overzichtontwikkelingspsychologie:deel2€¦ · o morelezelf-relevantie o...
Post on 22-Jul-2020
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
OVERZICHT ONTWIKKELINGSPSYCHOLOGIE: DEEL 2
Hoofdstuk 11: Fysieke en cognitieve ontwikkeling in de adolescentie
FYSIEKE ONTWIKKELING
1. Conceptions of Adolescence· Biologische perspectief
o Storm-und-stress perspectief (Jean-Jacques Rousseau)o Genitale fase (Anna Freud)
· Sociaal perspectiefo Margaret Mead
· Gebalanceerd perspectiefo Vroege adolescentie (11-12 tot 14 jaar)o Midden-adolescentie (14 tot 16 jaar)o Late adolescentie (16 tot 18 jaar)
2. Puberteit: de fysieke overgang naar volwassenheid· Hormonale veranderingen
o Groeihormoon (GH) en thyroxineo Estrogenen en androgeneno Testosterono Adrenal androgens
· Lichaamsgroeio Groeispurto Lichaamsproportieso Spier-vet verhouding en andere interne veranderingen
· Motorische ontwikkeling en fysieke activiteit· Seksuele maturatie
o Primaire en secundaire geslachtskenmerken (TABEL p.366)o Menarche en spermarche
· Individuele verschillen in puberale groeio Seculaire trend
· Hersenontwikkeling· Veranderende states of arousal
3. Psychologische impact van puberale veranderingen· Reacties op puberale veranderingen
o Initiatieceremonie· Puberale verandering, emoties en sociaal gedrag
o Adolescente humeurigheido Ouder-kind relaties
§ Psychologisch afstand nemen· Puberale timing
o Rol van fysieke aantrekkelijkheido Belang van “erbij horen”o Langetermijngevolgen
4. Health Issues· Voeding· Eetstoornissen
o Anorexia nervosa
o Boulimia nervosa· Seksuele activiteit
o Impact van cultuuro Seksuele attitudes en gedrago Karakteristieken van seksueel actieve adolescenteno Gebruik van anticonceptieo Seksuele geaardheid
§ Holebi-jongeren: Uit de kast komen tegenover jezelf en anderen (BOX p.376)· SOA’s
o AIDS· Tienerzwangerschap en ouderschap
o Correlaties en gevolgen van adolescente ouders§ Opleiding§ Huwelijkspatronen§ Economische omstandigheden
o Preventiestrategieëno Interventie voor adolescente ouders
· Middelengebruik en –misbruiko Experimentereno Correlaties en gevolgen van middelenmisbruik bij adolescenteno Preventie en behandeling
COGNITIEVE ONTWIKKELING
5. Piaget’s theorie: Formeel-operationeel stadium· Hypothetisch-deductisch redeneren
o Pendulumprobleem· Propositioneel denken· Vervolgonderzoek over formeel-operationeel denken
6. Informatieverwerkingsperspectief van cognitieve ontwikkeling in adolescentie· Wetenschappelijk denken: theorie met evidentie coördineren (figuur 11.9, p.384)· Hoe wetenschappelijk denken zich ontwikkelt
o Metacognitief begrijpen
7. Gevolgen van cognitieve ontwikkeling in adolescentie· Zelf-bewustzijn en zelf-focussen
o Imaginair publieko Persoonlijke fabel
· Idealisme en kritieko generatiekloof
· Beslissingen nemen
8. Geslachtsverschillen in mentale vaardigheden· Verbale vaardigheden· Wiskunde
o Stereotype threato Geslachtsverschillen in ruimtelijke vaardigheden (BOX p.388)
9. Leren op school· Schoolovergangen· Academische prestaties
o Opvoedingspraktijken
o Ouder-school partnerschapo Invloeden van leeftijdsgenoteno Eigenschappen van de school
§ Leerervaringen in de klas§ Tracking
o Deeltijds werk· Stoppen met school
o Factoren gerelateerd aan stoppen met schoolo Preventiestrategieën
§ Hoge kwaliteit van beroepstraining§ Bijles en therapie die persoonlijke aandacht biedt§ Pogingen om factoren gerelateerd aan stoppen met school aan te pakken§ Deelname aan buitenschoolse activiteiten
· Buitenschoolse activiteiten: contexten voor positieve ontwikkeling (BOX p.394)
Hoofdstuk 12: Emotionele en sociale ontwikkeling in de adolescentie
1. Erikson’s Theorie: identiteit versus rolverwarring
· Exploratie toewijding· identiteitscrisis
2. Zelf-begrip
· Veranderingen in zelf-concept· Veranderingen in zelfvertrouwen· Wegen naar identiteit
o 4 identiteitsstaten (TABEL p.402)§ Identity achievement§ Identity moratorium§ Identity foreclosure§ Identity diffusion
· Identiteitsstatus en psychologisch welzijno Informatie-verzamelende cognitieve stijlo Dogmatische, inflexibele cognitieve stijlo Diffuse-vermijdende cognitieve stijl
· Factoren die identiteitsontwikkeling beïnvloedeno Identiteitsontwikkeling bij etnische minderheden (BOX p.)
