oyunun tarihçesi 2 · • -lev semenovich vygotsky sosyodramatik oyun teorileri ekolojik teoriler....

Oyun Öğretimi 2-OYUNUN TARİHÇESİ-2DR. MERAL ÇİLEM ÖKCÜN-AKÇAMUŞ

Bilimsel Çağ• Oyunla ilgili teoriler özellikle 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında

geliştirilmeye başlanmıştır.

• Teorisyenlerin oyuna verdikleri anlama göre çeşitli şekillerde sınıflandırmalaryaptıkları görülmektedir.

Oyunla ilgili teorilerin sınıflandırması:Klasik Teoriler• -Rekreasyon (Rahatlama) Teorisi• -Fazla Enerji Teorisi• -Rekapitülasyon Teorisi• -Hazırlık veya Ön Egzersiz Teorisi• -Haz TeorisiPsikoanalitik Teoriler• -Sigmund Freud• -EriksonBilişsel Gelişim Teorileri• -Jean Piaget• -Lev Semenovich VygotskySosyodramatik Oyun TeorileriEkolojik Teoriler

Rekreasyon (Rahatlama) Teorisi• Çalışma sırasında kullanılan ve azalan enerjiyi yerine getirmek için

oyundan yararlanılır. Çocuklara verilen görevlerin akademik veakademik olmayan faaliyetler şeklinde dengelenmesi önerilir. Oyunakademik çalışmalar sırasında harcanan enerjiyi yeniden canlandırır.

Fazla Enerji TeorisiBu görüşe göre oyun, çocuklarda enerjiyi dışa

vurmanın kabul edilebilir bir yolu olarakgörülmektedir.

• Gerek rekreasyon teorisi gerekse fazla enerji teorisinin her ikisi debizi, oyun zamanı ile çalışma zamanının ayrılması prensibinegötürür.

• Bu görüş ışığında özellikle okullarda çalışma zamanları ve oyunzamanları (teneffüs) vardır.

• Böylece çocuklar, bu teorilere göre, teneffüsteki oyunlarda, derslersırasında oluşan uyuşukluklarını, gerginliklerini atıprahatlayabilirler veya azalan enerjilerini yeniden toplayabilirler.

“Rekapitülasyon Teorisi” (Stanley Hall,1846-1924)

• Çocuklar oynadıkları oyunlarla atalarının geçmiş yaşam tarzlarınıyansıtmaktadırlar.

• Başka bir deyişle çocuklar, oyun faaliyetlerinde insanın evrimindekikültürel aşamalara uygun bir gelişme gösterirler.

Oyun aşamalar halinde gelişmekte!!!!!!!!

Hazırlık veya Ön Egzersiz Teorisi• Karl Groos (1861-1946), Darwin’in teorisinden yola çıkarak hayvan ve insan

oyununu açıklamaktadır.• Daha gelişmiş türler daha fazla ve uzun sürelerle oynarlar… oyun uyum

içindir…• Oyunun uyumsal amacı alıştırmadır..• Çocuk oyun yoluyla bir yetişkin olarak nasıl yaşanması gerektiğini araştırır ve

bunları uygulama fırsatı bulur.

Haz Teorisi

• Bühler (1937), teorisinde oyun sürecinde yaşanan mutluluk ve hazzıvurgulamaktadır.

• Bühler, oyun sırasında sergilenen motor aktivitelerin sonucunda hazduygusunun yaşanılmasını kaçınılmaz olarak görür.

Oyunla ilgili teorilerin sınıflandırması:Klasik Teoriler• -Rekreasyon (Rahatlama) Teorisi• -Fazla Enerji Teorisi• -Rekapitülasyon Teorisi• -Hazırlık veya Ön Egzersiz Teorisi• -Haz TeorisiPsikoanalitik Teoriler• -Sigmund Freud• -EriksonBilişsel Gelişim Teorileri• -Jean Piaget• -Lev Semenovich VygotskySosyodramatik Oyun TeorileriEkolojik Teoriler

PSİKOANALİTİK TEORİLERSigmund Freud (1856-1939)• Oyun çocuk için bir arınmadır.• Freud’a göre oyun ortamı,

çocuğun arzularınıkarşılayabileceği ve geçirdiğitravmatik olaylara hakimolabileceği ortamdır.

