ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem pm2,5.pdf
Post on 11-Jan-2017
232 Views
Preview:
TRANSCRIPT
Opracowanie wykonano w Wydziale Monitoringu Środowiska
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie
Małgorzata Landsberg-Uczciwek – Naczelnik Wydziału
Renata Rewaj – Główny specjalista d/s monitoringu jakości powietrza
Marta Szczepankiewicz – Inspektor ochrony środowiska
Spis treści
Str.
Definicje............................................................................................................................................ 5
Wstęp................................................................................................................................................ 6
1. Podstawa wykonania opracowania ........................................................................................... 7
2. Cel oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5................................................ 7
3. Strefy województwa zachodniopomorskiego, w których dokonuje się ocen jakości
powietrza pod kątem zawartości pyłu PM2,5.......................................................................... 8
4. Kryteria jakości powietrza przyjęte w ocenie wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem
PM2,5........................................................................................................................................... 9
5. Metody zastosowane w ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego
oraz prognozowane poziomy stężeń PM2,5.............................................................................. 11
5.1. Pomiary stężeń pyłu PM2,5.................................................................................................... 13
5.2. Pomiary stężeń pyłu PM10..................................................................................................... 14
5.3. Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego –
obliczenia modelowe PM10 i PM2,5.................................................................................... 16
5.4. Inwentaryzacja emisji pyłu PM10 i pyłu PM2,5, gromadzona w WIOŚ w Szczecinie dla
potrzeb obliczeń modelowych do ocen rocznych................................................................. 16
5.5. Określenie przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM2,5 w województwie
zachodniopomorskim............................................................................................................ 19
6. Podsumowanie wyników klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego dla pyłu
PM2,5........................................................................................................................................... 22
6.1. Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem
występowania prognozowanych maksymalnych stężeń PM2,5 w strefie............................ 22
6.2. Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem
przestrzennych rozkładów stężeń PM2,5.............................................................................. 23
7. Skutki finansowe wdrożenia systemu monitoringu, oceny i zarządzania jakością
powietrza pod kątem pyłu zawieszonego PM2,5 w województwie zachodniopomorskim... 27
Załącznik Nr 1. Tabele 1 – 6 Zestawienie tabel wyników oceny wstępnej dla pyłu PM2,5 dla
województwa zachodniopomorskiego
Załącznik Nr 2. Mapy 1 – 10 Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref
województwa zachodniopomorskiego – obliczenia modelowe PM10 i PM2,5
5
Definicje:
• pył PM2,5 oznacza frakcję pyłu zawieszonego o średnicach cząstek nieprzekraczających
2,5 mikrometra;
• pył PM10 oznacza frakcję pyłu zawieszonego o średnicach cząstek nieprzekraczających
10 mikrometrów;
• pył TSP (Total Suspended Particulates) oznacza pył zawieszony ogółem mierzony bez
separacji frakcji;
• poziom dopuszczalny oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie
wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego
oddziaływania na zdrowie ludzi lub na środowisko jako całość, który powinien być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany;
• poziom docelowy oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania,
zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzi lub na
środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam gdzie to możliwe w określonym
czasie;
• górny próg oszacowania (GPO) oznacza poziom substancji w powietrzu, poniżej
którego do oceny jakości powietrza może być stosowana kombinacja pomiarów stałych
i technik modelowania lub pomiarów wskaźnikowych. Dla pyłu PM2,5 wartość górnego
progu oszacowania stanowi 70% poziomu dopuszczalnego PM2,5;
• dolny próg oszacowania (DPO) oznacza poziom substancji w powietrzu, poniżej
którego do oceny jakości powietrza wystarczające jest stosowanie technik modelowania
lub obiektywnego szacowania. Dla pyłu PM2,5 wartość dolnego progu oszacowania
stanowi 50% poziomu dopuszczalnego PM2,5;
• strefa dla PM2,5 - za strefę należy uważać aglomerację lub miasto o liczbie
mieszkańców przekraczającej 100 tys. lub resztę województwa nie wchodzącą w skład
aglomeracji oraz w skład miasta o liczbie ludności powyżej 100 tys.;
• aglomeracja oznacza miasto lub grupę miast o liczbie mieszkańców przekraczającej
250 tys.;
• pomiary stałe oznaczają pomiary przeprowadzane w stałych punktach pomiarowych,
zarówno w trybie ciągłym, jak i na zasadzie wyrywkowych prób, w celu określenia
poziomów substancji w powietrzu zgodnie z założonymi stosownymi celami dotyczącymi
jakości danych;
• pomiary wskaźnikowe oznaczają pomiary, dla których wymagania dotyczące jakości
danych są mniej restrykcyjne w porównaniu z pomiarami stałymi.
6
Wstęp
Opublikowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/50/WE z dnia 21 maja
2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE -
Clean Air for Europe) rozszerza obowiązek oceny jakości powietrza w państwach
członkowskich o pył zawieszony PM2,5. Oficjalne wejście dyrektywy w życie nastąpiło
11 czerwca 2008 r. Dyrektywa CAFE koncentruje się głównie wokół zagadnienia pyłu
zawieszonego PM2,5 (pył o średnicach cząstek nieprzekraczających 2,5 mikrometra). Pełne
przeniesienie zapisów dyrektywy CAFE do polskiego systemu prawnego ma nastąpić w ciągu
dwóch lat od wejścia w życie dyrektywy, czyli do czerwca 2010 r. Niektóre zapisy muszą jednak być spełnione wcześniej, w szczególności te, które dotyczą wdrożenia systemu
pomiarów i ocen jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5.
Pył PM2,5 to frakcja pyłu zawieszonego o wielkości cząstek poniżej 2,5 mikrona. Powstaje
on w znacznej mierze w wyniku reakcji między substancjami w atmosferze. Prekursorami
pyłu PM2,5 są przede wszystkim tlenki siarki, tlenki azotu, amoniak, lotne związki
organiczne. Może on zawierać w sobie także metale ciężkie, WWA (m.in. benzo(a)piren)
i inne trwałe związki organiczne. Ze względu na zawartość substancji szkodliwych
i jednocześnie małe rozmiary (zdolność bezpośredniego wnikania do układu oddechowego
i krwionośnego) właśnie pył PM2,5 jest uznawany za zanieczyszczenie szczególnie szkodliwe
dla zdrowia, które może być współodpowiedzialne za takie choroby jak alergie, astma,
choroby płuc i układu krążenia.
Zgodnie z zapisami dyrektywy, pomiary stężeń pyłu PM2,5 w otaczającym powietrzu muszą być prowadzone w aglomeracjach i we wszystkich miastach powyżej 100 tys. mieszkańców –
pod kątem monitorowania tła miejskiego do oceny ogólnego narażenia ludności, a także we
wszystkich strefach, w których przekraczany jest dolny próg oszacowania dla pyłu PM2,5 -
dla potrzeb ocen corocznych zagrożenia tym zanieczyszczeniem. Poza aglomeracjami
i miastami powyżej 100 tys. mieszkańców, na pozostałym obszarze województwa miejscami
potencjalnego przekraczania wartości kryterialnych mogą być mniejsze miasta, które
stanowią skupiska ludności narażone na oddziaływanie pyłu. Ze względu na koncentrację źródeł emisji na małym obszarze i większą gęstość zaludnienia narażenie to może być większe i może dotyczyć większej liczby ludności niż na terenach wiejskich).
W dyrektywie określono normy i docelowe terminy zmniejszenia stężenia drobnych cząstek
pyłu PM2,5. Termin osiągnięcia poziomu dopuszczalnego wynoszącego 25 mikrogramów/m3
dla PM2,5 - to 1 stycznia 2015 r.
Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, przedstawiony w tym opracowaniu materiał ma na
celu określenie działań podejmowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Szczecinie w celu wdrożenia na obszarze województwa zachodniopomorskiego dyrektywy
2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. tak, aby z początkiem 2010 r. możliwe było rozpoczęcie
monitoringu pyłu zawieszonego PM2,5 (zgodnego z jej wymogami). Na podstawie wyników
oceny wstępnej uzyskano m.in. informacje o przestrzennych rozkładach stężeń pyłu PM2,5 na
obszarze stref województwa zachodniopomorskiego, które stanowiły podstawę do:
− zaplanowania systemu ocen rocznych w poszczególnych strefach (pomiary stałe,
techniki modelowania, metody szacowania),
− zaprojektowania sieci monitoringu, z uwzględnieniem potrzeby oceny stężenia pyłu
w rejonach najbardziej zanieczyszczonych, gdzie przekraczane są poziomy kryterialne
i w których będzie istniała potrzeba prowadzenia pomiarów,
− określenia niezbędnych środków finansowych, potrzebnych do stworzenia sieci
monitoringu pyłu PM2,5 zgodnie z wynikiem oceny wstępnej.
