nÜkleİk asİtler, saĞlik hİzmetlerİ meslek ......–a,g,c dna ve rna’da ortak bulunur...
Post on 25-Aug-2020
9 Views
Preview:
TRANSCRIPT
19.03.2020
1
PATOLOJİ LABORATUVAR TEKNİKLERİ
SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU
PLT214-MOLEKÜLER PATOLOJİ TEKNİKLERİ
Öğr. Gör. Nüket ÇALIŞKAN
nuket.caliskan@omu.edu.tr
NÜKLEİK ASİTLER, YAPI ve FONKSİYONLARI
Hafta 2
PLT214-MOLEKÜLER PATOLOJİ TEKNİKLERİ
2
DNA’nın yapısı - 1952
Maurice WilkinsRosalind Franklin
“sarmal yapı”X-Ray Kristalografisi
DNA’nın yapısı - 1953
James D. Watson ve Francis Crick
“çift sarmal yapı”
1958’de kanserden
yaşama veda etti
1962'de Nobel Tıp ve Fizyoloji ödülü
1 2
3 4
5 6
19.03.2020
2
Nükleik Asitler
Kalıtım materyalinin yapıtaşıdır.
• Bir çeşit makro moleküldür.
• Nükleotid adı verilen monomerlerdenoluşur.
• Nükleotid = fosfat + şeker + organik baz
• Çok sayıda nükleotid birbirlerine bağlanarak polinükleotid.
Nükleotidlerin görevleri:
✓ DNA ve RNA’nın yapısına katılır .
✓ Hücresel işlevlerde kimyasal enerji taşıyıcısı olarak görev yapar (ATP –Adenozin Tri Fosfat).
✓ Diğer kimyasal gruplarla birleşerek birçok enzimin aktifleşmesi için gerekli olan koenzimleri oluştururlar.
✓ Hücrede sinyal molekülleri olarak görev yaparlar (AMP – Adenozin Mono Fosfat)
Azotlu bazlar: İki çeşittir– 9 atomlu, iki halkalı pürinler (Adenin, Guanin)
– 6 atomlu tek halka içeren pirimidinler (Sitozin, Timin, Urasil)
– A,C,G,T ve U şeklinde simgelenirler.
– A,G,C DNA ve RNA’da ortak bulunur
– T->DNA’da, U->RNA’da bulunur.
Şeker= Pentoz
Nükleik aside adını taşıdığı şeker verir.
Ribonükleik asitlerde-RİBOZ
Deoksiribonükleik asitlerde-DEOKSİRİBOZ bulunur.
Deoksiribozun ribozdan farkı C-2’ pozisyonunda OH grubu olmamasıdır.
7 8
9 10
11 12
19.03.2020
3
•Nükleozit: baz + şeker
•NMP (Nükleozit MonoFosfat)= nükleozit + 1 PO4
•NDP (Nükleozit DiFosfat)= nükleozit +2 PO4
•NTP (Nükleozit TriFosfat) = nükleozit + 3 PO4
•Nükleik asitlerin yapı taşıdır
Nükleik Asit Kimyası
Polinükleotitler İki mononükletit arasında bağ
yapısında, iki şekere bağlı fosfat grubuyer alır oluşan bağ fosfodiesterbağıdır, çünkü fosforik asit her ikitaraftaki alkol grubu ( iki şekerdeki OHgrubu ) ile ester bağı yapar.
dinukleotitler & trinükleotitler oligonükleotitler (<20) polinükleotitler (>20) Uzun polinükleotid zincirleri varyasyon
sağlamaktadır.
1000 nt oluşan bir zincir 41000
kombinasyon ile oluşturulabilir. Levene’nin tetranükleotid hipotezi bu
varyasyonu sağlamamaktadır.
Nükleik Asitler
İki farklı nükleik asit: ▪ İkisi de nükleotid monomerlerinden
oluşur.
➢ Deoksiribonükleik asit (DNA) ✓2. pozisyonunda bulunan karbon atomuna
bağlı oksijen bulunmayan 5 karbonlu şeker “Deoksi”riboz
➢ Ribonükleik asit (RNA) ✓5 Karbonlu (Pentoz) Şeker “Riboz”
Nükleik Asitler
Nükleik AsitlerDeoksiribonükleik Asit (DNA)• DNA molekülü iki polipeptid iplikçiğin
birbirine sarmal olarak bağlanması ile oluşan büyük moleküllerdir.
