vond het altijd nuttig om te weten. Ik vond de koningin in 1977, toen ik minister werd, heel alert en heel geestig. Ze kon ook heel goed vals-vriendelijke opmerkingen maken.
Van afnemende krachten of vermoeidheid heb ik eigenlijk nooit iets gemerkt. Maar Juli-ana was 71 toen ze na 32 jaar aftrad en kan ik me best voorstellen dat ze toen dacht: mijn oudste dochter is volwassen, haar kinderen zijn al iets ouder, ze heeft nu een mooie leeftijd om het over te nemen.
31 jANuARi 1980 –
AANkONDigiNg AbDicAtie —— Opzienbarend nieuws
Ik hoorde een paar dagen van tevoren van de troonsafstand. Dat lag ook in de lijn, ik was vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken, ging ook over de Grondwet. Het was natuurlijk wel spannend om iets te horen wat je echt niet verder mag vertellen. Ik weet niet meer of ik het zelfs niet aan mijn vrouw heb verteld. Het was opzienbarend nieuws.
Bij de bekendmaking in de Tweede Kamer lag het voor de hand dat ik als vicepremier iets zou zeggen, nadat Kamervoorzitter Dick Dolman een verklaring zou hebben afgelegd. Waarbij de Kamervoorzitter zijn verantwoordelijkheid had en ik de mijne. Ik heb er wel voor gekozen om heel kort te spreken. Dat vond ik ook knap van koningin Beatrix, die haar aftre-den heel beknopt heeft aangekondigd. Geen woord te veel.
tusseN 31 jANuARi
eN 30 APRil 1980 —— We waren op het ergste voorbereid
Mijn belangrijkste taak bij de voorbereiding van de troonswisseling was het onderwerp van de beveiliging doorspreken met de burgemeester van Amsterdam, de commissaris van de koningin in Noord-Holland, de Amsterdamse politie, de procureur-generaal, Jus-titie en Defensie.
We konden op onze vingers natellen dat er gedonder vanuit de kraakbeweging zou komen, want niet lang daarvoor waren er krakersrellen in de Vondelstraat geweest. Ook toen was met dezelfde mensen uitvoerig overleg gepleegd over de aanpak. Het duurde wat mij betreft te lang voordat er in de Vondelstraat werd ingegrepen. Ik had wel begrip voor de aarzelingen van de burgemeester. Uiteindelijk is daar toch hardhandig opgetre-den. Dat kon niet anders.
We wisten dat er wat zou gaan gebeuren, onder aanvoering van Radio Stad Amster-dam. We waren echt op het ergste voorbereid. De Amsterdamse commissaris van politie De Rhoodes had de leiding. Een prachtige figuur. Die had zich er echt ingestort. Er waren allerlei scenario’s gemaakt. Bijvoorbeeld voor als het op de Blauwburgwal zou misgaan.
30 APRil 1980 – AbDicAtie—— Voor de nieuwe koningin was het moment ook verschrikkelijk
In de Mozeszaal in het Paleis op de Dam was de sfeer eigenlijk heel gezellig. Minister Job de Ruiter van Justitie was jarig op die dag en kreeg een taart of oranjekoek van de oude koningin.
Tijdens de bijeenkomst tekenden de koningin en haar opvolgster en de leden van het kabinet de akte. Toen gingen de koningin en de prinses naar buiten met hun echtgenoten.
Ik stond naast het balkon achter een raam. Ik kon niet op het balkon kijken. Op de Dam stonden allerlei brave mensen, leden van Oranjeverenigingen uit het hele land, te wachten. Maar tegelijkertijd kon je het lawaai in de stad horen. Ik had heel erg met prinses Juliana te doen. Ze moest om stilte vragen, het was erg pijnlijk. Voor de nieuwe koningin was dat moment ook verschrikkelijk. Je kon het aan haar gezicht zien.
De enige informatie kwam via de burgemeester, die steeds op en neer naar de telefoon liep die ergens in de kerk stond. Ik kon niks doen. Meteen na de plechtigheid ben ik naar het hoofdbureau van politie gereden. Waar de burgemeester natuurlijk de verantwoorde-lijkheid had.
30 APRil 1980 – iNHulDigiNg—— Opruiende radiozenders: schandalig!
Mijn indrukken van de plechtigheid in de Nieuwe Kerk waren eigenlijk niet veel anders dan die van een televisiekijker. Je ondergaat het. Je hebt geen rol. Maar bijzonder was het.
Dat de VARA, Radio Stad Amsterdam en de krakerszender ‘De Vrije Keijser’ een oprui-ende rol speelden, werd snel duidelijk. Ik heb daarover meteen op 30 april en de dagen erna ongezouten mijn mening gegeven in de media. Schandalig! Hun rol had een aanjagende
HaNS wiEgEl Hans Wiegel (1941) werd in 1965
voorzitter van de JOVD, in 1967 lid van
de Tweede Kamer en in 1971 fractie-
voorzitter van zijn partij, de VVD. In 1977
werd hij vice-premier en minister van
Binnenlandse Zaken. Na een korte te-
rugkeer in de Tweede Kamer werd hij in
1982 Commissaris van de Koningin in de
provincie Friesland. Van 1995 tot 2000
was hij lid van de Eerste Kamer.
juni 2013politiek24 25hans wiegelterugblik
“Zojuist, Zo-jui-huist……”. Na deze twee
woorden zei koningin Juliana: “Sssst!”
om het geschreeuw aan de achterzijde
van de Dam tot bedaren te brengen.