7
1. Podstawa wykonania opracowania
„Ocena wstępna zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dla województwa
zachodniopomorskiego za lata 2004-2008 oraz dostosowanie wojewódzkiego systemu oceny
jakości powietrza do wymagań dyrektywy 2008/50/WE”, została wykonana na mocy art. 88
ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150), w oparciu o zapisy
zawarte w dyrektywie 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r.
w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (dyrektywa CAFE). Jak
wspomniano we wstępie, pełne przeniesienie zapisów tej dyrektywy do polskiego systemu
prawnego ma nastąpić w ciągu dwóch lat od jej wejścia w życie, czyli do czerwca 2010 r.
Pomimo braku aktualnie w polskim prawie stosownych aktów prawnych dotyczących pyłu
PM2,5 należy zaznaczyć, iż u podstaw wszystkich działań monitoringowych leżą ogólne
kompetencje Inspekcji Ochrony Środowiska dotyczące organizowania, koordynowania
i prowadzenia badań jakości środowiska oraz obserwacji i oceny jego stanu zapisane w art. 2
ustawy z dnia 20 lipca 1991r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r.
Nr 44, poz. 287). Zadanie - dokonanie w 2009 r. przez wojewódzkie inspektoraty ochrony
środowiska wstępnej oceny zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5, zostało ujęte
w „Wytycznych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska do planowania działalności
organów Inspekcji Ochrony Środowiska w 2009 r.” oraz zapisane w „Programie
Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2007-2009” i uwzględnione w „Programie
Monitoringu Środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2007-2009”.
Podstawę wykonania opracowania stanowiły „Wskazówki do oceny wstępnej zanieczyszczenia
powietrza pyłem PM2,5”, opracowane w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska
w lipcu 2009 r. Opisano w nich szczegółowo:
− sposób ustalenia nowego układu stref na potrzeby monitoringu, oceny i zarządzania
jakością powietrza dla PM2,5,
− system oceny jakości powietrza według wymagań Dyrektywy 2008/50/WE,
− kryteria zastosowane w ocenie wstępnej dla pyłu PM2,5 - poziom dopuszczalny oraz
górny i dolny próg oszacowania,
− wymagane metody oceny w zależności od występujących w poszczególnych strefach
województwa poziomów stężeń PM2,5,
− możliwe źródła danych i informacji do wykorzystania w ocenie wstępnej,
− procedurę wykonania oceny wstępnej.
Zgodnie rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu
i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza, wynik oceny
przekazywany jest Głównemu Inspektorowi Ochrony Środowiska. W przypadku tej oceny
wstępnej, dotyczącej pyłu PM2,5 – zarówno wymagana forma przekazania wyników oceny
(obowiązkowe do wypełnienia arkusze Excel), jak również termin przekazania (do 18
września 2009 r.) - zostały zdefiniowane przez GIOŚ w piśmie nr DM-073-12/02/09/BT
z dnia 21.07.2009 r.
2. Cel oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5
Ocena jakości powietrza wykonywana na mocy art. 88 ustawy – Prawo ochrony środowiska
(Dz.U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150) ma na celu zgromadzenie informacji o stężeniach
zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w tym aglomeracji, w zakresie
umożliwiającym określenie metod, jakimi powinny być dokonywane oceny roczne oraz
potrzeb w zakresie prowadzenia pomiarów stężeń określonych zanieczyszczeń powietrza,
zgodnie z wymaganiami dotyczącymi ocen rocznych.
8
Zasadniczym celem oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 jest
zaplanowanie metod jakimi będą dokonywane roczne oceny jakości powietrza w odniesieniu
do pyłu PM2,5 oraz określenie potrzeb w zakresie prowadzenia pomiarów stężenia tego
zanieczyszczenia.
Wynikiem oceny wstępnej powinno być: a. klasyfikacja stref na podstawie kryteriów stosowanych w ocenie wstępnej (progów
oszacowania) pod kątem zaplanowania systemu ocen rocznych,
b. wstępne wskazanie obszarów potencjalnego przekraczania poziomu
docelowego/dopuszczalnego pyłu PM2,5,
c. uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń pyłu PM2,5 na obszarze
strefy.
Podstawę klasyfikacji powinny stanowić stężenia pyłu w rejonach o najwyższych poziomach
na terenie danej strefy.
Klasyfikacja stref w ramach oceny wstępnej wykonywana będzie co najmniej raz na pięć lat.
W przypadku istotnych zmian stężeń zanieczyszczeń powietrza, w tym pyłu PM2,5,
wynikających np. z działań podejmowanych na rzecz ograniczenia emisji, weryfikacja
powinna być prowadzona częściej.
3. Strefy województwa zachodniopomorskiego, w których dokonuje się ocen jakości
powietrza pod kątem zawartości pyłu PM2,5
Strefy województwa zachodniopomorskiego podlegające ocenie jakości powietrza pod kątem
zawartości pyłu PM2,5 zawiera Załącznik 3 „Wskazówek do oceny wstępnej zanieczyszczenia
powietrza pyłem PM2,5”. W województwie zachodniopomorskim, są to trzy takie strefy:
Aglomeracja Szczecińska, miasto Koszalin oraz tzw. „duża strefa” stanowiąca pozostałą część województwa - strefa zachodniopomorska PM2,5 (Załącznik 1 – Tabela 2 oraz
Tabela 3.1 i Mapa 3.1).
Tabela 3.1. Zestawienie stref w województwie zachodniopomorskim, w których dokonuje się ocen
jakości powietrza pod kątem zawartości pyłu PM2,5
Obszar
strefy Lp. Nazwa strefy Kod strefy
[km2]
Liczba
mieszkańców
w strefie
1 2 3 4 5
1. Aglomeracja Szczecińska PL3201 301 407 811
2. miasto Koszalin PL3202 83 107 376
3. strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 22508 1 177 084
Na uwagę zasługuje fakt, iż sposób oceny dla pyłu PM2,5 w tak zdefiniowanych strefach jest
inny niż w dotychczasowych rocznych ocenach jakości powietrza. Obecnie, dla
zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla i benzenu,
pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w tym pyle ołowiu, arsenu, kadmu, niklu
i benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim oceną objęte są Aglomeracja
Szczecińska oraz 16 stref pozostałych (12 powiatów i 4 strefy łączone). Przewidywana
nowelizacja ustawy - Prawo ochrony środowiska (w związku z transpozycją dyrektywy
2008/50/WE) oraz wydanie przez Ministra Środowiska nowych rozporządzeń w sprawie
dokonywania ocen jakości powietrza, zakładają ujednolicenie sposobu prowadzenia ocen
jakości powietrza i dla wszystkich zanieczyszczeń będą obowiązywały strefy takie jak dla pyłu
PM2,5.
9
Mapa 3.1. Strefy województwa zachodniopomorskiego dla potrzeb oceny jakości powietrza pod kątem
pyłu zawieszonego PM2,5
4. Kryteria jakości powietrza przyjęte w ocenie wstępnej zanieczyszczenia powietrza
pyłem PM2,5
Przyjęte w ocenie wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 kryteria zostały
określone w dyrektywie 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza
i czystszego powietrza dla Europy i zamieszczone w opracowanych przez GIOŚ
„Wskazówkach do oceny wstępnej zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5”. Kryteriami
tymi są: poziom dopuszczalny oraz górny i dolny próg oszacowania. Wartości te
przedstawiono w Tabeli 4.1.
Przyrównanie występujących na danym obszarze poziomów stężeń PM2,5 do wartości stężeń kryterialnych, umożliwia dokonanie klasyfikacji stref pod kątem zaplanowania systemów
rocznych ocen jakości powietrza w oparciu o wyniki oceny wstępnej. Zgodnie ze
Wskazówkami…, dla potrzeb niniejszej oceny przyjęto następujące założenia dotyczące klas
zanieczyszczenia:
− Klasa 1 – strefa o najniższych stężeniach pyłu PM2,5 – poniżej dolnego progu
oszacowania,
− Klasa 2 – strefa o umiarkowanych stężeniach pyłu PM2,5 – poziomy stężeń mieszczące się pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania,
− Klasa 3 – strefa o najwyższych stężeniach pyłu PM2,5 – powyżej poziomu
dopuszczalnego lub powyżej górnego progu oszacowania.