3. Morele ontwikkeling
· Piaget’s theorie van morele ontwikkelingo Heteronome moraliteito Autonome moraliteit
· Kohlberg’s uitbreiding van Piaget’s theorieo Morele dilemma’s
§ Heinz dilemmao 6 stadia van morele ontwikkeling
§ Preconventioneel niveau1) Straf en gehoorzaamheid2) Instrumenteel doel
§ Conventioneel niveau3) Good boy – good girl (moraliteit van interpersoonlijke samenwerking)4) Behoud van sociale orde
§ Postconventioneel niveau5) Sociaal contract6) Universele ethische principes
o Vervolgonderzoek over Kohlberg’s stadia· Zijn er geslachtsverschillen inzake moreel denken?
o Ethic of care (Carol Gilligan)· Coördineren van morele, sociaal-conventionele en persoonlijke bezorgdheden· Invloeden op morele ontwikkeling
o Opvoedingo Scholingo Leeftijdsgenoteno Cultuur
· Moreel denken en gedrag
o Morele zelf-relevantieo Ontwikkeling van burgerzin (Box p.412)
· Religiositeit en morele ontwikkeling
4. Gender typing
· Gender intensificatie
5. De familie
· Ouder-kind relaties· Familiale omstandigheden (TABEL p.415)· Broers en zussen
6. Relaties met leeftijdsgenoten
· Vriendschappeno Eigenschappen van vriendschappen in adolescentie
§ Intimiteit§ Trouw
o Geslachtsverschillen inzake vriendschappen§ Corumineren
o Vrienschappen op het interneto Vrienschappen en aanpassing
§ Jezelf en de ander leren begrijpen§ Basis voor toekomstige intieme relaties§ Helpen omgaan met stress van adolescentie§ Attitudes t.o.v. school verbeteren
· Kliekjes en “crowds”· Dating
o Intern werkmodel· Conformiteit met leeftijdsgenoten
7. Ontwikkelingsproblemen
· Depressieo Factoren gerelateerd aan depressieo Geslachtsverschillen
· Zelfmoordo Factoren gerelateerd aan zelfmoordo Preventie en behandeling (TABEL p.421)
· Delinquentieo Factoren gerelateerd aan delinquentie
§ 2 wegen naar adolescente delinquentie (BOX p.423)o Preventie en behandeling
§ Multisystemic Therapy
Hoofdstuk 13: Fysieke en cognitieve ontwikkeling in vroege volwassenheid (18-40 jaar)
1. Een graduele overgang: emerging adulthood
FYSIEKE ONTWIKKELING
· Biologische veroudering (senescence)· Asynchroon· Multidirectioneel en multidimensioneel
2. Biologische veroudering
· Wear-and-tear theorie· Veroudering op niveau van DNA en lichaamscellen
o Geprogrammeerde effecten van specifieke geneno Cumulatieve effecten van willekeurige gebeurtenissen
§ Vrije radicalen· Veroudering op niveau van organen en weefsels
o Cross-linkage theorie
3. Fysieke veranderingen
· TABEL p.433· Cardiovasculair en ademhalingssysteem
o Hypertensieo Arteriosclerose
· Motorische performantie· Immuunsysteem
o T-cellen en B-cellen· Voortplantingsvermogen
4. Gezondheid en fitheid
· Voedingo Overgewicht en obesitas
§ De obesitas-epidemie: hoe Amerikanen de zwaarste mensen ter wereld werden (BOXp.440-441)
o Vet in voeding§ Verzadigde en onverzadigde vetten
· Beweging· Middelenmisbruik
o Rokeno Alcohol
· Seksualiteito Heteroseksuele attitudes en gedrag
§ Geslachtsverschillen inzake attitudes t.o.v. seksualiteit (BOX p.445)o Homoseksuele attitudes en gedrago SOA’so Aanrandingo Menstruele cyclus