Het mocht niet baten.
werking op de rellen. Tot woede van heel links Nederland. Maar tot genoegen van de rest van Nederland, dat merkte ik ook al snel. Ik vond ook dat ik moest opkomen voor de men-sen die het die dag maar moesten doen. Want je zou er maar staan met een helm en een schild, als lid van de mobiele eenheid. Wij kunnen mooie plannen maken, maar zij moeten ze uitvoeren. Ik vond het ook geweldig van de koningin dat zij de volgende dag meteen de gewonde politiemensen ging opzoeken.
Hanneke Groenteman speelde bij de VARA een grote rol door iedereen op te roepen naar Amsterdam te komen en mee te doen aan de ongeregeldheden. Ik heb het daar onlangs nog met haar over gehad tijdens een etentje. Ze wist het ook allemaal niet zo precies meer, want ik zei nog tegen haar: weet je wat je toen allemaal gezegd hebt? Ze heeft er overigens ook heel veel problemen mee gehad, werd bedreigd. Dat moet natuurlijk allemaal niet.
30 APRil 1980 – HOOfDbuReAu,
bOOttOcHt eN tHuisReis —— Met een vaart van 100 achteruit door de Wibautstraat
Tijdens de receptie in het Paleis op de Dam was ik op het hoofdbureau van politie. Daar had men een heel goed overzicht van wat er allemaal speelde. Ik had meteen de indruk dat de zaak onder controle was. De bevelvoerende commissarissen traden met een enorme rust op. De incidenten waren niet helemaal voorbij, maar ze waren niet zo erg meer als op die middag. En het optrekken naar de Dam was voorkomen. Ik vond dat ze de zaak toch heel goed hebben weten te managen. Nadat ik op het hoofdbureau klaar was, heb ik mijn vrouw opgepikt en toen zijn we naar het feest de feestelijke afsluiting van de dag op de boot op het IJ gegaan.
Op een gegeven moment gingen mijn vrouw en ik naar huis. De chauffeur van Binnen-landse Zaken reed met ons door de Wibautstraat. Opeens kwam er een enorme menigte met stokken en stenen op onze auto af. Maar onze chauffeur was heel goed opgeleid. Met 100 kilometer per uur reed hij achteruit terug en trok daarna de auto om. Als hij dat niet had gedaan, hadden ze onze auto in elkaar geslagen en misschien ook nog wel degenen die erin zaten. Ik had echt wel de indruk dat ze wisten dat het om een auto van een minister ging.
NA 30 APRil 1980—— Een gesprek met de nieuwe koningin:
een hachelijk examen
De nieuwe koningin stelde andere vragen dan de oude. Je moest meer in detail, beslagen ten ijs komen. Ze bereidde zich heel goed voor op die gesprekken en daardoor werd het overleg ook altijd heel goed en interessant. Er is wel eens gezegd dat een gesprek met de koningin een hachelijk examen was. En dat was eigenlijk ook wel zo. Je moest wél een goed antwoord geven. Het moest wél kloppen.
Over de inhoud van de gesprekken met de koninginnen kan ik weinig kwijt. Maar één geheimpje mag ik wel vertellen. Tijdens een overleg over de provincie opende koningin Beatrix een keer het gesprek met de vraag: ‘En, meneer Wiegel, hoe is de situatie in Fries-land?’ Waarop ik antwoordde: ‘Majesteit, alles volledig onder controle!’ ◆
juni 2013politiek26 27hans wiegelterugblik
De kraakbeweging had besloten 30 april
1980 te gebruiken haar idealen te
onderstrepen. Al snel sloten allerlei
andere actiegroepen zich hierbij aan.
Ook republikeinse gevoelens werden
die dag naar voren gebracht.
De actievoerders hadden zich goed
voorbereid op de dag van de troons-
wisseling. In veel gevallen waren ze
bijna net zo goed beschermd als de
politieagenten die deel uitmaakten van
de Mobiele Eenheid.
“iK HaD HEEl ERg mET
pRiNSES juliaNa TE DoEN”
2013politiek 29oefeningen MEbeeld
28
SPEELPL AATS
Daarom werden surrealistische spookstadjes gebouwd om de rellen van de toekomst beter in de hand te houden. Hoewel de trainingen de realiteit benaderen, blijft het echter spel.
De rellen in 1980 in Amsterdam tijdens de troonswisseling lieten zien dat de Nederlandse oproerpolitie, de Mobiele Eenheid,
niet altijd even goed voorbereid was op grootschalige rellen.