10
Tabela 4.1. Wartości kryterialne zastosowane w ocenie wstępnej dla pyłu PM2,5
Poziom
dopuszczalny Progi szacowania Średnie roczne stężenie PM2,5
Górny próg oszacowania 70% poziomu dopuszczalnego 17 µg/m3
25 µg/m3
Dolny próg oszacowania 50% poziomu dopuszczalnego 12 µg/m3
Przekroczenia górnego i dolnego progu oszacowania dla stężeń PM2,5 określane są na
podstawie poziomów jego stężeń w powietrzu w ciągu poprzednich pięciu lat. Próg
oszacowania uznaje się za przekroczony, jeżeli został przekroczony przynajmniej w ciągu
trzech odrębnych lat w okresie tych poprzednich pięciu lat.
Wymagania dotyczące ocen corocznych dla poszczególnych klas przedstawiono w Tabeli 4.2.
Tabela 4.2. Klasyfikacja aglomeracji i stref na potrzeby ocen rocznych jakości powietrza dla pyłu
PM2,5 – wymagania dotyczące ocen rocznych
Najwyższe stężenia
zanieczyszczenia
w aglomeracji/strefie
Klasa
aglomeracji/strefy
Wymagania dotyczące ocen rocznych pyłu
PM2,5
Powyżej poziomu
dopuszczalnego 3b
Obowiązek lub priorytet prowadzenia
pomiarów stałych na obszarach przekroczeń poziomu dopuszczalnego w strefie.
Powyżej górnego
progu oszacowania 3a
Pomiary stałe wysokiej jakości. Wyniki
pomiarów mogą być uzupełniane technikami
modelowania lub pomiarami wskaźnikowymi
w celu zapewnienia odpowiedniej informacji
na temat przestrzennego rozkładu stężeń PM2,5 w powietrzu.
Pomiędzy górnym i
dolnym progiem
oszacowania 2
Pomiary (obowiązkowo) stałe mogą być kombinowane z pomiarami wskaźnikowymi
lub technikami modelowania, lub
obiektywnego szacowania.
Poniżej dolnego
progu oszacowania 1
Wystarczające są techniki modelowania lub
obiektywnego szacowania.
Dyrektywa określa również minimalną liczbę stanowisk do pomiarów stałych pyłu drobnego
PM2,5 i PM10 w celu oceny zgodności z poziomem dopuszczalnym w strefach
i aglomeracjach, w których stały pomiar stanowi jedyne źródło informacji. Liczba stanowisk
dla rozproszonych źródeł emisji zależy od klasy aglomeracji/strefy oraz od liczby
mieszkańców w aglomeracji/strefie (Tabela 4.3.).
W odniesieniu do stref i aglomeracji, w których informacje pochodzące ze stałych pomiarów
będą uzupełniane informacjami z modelowania lub z pomiarów wskaźnikowych, całkowita
liczba punktów pomiarowych może zostać zmniejszona maksymalnie o 50%, pod warunkiem,
że zostaną spełnione następujące kryteria:
a) metody uzupełniające dostarczą danych wystarczających do oceny jakości powietrza
w odniesieniu do poziomu dopuszczalnego, jak również zapewnią właściwą informację dla społeczeństwa;
b) liczba stanowisk, które mają zostać założone oraz przestrzenne rozmieszczenie
stanowisk stosujących inne metody będą wystarczające do ustalenia stężenia pyłu
PM2,5 zgodnie z celami dotyczącymi jakości danych oraz umożliwią uzyskanie
wiarygodnych wyników oceny .
11
Tabela 4.3. Minimalna liczba stanowisk pomiarowych do pomiarów stałych pyłu zawieszonego w celu
oceny zgodności z poziomami dopuszczalnymi oraz z progami oszacowania w strefach
i aglomeracjach, w których stały pomiar stanowi jedyne źródło informacji
Jeżeli maksymalne stężenia
przekraczają górny próg
oszacowania
Jeżeli maksymalne stężenia
znajdują się między górnym i
dolnym progiem oszacowania
Liczba
mieszkańców
aglomeracji lub
strefy (w tysiącach) PM(*) (suma stanowisk dla
PM10 i PM2,5)
PM(*) (suma stanowisk dla PM10
i PM2,5)
0 - 249 2 1
250 - 499 3 2
500 - 749 3 2
750 - 999 4 2
1000 - 1499 6 3
1500 - 1999 7 3
2000 - 2749 8 4
2750 - 3749 10 4
3750 - 4749 11 6
4750 5999 13 6
>=6000 15 7
(*) - w przypadku gdy PM2,5 i PM10 są mierzone w tej samej stacji pomiarowej, są one liczone jako dwa
oddzielne stanowiska pomiarowe. Łączna liczba stanowisk pomiarowych dla PM2,5 i PM10 wymagana do ocen
rocznych nie może różnić się o współczynnik większy niż 2.
5. Metody zastosowane w ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa
zachodniopomorskiego oraz prognozowane poziomy stężeń PM2,5
Do przeprowadzenia klasyfikacji stref: Aglomeracji Szczecińskiej, miasta Koszalin i strefy
zachodniopomorskiej PM2,5, wykorzystano wszystkie dostępne dane z okresu pięcioletniego
2004-2008. Były to następujące dane:
1) wyniki pomiarów stężeń pyłu PM2,5 wykonywanych w ramach WPMŚ w latach
2006-2008 na jednym stanowisku w Aglomeracji Szczecińskiej;
2) wyniki pomiarów stężeń pyłu PM10 wykonywanych w ramach WPMŚ w latach 2004-
2008 na obszarze województwa zachodniopomorskiego. W celu pozyskania większej
liczby danych pomiarowych, do oszacowania stężeń pyłu PM10 i w dalszej kolejności
pyłu PM2,5, wykorzystano również wyniki pomiarów stężeń pyłu ogółem (TSP)
z trzech stanowisk z lat 2004-2007 (od 2008 r. pomiary na tych stanowiskach
zastąpiono pomiarami pyłu PM10). Do oszacowania przyjęto zawartości pyłu PM10
w pyle TSP równą 85%;
3) wyniki rocznych ocen jakości powietrza za lata 2004-2008 dla stref województwa
zachodniopomorskiego, w tym wyniki obliczeń modelowych, wykonanych dla pyłu
zawieszonego PM10 i pyłu PM2,5 z uwzględnieniem przemian chemicznych;
4) inwentaryzacja emisji pyłu PM10 i pyłu PM2,5, zgromadzona w WIOŚ w Szczecinie
dla potrzeb obliczeń modelowych do ocen rocznych;
5) praca pt. "Opracowanie prognozy zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym
w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów
osiągnięcia standardów dla pyłu określonych dyrektywą w sprawie jakości powietrza
atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy" wykorzystana do określenia
przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM2,5 w województwie.
12
Sposób wykorzystania poszczególnych rodzajów danych, omówiono w dalszej części tego
rozdziału.
Wykaz stałych stacji pomiarowych PM2,5 i pyłu PM10, z których wyniki wykorzystano
w przedstawionej w tym opracowaniu ocenie wstępnej, zawiera Załącznik 1 – Tabela 3
i Tabela 4. Ich lokalizację przedstawiono na mapie poniżej (Mapa 5.1.).
Mapa 5.1. Lokalizacja stałych stacji pomiarowych PM2,5 i PM10, z których wyniki wykorzystano
w ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa zachodniopomorskiego
5.1. Pomiary stężeń pyłu PM2,5
W hierarchii ważności, przy wykonywaniu oceny wstępnej dla PM2,5, pomiary takie są najważniejsze. W województwie zachodniopomorskim automatyczne pomiary stężeń pyłu
PM2,5 w powietrzu prowadzone są od 2006 r. w Aglomeracji Szczecińskiej na jednym
stanowisku zlokalizowanym na stacji komunikacyjnych zanieczyszczeń powietrza
(ul. Piłsudskiego). Prowadzone na tej stacji, równolegle z PM2,5 pomiary pyłu PM10
umożliwiły określenie udziału frakcji pyłu poniżej 2,5 mikrona w pyle PM10. Na podstawie
krzywych regresji liniowej y = ax (Rysunek 5.1.) wyznaczono współczynnik udziału pyłu
PM2,5 w pyle PM10 (współczynnik „k”). Wartość tego współczynnika, uśredniona z trzech
lat wynosi k = 0,764. W celu pozyskania danych za 2005 r. dla tego punktu pomiarowego,
współczynnikiem tym przeliczono stężenie średnioroczne pyłu PM10 na stężenie PM2,5 dla
2005 r.