§ Premenstrueel syndroom (PMS)· Psychologische stress
COGNITIEVE ONTWIKKELING
· Postformeel denken
5. Veranderingen in structuur van denken
· Perry’s theorie: Epistemische cognitieo Ontwikkeling van epistemische cognitie
§ Dualistisch denken§ Relativistisch denken§ Toewijding binnen relativistisch denken
o Belang van interactie met leeftijdsgenoten en reflexie· Labouvie-Vief’s theorie: pragmatisch denken en cognitief-emotionele complexiteit
o Emotionele intelligentie
6. Expertise en creativiteit
· Verschuiving van “oplossen van problemen” naar “vinden van problemen”
7. Verder studeren
· Psychologische impact van verder studeren· Stoppen met studeren
8. Beroepsleven
· Een beroep kiezeno Fantasie periodeo Tentatieve periodeo Realistische periode
· Factoren die beroepskeuze beïnvloedeno Persoonlijkheid
§ Onderzoekende persoon§ Sociale persoon§ Realistische persoon§ Artistieke persoon§ Conventionele persoon§ Ondernemende persoon
o Familiale invloedeno Leraarso Gender stereotypes
§ Mannelijkheid aan het werk: mannen die niet-traditionele carrières kiezen (BOX p.457)· Beroepsvoorbereiding van niet-studerende jonge volwassenen
o Werk-studie combinatie in Duitsland (BOX p.458)
Hoofdstuk 14: Emotionele en sociale ontwikkeling in de vroege volwassenheid
1. Erikson’s theorie: Intimiteit versus isolatie
2. Andere theorieën over psychosociale ontwikkeling in volwassenheid (TABEL p.465)
· Levinson’s seizoenen van het leveno Levensstructuuro Dromen en mentorso Leeftijd-30 overgango Zich settelen voor mannen, verdere instabiliteit voor vrouwen
· Vaillant’s aanpassing aan het leveno 20: intimiteito 30: carrière consolidatieo 40: generativiteito 50-60: keepers of meaningo 70: spiritualiteit
· Beperkingen van Levinson’s en Vaillant’s theorieën· Sociale klok
3. Hechte relaties
· Romantische liefdeo Een partner kiezen
§ Gehechtheidspatronen in kindertijd en romantische partnerrelaties (BOX p.470-471)o Onderdelen van liefde
§ Triangulaire theorie van liefde (Robert Sternberg)· Intimiteit· Passie· Toewijding
o Cultuur en de ervaring van liefde· Vriendschappen
o Vriendschappen met hetzelfde geslachto Vriendschappen met het andere geslachto Broers en zussen als vrienden
· Eenzaamheid
4. De familiale levenscyclus
· Alleen gaan wonen· Verenigen van families door huwelijk
o Huwelijksrollen§ Traditioneel huwelijk§ Egalitair huwelijk§ Tweeverdienersgezinnen
o Huwelijkstevredenheid§ TABEL p.476§ Partnermisbruik (BOX p.478-479)
o Verwachtingen en mythes over het huwelijk· Ouderschap
o Beslissing om kinderen te krijgeno Overgang naar ouderschap
§ Eerste en latere geboorten§ Interventies
o Gezinsgrootteo Gezinnen met jonge kindereno Gezinnen met adolescenteno Ouderschapslessen
5. Diversiteit van volwassen levensstijlen
· Single zijn· Samenwonen· Kinderloosheid· Scheiding en hertrouwen
o Factoren gerelateerd aan scheidingo Gevolgen van scheidingo hertrouwen
· Verschillende stijlen van ouderschapo Stiefouderso Nooit-getrouwde alleenstaande ouderso Holebi-ouders
6. Ontwikkeling van carrière
