panitikang filipino€¦ · dahilang ang mga ninuno natin noon ay hindi pa maalam sa sistema ng...

PANITIKANG FILIPINO

Ang una ay sa paraan ng paglipat ngdila o bibig.

Ang paraang paglipat ng dila o bibig ay tinatawag ngpasalindila. Ito ay nangyari noong unang panahon sadahilang ang mga ninuno natin noon ay hindi pa maalam sa sistema ng pagsulat kaya puro pabigkaslamang ang paraan na kanilang ginagamit. Pa ulit-ulitnilang pinapakinggan hanggang sa matanim sakanilang isip ang mga tula, awit o nobela, nag titipon-tipon sila upang making ng mga kuwento, dula, awit at tula.

Ang ikalawang uri ng panitikan ayonsa paghahalin ito ay Pasalinsulat

Ang panitikan ay isinulat o inukit at ginuhit sabalabak ng kahoy o mga dahun-dahon.

Ayon sa anyo, ang panitikan ay nahahati sa tatlong uri.

Ito ay patula, patuluyan at patanghal

Patuluyan

Ang patuluyan ay kung tulad lamang sapang-araw-araw na takbo ng pagsasalita o mga kaisipan ang paglalahad. Sa halip napasaknong ang mga taludtod, ito ay patalata.

Patanghal

Malalaman na Patanghal ito kung ito’yisinasadula sa entablado, sa bahay, o sabakuran o kahit na sa daan o saanman. Ito’ymaaaring patula o patuluyan, dahil maaaringang dayalogo nito ay nasusulat sa alinman sadalawang anyo. Ang panitikan sa pagtanghal nakaanyuan ay hindi nagiging ganap hangga’t hindiipinapalabas o isinasagawa sa tanghalan odulaan.

Patula

Ang panitikan ay nasa anyong patula kung ito

ay saknungan na ang bawat taludturan ay

maaaring may bilang o sukat ang mga pantig

at may magkakasintunog o

magkakatugmang pantig sa hulihan.

Ang patula ay may apat na uri:

Tulang pasalaysay, tulangpaawit o liriko, tulang dula o

pantanghalan at tulangpatnigan

Tulang Pasalaysay

Ito ay may tatlong uri- ang epiko, awit at

kurido at balad.

EPIKO

• Ang epiko ay mahabang tula na inaawit o binibigkasNauukol ito sa kababalaghan at pagtatagumpay ng pangunahing tauhanlaban sa mga panganib at hamong kanyangnatatanggap.

Halimbawa: Biag ni Lam-ang

AWIT AT KORIDO

• ang awit at korido ay tungkol sapagkamaginoo at pakikipagsapalaran ngmga pangunahing tauhang mga reyna’thari, prinsesa’t prinsipe.

• ang awit ay may 12 ang sukat ng pantig, habang ang korido naman ay may 10 nasukat.

Halimbawa: awit- Florante at Laura korido- Ibong adarna

BALAD

• Ang balad ay tulang inaawit habangnagsasayaw.

• ang balad ay mayroong animhanggang walong pantig.

Halimbawa: Balitaw

Tulang Dula

KOMEDYA

• Ang layunin ng komedya ay gawingkawili-wili ang panonood sapamamagitan ng mga ginagawa ngpangunahing tauhan.

Halimbawa: Kiki-riki ni Juan Crisostomo Soto.

MELODRAMA

• ang melodrama ay ginagamit samga dulang musical.

Halimbawa: Sarimanok ni Steven Prince “Patrick” C. Fernandez

TRAHEDYA

• ang trahedya ay dulang nauuwi samalagim o malungkot na wakas

Halimbawa: Ang Trahedya sa Balay ni Kadil ni Don Pagusara

PARSA

• ang parsa ay nakapagpapasaya samga nanonood dahil sa mga dugtong-dugtong na mga pangyayaringnakatatawa.

SAYNETE

• ang dulang ito ay tungkol sa mgalugar o pag-uugali ng mga tao.

Tulang Patnigan

KARAGATAN

• ginagamit ang tulang ito sa laro, kadalasan tuwing mayroongnamatay.

DUPLO

• ito ay pumalit sa karagatan. Labanan ito ng pagalingan sapagbigkas at pagbigay katwirannang patula.

BALAGTASAN

• ito ang pumalit sa duplo. Ito ay debate na binibigkas nang patula.

Tulang paawit o liriko

AWITING BAYAN

• ang mga awiting bayan ay mula pa samga ninuno natin at magpahanggangngayon ay kinakanta o inaawit pa rinnatin

Halimbawa: Lupang Hinirang, leronleron sinta, bahay kubo at

paruparong bukid

SONETO

• ang tulang ito ay tungkol sadamdamin at kaisipan. Ito ay may apat na taludtod. May napupulotna aral ang mambabasa.

Halimbawa: Sonnet on Workers Rightsni Amado M. Yuson

ELEHIYA

• ang tulang ito ay patungkol sakamatayan o sa pagdadalamhati lalona sa paggunita sa isang sumakabilang-buhay na.

Halimbawa: Awit sa IsangBangkay ni Bienvenido A. Ramos

DALIT

• Kilala ito bilang awit sa pagsambasa mga anito. Ngayon, ito ay awitng papuri sa Diyos o kaya ay saBirheng Maria na ina ng Diyos o sarelihiyon

PASTORAL

• mga tulang tungkol sa buhay sabukid.

ODA

• ito ay isang papuri, panaghoy, o ibapang masiglang damdamin. Walang tiyak na bilang ang pantigat taludtod.