13
Rysunek 5.1. Krzywe regresji liniowej pomiarów porównawczych PM2,5/PM10 – na podstawie
wyników pomiarów prowadzonych na stacji Szczecin_Piłsudskiego
Stężenia średnioroczne PM2,5 w latach 2005-2008 wynosiły:
− w 2005 r. – 23,0 µg/m3 (wartość przeliczona z PM10);
− w 2006 r. – 25,2 µg/m3 (pomiary PM2,5);
− w 2007 r. – 19,5 µg/m3 (pomiary PM2,5);
− w 2008 r. – 19,6 µg/m3 (pomiary PM2,5).
przekroczyły więc w latach 2005, 2007 i 2008 górny próg oszacowania, a w 2006 r. nawet
poziom dopuszczalny - określone dla PM2,5 w dyrektywie 2008/50/WE. Oznacza to klasę 3a
dla Aglomeracji Szczecińskiej i obowiązek prowadzenia pomiarów stałych pyłu PM2,5
wysokiej jakości. Wyniki pomiarów, uzupełniane technikami modelowania powinny
zapewnić odpowiednią informację na temat przestrzennego rozkładu stężeń PM2,5
w powietrzu.
5.2. Pomiary stężeń pyłu PM10
W ocenie wstępnej PM2,5 dla województwa wykorzystano wyniki pomiarów pyłu PM10
prowadzonych w okresie pięciolecia 2004-2008 w ramach WPMŚ na 11 stacjach
pomiarowych. Wykaz stałych stacji pomiarowych PM10, z których wyniki wykorzystano
w ocenie wstępnej przedstawiono w Załączniku 1 - Tabela 4, natomiast ich lokalizację na
Mapie 5.1.
Do określenia udziału pyłu PM2,5 w pyle PM10, wykorzystano dostępne dla województwa
zachodniopomorskiego dane pochodzące z opracowania pt. "Opracowanie prognozy
zanieczyszczenia powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych dyrektywą w sprawie jakości powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy” (Mapa 5.2).
Dane te umożliwiły przyjęcie w ocenie wstępnej wartości współczynnika „k” do przeliczenia
wyników pomiarów pyłu PM10 z tych stacji, w których pomiary porównawcze PM2,5
i PM10 nie były prowadzone. Praktycznie, poza stacją Szczecin_Piłsudskiego, o której była
mowa w punkcie 5.1, dotyczyło to wszystkich pozostałych 10 stacji PM10 w województwie
zachodniopomorskim.
PM2,5/PM10 - pomiary porównawcze rok 2008
y = 0,7613x
0
20
40
60
80
100
120
140
0 20 40 60 80 100 120 140 160
PM10 [ug/m3]
PM
2,5
[u
g/m
3]
PM2,5/PM10 - pomiary porównawcze rok 2007
y = 0,7293x
0
10
20
30
40
50
60
70
0 20 40 60 80 100
PM10 [ug/m3]
PM
2,5
[ug
/m3
]
PM2,5/PM10 - pomiary porównawcze rok 2006
y = 0,7467x
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0 20 40 60 80
PM10 [ug/m3]
PM
2,5
[u
g/m
3]
14
Dla pozyskania większej liczby danych o prognozowanych stężeniach PM2,5
w województwie, w oszacowaniu tych stężeń wykorzystano także pomiary pyłu ogółem
(TSP) prowadzone w latach 2004-2007 na 3 stacjach (Gryfino, Stoki i Lipnik), z których
wyniki wykorzystywano w rocznych ocenach jakości powietrza dla pyłu PM10. Do
przeliczenia stężeń TSP na stężenia PM10 przyjęto, iż udział PM10 w pyle TSP wynosi 85%.
W dalszej kolejności szacowano stężenie PM2,5 na podstawie PM10. Należy zaznaczyć, iż od
2008 r. pomiary pyłu TSP na tych 3 stacjach zastąpione zostały pomiarami PM10.
Zastosowane dla poszczególnych stacji PM10, wartości współczynnika PM2,5/PM10
(współczynnik „k”), uzyskane na podstawie przeliczeń - stężenia PM2,5 w pięcioleciu 2004-
2008 oraz przypisane w oparciu o wyniki pomiarów pyłu PM2,5 i PM10 klasy dla stref –
zestawiono w Tabeli 5.1.
Mapa 5.2. Udział PM2,5 w PM10 na obszarze województwa zachodniopomorskiego (siatka
5 km x 5 km)
15
Tabela 5.1. Stężenia średnioroczne PM2,5 w latach 2004-2008 obliczone na podstawie pomiarów PM2,5 i PM10 z zastosowaniem współczynnika
PM2,5/PM10 na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim. Klasy PM2,5 dla obszarów stref
Średnioroczne stężenie PM2,5 w [µg/m3]
Nazwa strefy PM2,5 Lokalizacja stanowiska
uwzględnionego w ocenie 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r.
Zastosowany współczynnik PM2,5/PM10
Warunek dla Sa z trzech lat
Klasa strefy
(obszary)
Suma stanowisk PM2,5 i PM10 wynikająca z dyrektywy
ul. Andrzejewskiego - tło
miejskie - 18,2 24,1 17,9 17,0 k=0,778 Sa>GPO
ul.Wincentego Pola - tło
miejskie 19,1 18,8 22,6 16,3 15,4 k=0,747 Sa>GPO
ul. Łączna - napływ z Polic - 14,4 19,9 12,9 10,3 k=0,723 DPO<Sa<GPO
Aglomeracja
Szczecińska
ul.Piłsudskiego - stacja
komunikacyjna - 23,0 25,21) 19,51) 19,61) k* = 0,746 Sa>GPO
3a 3
miasto Koszalin ul. Zwycięstwa - tło
miejskie 11,3 13,7 17,5 12,5 11,4 k=0,747 DPO<Sa<GPO 2 1
Widuchowa, powiat
gryfiński - tło pozamiejskie 12,2 12,7 19,6 15,7 14,8 k=0,774 DPO<Sa<GPO 2
Gryfino - tło miejskie 15,62) 17,52) 18,62) 13,62) 13,7 k = 0,764 DPO<Sa<GPO 2
Lipnik, powiat stargardzki
stanowisko pozamiejskie 13,42) 12,82) 15,02) 11,92) 11,3 k = 0,749 DPO<Sa<GPO 2
Stoki, powiat gryfiński -
stanowisko pozamiejskie 9,4 8,7 8,4 7,1 9,3 k = 0,771 Sa<DPO 1
Świnoujście,
ul. Żeromskiego 9,8 11,6 11,7 8,9 9,6 k = 0,682 Sa<DPO 1
strefa
zachodniopomorska
PM2,5
Szczecinek, ul. Artyleryjska - - 18,93) 17,9 17,8 k = 0,756 Sa>GPO 3a
6
1) według pomiarów automatycznych PM2,5
2) szacowanie na podstawie pomiarów pyłu TSP, gdzie SPM10 = 0,85*STSP
3) szacowanie na podstawie pomiarów PM10 z okresu X-XII
* - współczynnik k - na podstawie pomiarów porównawczych
16
5.3. Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref województwa
zachodniopomorskiego – obliczenia modelowe PM10 i PM2,5
Pod potrzeby oceny wstępnej dla PM2,5, przeprowadzono analizę przestrzennego rozkładu
stężeń pyłu PM10 w województwie, uzyskanego w obliczeniach modelowych. Obliczenia
takie WIOŚ w Szczecinie wykonywał pod potrzeby rocznych ocen jakości powietrza 2002 –
2008. Oprócz pyłu PM10, na podstawie inwentaryzacji emisji PM2,5 wykonywano również od 2005 r. obliczenia modelowe dla stężeń pyłu PM2,5, z uwzględnieniem przemian
chemicznych. Wyniki tych obliczeń z 2005 i 2008 r. – izolinie rozkładu stężeń PM2,5
przyporządkowane kryteriom oceny wstępnej PM2,5 (wartościom dolnego i górnego progu
oszacowania oraz poziomu dopuszczalnego), - przedstawiono w Załączniku 2 opracowania,
na Mapach 1 – 10.