Beeld Jeroen Hofman
30 31
De mobiele Eenheid traint zich in het veroveren en opruimen van barricades.
oefeningen MEbeeld 2013politiek
32 33
De groepscommandant heeft de leiding en geeft instructies.
oefeningen MEbeeld 2013politiek
34 35
Een groep mE’ers leert hoe met brand om te gaan. Door de training zo realistisch mogelijk te maken, onderzoeken de agenten waar hun grenzen liggen als het vuur wordt bestreden.
oefeningen MEbeeld 2013politiek
36 37
De evacuatie van een gebied is onderdeel van de mE-training voor gevorderden.
oefeningen MEbeeld 2013politiek
Argo:must voor
politieke junkies
In het gedicht Der Zauberlehrling van
Goethe roept de pupil van de tovenaar
krachten op die hij niet meer in bedwang
kan houden. Maar het loopt goed af. De
tovenaar komt op tijd terug en bezweert
alle onheil.
In Geert Wilders Tovenaarsleerling is –
volgens auteur Meindert Fennema – Frits
Bolkestein de tovenaar. Het boek is een
absolute must voor wie alle gebeurtenissen
die hebben geleid tot de opkomst van de
PVV nog eens wil nalezen. Ook liefheb-
bers van principiële discussies (vrijheid van
meningsuiting en wat is democratie eigen-
lijk) en tegenstanders van Wilders die willen
weten hoe hij discussieert en al dan niet
argumenteert, komen aan hun trekken.
Fennema heeft meer dan een jaar zoals hij
zelf zegt ‘met Geert Wilders geleefd’. Hij
bewondert Wilders om zijn moed voort
te gaan op de weg die hij heeft gekozen.
Op beklemmende wijze wordt beschre-
ven hoe intensief Der blonde Engel (er
staan nog veel meer bijnamen in het
boek) wordt bewaakt. Wie leest hoe lang
dat al gaande is en hoeveel Wilders daar-
voor moet prijsgeven, krijgt onwillekeurig
mededogen met de politiek leider van
de PVV. Ook wordt nog maar weer eens
duidelijk dat Wilders in de directe omgang
een charmante man is, die ook met poli-
tieke tegenstanders goed kan omgaan.
Fennema is overigens niet blind voor het
opportunisme, de streken en de leugens
van het onderwerp van zijn biografie.
Verwarrend is het dat Fennema in het
begin van het boek in de huid van Wilders
kruipt. Dan is het niet altijd duidelijk of
de schrijver iets vindt of dat het om de
mening van Wilders gaat op basis van één
van de vele bronnen die Fennema heeft
geraadpleegd (Wilders wilde zelf niet
meewerken aan de biografie). Omdat de
carrière van Wilders nog niet ten einde is,
zou het mooi zijn als er nog een tweede
deel van deze biografie zou volgen. Al
was het maar om te lezen of Bolkestein
de tovenaar in het gedicht van Goethe
heeft nagevolgd. En om het antwoord te
lezen op Fennema’s vraag in de epiloog
of Wilders een judoka is geweest of een
marathonloper is geworden.
✯✯✯✯ door: Ernst van Splunter
verkiezingen inspireren lijsttrekkers tot het schrijven van boeken. 4 korte samenvattingen van de werken van de nummers 1 van cDA, cu, SGP en D66.
Arie Slob Altijd in beweging
uitgeverij Ark media
Na de val van Balkenende IV
klom Arie Slob (ChristenUnie)
in de pen. In Altijd in beweging beschrijft val
van het kabinet-Balkenende IV.
Sybrand van Haersma Buma Samen kunnen we meer
uitgeverij HDc
De jongste bijdrage in de
serie boeken van lijsttrekkers is van CDA-
aanvoerder Sybrand van Haersma Buma.
In – volgens het Reformatorisch Dagblad
– bijna troonachtige stijl houdt hij een
pleidooi voor een andere aanpak in de
politiek. Volgens Van Haersma Buma kan
Nederland sterker uit de crisis komen als
‘we’ nu samen de juiste keuze maken: niet
voor God, vaderland en Oranje maar voor
werk, gezin en samenleving.
cees van der Staaij, Woord houden
uitgeverij Boekencentrum
In Woord houden geeft
Cees van der Staaij een
uniek kijkje achter de schermen van de
SGP. En nog belangrijker, waar staat hij
voor, wat is zijn visie op actuele the-
ma’s en hoe vertaalt zich dit in de
praktijk? Kun je als kleine partij iets
betekenen, en zo ja, wat dan? Kees van
der Staaij vertelt in een persoonlijk ver-
haal uitvoerig over zijn roeping, diepte-
en hoogtepunten, en kijkt vooruit naar
wat komen gaat.
Alexander PechtoldHenk, Ingrid en Alexander
uitgeverij Bert Bakker
In Henk, Ingrid en Alexander
gaat Alexander Pechtold in
gesprek met mensen die, om wat voor reden
dan ook, bij de vorige verkiezingen op de PVV
hebben gestemd. In boeiende en soms ver-
hitte gesprekken komen zij uitgebreid aan het
woord en laat Pechtold zien waar hij voor
staat. Het boek werd bij de eerste druk in
februari 2012 door pers en publiek goed ont-
vangen. Speciaal voor dit verkiezingsjaar, en
voor de vijfde druk, schreef Pechtold een
nieuw hoofdstuk over zijn gesprekken met
mensen over Europa, over zijn opvattingen
en de belangrijke keuzen die Nederland moet
maken.
door: Josine Boven
Wilders: judoka of marathonloper?