PSİKOANALİTİK TEORİ ve OYUN

• Oyun, çocuğa gerçeklerinsınırlarından, yapılarındankurtulabileceği ve genelliklesaldırgan dürtüleriniyansıtabileceği güvenli birortam sunar.• Freud’a göre çocuklar,

oyunlarında kimleri taklitedecekleri konusunda seçicidavranırlar.• O kişiye karşı olan sevgi,

saygı, korku ve kızgınlıkduyguları bu seçimdeönemli rol oynar.

Oyunla ilgili teorilerin sınıflandırması:Klasik Teorilern-Rekreasyon (Rahatlama) Teorisin-Fazla Enerji Teorisin-Rekapitülasyon Teorisin-Hazırlık veya Ön Egzersiz Teorisin-Haz TeorisiPsikoanalitik Teorilern-Sigmund Freudn-EriksonBilişsel Gelişim Teorilerin-Jean Piagetn-Lev Semenovich VygotskySosyodramatik Oyun TeorileriEkolojik Teoriler

Oyun ve Bilişsel Gelişim (Piaget)• Piaget ve yapısalcılara göre çocuk

çevreyle aktif etkileşim kurarak öğrenir. • Gelişim; özümleme (assimilation)

ve uyum sağlama (accommodation) arasındaki dengeye dayanır .• Özümleme: Çocuğun dünyaya

ilişkin şemaları vardır.• Uyum sağlama: Çocuk uyum

sağlamak için var olan şemalarında uyarlamalar yapar. • -mış gibi davranan çocuk

genellikle dünyaya ilişkin zihinsel bir şemayı ortaya çıkarmaktadır (özümleme)

Oyun ve Bilişsel Gelişim (Vygotsky)nPiaget gibi yapısalcıdır

nÇocuk kendi düşüncelerini sosyalgruplarla etkileşimi sonucu yapılandırır.

nÇocuklar gözlemledikleri veya geçmişdeneyimlerinde yer alan bir olayı daoyunlarında taklit ederler (uyumsağlama)

nSosyal etkileşim içselleşir ve düşünceyedönüşür.

nOyun yakınsal gelişim alanıdır.

Sosyo-dramatik oyun teorileri• Bir grup içinde diğerleriyle oynanan hayali oyun• Çocuklar tek başına oyundan (bebeklikte) sosyal oyuna

(okulöncesinde) doğru gelişim gösterirler.• Oyun işbirliğine dayalı hale gelir.• Oyun gelişimin bu yorumu (Parten) Piaget ile tutarlı fakat Vygotsky

ile zıttır.• Vygotsky sosyal oyunun önce, tek başına oyunun sonra geliştiğini

düşünür çünkü genel teorisine göre sosyal etkileşim içsel düşünceyeyol açar.

Ekolojik Teoriler• Daha çok, çocuk oyunlarını birbirinden ayıran yapı ve koşullarla ilgilidir. Bu

alandaki araştırmalar; oyun ortamlarının çocukların davranışlarını nasıletkilediğini keşfetmeye yöneliktir.

Ekolojik Teoriler• Oyunu etkileyen faktörler:

-Oyuna katılan çocuk sayısı

-Oyunda kullanılan malzeme

-Oyun arkadaşının cinsiyeti

-Oyunda yetişkin kontrolü

-Geleneksel oyun alanlarına karşılık yaratıcı oyun alanlarıdır.

Hangi Teoriyi Seçeceğiz?• Farklı teoriler farklı konulara açıklık getirirler

• Teoriler birleştirilebilirler….

Piaget’nin oyun sınıflaması• Piaget oyun sınıflaması, bilişsel gelişim sürecinin en temel görüşlerini ve belirli

yaşlarda çocukların düşünme özelliklerini yansıtır.

• Piaget (1963) oyunu 3 kategoriye ayırmaktadır. Bunlar birbirini izleyen evrelerhalinde ortaya çıkarlar ve yerlerini bir sonraki evreye bırakırlar: Alıştırmaoyunları (practice play), Sembolik oyun, Kurallı oyunlar

Smilansky’nin oyun sınıflaması• Piaget’in (1962) çalışmalarına dayanarak, Smilansky (1968) bilişsel gelişim

evrelerini izleyen oyun kategorilerini belirlemiştir.