Analiza tych danych pozwala na wyciągnięcie następujących wniosków dotyczących
prognozowanych poziomów PM2,5:
1) najwyższych stężeń PM2,5, powyżej górnego progu oszacowania (klasa 3a) należy
spodziewać się w Aglomeracji Szczecińskiej. W centrum miasta, szczególnie
w rejonach o dużym natężeniu ruchu samochodowego, średnioroczne stężenie PM2,5
może osiągać wartości nawet powyżej poziomu dopuszczalnego dla PM2,5 (Załącznik
2, Mapa 2.). Znajduje to potwierdzenie w pomiarach PM2,5, wykonywanych w takiej
lokalizacji (Tabela 5.1),
2) w mieście Koszalin, prognozowane wartości stężenia średniorocznego PM2,5
mieszczą się w klasie 2 - pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania
(Załącznik 2, Mapy 5 i 6). Potwierdzeniem są szacowane stężenia PM2,5 na podstawie
wyników PM10 (Tabela 5.1),
3) stężeń PM2,5 o wartości powyżej górnego progu oszacowania (klasa 3a), można się spodziewać w południowo-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego,
na obszarach zurbanizowanych, w miastach takich jak Stargard Szczeciński,
Myślibórz i Barlinek (Załącznik 2, Mapy 7 - 10),
4) obliczenia modelowe wskazują, że prognozowanych stężeń PM2,5 pomiędzy górnym
a dolnym progiem oszacowania (klasa 2) można się spodziewać w północno -
wschodniej i wschodniej części województwa. Są to m.in. miasta: Sławno, Darłowo,
Wałcz (Załącznik 2, Mapy 7 - 10),
5) najniższe prognozowane stężenia PM2,5 – poniżej dolnego progu oszacowania (klasa
1) występują w północnej części województwa, w rejonie pasa nadmorskiego Bałtyku.
Są to przede wszystkim miasta: Świnoujście, Kamień Pomorski, Kołobrzeg i Gryfice
(Załącznik 2, Mapy 7 - 10). W przypadku Świnoujścia, potwierdzenie tego stanowi
omówione w punkcie 5.2. szacowanie PM2,5, na podstawie pomiarów PM10 (Tabela
5.1.).
5.4. Inwentaryzacja emisji pyłu PM10 i pyłu PM2,5, gromadzona w WIOŚ w Szczecinie
dla potrzeb obliczeń modelowych do ocen rocznych
Na podstawie inwentaryzacji pyłu PM2,5 przeprowadzono analizę pod kątem określenia
przestrzennego rozkładu emisji PM2,5 na obszarze województwa zachodniopomorskiego.
Przeanalizowano udziały poszczególnych rodzajów emisji (punktowej, powierzchniowej,
liniowej) w łącznej emisji PM2,5 (Mapa 5.3), a także rozmieszczenie punktowych źródeł
emisji pyłu PM10 na obszarze Aglomeracji Szczecińskiej (Mapa 5.5) i reszty województwa
(Mapa 5.4).
17
Mapa 5.3. Emisja zbiorcza pyłu PM2,5 oraz udziały poszczególnych rodzajów emisji w emisji
zbiorczej w województwie zachodniopomorskim
Mapa 5.4.Lokalizacja punktowych źródeł emisji pyłu PM10 w województwie zachodniopomorskim
18
Mapa 5.5. Lokalizacja punktowych źródeł emisji pyłu PM10 w Aglomeracji Szczecińskiej
Z przedstawionych na Mapach 5.3 - 5.5 danych, wynika, że:
− największa emisja pyłu PM2,5 występuje w zachodniej i południowo-zachodniej części
województwa, gdzie zlokalizowane są największe punktowe źródła jego emisji do
powietrza (Elektrownia „Dolna Odra”) oraz w Aglomeracji Szczecińskiej
(elektrociepłownie: „Szczecin’ i „Pomorzany”),
− wyraźna przewaga emisji PM2,5 ze źródeł punktowych występuje w powiatach:
gryfińskim (Elektrownia „Dolna Odra”), polickim (Zakłady Chemiczne „Police” S.A.),
mieście Świnoujście (Port Handlowy Świnoujście) i mieście Koszalin (Energetyka
Cieplna). Dość znaczny jest też udział emisji punktowej w Aglomeracji Szczecińskiej
i w powiatach szczecineckim (Spółka Kronospan, Energetyka Cieplna) i sławieńskim
(Energetyka Cieplna),
− poza wymienionymi wyżej obszarami, w pozostałej części województwa
zachodniopomorskiego, największy udział w łącznej emisji PM2,5 do powietrza mają emisje powierzchniowe z sektora komunalno-bytowego,
− w Aglomeracji Szczecińskiej oraz na obszarach mniejszych miast w województwie,
zauważalny jest znaczny udział emisji PM2,5 z transportu samochodowego (emisja
liniowa).
19
5.5. Określenie przestrzennego rozkładu stężeń pyłu PM2,5 w województwie
zachodniopomorskim
Przy wykonywaniu wstępnej oceny jakości powietrza PM2,5 dla województwa
zachodniopomorskiego wykorzystano pracę: pt. "Opracowanie prognozy zanieczyszczenia
powietrza pyłem drobnym w Polsce na lata 2010, 2015, 2020 wraz z analizą uwarunkowań
i oceną kosztów osiągnięcia standardów dla pyłu określonych dyrektywą w sprawie jakości
powietrza atmosferycznego i czystszego powietrza dla Europy". W pracy tej, na podstawie
obliczeń modelowych dla roku bazowego 2005, przedstawiony został przestrzenny rozkład
stężeń pyłu PM2,5, między innymi dla stref województwa zachodniopomorskiego:
− dla obszaru województwa – w siatce 5 km x 5 km;
− dla Aglomeracji Szczecińskiej - w siatce 1 km x 1 km;
− dla miasta Koszalin – w siatce 500 m x 500 m.
Wyniki tych obliczeń, skorygowane danymi pomiarowymi stężeń pyłu PM2,5 i PM10,
omówionymi w punktach 5.1 i 5.2, stanowiły podstawę do określenia przestrzennego
rozkładu stężeń pyłu PM2,5 dla Aglomeracji Szczecińskiej, miasta Koszalin i dla strefy
zachodniopomorskiej PM2,5. Poziomy PM2,5 przedstawiono na mapach w postaci pól stężeń, odpowiadających kryteriom oceny wstępnej: poziomu dopuszczalnego oraz górnego
i dolnego progu oszacowania.
Aglomeracja Szczecińska (Mapa 5.6.)
− Najwyższe stężenia średnioroczne PM2,5, powyżej górnego progu oszacowania
(Sa > 17 µg/m3), występują w centrum Szczecina, w rejonach narażonych na
oddziaływanie zarówno komunikacji samochodowej jak też źródeł powierzchniowych
z sektora komunalno-bytowego. Na obszarach takich mogą to być także stężenia
powyżej poziomu dopuszczalnego dla PM2,5 (Sa>25 µg/m3).
− Poza centrum miasta, prognozowane stężenia PM2,5 powyżej górnego progu
oszacowania znajdują się także w jego prawobrzeżnej części o dużej gęstości
zaludnienia (Dzielnica Prawobrzeże).
− Prognozowane stężenia PM2,5 mieszczące się pomiędzy dolnym i górnym progiem
oszacowania (12 µg/m3 <Sa <17 µg/m
3) występują zarówno w Centrum Szczecina jak
też w jego prawobrzeżnej części, na obszarach z gęstą zabudową mieszkaniową.
− Na mniej zabudowanych obszarach Szczecina, położonych z dala od głównych
szlaków komunikacyjnych, prognozowane stężenia PM2,5 są poniżej dolnego progu
oszacowania (Sa<12 µg/m3).
20
Mapa 5.6. Aglomeracja Szczecińska - przestrzenny rozkład stężeń pyłu PM2,5 na podstawie obliczeń
modelowych dla roku bazowego 2005 (siatka 1 km x 1 km), skorygowany wynikami pomiarów PM2,5
i PM10
21
Miasto Koszalin (Mapa 5.7.)