· Een carrière uitbouwen· Vrouwen en etnische minderheden
o Vrouwen met carrières die ervoor kiezen om thuis te blijven (BOX p.491)· Werk en gezin combineren
o tweeverdienersgezinnen
Hoofdstuk 14: fysieke en cognitieve ontwikkeling in midden volwassenheid (40-65 jaar)
FYSIEKE ONTWIKKELING
1. Fysieke veranderingen
· Zichto Presbyopiao Glaucoom
· Gehooro Presbycusis
· Huid· Spier–vet verhouding
o Anti-verouderingseffecten van caloriebeperkend dieet? (BOX p.503)· Skelet
o Osteoporose· Voortplantingssysteem
o Overgango Veranderingen bij vrouwen
§ Menopauzeo Hormoontherapie
§ Estrogen replacement therapy (ERT)§ Hormone replacement therapy (HRT)
o Psychologische reacties van vrouwen op menopauze§ Menopauze als een bioculturele gebeurtenis (BOX p.506)
o Veranderingen bij mannen
2. Gezondheid en fitheid
· Seksualiteit· Ziekte en handicaps
o Kanker§ Oncogenen§ Tumoronderdrukkende genen§ Stabiliteitsgenen
o Cardiovasculaire ziekten§ Arteriosclerose§ Hartaanval§ Hartritmestoornissen§ Angina pectoris§ Angioplastiek
o Osteoporose· Vijandigheid en woede
o Type A gedragspatroono Geuite vijandigheid
3. Aanpassing aan de fysieke uitdagingen van midlife
· Stress managemento Problem-centered VS emotion-centered coping
· Sporteno Self-efficacy
· Een optimistische visie
o Hardiness§ Controle§ Toewijding§ uitdaging
· Gender en veroudering: een dubbele standaard
COGNITIEVE ONTWIKKELING
4. Veranderingen in mentale capaciteiten
· Cohort effecteno Seattle Longitudinal Study
· Crystallized en Fluid Intelligenceo Schaie’s Seattle Longitudinal Studyo Verandering in mentale vaardigheden verklaren
· Individuele en groepsverschillen
5. Informatieverwerking
· Verwerkingssnelheido Neuraal netwerk visieo Informatieverlies visie
· Aandachto inhibitie
· Geheugeno Feitelijke kenniso Procedurele kenniso Metacognitieve kenniso Praktische intelligentie (cfr. Sternberg)
· Praktisch probleemoplossen en expertise· Creativiteit· Informatieverwerking in context
6. Beroepsleven en cognitieve ontwikkeling
7. Volwassen leerlingen: gaan studeren in midlife
· Karakteristieken van terugkerende studenten· Terugkerende studenten ondersteunen
Hoofdstuk 16: Emotionele en sociale ontwikkeling in midden volwassenheid
1. Erikson’s theorie: generativiteit versus stagnatie
· Generatieve volwassenen vertellen hun levensverhalen (BOX p.531)
2. Andere theorieën van psychosociale ontwikkeling in midden volwassenheid
· Levinson’s seizoenen van het leveno Leeftijd-40 overgang
§ TABEL p.533o Aanpassen van de leveingsstructuur: gender gelijkenissen en verschilleno Levensstructuur in sociale context
· Vaillant’s aanpassing aan het leveno Keepers of meaning
· Midlife crisis· Stadia of levensgebeurtenissen benadering
3. Stabiliteit en verandering in zelf-concept en persoonlijkheid
· Mogelijke zelven· Zelf-aanvaarding, autonomie en beheersing v/d omgeving
o Welke factoren beïnvloeden psychologisch welzijn in midlife? (BOX p.538-539)· Coping strategieën· Gender identiteit
o Parental imperative theory· Individuele verschillen in persoonlijkheidstrekken