4x Lijsttrekker schrijft boekfilM
Argo (2012), 120 minregie: Ben Affleckmet o.a.: Ben Affleck, Bryan cranston, Alan Arkin
De Academy Award voor beste film ging
dit jaar naar Argo van regisseur Ben
Affleck. Voor politieke junkies is Argo een
heerlijke film. Hij zet aan tot een favoriet
spel onder historici en politicologen: ‘Wat
als?’ Wat, als de Amerikaanse ambassade
in Teheran niet op 4 november 1979 zou
zijn bestormd door radicale, jonge aan-
hangers van Ayatollah Khomeini? Als die
actie niet uit was gedraaid op een 444
lange dagen durende gijzeling van 52
ambassademedewerkers? Zou Jimmy
Carter in november 1980 dan voor de
tweede keer president zijn geworden, in
plaats van Ronald Reagan? Etcetera.
Argo vertelt het onwaarschijnlijke maar
waargebeurde verhaal van de ontsnap-
ping uit Teheran van zes Amerikaanse
ambassademedewerkers, die tijdens de
bestorming door aanhangers van Kho-
meini weten te ontkomen en veilig
onderdak vinden in de residentie van de
Canadese ambassadeur.
De buitenwereld weet niet dat de zes
ontsnapt zijn aan de gijzeling en de CIA
wil hen ongemerkt het land uitsmokkelen.
Een klus voor CIA-agent Tony Mendez
(mooi vertolkt door Affleck zelf), een spe-
cialist in ‘exfiltratie’. Hij komt op ‘the best
bad idea we could think of’: de zes voor-
stellen als leden van een filmcrew, die in
Iran op zoek is naar geschikte locaties
voor een sciencefictiondrama, ‘Argo’.
Om het zo echt mogelijk te maken, wordt
gewerkt met een authentiek script en
schakelt Mendez een Hollywoodgrimeur
en –producer in, geweldige rollen van
John Goodman en Alan Arkin.
Grimmig wordt de film als Mendez in
Teheran geland is en de zes in een paar
dagen klaar moet stomen voor een
geloofwaardig optreden als regisseur,
camera- en belichtingsman. Affleck toont
een stad waarin demonstraties en open-
bare lynchpartijen aan de orde van de dag
zijn en het volk alleen maar om wraak op
Amerika lijkt te schreeuwen. Het is knap
hoe de film dan de politieke nuance blijft
vasthouden. Ook in de scènes ‘back
home’, waar de collectieve haat tegen
Iran groter wordt naarmate de VS langer
machteloos moeten toezien hoe dagen
weken en weken maanden van gijzeling
worden.
Het slot van de film is wel erg Hollywood;
de spanning wordt aan alle kanten opge-
voerd rond de vraag of de missie van
Mendez slagen zal. Aan de ene kant is dat
jammer, omdat de opgeklopte suspense
ten koste gaat van de geloofwaardigheid
van de film. Maar het is ook knap hoe
nagelbijtend en meeslepend het eindspel
van Argo is, zelfs al is de afloop bekend.
✯✯✯✯✯ door: Marleen Barth
bOek
meindert fennema, Geert Wilders
Tovenaarsleerling
uitgeverij Bert Bakker
2013politiek38 39recensiesrecensies
neoliberalisme en verwaterd links
bOek
jan marijnissenKijk op deze tijd
uitgeverij nieuw Amsterdam
Politici leven van het woord. Praten,
debatteren, voordragen; als de bood-
schap maar overkomt. Sommige politici
werken ook graag met het geschreven
woord om te communiceren. SP’er Jan
Marijnissen is zo iemand. Onlangs is Kijk
op deze tijd van hem verschenen, waarin
hij de samenleving fileert aan de hand van
een serie vraaggesprekken met gelijkge-
stemden.
De politiek moet richting geven aan de
samenleving. Politici moeten oplossingen
aanreiken op problemen die zich voor-
doen. Maar, zegt Jan Marijnissen in Kijk
op deze tijd: Eerst weten waar je het over
hebt, dan pas oordelen. Eerst met des-
kundigen praten, dan pas een politieke
mening verkondigen, aldus de SP-topper.
In het boek – eerder als een lange serie
interviews verschenen in het SP-tijdschrift
Tribune – haalt Marijnissen overal des-
kundigen vandaan op vrijwel alle denk-
bare terreinen: economie, onderwijs,
opvoeding, media, wetenschap en
natuurlijk niet te vergeten politiek. Van
Arie van der Zwan en Arnold Heertje tot
Midas Dekkers en monseigneur Jan Bluy-
ssen, allemaal openen zij hun deur voor
Marijnissen om ideeën en meningen te
delen over de weg die Nederland, Europa
en de wereld zijn ingeslagen.
“De gesprekken kennen geen overkoepe-
lend thema, anders dan dat het allemaal
vragen zijn die mij al heel lang bezighou-
den”, schrijft Jan Marijnissen in het voor-
woord. Toch zijn er wel enkele
weerkerende onderwerpen in het boek te
vinden. Zoals het neoliberalisme, waarvan
de SP’er zich nog steeds afvraagt waarom
het door zovelen is omarmd gezien de
ellende die het volgens hem heeft
gebracht op het terrein van financiën en
economie. Van der Zwan en Heertje zijn
het eens met Marijnissen. “De vruchten
van de euforie worden geplukt door wei-
nigen en de boete wordt tijdens de crisis
betaald door velen”, stelt Arnold Heertje.