− Przedstawiony na Mapie 5.7 przestrzenny rozkład stężeń PM2,5 nie wskazuje na
występowanie na obszarze Koszalina stężeń tego zanieczyszczenia powyżej górnego
progu oszacowania, wynoszącego 17 µg/m3.
− Najwyższe, prognozowane stężenia PM2,5 występują w centrum miasta, na obszarze
zabudowanym. Wartość tych stężeń jest na poziomie pomiędzy dolnym a górnym
progiem oszacowania (12 µg/m3 <Sa <17 µg/m
3).
− Na pozostałym obszarze Koszalina, stężenia PM2,5 są na poziomie poniżej dolnego
progu oszacowania (Sa<12 µg/m3).
Mapa 5.7. Miasto Koszalin - przestrzenny rozkład stężeń pyłu PM2,5 na podstawie obliczeń
modelowych dla roku bazowego 2005 (siatka 500 m x 500 m), skorygowany wynikami pomiarów
PM10
Strefa zachodniopomorska PM2,5( Mapa 5.8.)
Przestrzenny rozkład stężeń PM2,5 na obszarze „dużej strefy” – strefy zachodniopomorskiej
PM2,5 – jest zróżnicowany w zależności od jego położenia. W większości pokrywa się on
z wynikami obliczeń modelowych PM2,5 omówionych w punkcie 5.3.
− Prognozowane, najniższe stężenia PM2,5 występują północnej części województwa,
szczególnie w rejonie pasa nadmorskiego Bałtyku. W tej części strefy
zachodniopomorskiej PM2,5 są to stężenia poniżej dolnego progu oszacowania dla
PM2,5 (Sa<12 µg/m3). Jednak w niektórych miastach tej części strefy można się
spodziewać stężeń PM2,5 w granicach pomiędzy dolnym a górnym progiem
oszacowania (12 µg/m3 <Sa <17 µg/m
3). Są to takie miasta, jak: Sławno, Drawno,
Białogard, Świdwin i Łobez.
22
− Część południowa strefy zawiera w większości obszary, na których poziomy PM2,5 są pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania (12 µg/m
3 <Sa <17 µg/m
3). Takich
stężeń należy spodziewać się w miastach: Drawsko Pomorskie, Wałcz, Stargard
Szczeciński, Gryfino, Goleniów, Choszczno, Pyrzyce i Myślibórz.
− Prognozowanych stężeń PM2,5 powyżej górnego progu oszacowania (Sa > 17 µg/m3),
można się spodziewać na obszarze miasta Szczecinek. Wskazują na to wyniki
pomiarów pyłu PM10 za lata 2006-2008.
Mapa 5.8. Strefa zachodniopomorska PM2,5 - przestrzenny rozkład stężeń pyłu PM2,5 na podstawie
obliczeń modelowych dla roku bazowego 2005 (siatka 5 km x 5 km), skorygowany wynikami pomiarów
PM10
6. Podsumowanie wyników klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego dla
pyłu PM2,5
6.1. Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem
występowania prognozowanych maksymalnych stężeń PM2,5 w strefie
Według tak przeprowadzonej klasyfikacji, klasę 3a otrzymały dwie spośród trzech
podlegających ocenie stref: Aglomeracja Szczecińska oraz strefa zachodniopomorska PM2,5.
Trzecia z tych stref - miasto Koszalin, otrzymała klasę 2. Wynik przedstawiono na Mapie 6.1
oraz w Załączniku 1, w Tabeli 5. Oznacza to obowiązek wykonywania w tych strefach
pomiarów pyłu PM2,5.
23
Mapa 6.1. Wynik klasyfikacji stref województwa zachodniopomorskiego dla pyłu PM2,5 – na
podstawie najwyższych stężeń w strefie
6.2. Klasyfikacja stref województwa zachodniopomorskiego, z uwzględnieniem
przestrzennych rozkładów stężeń PM2,5
Przedstawiony w punkcie 6.1 wynik klasyfikacji, nie oznacza, że na całych obszarach stref
występują jednakowe poziomy stężeń PM2,5.
Dlatego przeprowadzono również klasyfikację z uwzględnieniem przestrzennych rozkładów
stężeń na obszarze każdej ze stref. Przestrzenny rozkład stężeń PM2,5 w strefach
województwa zachodniopomorskiego został szczegółowo omówiony w punkcie 5.5. Ten
sposób przeprowadzenia klasyfikacji umożliwia:
− wskazanie w strefach obszarów, gdzie można spodziewać się przekroczeń wartości
kryterialnych (poziomu dopuszczalnego oraz dolnego i górnego progu oszacowania),
− zaprojektowanie systemu dla rocznych ocen dla pyłu PM2,5 dla poszczególnych stref
w województwie, zgodnie z wymaganiami dyrektywy CAFE,
− wskazanie liczby i lokalizacji koniecznych do uruchomienia stanowisk pomiarowych
PM2,5 w obszarach przekroczeń.
1) Pomiary pyłu PM2,5 wysokiej jakości są obowiązkowe w Aglomeracji Szczecińskiej.
Pomiary należy prowadzić na obszarze tła miejskiego oraz w rejonie oddziaływania
transportu samochodowego.
2) W Koszalinie - pomiary PM2,5 także są wymagane, ale mogą być kombinowane
z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania, lub obiektywnego
szacowania.
3) Na obszarze dużej strefy – strefa zachodniopomorska PM2,5 - obowiązkowe pomiary
PM2,5 wysokiej jakości wymagane są w Szczecinku, gdzie prognozowane, na podstawie
24
pomiarów stężeń pyłu PM10, stężenia PM2,5 przekraczają określony dla niego górny
próg oszacowania.
4) Poza Szczecinkiem, wymagane pomiary PM2,5, które mogą być kombinowane
z pomiarami wskaźnikowymi lub technikami modelowania, lub obiektywnego szacowania
dotyczą obszarów w klasie 2. Właściwą lokalizacją wydaje się miasto Myślibórz.
5) Dla obszarów w północnej części województwa, gdzie prognozowane stężenia PM2,5 są poniżej dolnego progu oszacowania, wystarczające do rocznych ocen są techniki
modelowania i obiektywne szacowanie.
Wynik tak przeprowadzonej klasyfikacji przedstawiono w Tabeli 6.1. oraz na mapach (Mapy
6.2 – 6.4).
Mapa 6.2. Aglomeracja Szczecińska –wynik oceny wstępnej pyłu PM2,5. Lokalizacja istniejących
i projektowanych stanowisk pyłu PM10 i PM2,5
25
Mapa 6.3. Miasto Koszalin –wynik oceny wstępnej pyłu PM2,5. Lokalizacja istniejących
i projektowanych stanowisk pyłu PM10 i PM2,5
Mapa 6.4. Strefa zachodniopomorska PM2,5 –wynik oceny wstępnej pyłu PM2,5. Lokalizacja
istniejących i projektowanych stanowisk pyłu PM10 i PM2,5
26
Tabela 6.1. Zbiorcze zestawienie wyników oceny wstępnej PM2,5 dla stref województwa zachodniopomorskiego – stanowiska pomiarowe PM2,5
Liczba stanowisk istniejących
Nazwa strefy PM2,5 klasa
strefy
(obszary)
Wymagania dotyczące ocen
rocznych PM2,5
Wymagana
liczba
stanowisk PM10 i PM2,5
wg Dyrektywy
CAFE
PM10
(automat.+manualne)
PM2,5 -
automat.
Brakujące
stanowiska
PM2,5
Lokalizacja dla
brakującego
stanowiska pomiarowego PM2,5
Stanowisko będzie
wykorzystywane
do obliczania wskaźnika AEI
Objaśnienie
5 * - istniejące stanowiska
automatyczne PM2,5:
w tym:
- Szczecin, ul. Piłsudskiego -
stanowisko w rejonie
oddziaływania komunikacji
3 manualne
Aglomeracja
Szczecińska 3a
Pomiary stałe wysokiej jakości.
Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane technikami
modelowania lub pomiarami
wskaźnikowymi w celu
zapewnienia odpowiedniej
informacji na temat
przestrzennego rozkładu stężeń
PM2,5 w powietrzu
3
2 automatyczne
2* 1
Szczecin, ul.
Andrzejewskiego -
manualne pomiary
stałe wysokiej jakości
tak
- Szczecin, ul.