o Big Five persoonlijkheidstrekken (TABEL p.540)
4. Relaties in midlife
· Huwelijk en scheidingo Vervrouwelijking van armoede
· Veranderende ouder-kind relatieso kinkeeper
· Grootouderschapo Betekenissen van grootouderschapo Grootouder-kleinkind relatieso Recente trends in grootouderschap
§ Grootouders die kleinkinderen opvoeden: het overgeslagen-generatie gezin (BOX p.546)· Volwassen kinderen en hun ouder wordende kinderen
o Frequentie en kwaliteit van contacto Voor ouder wordende ouders zorgen
§ Sandwich generatie· Broers en zussen· Vriendschappen· Relaties over generaties heen
5. Beroepsleven
· Jobtevredenheido burnout
· Ontwikkeling van carrière
o Jobtrainingo Gender en etniciteit: het glazen plafond
· Carrièreverandering in midlife· Werkloosheid· Pensioen plannen
Hoofdstuk 17: Fysieke en cognitieve ontwikkeling in late volwassenheid (vanaf 65 jaar)
FYSIEKE ONTWIKKELING
1. Levensverwachting
· Verschillen in levensverwachtingo Active lifespan
· Levensverwachting in late volwassenheido Levensverwachting crossovero Activities of daily living (ADLs)o Instrumental activities of daily living (IADLs)o Wat kunnen we leren over verouderen van eeuwelingen? (BOX p.566-567)
· Maximale levensduur
2. Fysieke veranderingen
· Zenuwstelsel· Zintuigstelsel
o Zicht§ Cataract§ Maculaire degeneratie
o Gehooro Smaak en geuro Tast
· Cardiovasculair en ademhalingsstelsel· Immuunsysteem
o Auto-immuun respons· Slaap
o Slaap apneuo “Rusteloze benen”
· Fysiek uiterlijk en mobiliteit· Aanpassing aan fysieke veranderingen van late volwassenheid
o Effectieve coping strategieëno Assisterende technologieo Stereotypes over veroudering overwinnen
§ Stereotype threat§ Culturele verschillen in de ervaring van ouder worden (BOX p.574)
3. Gezondheid, fitheid en handicaps
· Terugdringen van morbiditeit· Voeding en sporten· Seksualiteit· Fysieke handicaps
o Primair en secundair ouder wordeno Fragiliteito Emfyseemo Pneumonieo Beroerteo Artritis
§ Artrose (osteoartritis)
§ Reumatische artritiso Diabeteso Onbedoelde verwondingen
§ Auto-ongevallen§ Vallen§ Onbedoelde verwondingen voorkomen
· Mentale handicapso Ziekte van Alzheimer
§ Symptomen en verloop van de ziekte§ Hersenverval
· Neurofribrillaire tangles· Amyloïde plaques· Neurotransmitters
§ Risicofactoren· Familiaal en sporadisch type· ApoE4 gen
§ Beschermende factoren§ Alzheimerpatiënten en hun verzorgers helpen
· Interventies voor verzorgers van ouderen met dementie (BOX p.584-585)o Cerebrovasculaire dementieo Misgediagnosticeerde en omkeerbare dementie
· Gezondheidszorgo Kosten van gezondheidszorg voor de oudereno Lange-termijn zorg
§ Geassisteerd wonen
COGNITIEVE ONTWIKKELING
· Selectieve optimalisatie met compensatie
4. Geheugen
· Doelbewust versus automatisch geheugeno Impliciet geheugen
· Associatief geheugeno Associatieve geheugenstoornis
· Remote (“verafgelegen”) geheugeno Autobiografisch geheugen
· Prospectief geheugen
5. Taalverwerking
6. Probleemoplossen
7. Wijsheid
8. Factors gerelateerd aan cognitieve verandering
· Terminale achteruitgang
