otizmin erken dönem belirtileri

OTİZMİN ERKEN DÖNEM BELİRTİLERİ ve

ÇOCUKLUK OTİZMİ

UZ.DR.MELİH NURİ KARAKURT

SAMSUN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI HASTANESİ

Tanım

Otizm Spektrum Bozuklukları (OSB) nörogelişimsel bir bozukluktur

Belirtiler erken çocukluk döneminde başlar

Sosyal–iletişimsel alanda yetersizlikler ve sınırlı, tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanları ile seyretmektedir (APA 2013).

Tanım

Sözel ve sözel olmayan iletişim bozulmuştur.

Dış dünya ile etkileşim ihtiyaçlar düzeyindedir.

Davranışlar katı kalıplarla sınırlıdır.

Hayatın ilk üç yılı içerisinde kendisini gösterir.

Tarihçe

1943 te Otizmi tanımladı.

Aynı yıllarda Hans ASPERGER Otistik psikopatiyi tanımladı

Otizm ilk kez 1980 de resmi sınıflama sistemleri, DSMIII te yerini aldı

1994 te DSM-IV “Yaygın gelişimsel bozukluk” başlığını kullandı

2013’de DSM-V “Otistik Spektrum Bozuklukları”

Leo KANNER

Hans ASPERGER

Tanım DSM-V

• Sosyal etkileşim için kullanılan sözel ve sözel olmayan iletişimde belirgin yetersizlik

• Sosyal karşılıklılığın olmaması• Gelişim seviyesine uygun ilişkileri

geliştirme

SOSYAL, İLETİŞİMSEL YETERSİZLİKLER

• Stereotipik konuşma, motor hareketler veya nesne kullanımı

• Rutinlere aşırı bağlılık• Son derece kısıtlı, sabit ilgiler• Duyusal uyaranlara aşırı veya düşük

tepki

SINIRLI, TEKRARLAYICI

HAREKET ÖRÜNTÜSÜ

Görülme Sıklığı

1970’lerde oldukça nadir bir hastalık olarak bilinmekte

20061\150

20121\88

20141\64

Otizm Sıklığının MuhtemelArtış Sebepleri

bilinmiyor tanısal farkındalık

ebeveyn yaşı

Görülme Sıklığı

normal İQ düşük İQ 0

1

2

3

4

5

6

7

ERKEK KIZ ORANI

erkek kız 2

Otizm neden olur?

GEN

ÇEVRE

Otizm neden olur?

Otizm beyin gelişim bozukluğudur.

Otizm beyinde bağlantı bozukluğudur.

Otizm beyin uyarıcı ve yatıştırıcı sistem arası denge bozukluğudur

Otizm neden olur?

FRONTAL LOB• Dikkat,inhibisyon ve yürütücü işlevler

AMİGDALA• Sosyal davranış ve duygulanım

TEMPORAL LOB• Konuşma ve iletişim

Otizm neden olur?

Çevresel etmenler

İleri baba yaşı +++++

İleri anne yaşı +-

Hamilelikte geçirilen enfeksiyonlar +

Civa maruziyeti +-

Tarım ilaçları ++

D vitamini eksiklikleri +

Aşılar -

Erken doğum +-

Beslenme bozuklukları -

ÇEVRESEL ETMENLER

Otizmin erken dönem belirtileri

Beyinde değişimlerin başlaması 6-12 ay -3 yaş arasında başlar

Hücre büyümesi

sinaptogenezNöronal

bağlantıların şekillenmesi

Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)

Babıldamanın (ba-ba, de-de) olmayışı veya nadir olması,

Ses çeşidinin babıldarken az olması

Konuşanın yüzüne bakılmaması

Bakım verenin sesine sesli yanıt vermemesi

Anormal yüksek tonda ciyaklama

İLETİŞİM

Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)

Karşılıklı gülümsemenin olmayışı veya nadir oluşu

Adı çağrılınca bakmama

Nötr duygulanım

Bakım verenle etkileşim sırasında kısa süreli göz teması

Pasif olma, bakım verenin yardımı ile istediği oyuncaklara ulaşma

Kucağa alınma ve başka kişilerle oynama beklentisinin zayıf oluşu

SOSYAL

Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)

Hipotoni (genel kas güçsüzlüğü)

Ellerin koordinasyonunda zayıflık

Dokunma ve diğer duyusal uyaranlara aşırı veya az tepki

Beslenme sorunları (belli çeşitleri reddetme)

Meme emmede sorun yaşayabilir,

Objelerin parçalarına aşırı veya atipik ilgi

Garip duruş veya aşırı tekrarlayıcı hareketler

MOTOR

Otizmin erken dönem belirtileri(6-12 ay arası)

Tekrarlayıcı belli objelerle oyun

Objeleri keşfetmeme veya tuhaf biçimde inceleme, mesela göze yakın tutma, aşırı ağız oynatma

Karşılıklı oyunlarda kısıtlılık (cee oyunu)

Huzursuz olduğunda sakinleştirilmesi zor

BİLİŞSEL -DAVRANIŞSAL

Otizmin erken dönem belirtileri(12-24 ay arası)