• Smilansky dört evreli bir oyun gelişimi modeli önermiştir; İşlevsel oyun, İnşaoyunu, Dramatik oyun ve Kurallı oyunlar.

• Smilansky’e göre ilk olarak işlevsel oyun ortaya çıkar ve duyu devinimdöneminin asıl oyun biçimini oluşturur.

• İşlem öncesi dönemde önce inşa oyunu, daha sonra dramatik oyun belirir vekurallı oyunlar somut işlemler döneminde belirginleşir.

• Smilansky’e göre ilk olarak işlevsel oyun ortaya çıkar ve duyu devinimdöneminin asıl oyun biçimini oluşturur.

• İşlem öncesi dönemde önce inşa oyunu, daha sonra dramatik oyun belirir vekurallı oyunlar somut işlemler döneminde belirginleşir.

Oyunun Sosyal Sınıflaması• Parten (1932) bilişsel gelişiminin göstergesi olarak oyunu ele almak

yerine sosyal davranışın gelişimini incelemiştir.• Aynı zamanda sosyal etkileşimin niceliğini de incelemiştir.• Parten’in kategorileri sosyal oyunun çeşitli yönlerini incelemede

hala kullanılmaktadır.• Parten’in sınıflaması ile oyunun sosyal-etkileşim niteliği bağımsız

olarak analiz edilebilir ve daha sonra çocuğun oynadığı oyunetkinliği çeşitleriyle kaynaştırılabilir.

Oyunun Sosyal Sınıflaması1. Uğraşsız Oyun (Unoccupied Play)

2. İzleyici Davranış (Onlooker Behaviour)

3. Yalnız Oyun (Solitary Play)

4. Paralel Oyun (Parallel Activity)

5. Katılımcı Oyun (Associative Play)

6. İşbirlikçi Oyun (Cooperative Play)

1. Uğraşsız Oyun (Unoccupied Play)• Bu düzeyde herhangi bir kişilerarası etkileşim yoktur.• Çocuk dikkatini çeken herhangi bir şeyi izleyebilir, odada

dolaşabilir, kendi el ve ayakları ile oynayabilir.• Bazı çocuklar kendini uyarıcı davranışlarla meşgul olabilirler.

2. İzleyici Davranış (Onlooker Behaviour)n Çocuklar bu düzeyde diğerlerinin

oyunlarını gözlerler hatta onlarlakonuşmaya da geçerler ama oyunlarınakatılmazlar.

3. Yalnız Oyun (Solitary Play)n Çocuk bu düzeyde de yalnızdır ve diğerlerinin oynadığı

oyuncaktan farklı oyuncaklar ile belirli bir mesafede oynar.n Diğer çocuklarla iletişim kurabileceği mesafededir fakat onlarla

iletişime girmez.

4. Paralel Oyun (Parallel Activity)n Bu düzeydeki davranışlar diğerlerininoyuncaklarına benzer oyuncaklarlayakınlarında oynama ancak diğerlerininoyunlarına katılmama olaraktanımlanmaktadır.

5. Katılımcı Oyun (Associative Play)• Bu düzeyde çocuklar diğer çocuklarla oynamaktadırlar.

Aralarında ödünç alma, ödünç verme, paylaşma, benzeretkinliklerde birlikte hareket etme söz konusudur.

• Ancak rol dağılımına katılma, organize olmuş bir grup içindeoynama ve grubun belirlenen kurallarına uyma gözlenmez.

6. İşbirlikçi Oyun (Cooperative Play)n Parten’in oyun aşamalarının sonuncusu işbirlikçi oyundur.

Çocuklar bu aşamada ortak hedefler belirleyip işbölümü yaparakorganize olmuş bir grup içerisinde oyun oynarlar.

n Bir ya da iki oyuncu liderler yapsa da tüm katılımcılar grubunüyesi olarak hissederler.

n Bu aşamadaki tipik etkinlikler; bloklarla oynanan yapı inşaoyunları ve dramatize oyunlardır.

• Okulöncesi çocuklarda 2-2,5 yaş arası yalnız oyun,

• 2,5 yaştan 3,5 yaşa kadar paralel oyun,

• 3,5 yaştan 4,5 yaşa kadar katılımcı oyun görülmektedir.