Een ander terugkerend thema is de PvdA.
De sociaaldemocraten zijn de weg kwijt,
stelt Marijnissen en zijn gesprekspartners
zijn het daar volmondig mee eens. Te
rechts, de natuurlijke achterban gene-
geerd, te veel concessies aan dat ‘neoli-
beralisme’, aldus ook iemand als Marcel
van Dam, de oud-minister en oud-VARA-
baas en criticaster van PvdA-leider als
Wim Kok, Job Cohen en Wouter Bos. Het
ene na het andere onderwerp passeert zo
de revue: onderwijs – verkeerde fusies,
weg met de middenschool – media,
zorg, geestelijke gezondheidszorg, Ame-
rika, ontwikkelingssamenwerking.
Kijk op deze tijd is zo een doorsnee
geworden van het gedachtegoed van
links. Tenminste, van links zoals de Socia-
listische Partij dat ziet. Niet het verwa-
terde links van PvdA of GroenLinks, vindt
Marijnissen. De opbouw van het boek
maakt het goed leesbaar in de vrije uur-
tjes. Elk hoofdstuk brengt nieuwe men-
sen, nieuwe onderwerpen die los van
elkaar zijn te lezen. Voor geïnteresseer-
den in politiek, in links-intellectueel den-
ken, is het nieuwe boek van Jan
Marijnissen dan ook zeker het aanbevelen
waard.
✯✯✯✯ door: Gijs Korevaar
bOek
Peter Kee Het Briefje van Bleker
uitgeverij Atlas contact
In het voorportaal van de Tweede
Kamerzaal staat tijdens het politieke
spitsuur vrijwel altijd een lange, jongens-
achtige man. Het is Peter Kee, politiek
redacteur van het tv-programma Pauw &
Witteman. Ik heb hem nog nooit betrapt
op het lezen van één Kamerstuk. Niette-
min is hij met Paul Janssen (chef poli-
tieke redactie van De Telegraaf) de
belangrijkste journalist in huis.
Dat komt door een combinatie van fac-
toren. Hij is aimabel en heeft een neus
voor wat speelt tussen en in partijen.
Daarnaast is hij betrouwbaar en houdt hij
zich aan afspraken. Doorslaggevend
voor het belang van Kee in journalistiek
Den Haag zijn, ondanks zijn kwaliteiten,
de kijkcijfers die als een aureool om hem
heen hangen.
Peter Kee schrijft er in zijn boek Het
briefje van Bleker omstandig over, waar-
bij hij er overigens pijnlijk nauwgezet op
toeziet nergens de echte vertrouwelijk-
heid te schenden en toch dusdanig
openhartig te zijn, dat de lezer werkelijk
een kijkje achter de schermen krijgt. Hij
komt goed uit die spagaat en alleen dat
al maakt het boek geloofwaardig en
geslaagd.
Op één punt ben ik negatief, maar dat
betreft meer de journalistieke keuzen
van het programma zelf, dan Kee’s boek.
“Bij een talkshow als de onze”, schrijft
Kee, “wordt op een eigen manier naar de
werkelijkheid gekeken.” Kijk, daar zit mijn
bezwaar. Ik snap niet dat P&W meer aan-
dacht aan strovuurtjes als Tofik Dibi en
Hero Brinkman afzonderlijk heeft gegeven
dan aan twee jaar onderwijsbeleid.
Dat staat in lastige beleidsstukken die Kee
niet leest en dat wordt besproken in nogal
saaie Kamerdebatten die Kee niet volgt.
Toch is wat daar besloten wordt van groot
belang voor alle P&W-kijkers en je maakt
mij niet wijs dat de presentatoren ook van
die kost geen boeiend gesprek kunnen
maken. Kee beschrijft hoe de redactie zich
erom bekreunt dat politici ‘het grote ver-
haal’ niet vertellen, maar tegelijkertijd kiest
ze zelf, continu, voor lawaai boven inhoud.
Ook dat blijkt fraai uit de talloze smakelijke
anekdotes die Kee opdient.
✯✯✯✯ door: Ton Elias
Liever lawaai dan inhoud bij Pauw en Witteman
bOek
Hans van mierloEen krankzinnig avontuur.
Politieke, culturele en lite-
raire beschouwingen
uitgeverij De Bezige Bij
Stomverbaasd is Van Mierlo. Het is 1966.
Op een persconferentie legt hij uit dat
zijn nieuwe partij een districtenstelsel wil
en eigenlijk twee grote partijen voor ogen
heeft. Naïef, oordeelt de pers, “want als
ze hun zin krijgen, gaan de kleine partijen
er het eerst aan en dus ook de voorsteller
van dit idee.”
“Natuurlijk had ik voorzien”, schrijft Van
Mierlo achteraf, “dat als ons doel bereikt
zou worden, wij niet meer nodig waren.”
Pas later begrijpt hij dat andere politieke
partijen zich niet kunnen voorstellen dat
iets goed is voor Nederland en niet goed
voor de eigen partij. “Dat wordt gezien
als metafysisch onmogelijk, zoals een
vierkante cirkel.”