Andrzejewskiego - stanowisko
tła miejskiego dla potrzeb
informowania o poziomach
PM2,5
miasto Koszalin 2
Pomiary (obowiązkowo) stałe
mogą być kombinowane z
pomiarami wskaźnikowymi lub
technikami modelowania, lub
obiektywnego szacowania
1 1** 0 1 Koszalin, ul.
Spasowskiego 2f tak
**kontynuacja pomiarów
manualnych PM10
wykonywanych w latach 2004 -
2008 przez Państwową Inspekcję Sanitarną
strefa
zachodniopomorska
PM2,5 obszar
przekroczeń:
miasto Szczecinek
3a
Pomiary stałe wysokiej jakości.
Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane technikami
modelowania lub pomiarami
wskaźnikowymi w celu
zapewnienia odpowiedniej
informacji na temat
przestrzennego rozkładu stężeń
PM2,5 w powietrzu
1 0 1 miasto Szczecinek nie
szczegółowa lokalizacja
stanowiska PM2,5 - w trakcie
ustalania
4
w tym:
1 manualne
strefa
zachodniopomorska
PM2,5
obszary w klasie 2
2
Pomiary (obowiązkowo) stałe
mogą być kombinowane z
pomiarami wskaźnikowymi lub
technikami modelowania, lub
obiektywnego szacowania 3 automatyczne
0 1 miasto Myślibórz nie
szczegółowa lokalizacja
stanowiska PM2,5 - w trakcie
ustalania
strefa
zachodniopomorska
PM2,5
obszary w klasie 1
1
wystarczające są techniki
modelowania lub obiektywnego
szacowania
6
1** 0 0 pomiary nie są wymagane
**kontynuacja pomiarów
automatycznych PM10
wykonywanych od 2008 r. w
miejscowości Stoki
27
7. Skutki finansowe wdrożenia systemu monitoringu, oceny i zarządzania jakością powietrza pod kątem pyłu zawieszonego PM2,5 w województwie zachodniopomorskim
Wdrożenie w województwie zachodniopomorskim systemu monitoringu pyłu PM2,5
zgodnego z wynikiem oceny wstępnej, wiąże się z poniesieniem przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie kosztów.
Do uruchomienia systemu pomiarowego brakuje 4 pyłomierzy PM2,5 (Tabela 6.1).
Dostarczenie przez GIOŚ 3 poborników PM2,5 (2 ze środków NFOŚ i 1 z programu
Infrastruktura i Środowisko), a także wykorzystanie do tego celu 1 pobornika PM2,5
pozyskanego przez WIOŚ w Szczecinie z Funduszu Norweskiego, nie spowoduje obciążeń finansowych WIOŚ związanych z zakupem analizatorów.
Niezbędne będą jednak środki finansowe na zadania związane z utworzeniem infrastruktury
dla uruchomienia nowych stanowisk pomiarowych PM2,5, jak też z obsługą aparatury
pomiarowej i wykonywaniem analiz zgodnie z obowiązującym systemem jakości. Ponieważ jedno z tych stanowisk – w Aglomeracji Szczecińskiej, zlokalizowane będzie na istniejącej
stacji pomiarowej, utworzenie infrastruktury dotyczyć będzie posadowienia pyłomierzy dla
trzech pozostałych stanowisk: w Koszalinie, w Szczecinku i w Myśliborzu.
Równocześnie wymagania dotyczące ocen rocznych PM2,5 wskazują na konieczność stosowania dla wszystkich 3 stref technik modelowania. Obliczenia prognozowanej wartości
pyłu PM2,5 dla Aglomeracji Szczecińskiej, miasta Koszalin i strefy zachodniopomorskiej
PM2,5 wiążą się z określonymi kosztami.
Biorąc pod uwagę powyższe, ocenia się, że szacunkowy, łączny koszt wdrożenia w 2010 r.
systemu monitoringu, oceny i zarządzania jakością powietrza pod kątem pyłu zawieszonego
PM2,5 w województwie zachodniopomorskim wyniesie 810 180 zł.
Zestawienie kosztów na rok 2009 i 2010, w rozbiciu na poszczególne zadania, przedstawiono
w Tabeli 7.1. Wykonanie tych zadań wiąże się z koniecznością zapewnienia środków
finansowych w budżecie.
Należy zwrócić uwagę, że formalności związane z posadowieniem stacji pomiarowych
(pozyskanie terenu, spełnienie wymogów prawa budowlanego) mogą spowodować opóźnienie w uruchomieniu systemu pomiarowego PM2,5 w województwie.
28
Tabela 7.1. Koszty wdrożenia w województwie zachodniopomorskim w latach 2009-2010 systemu
oceny jakości powietrza dla pyłu PM2,5
L.p. Opis zadania Koszt
w zł Uwagi
1. Utworzenie infrastruktury dla 3 nowych
stacji pomiarowych: posadowienie
pyłomierzy, zapewnienie systemu
zbierania danych, podłączenie do bazy
danych WIOŚ w Szczecinie
120 000
przy założeniu lokalizacji stacji
pomiarowej na terenie
strzeżonym
2. Zakup materiałów eksploatacyjnych –
filtry kwarcowe dla 1 pobornika – 400
sztuk/1 rok pracy
4 000
dla pobornika pozyskanego
z Funduszu Norweskiego -
lokalizacja w Myśliborzu
3. Zakup samochodu serwisowego do
obsługi pyłomierzy
100 000
samochód niezbędny jest do
transportu urządzeń serwisowych związanych
z obsługą pyłomierzy.
Dodatkowo transport zebranych
sączków z pobranych prób musi
spełniać wymagania norm
PN-EN-12341 i PN-EN-14907
4. Doposażenie Laboratorium WIOŚ
w Szczecinie oraz Delegatury
w Koszalinie zgodnie z wymaganiami
PN-EN-12341 i PN-EN-14907
140 000
klimatyzator z funkcją osuszania i nawilżania,
rejestrator temperatury
i wilgotności, waga i stół
antywstrząsowy, szafy na
dokumenty
5. Pobieranie prób pyłu PM2,5 na 4
stanowiskach i ich analiza
194 180
przy założeniu intensywnego
programu pomiarowego -
365 pomiarów w roku.
Koszty oszacowano według
cennika WIOŚ.