9. Cognitieve interventies
· Adult Development and Enrichment Project (ADEPT)· Advanced Cognitive Training for Independent and Vital Elderly (ACTIVE)
10. Levenslang leren
· Types van programma’so Elderhostelo Routes to Learning
· Voordelen van voortgezet onderwijs
Hoofdstuk 18: Emotionele en sociale ontwikkeling in late volwassenheid
1. Erikson’s theorie: integriteit versus wanhoop
2. Andere theorieën over psychosociale ontwikkeling in late volwassenheid
· Peck’s taken van ego-integriteit (Robert Peck)o Ego differentiatie versus werkrol preoccupatieo Lichaamstranscendentie versus lichaamspreoccupatieo Egotranscendentie versus ego preoccupatie
· Joan Erikson’s gerotranscendentie· Labouvie-Vief’s emotionele expertise
o Affect optimalisatie· Reminiscentie en herzien v/h leven (life review)
o WO II-vluchtelingen en geëvacueerde kinderen kijken terug op hun leven (BOX p.602-603)
3. Stabiliteit en verandering in zelf-concept en persoonlijkheid
· Veilig en veelzijdig zelfconcept· Veerkracht
o Meegaandheido Sociabiliteito Acceptatie van verandering
· Spiritualiteit en religiositeito Stadia van geloofsontwikkeling (James Fowler) (TABEL p.605)
§ Intuïtief-projectief§ Mythisch-letterlijk§ Synthetisch-conventioneel§ Individualistisch-reflectief§ conjunctief
4. Individuele verschillen in psychologisch welzijn
· Controle versus afhankelijkheido Afhankelijkheid-ondersteuning scripto Onafhankelijkheid-negerend script
· Gezondheido Zelfmoord bij ouderen (BOX p.608-609)
· Negatieve levensveranderingen· Sociale steun en sociale interactie
o Gepercipieerde sociale steun
5. Een veranderende sociale wereld
· Sociale theorieën van verouderingo Disengagement theoryo Activiteitstheorieo Continuïteitstheorieo Socio-emotionele selectiviteitstheorieo Ouder worden, tijdsperceptie en sociale doelen (BOX p.613)
· Sociale contexten van veroudering: gemeenschap, buurt en huisvestingo Gemeenschappen en buurteno Huisvesting
§ Gewone huizen§ Residentiële gemeenschappen
· Congregate housing· Life care communities
§ Rusthuizen
6. Relaties in late volwassenheid
· Sociaal convooi· Huwelijk· Holebi-relaties· Scheiden, hertrouwen en samenwonen· Weduwschap· Nooit-getrouwde, kinderloze ouderen· Broers en zussen· Vriendschappen
o Functies van ouderenvriendschappen§ Intimiteit en gezelschap§ Aanvaarding als basisaspect van hechte vriendschap§ Verbondenheid met grotere gemeenschap§ Bescherming tegen psychosociale gevolgen van verlies
o Karakteristieken van ouderenvriendschappen§ Secundaire vrienden
· Relaties met volwassen kinderen· Relaties met volwassen kleinkinderen en achterkleinkinderen· Oudermishandeling
o “Granny dumping”o Risicofactoren
§ Afhankelijkheid van het slachtoffer§ Afhankelijkheid van de geweldpleger§ Psychologische verstoring en stress van de geweldpleger§ Voorgeschiedenis van familiaal geweld§ Institutionele omstandigheden
o Preventie
7. Pensioen en ontspanning
· De beslissing om op pensioen te gaan· Aanpassing aan pensioen· Ontspanningsactiviteiten
8. Succesvol ouder worden
top related