Dit is één van de passages in Een krank-
zinnig avontuur waaruit Hans van Mierlo
naar voren komt als integer en bevlogen
politicus. Hij leek het verwezenlijken van
idealen belangrijker te vinden dan politiek
en persoonlijk succes. Het boek is een
samenraapsel van speeches die hij in
dertig jaar heeft gehouden, tussen 1968
en 2007.
Van Mierlo’s speeches lijken consciënti-
eus voorbereid, getuigen van intellectuele
bagage en blinken uit in verzorgd taalge-
bruik. Ook is hij bij vlagen grappig. “Hoge
polls vangen veel wind”, waarschuwt de
D66-voorman in 1991, als de partij op
papier de een na grootste partij is gewor-
den. Een van de krenten in de pap is een
anekdote over zijn ontmoetingen met
Henry Kissinger. Na een gesprek met de
hoogleraar Kissinger bazuint Van Mierlo
diens mening over nucleair commitment
rond in Washington. Een paar weken
later krijgt hij opnieuw een uitnodiging
van Kissinger. Inmiddels is de kleine man
met het grote ego potentieel staatsman
en laat hij ‘Pappa Paradox’ weten dat zijn
mening 180 graden is veranderd.
Jammer dat voor dit soort krenten door
een brij van verouderde en oninteressan-
te informatie geworsteld moet worden.
✯✯ door: Magda deVetten
D66: de vierkante cirkel van van mierlo
2013politiek40 41recensiesrecensies
Maastricht lonkt naar Gerd Leers, als hij in 2001 weet dat hij na twaalf jaar Kamerlidmaatschap wat anders moet. Op zijn vijftigste verjaardagsfeest zingen zijn vrienden de CDA-politicus toe als de nieuwe bur-gemeester van Maastricht. Maar de kans dat hij daar burgemeester kan worden schat Leers niet hoog in. “Er was een andere CDA-kandidaat, waar de partij infor-meel achter was gaan staan”, blikt Gerd Leers terug. Hij ziet dan ook geen reden om een sollicitatiebrief te schrijven. Tot hij, één dag voor sluiting van de sollici-tatietermijn, CDA-voorzitter Marnix van Rij tegenkomt in de wandelgangen van de Tweede Kamer.
“Marnix zei: ‘Jij moet naar Maastricht solliciteren en ik steun je.’ Toen dacht ik: hij heeft gelijk. Ik had een uur om een tweeregelig briefje aan de commissaris van de koningin te sturen. Later heb ik natuurlijk een vervolgbrief gestuurd.” Diezelfde septemberavond in 2001 breekt er in het CDA een machtsstrijd uit tussen Van Rij en CDA-leider De Hoop Scheffer. “Doordat alles in beweging kwam en uiteindelijk zelfs de eerste keus van de Maastrichtse vertrouwenscommissie afhaakte, ben ik het geworden.”
Leers ging niet blanco aan de slag in Maastricht. “Ik ben Limburger van huis uit, maar ik heb gestu-deerd in Nijmegen en daarna 25 jaar in Brabant gewoond. Toen ik terugkwam in Limburg, nam ik een frisse kijk op de stad mee. Ik had een duidelijke agenda. Ik wilde de burgemeester van de mensen zijn, niet die van de bureaucratie of het establishment. Met mijn vrouw heb ik daar uren over gepraat. Over de hei gelopen. Ik wilde de harten van de mensen veroveren. Niet de technocraat zijn. Maastricht was een moeilijke stad. Erg op zichzelf gericht, zeiden ze. Ik wilde dat open maken. Naar buiten treden.”
Cv: gERD lEERS,Kerkrade 12 juli 1951, CDA
1982 – 1990: gemeenteraadslid in Goirle
1990 – 2002: Tweede Kamerlid
2002 – 2010: burgemeester Maastricht
2010 – 2012: minister voor Immigratie en
Asiel en Integratie
2013hard vak gerd leerspolitiek42 43
Tekst Guus Mater en
Ernst van Splunter
Beeld Maarten Willemstein
———‘Onder de
grote boom Leers
konden de anderen niet
groeien’
CDA-prominent Gerd Leers (61) kijkt in
de serie Hard Vak terug op zijn aftreden
als burgemeester van Maastricht.
‘Was het niet het vakantiehuis geweest,
dan was ik om iets anders van mijn
sokkel gehaald.’
“ik wilde burgemeester
van de mensen zijn”
alleen maar representatie, openbare orde en veiligheid doet, maar ook onderwerpen in portefeuille heeft die voor de stad belangrijk zijn om voor te vechten.
Maar dit heeft weerstand opgeroepen. Het leidde uiteindelijk tot onvrede en tot jaloezie, vooral bij de PvdA-wethouders. Ik moet het me primair zelf aanre-kenen. Ik had moeten zien dat het de PvdA’ers irri-teerde dat ik zoveel aandacht kreeg. Ik heb dat niet voldoende onderkend.