13 14
15 16
17 18
19.03.2020
4
Deoksiribonükleik Asit (DNA)’nın Yapısı
• Bir nükleotidde 3 temel parça bulunur
– Bir purin ya da pirimidin bazı
• Purin; Adenin ve Guanin
• Primidin; Timin ve Sitozin
– 5 karbonlu şeker (pentoz)
• Pentoz molekülü DNA’da deoksiriboz yapısındadır
• Deoksiribonükleik asit, ismini bu şekerden alır
– Ester bağı oluşturmuş bir fosfat
• Fosfat molekülü, fosforik asitin pentozlar arasında ester bağları oluşması ile nükleozidleri birbirine bağlamada yer alır
Deoksiribonükleik Asit (DNA)Pürinler: Adenin (A) ve Guanin
(G)
Pirimidinler: Sitozin (C) ve
Timin (T)
• DNA’da bir iplikçikte bulunan
primidin bazları ( timin,
sitozin), diğer iplikçikte
bulunan pürin bazları
(adenin, guanin) ile karşılıklı
olarak hidrojen bağları ile
birleşmişlerdir.
• Bu Hidrojen bağı oluşumu
DNA’nın çift iplikli olmasını
sağlar.
• DNA’nın sarmal ve özellikle
çift iplikli olması ile genetik
bilgiler garanti altına alınır.
Bazları bir arada tutan bağlar
“Hidrojen Bağları”
• Non-kovalent
• Zayıf bağlar
• H ile F, O, N
arasında
Deoksiribonükleik Asit (DNA)’nın Yapısı
19 20
21 22
23 24
19.03.2020
5
Chargaff Kuralı
Erwin Chargaff
✓ Adenin sayısı = Timin sayısı
✓ Guanin sayısı = Sitozin sayısı
❖ İki iplik birbirinin tamamlayıcısı(komplementer)
DNA çifte sarmalında zincirler birbirlerinin
tamamlayıcısıdır.
DNA’nın Erime Noktası DNA’nın Erime Noktası
_
25 26
27 28
29 30
19.03.2020
6
Deoksiribonükleik Asit (DNA)• DNA molekülünün iki önemli özelliği vardır
– DNA’nın yapısını oluşturan iki zincir birbirlerinden ayrıldıkları zaman her bir iplikçik eskiden karşısında bulunan diğer yarımını aynen oluşturabilir
• Bu olaya DNA’nın replikasyonu denir
– Gerektiğinde üzerinde bulunan nükleotid sırasına uygun özellikte ribonükleik asit (RNA) molekülleri oluşturarak hücrenin yaşamsal işlevlerini yönetmesidir.
✓Transkripsiyon.
DNA Paketlenmesi
Histone proteins
Histone
octomer
B DNA Helix 2 nm
DNA Paketlenmesi
Histone proteins
B DNA Helix
Histone
octomer
2 nm
DNA Paketlenmesi
Histone proteins
Histone
octomer
Nucleosome
11 nm
B DNA Helix 2 nm
DNA Paketlenmesi
Histone H1
DNA Paketlenmesi
Histone H1
31 32
33 34
35 36
19.03.2020
7
DNA Paketlenmesi
Protein scaffold
11 nm“Beads on
a string”
30 nm
Tight helical fiber
Looped Domains200 nm
DNA Paketlenmesi
Protein scaffold
Metaphase
Chromosome
700 nm
11 nm
30 nm
200 nm
2 nm
Looped Domains
Nucleosomes
B DNA Helix
Tight helical fiber
Bir ökaryotikkromozomda DNA’nın
katlanma modeli
Ribonükleik Asit (RNA) • DNA’dan sentezlenir.
• Çok fazla görev üstlenir.
DNA’dan farklılıkları:
1. Organik bazlardan Timin yerine Urasilbulunması
2. Şeker olarak deoksiriboz yerine ribozbulunması
3. Tek zincir halinde bulunması
37 38
39 40
41 42
19.03.2020
8
Ribonükleik Asit (RNA) • Hücre içindeki RNA’lar tek zincirlidir. Bu nedenle Chargaff
kuralı bu RNA’lar için geçerli değildir. Bir RNA molekülünün yapısında eşleşebilen bazlar varsa kısmi çift zincirli bölgeler oluşabilir.
RNA’nın Çeşitleri
Üç tip RNA molekülü protein sentezinde görev yapar:
1. rRNA (ribozomal RNA)2. mRNA (messenger RNA)3. tRNA (transfer RNA)
• snRNA (small nuclear RNA, küçük çekirdek RNA)• scRNA (small cytoplasmic RNA, küçük sitoplazmik RNA)• RNAi (RNA interference):
- miRNA (microRNA)- small interfering RNA (siRNA)
Ribonükleik asit (RNA) ’nın Yapısı– Ribozamal RNA (rRNA): Ribozom alt birimlerini oluşturan ve
protein sentezinde görev alan RNA’lardır.
– Haberci RNA = Messenger RNA (mRNA): DNA’daki genetik bilginin proteine çevrilmesinde aracılık eden RNA’lardır.
• Taşıyıcı RNA (tRNA) = Protein sentezi sırasında aktifleşmiş aa(aminoasit)’leri mRNA’dakikodon dizisine uygun olarak ribozom-mRNAkompleksinetaşır.
Santral Dogma
43 44
45 46
47 48
19.03.2020
9
49
top related