perÇİn baĞlantilari - deukisi.deu.edu.tr/melih.belevi/percin2013.pdf · 2012-12-16 · bu sunu...

•Perçin çözülemeyen bağlantı elemanıdır.

•Kaynak teknolojisindeki hızlı gelişme sonucunda yerini

çoğunlukla kaynaklı bağlantılara bırakmıştır.

•Sınırlı olarak çelik kazan ve kap konstrüksiyonlarında ve

hassas cihaz tekniğinde kullanılmaktadır.

PERÇİN BAĞLANTILARI

Bu sunu farklı kaynaklardan derlemedir.

Perçin bağlantıları;

• köprü kren, kule gibi çelik yapılarda ve uçaklarda kuvvet

taşımak için

• yüksek basınçlı kazanlarda kuvvet taşımak ve

sızdırmazlık sağlamak için

• düşük basınçlı kaplarda yalnızca sızdırmazlığı sağlamak

için yapılmaktadır.

•Birleştirilecek parçaların delinmesi sebebiyle malzeme

mukavemetinin azalması,

•bindirme parçalan, kapak parçalan ve perçin başlan

nedeniyle malzeme israfı ve ağırlık artışı

•işçilik yönünden fazla zaman alması

Perçin bağlantılarının dezavantajları

•Kaynak bağlantılarında olduğu gibi birleşme yerinde ergime

sebebiyle kristal yapıda değişmeler (mukavemet azalması)

olmaması,

•ısıl etkilerden dolayı kontrol edilemeyen iç gerilmeler ve

çarpılmalar olmaması,

•kalite kontrol yöntemlerinin çok basit olması

Perçin bağlantılarının avantajları

Dövülmemiş perçin silindirik bir gövde ve bir baş kısmından

ibarettir. Perçinler perçin başlarının ve gövdelerinin

özelliklerine göre sınıflandırılırlar. (TS 94)

PERÇİN ÇEŞİTLERİ VE MALZEMELERİ

Perçinin kapama baş teşkili için dövülmesi esnasında büyük

şekil değiştirme özelliğine sahip olması istenir. Bu sebepte

perçin malzemesi olarak St 34 ve St 44 kullanılır.

Perçinleme işleminde perçin malzemesinin perçinlenen

malzemelerle aynı olmasına dikkat etmek gereklidir.

Cu, Al ve çeşitli alaşımlardan yapılan perçinler ayrıca

yalıtkanlık istenen yerlerde poliyamid, teflon gibi plastik

malzemelerden yapılan perçinlerde kullanılmaktadır.

Perçin Bağlantısının Yapılışı ve Perçin Dikiş Şekilleri;

•Perçinlenecek parçalar üzerine delikler zımba ile veya

matkap ile açılır. Zımba ile delik açmada delik kenarlarında

çatlaklar meydana geldiğinden önemli işlerde matkapla delik

açma işlemi tercih edilir. Delikler rayba ile de düzeltilirler.

•Perçin elle veya makina ile soğuk veya sıcak dövülerek

"kapama başı" teşkil edilir.

•El ile perçinlerde çekiçle veya hava tabancası ile baş yavaş

yavaş şişirilerek şekillendirilir.

•Perçinlerin sıcak veya soğuk olarak dövülmesi perçin çapına

ve malzemesine bağlıdır. Genellikle 10 mm den küçük çaptaki

perçinler soğuk dövülür.

•Al, Cu gibi malzemelerden yapılmış perçinler de ısı tesiri ile

kristal yapılarında değişmeler olacağı için soğuk olarak

dövülürler.

•10 mm den büyük çaplı çelik perçinler ise gerekli kuvvetin

fazla olması ve malzemenin çatlama etkisinden dolayı 950-

1000° C (açık kırmızı) dövülürler.

Sıcak perçinlemede soğuma sonucu perçin gövdesi

kısalacağından bağlanan parçalar birbirlerine ek bir kuvvet ile

bastırılırlar sağlam, yüksek zorlanmalara uygun, sızdırmazlık

özelliği daha iyi bir bağlantı elde edilir.

Ancak perçin kesitinde meydana gelen ek çekme gerilmeleri

sebebiyle perçinin aşın zorlanmaması için bağlanan

parçaların toplam kalınlığı ∑tç ≤ 4.d olmalıdır.