In de Limburgse bestuurscultuur wordt zoiets ook niet uitgesproken. In de collegevergaderingen kwam nooit aan de oppervlakte dat de PvdA-wethouders iets dwars zat. Hadden ze maar eens tegen me gezegd: Gerd, wij willen ook wel eens schitteren. Dan was het meteen duidelijk geweest. Dan had ik hen onder-steund. Zéker was ik daartoe bereid. Maar men zweeg en trok conclusies en zo bouwde de ergernis zich op.”
vAKAnTiEHuiS
Leers is ervan overtuigd dat zo een sfeer ontstond waarin pers en politiek elke gelegenheid zouden aan-grijpen om hem tenminste een toontje lager te laten zin-gen. Die kans kwam toen NRC Handelsblad schreef dat Leers zijn positie had misbruikt in een conflict over een vakantiehuis in Bulgarije, gekocht via een topambtenaar van de gemeente. Vooruitlopend op de publicatie scha-kelde Maastricht het Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten in voor onderzoek naar de kwestie.
“Als het niet het vakantiehuis in Bulgarije was geweest, dan was er wel iets anders voorgevallen om mij van mijn sokkel te halen. Ik weet dat 100 procent zeker. Achteraf gezien had ik daar meer gevoel voor moeten hebben. Maar ik was zo met het bestuur bezig: de stad moest vooruit. En daardoor zag ik dat onvol-doende”, zegt Leers nu.
Het nog te bouwen vakantiehuis bij Byala aan de Zwarte Zee in Bulgarije had een plek moeten worden
om van de zon en de zee te genieten. Maar het werd volgens Leers ‘een onderwerp waar de
media eens stevig mee konden uithalen’. “Het huis was betaalbaar en ik ver-
trouwde de ambtenaar bij de gemeente, die als privépersoon medeaandeelhouder was in het project en bemiddelde. Maar het bedrijf dat het huis daar ging bouwen, kreeg te maken met onderlinge conflicten. Het ging zover dat de Bulgaarse kant de
Nederlandse aandeelhouders in een open brief beschuldigde van corruptie. NRC Han-
delsblad pakte die brief op en maakte er een verhaal omheen. Daarin werd niet de ambte-
naar, maar ik aangepakt. Dat zal ik nooit verge-ten. Belangenverstrengeling werd het etiket, en ook
ingaan in het debat had geen enkele zin. Daarom heb ik uiteindelijk tegen de raad gezegd dat ik ‘de eer aan Maastricht’ zou geven.”
vOLKSADiEu
Leers beschouwt zijn benoeming als minister in het kabinet-Rutte I, tien maanden later, als ‘de hoogste vorm van rehabilitatie’. “Ik was natuurlijk nooit beëdigd als er iets op het gebied van integriteit had gespeeld.” De verontwaardiging over de gang van zaken is volgens Leers echter nog niet weg. Niet bij hemzelf: “Ik heb het als de grootste onrechtvaardig-heid gevoeld dat er iets tegen mij werd gebruikt op het gebied van integriteit, waar ik mijzelf juist recht in de spiegel kan aankijken. Ik accepteer het niet, als dát tegen mij wordt gebruikt en ik mij niet kan verdedi-gen, omdat het al niet meer nodig is.”
Maar ook niet bij de stad: “Zonder overdrijving: een groot deel van Maastricht was het er niet mee eens. Dat leidde ook tot het ‘volksadieu’ in het hartje van de stad bij mijn afscheid. Ook nu, na drie jaar, is dat sentiment niet verdwenen. Als ik boodschappen ga doen, moet ik een half uur extra uittrekken. Want ik word hierover nog steeds aangeklampt door mensen. Als we carnaval gaan vieren, weten mijn vrienden het ook. Er wordt vele tientallen keren gevraagd: Mag ik met u op de foto?” ◆
misbruik van mijn functie. En dat terwijl ik nog liever mijn rechterarm zou missen dan dat ik misbruik zou maken van mijn positie.”
AL BEKLOnKEn
De hele geschiedenis heeft lang zwaar op Leers’ maag gelegen. “Wat ik moeilijk kan verteren, is dat ik mij nooit in de raad heb kunnen verdedigen over de zaak rond de vakantiewoning. Die onrechtvaardigheid heb ik maanden met me meegedragen.
De kwestie begon te spelen in augustus, september 2009. Maar het debat kon pas plaatsvinden na afron-ding van het onderzoek van BING, in januari. Dat bete-kende bijna een half jaar heel veel negatieve publiciteit. Iedere dag stond er wel weer een nieuw stuk in de krant waartegen ik mij op dat moment niet kon verde-digen. Ik moest immers wachten op het BING-rapport. Uiteindelijk, om twee uur in de kerstnacht, kwam het BING-rapport, dat alle beschuldigingen over ‘belan-genverstrengeling’ en ‘misbruik van positie’ weer-sprak. Maar toen was het eigenlijk al beklonken.