Otizmin belirtileri büyük oranda bu dönemde (13-14 ay) gözlenir

Bir kısım hastada normal gelişim gözlenirken bu dönemde gerileme ortaya çıkar

Klinik özellikler;

göz kontaktı yetersizliği ve görsel takipte atipiklik

motor taklit yetersiz

ortak dikkatin gelişmemesi

sosyal gülümsemenin olmayışı

oyuncak ile uygun oynamama

etkileşime girmekte yetersizlik

hem algılayıcı hem ifade edici dil yetersiz

tekrarlayıcı hareketler

Otizmin erken dönem belirtileri(Göz teması yetersizliği)

Toddler at risk of having autism Typically-developing toddler

Otizmin erken dönem belirtileri(Göz teması yetersizliği)

Otizmin erken dönem belirtileri(motor taklit yetersizliği)

• Taklit etmezler

• Ebeveynlerini gözetlemezler.

• Bakımverenin yokluğunda kayıtsız kalabilirler.

• Sosyal gülümseme

yoktur.

• İlişkilerde sosyal karşılık sınırlıdır ya da yoktur.

• Sarılmazlar.İlgi ve zevklerinipaylaşmazlar

Otizmin erken dönem belirtileri(sosyal iletişimde kısıtlılık)

Otizmin erken dönem belirtileri(ortak dikkatin gelişmemesi)

Dil öncesinde gelişen bir durum olup, aynı yere bakmak anlamına gelir.

3. ayda gelişmeye başlar ve 18. ayda tamamlanır

Sosyal iletişimin temeli olarak görülür.

Otizmin erken dönem belirtileri(tekrarlayıcı hareketler)

Duyumsal uyarım (ileri-geri sallanma, kendi ekseni

etrafında dönme)

Görsel uyarım (parmaklarını gözlerinin önünde hareket

ettirme, parmaklarıyla havada bir takım şekiller

oluşturma)

Dokunsal uyarım (elin ritmik hareketlerle kulak,

diğer el gibi vücut parçalarına vurulması)

İşitsel uyarımlardır (aynı ezgiyi tekrar tekrar

mırıldanma)

Tekrar eden davranışlar

Kendi kendini uyarma” (self-stimulating) olarak adlandırılır

Otizmin erken dönem belirtileri(9–30 ay)

Gülümsemeye yanıt az veya yoktur

Onunla konuştuğunuzda yüzünüze bakmaz veya az bakar

Başkalarının dikkatini bir oyuncağa, ona işaret ederek çekmeye teşebbüs etmez.

İlgilendiği olay veya nesneye işaret ederek başkası ile ilgisini paylaşmaz

Çocuk işaret ettiğiniz objeye bakmaz

Etkileşime girmek zordur

Kendiliğinden taklit yetersizdir

Çocuk 5 sesiz harften daha fazlasını çıkarmaz (12 ay üstü çocuklar)

KIRMIZI BAYRAK İŞARETLERİ

Otizmin erken dönem belirtileri: M-CHAT

Çocukluk otizmi (okul öncesi dönem)

Basit taklide dayalı becerilerinde bile kısıtlılıklar

Empati eksikliği!

Senaryolu oyun yok (mış gibi oynama)

Otizmli çocukların %30-40 unda bu yaşta kısmen dil becerileri gelişmiştir

Konuşan çocuklarda kısa cümleler, tekrarlayıcı konuşmalar, söyleneni tekrarlama (ekolali), monoton ses tonu vardır.

Konuşamayan çoğunluk ise anlamsız ses çıkarma, bazen neolojizm (yeni sözcük türetme) sergilerler

Stereotipiler

Senoryolu oyun(‘mış gibi oyun’)

Bebeğe oyuncak bardakla su içiriyormuş gibi yapma

Oyuncak kaşıkla mama yediriyormuş gibi yapma

Bebeği sallayarak uyutuyormuş gibi yapma

Oyuncak arabayı sürerken araba ‘düdüüüüüüüüt’ vb bir ses çıkarıyormuş gibi yapma

Tabağı direksiyonmuş gibi kullanma

Süpürgeyi atmış gibi kullanma

Çocukluk otizmi (okul dönemi)

Normal okula devam edebilme şansı eşlik eden zeka geriliği ile ilişkili

Zeka seviyesi normal olan otizmli çocuklar okula uyumda daha avantajlı

Bu yaş grubunda eşlik eden psikiyatrik bozukluklar (DEHB, OKB, tikler, duygudurum bozuklukları) sık görülür.

Zeka seviyesi düşük olan otizmli bireylerde tekrar edici davranışlar devam ederken, işlevsillikte düşme gözlenir.

Tanı süreçleri

Otizm spektrum bozukluğu klinik bir tanı

Otizm için biyolojik bir tanı aracı (görüntüleme, nöropsikolojik, kan-idrar gibi) şu an için yoktur.

Tıbbi, gelişimsel ve davranışsal öykü (video ve resimler)

Çocuğun klinik ortamda gözlenmesi aile tarafından doldurulan ölçekler

Gelişimsel ve/veya psikometrik değerlendirme (genel kapasite değerlendirilmesi)

Tıbbi inceleme (işitme testleri, görme testleri)

Gerekirse ileri tıbbi değerlendirme ( nörolojik değerlendirme, kromozom analizi, metabolik inceleme gibi)