Perçinlerin geçeceği delik çapı 10<d mm çapındaki perçinler

için perçin çapından 1 mm büyük yapılır.

•Perçinlerin yerleştirilme şekli bağlantının göreceği işe

iletilecek kuvvetin büyüklüğüne ve perçinleme için mevcut

yere bağlıdır.

•Bağlantıya her iki yandan erişilmemesi durumunda

kullanılan tek taraflı (kör) perçinleme işlemi oldukça

enteresandır. Şekildeki örneklerden de görüleceği gibi bu

işlem patlayıcı madde, çekme çubuğu veya çakma pimi

vasıtasıyla yapılabilir.

Perçin bağlantılarının sınıflandırılması

-Bağlantıda bulunan perçinlerde kesilmeye zorlanan kesit

sayısına göre tek tesirli, çok tesirli.

-Perçinlerin sıra sayısına göre tek sıralı ve çok sıralı. Çok

sıralı perçin bağlantıların da perçinlerin diziliş durumuna göre

paralel ve çapraz dikişli

-Perçinlenecek parçaların birleştirilme şekillerine göre

bindirme ve alın (kapaklı) perçin bağlantısı

Perçin bağlantıları; Bindirme, Alın veya Kapaklı olabilir.

Her iki bağlantı; tek sıralı, iki sıralı, üç sıralı olabilir.

İki sıralı ; paralel ve atlamalı

Üç sıralı sadece atlamalı olabilir.

PERÇİN BAĞLANTILARININ HESABI

Perçin bağlantılarında görülen hasarları

•perçinin uğradığı hasarlar ve

•birleştirilen parçaların uğradığı hasarlar olmak üzere iki

şekilde,

meydana gelen gerilmeler açısından ise kesme gerilmesi,

yüzey basıncı ve eğilme gerilmesi olmak üzere üç şekilde

inceleyebiliriz.

PERÇİN BAĞLANTILARININ HESABI

Perçin hesabı iki basit kabule dayanır.

1. Perçinleme işlemi sonucunda perçin gövdesi deliği tam

olarak doldurur.

2. Kuvvet bir parçadan diğerine tamamen perçin gövdesi

tarafından iletilir.

Simetrik yüklü perçin

bağlantısında kuvvetin

doğrultusu perçin sisteminin

ağırlık merkezinden geçer.

Eksantrik yüklü perçin

bağlantısında kuvvet in

doğrultusu perçin sisteminin

ağırlık merkezinden geçmez.

Perçin bağlantıları “Simetrik” veya “Eksantrik” yüklü olabilir.

Simetrik yüklü perçin bağlantılarına etkiyen dış kuvvetlerin

perçinlere eşit olarak dağıldığı kabul edilir. Perçin iki tür

zorlanmanın etkisi altındadır.

•Perçin deliği ile peçin şaftı arasındaki YÜZEY BASINCI

zorlanması

•Perçin gövdesinin KESİLMESİ

Simetrik Yüklü Perçin Bağlantılarının Hesabı

Perçinin KESİLMESİ

Perçinin YÜZEY BASINCI nedeni ile EZİLMESİ

em2

1d4

.n.z

F

em

1

ps.d.z

Fp

Sacın KOPMASI

Sacın YÜZEY BASINCI nedeni ile EZİLMESİ

em

1

ç)zdb(s

F

em

1

ps.d.z

Fp

Sacın YIRTILMASI

em1

1 s)2

de.(2.z

F

Eksantrik Yüklü Perçin Bağlantılarının Hesabı

•Perçin sisteminin ağırlık merkezi bulunur.

•Her perçinin ağırlık merkezine uzaklığı bulunur.

•Dış kuvvet moment ve kuvvet şeklinde ağırlık merkezine taşınır.

•Dış kuvvet F perçinlere eşit olarak dağıtılır.

•Moment’ den dolayı perçinlere gelen FM kuvveti bulunur.

•Perçinlerdeki bileşke kuvvet hesaplanır, en çok zorlanan perçine göre

hesap yapılır.

z

FFFz

z

1n

2

n

zM

r

r.MF

z

Kuvvet taşımak veya Kuvvet taşımak ve Sızdırmazlık sağlamak amacıyla

yapılmış perçin bağlantılarında bağlantı boyutlarını belirlemek için,

1211

11

d3......5.1e;d3......5.1e

d6......3t;s.2d