Ik had me zeer grondig voorbereid op een verdedi-ging in het debat met de raad. Professionals, zoals psy-choloog Frans Gerards, bestuurskundigen Arno Korsten en Cees Versteden en advocaat Olaf Trojan, haalden mij door de mangel. Ik werd niet gespaard. Maar vlak voordat het debat zou plaatsvinden, kreeg ik een tele-foontje. De uitkomst stond al vast. Er zou een motie worden aangenomen waarin stond dat er geen vertrou-wen meer was. De PvdA en Groen Links hadden het voorbereid. Er was dus al ruimschoots voordat het rap-port was uitgekomen bepaald wat er met mij moest gebeuren. Het ging niet meer over ‘Bulgarije’. Het ging om de onderlinge verhoudingen. Nog op de inhoud
Leers valt op. Hij ontpopt zich als een krachtig bestuurder, zet 700 man politie in om een einde te maken aan de wietteelt op woonwagenkamp Vinken-slag en pakt de overlast van coffeeshops aan. Hij trekt veel media-aandacht. Daar, denkt Leers, is het gaan wringen. Met instemming haalt hij een citaat aan uit het boek Onder Burgemeesters van bestuurskundige Arno Korsten: ‘Onder de grote boom Leers konden de andere bestuurders niet groeien.’
Té POSiTiEf “Hij heeft het naar mijn mening goed gezien. Ik nam te veel licht weg. Ik was veel in de publiciteit. Landelijk, regionaal, in de stad. Zeker in het begin had ik de pers mee. Zelfs zo, dat er volgens zegslieden op redacties wel eens werd gediscussieerd of ze niet té positief over mij waren.
Ik pakte van alles aan. De problematiek rond woonwagenpark Vinkenslag liet ik niet voortsudderen. De voetbalclub MVV, die gezond moest worden zonder steun van de gemeente Maastricht. Het drugsbeleid. Mensen verwachtten steeds meer van me, ook op ter-reinen waarvoor ik niet direct verantwoordelijk was. En ik pakte dat op, liet me verleiden ook daar stappen te zetten. Zo bemoeide ik mij met de ambitie om Maas-tricht culturele hoofdstad van Europa te maken. Ook omdat ik vond dat de burgemeester weer de centrale figuur in het lokale bestuur moest worden. Die niet
L
gERD lEERSTrad in februari 2010 af als burgemeester
van Maastricht, omdat hij het vertrouwen
van de meerderheid van de gemeenteraad
had verloren. Leers werd beschuldigd van
belangenverstrengeling na de aankoop van
een vakantiehuis in Bulgarije via een Maas-
trichtse topambtenaar. Bureau Integriteit
Nederlandse Gemeenten concludeerde na
onderzoek dat Leers vooral onhandig had
geopereerd en de schijn van belangenver-
strengeling had gewekt, maar zijn positie
niet had misbruikt.
2013politiek44 45hard vak gerd leers
politiekblad
formulepolitiek46
47
TuRn
2013 47formule
#politiekPoliticus ben je 24 uur per dag, dat weten Tweede Kamerleden heel goed. Ook buiten de kantooruren van de politiek maken zij iedereen
deelgenoot van het debat. Of de actualiteit. (Of de vakantie.)Negen tweets van negen Kamerleden.
Avondspel: noem de jour-no die thatcher correct uitspreekt en iron lady? Heb er nog niet een ge-hoord maar hele avond te gaan #P&W # Nieuws uur
Liesbeth v Tongeren@GroenLiesbeth8Apr
Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) heeft jaren
in Australië gewoond. Daar spreken ze Engelse
woorden en namen wel goed uit.
bij sgP is 67% van fractie aanwezig bij verantwoord-ingsdebat. bij VVD volgens @Ardvandersteur slechts 37%…
Elbert Dijkgraaf @elbertdijkgraaf16 may
Kamerleden reageren ook op elkaars
berichtjes. Zo las Elbert Dijkgraaf (SGP) een
tweet van Ard van der Steur (VVD).
@bitsoffreedom zit in gelijk tijdige debatten maar doe m’n best! geweldig initiatief, hoe dan ook : )
Esther Ouwehand @estherouwehand13 may
Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) zit
in een kleine fractie. Maar gelukkig kan zij
iets wat niemand anders kan: bilocatie.
Arie Slob (ChristenUnie) leeft erg mee met de
PvdA:
bij de PvdA is van alles in beweging. Neem daarom aan dat men vanmiddag het ledencongres in leeu-warden met Wilhelmus af zal sluiten.
Arie Slob @arieslob27 april
Van Twitter kun je ook filosofisch worden,
getuige het bericht van Henk Krol (50PLUS):
is het onkies een DM te zenden aan iemand die je niet volgt? Of is Het beter niet te antwoorden. Wie bedenkt twitter-beleefd-heidsregels?
Henk Krol @HenkKrol14 may
@diederiksamsom ik heb zijn nummer niet. Dus doe ik het transparant.
Paul ulenbelt @paululenbelt27 jul
Paul Ulenbelt (SP) roept Diederik Samsom
(PvdA) een paar keer op om mee te doen
met een debat. De volgers van Ulenbelt
vinden de herhaalde oproepen overdreven.
Moet dat zo open en bloot?
Fleur Agema (PVV) ontgaat helemaal niets:
De machtigste man in zorg land te gast bij #hoor-zitting langdurige zorg. Dhr besselink #cPb kijkt om zich heen….maar hij is het!
fleur Agema @fleurAgemaPvv16 may
Alexander Pechtold (D66) is ervan overtuigd
dat alles poltiek gemaakt kan worden.
kranten gelezen, nu aan het werk. Het gras moet hoognodig genivelleerdworden!
Alexander Pechtold@APechtold13 jul
Auteur Nicole Bodéwes
top related