6. Zastosowanie w ocenie rocznej PM2,5
dla województwa
zachodniopomorskiego technik
modelowania
42 000
obliczenia prognozowanej
wartości pyłu PM2,5 dla
Aglomeracji Szczecińskiej,
miasta Koszalin i strefy
zachodniopomorskiej PM2,5
6. Dodatkowe 5 etatów: do obsługi
pyłomierzy, wykonywania analiz oraz
opracowywania wyników
i raportowania
210 000
koszt jednego etatu przyjęto
w wysokości
3500 zł/osobę/miesiąc
Łączny koszt wdrożenia monitoringu PM2,5 810 180
Załącznik Nr 1
Tabele 1 – 6 Zestawienie tabel wyników oceny wstępnej dla pyłu PM2,5 dla województwa
zachodniopomorskiego
Tabela 1 Województwo zachodniopomorskie – informacje ogólne
Tabela 2 Województwo zachodniopomorskie – zestawienie stref
Tabela 3 Województwo zachodniopomorskie – wykaz stałych stacji pomiarowych PM2,5,
z których wyniki wykorzystano w ocenie
Tabela 4 Województwo zachodniopomorskie – wykaz stałych stacji pomiarowych PM10,
z których wyniki wykorzystano w ocenie
Tabela 5 Województwo zachodniopomorskie – wyniki klasyfikacji stref
Tabela 6 Województwo zachodniopomorskie – zestawienie istniejących i projektowanych
stanowisk pomiarów PM2,5
Tabela 1. Województwo zachodniopomorskie - informacje ogólne
Województwo
Nazwa i adres siedziby
wojewódzkiego inspektoratu ochrony
środowiska
Osoba przygotowująca
informacjeTelefon kontaktowy Fax E-mail
Data przygoto-wania
informacji
Okres, z którego dane
wykorzystano na
potrzeby klasyfikacji
1 2 3 4 5 6 7 8
zachodniopomorskieWIOŚ Szczecin, Wały Chrobrego 4,
70-502 SzczecinMarta Szczepankiewicz (091)4859514 (091)4859509
m.szczepankiewicz@
wios.szczecin.pl18.09.2009 r. 2004-2008
Tabela 2. Województwo zachodniopomorskie - zestawienie stref
Aglomeracja Obszar strefy
[tak/nie] [km2]
1 2 3 4 5 6
1 Aglomeracja Szczecińska PL3201 TAK 301 4078112 miasto Koszalin PL3202 NIE 83 1073763 strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 NIE 22508 1177084
Lp. Nazwa strefy Kod strefy Liczba mieszkańców w strefie
Tabela 3. Województwo zachodniopomorskie - wykaz stałych stacji pomiarowych PM2,5, z których wyniki wykorzystano w ocenie
Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Kod krajowy stacjiKod międzynarodowy
stacji
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M11 2006 25,2 94 -
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M11 2007 19,5 98 -
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M11 2008 19,6 92 -
Współczynnik korekcyjny
Rok
Średnia roczna
[µg/m3]
Kompletność [%]
Strefa
Czas uśrednianiaMetoda pomiaru
Stacja pomiarowa
Właściciel stacji
Tabela 4. Województwo zachodniopomorskie - wykaz stałych stacji pomiarowych PM10, z których wyniki wykorzystano w ocenie
Nazwa strefy Kod strefy Nazwa stacji Kod krajowy stacjiKod międzynarodowy
stacji
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2005 18,2 97 1 0,778
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2006 24,1 95 1 0,778
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2007 17,9 96 1 0,778
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Andrzejewskiego ZpSzczecin001 PL0248A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2008 17,0 97 1 0,778
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2005 14,4 97 1 0,723
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2006 19,9 87 1 0,723
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2007 12,9 70 1 0,723
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Łączna ZpSzczecin004 PL0251A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2008 10,3 94 1 0,723
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_Piłsudskiego ZpSzczecin002 PL0249A WIOŚ Szczecin 1-godzinny M12 2005 23,0 93 0,8211 0,746
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2004 19,1 84 - 0,747
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2005 18,8 96 - 0,747
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2006 22,6 92 - 0,747
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2007 16,3 93 - 0,747
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin_WojskaPolskiego ZpSzczecinWSSE PL0183A WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2008 15,4 87 - 0,747
miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2004 11,3 85 - 0,747
miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2005 13,7 93 - 0,747
miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2006 17,5 94 - 0,747
miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2007 12,5 100 - 0,747
miasto Koszalin PL3202 Koszalin_Żwirowa ZpKoszalinWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2008 11,4 93 - 0,747
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M21 2004 12,2 93 - 0,774
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M21 2005 12,7 100 - 0,774
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M21 2006 19,6 98 - 0,774
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M21 2007 15,7 92 - 0,774
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Widuchowa ZpGryfWiduchowa003 PL0182A WIOŚ Szczecin 24-godzinny M21 2008 14,8 81 - 0,774
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Stoki ZpGryfStokiDO - PGE ZEDO 1-godzinny M12 2008 9,3 67 1 0,771
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Gryfino ZpGryfGryfinoDO - PGE ZEDO 1-godzinny M12 2008 13,7 64 1 0,764
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2004 9,8 84 - 0,682
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2005 11,6 58 - 0,682
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2006 11,7 83 - 0,682
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2007 8,9 45 - 0,682
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Świnoujście ZpSwinoujscieWSSE - WSSE Szczecin 24-godzinny M23 2008 9,6 79 - 0,682
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Szczecinek_PSSE ZpSzcSzczecinekPSSE - PSSE Szczecinek 24-godzinny M23 2006 18,9 25 - 0,756
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Szczecinek_PSSE ZpSzcSzczecinekPSSE - PSSE Szczecinek 24-godzinny M23 2007 17,9 91 - 0,756
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Szczecinek_PSSE ZpSzcSzczecinekPSSE - PSSE Szczecinek 24-godzinny M23 2008 17,8 99 - 0,756
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 Lipnik ZpStarLipnikDO - PGE ZEDO 1-godzinny M12 2008 11,3 82 1 0,749
Strefa Stacja pomiarowaCzas
uśredniania
Metoda
pomiaruWłaściciel stacji
Współczynnik
PM2,5 / PM10Rok
Obliczona średnia
roczna PM2,5
[µg/m3]
Kompletność [%]
Współczynnik
korekcyjny
Tabela 5. Województwo zachodniopomorskie - wyniki klasyfikacji stref
Pierwszy rok Ostatni rok Sa<=DPO DPO<Sa<=GPO GPO<Sa<=Da Sa>Da Ogólnie
(oddziaływanie źródeł emisji
niezorganizowanej lub małych
źródeł emisji)
(oddziaływanie
dużych instalacji)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Aglomeracja Szczecińska PL3201 3a PWJ, M PA, M, IW, II 2004 2008 - -2004, 2005,
2007, 20082006 3 1 - - 5 1
miasto Koszalin PL3202 2 PMI, M, I M, IW, IM, II 2004 2008 2004, 2008 2005, 2007 2006 - 1 - - - 1 1
strefa zachodniopomorska PM2,5 PL3203 3a PWJ, M, I M, IW, IM, II 2004 2008 - -2006, 2007,
2008 - 6 - - - 6 2
Liczba stanowisk PM2,5, z których wyniki wykorzystano do
niniejszej oceny
Okres, którego dotyczyły
pomiary i analizy będące
podstawą do wykonania
oceny
Lata, w których stężenie średnie roczne Sa spełniało
warunekLiczba
brakujących
stanowisk
PM2,5
Minimalna liczba
stanowisk
PM2,5 i PM10
(wymagana
zgodnie z
dyrektywą)
Liczba
istniejących
stanowisk
PM10
Kod
strefyNazwa strefy
Wykorzystana
metoda (metody)
niniejszej oceny
wykonywanej
zgodnie z art. 88
ustawy
Wymagana
metoda
corocznej
oceny
wykonywanej
zgodnie z art.
89 ustawy
Symbol
klasy dla
obszaru
strefy
Tabela 6. Województwo zachodniopomorskie - zestawienie istniejących i projektowanych stanowisk pomiarów PM2,5
1 2 3 4 5 6 7 8
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin ul. Piłsudskiego komunikacyjna automatyczny NIE TAK
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin ul. Andrzejewskiego tło miejskie automatyczny NIE TAK
Aglomeracja Szczecińska PL3201 Szczecin ul. Andrzejewskiego tło miejskie manualny TAK NIE
Miasto Koszalin PL3202 Koszalin ul. Spasowskiego 2f tło miejskie manualny TAK NIE
strefa zachodniopomorska PM2,5
PL3203 Szczecineklokalizacja w trakcie
ustalaniatło miejskie manualny NIE NIE
strefa zachodniopomorska PM2,5
PL3203 Myślibórzlokalizacja w trakcie
ustalaniatło miejskie manualny NIE NIE
Stanowisko będzie wykorzystywane
do obliczania wskaźnika AEI
Stanowisko istniejące
[tak/ nie]
Nazwa strefy Kod strefy Miejscowość Adres Typ stacji Typ pomiaru
Załącznik Nr 2
Mapy 1 – 10 Wyniki rocznych ocen jakości powietrza dla stref województwa
zachodniopomorskiego – obliczenia modelowe PM10 i PM2,5
Mapa 1 Aglomeracja Szczecińska średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 – wyniki obliczeń
modelowych za rok 2005
Mapa 2 Aglomeracja Szczecińska średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 – wyniki obliczeń
modelowych za rok 2008
Mapa 3 Aglomeracja Szczecińska średnioroczne stężenie pyłu PM10 – wyniki obliczeń
modelowych za rok 2005
Mapa 4 Aglomeracja Szczecińska średnioroczne stężenie pyłu PM10 – wyniki obliczeń
modelowych za rok 2008
Mapa 5 Miasto Koszalin średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 – wyniki obliczeń modelowych
za rok 2005
Mapa 6 Miasto Koszalin średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 – wyniki obliczeń modelowych
za rok 2008
Mapa 7 Województwo zachodniopomorskie średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 – wyniki
obliczeń modelowych za rok 2005
Mapa 8 Województwo zachodniopomorskie średnioroczne stężenie pyłu PM2,5 – wyniki
obliczeń modelowych za rok 2008
Mapa 9 Województwo zachodniopomorskie średnioroczne stężenie pyłu PM10 – wyniki
obliczeń modelowych za rok 2005
Mapa 10 Województwo zachodniopomorskie średnioroczne stężenie pyłu PM10 – wyniki
obliczeń modelowych za rok 2008
top related