powerpoint presentation · kullanılabilirlik(usability) o tasarım o etki İbe’nin farklı...
Post on 31-May-2020
7 Views
Preview:
TRANSCRIPT
12/4/2013
1
İnsan Bilgisayar Etkileşimi (ALINTI)-Önerilen Bölüm ile Alakası YOK yunus.hacettepe.edu.tr/~htuzun/courses
H a z ı r l a y a n :
H a ş i m N ı z a r S A L T I K
E r d a l K I Z I L TA Ş
İBE Nedir?
İnsan Bilgisayar Etkileşimi (IBE)
= Human Computer Interaction
(HCI)
o IBE alanındaki pratik ve teorik çalışmalar, bilgi ve
iletişim teknolojilerinin insana ve insanın
ihtiyaçlarına yönelik olarak üretilmesini hedefler.
o “Kullanıcıya Şeffaf” bilgi teknolojileri sistemlerinin
nasıl oluşturulabileceğini araştırmak.
İnsan Bilgisayar Etkileşimi
Etkileşimli teknolojilerin tasarımı, geliştirilmesi, değerlendirilmesi, ve
uygulanması ile ilgilenen disiplinler arası bir çalışma alanıdır.
İnsan Bilgisayar Etkileşimi çalışma alanı, insan ve bilgisayar arasındaki
etkileşimi konu edinmeden dolayı insan davranışı, psikoloji, bilişsel
bilimler, bilgisayar teknolojileri ve yazılım mühendisliği alanlarının
yanında ergonomi, grafik ve endüstriyel tasarım, sosyoloji, antropoloji ve
eğitim bilimleri gibi farklı disiplinlerle yakından ilişkilidir.
12/4/2013
2
İBE’nin Olmazsa Olmazı
İBE tanımının olmazsa olmaz boyutları:
o Disiplinler arası çalışması
o Kullanılabilirlik (usability)
o Tasarım
o Etki
İBE’nin farklı görüş açılarını barındırması…
Avantaj!
İçerdiği/ uğraştığı problemler tek bir disiplin kapsamında çözülemeyecek karmaşıklıktadır.
Dezavantaj!
Birden fazla görüş açısını barındırabilmek için İBE alanında çalışan
kişilerin farklı disiplinler hakkında yeterli seviyede bilgi sahibi olmasını
gerektirir.
Problem…? Günümüzde birçok bilişim sistemleri artık her yerde
bulunabilmektedir. Fakat her kişi bu teknolojilerden
yararlanamamakta veya kullanım zorluğu
çektiklerinden, şikayet etmektedirler.
12/4/2013
3
Nedeni…?
Nedeni de klasiktir:
o Sistemi tasarlayan teknik kişiler, tasarım sürecine son kullanıcıyı dahil etmemiş,
o Kullanılabirlik çalışması yapılmamış,
o Üretilen yazılım, üretim sürecinde ve kullanıma geçirilmeden önce gerçek
kullanıcılarca test edilmemiş,
o Sadece tasarımcıların varsayımları ya da beğenileri üzerinde kurulmuştur.
Halbuki…
Yazılım, sadece bir kişi için değil
Etkisi…?
o Ciddi maddi maliyetlere neden olabilir
o Tıp veya askeri uygulamalarda, sistemlerden
yararlanacakların hayatlarını ciddi şekilde tehlikeye
atabilir.
12/4/2013
4
Bu yüzden de…
“İnsanın teknolojiye değil, teknolojinin
insana uymasını hedeflemektedir.” İBE Neden Önemli?
Bu sistemler genelde, bu sistem üzerinde
uzmanlaşmış, oldukça küçük bir nüfusa sahip kişiler
tarafından kullanılmaktaydı.
Geçmişteki bilgisayar sistemlerine
bakıldığında, özellikle Ana Bilgisayar
yaklaşımının 1990’lara kadar devam ettiği
bilinmektedir.
bilim kurgu filmlerinden öteye geçmemektedir
Sıradan insanlar için bilgisayar ancak… Kişisel bilgisayarların gelişiminden itibaren bu durum değişmiş ve
bilgisayar kullanımı yaygınlaşmıştır.
Bu yaygınlaşma ile bilişim teknolojilerinin insanlar ile olan etkileşimi
de büyük önem kazanmıştır.
Bu doğrultuda İBE alanında yapılan çalışmalar, bilişim sistemlerinin
tasarımı ve geliştirilmesi konularında halen kabul edilmiş bazı
varsayımların yanlışlığını ortaya çıkarmıştır.
Özellikle son kullanıcıyı tasarım, geliştirme ve test sürecinin dışında
tutmanın ciddi sorunlar yarattığı herkes tarafından kabul edilmektedir.
12/4/2013
5
Bilgi temelli toplum olmanın getirdiği en büyük değişiklik, ilgili teknolojilerin sıradan insanların da hayatının bir parçası olmasıdır.
Her yaştan da yazılımın kullanıcısı olabilir
Öneriler…
o İBE alanında yapılacak çalışmalar ile teknolojinin hayatımıza uyumunu en
verimli ve en ideal duruma getirebiliriz.
o Araştırmaya meraklı gençler olanakların artmasıyla yeni araştırmalar
yapabilirler.
o Bilişim sistemlerinin eğitim sistemindeki ve hayat boyu öğrenmedeki önemi
büyüktür. Bu doğrultuda büyük bilişim firmaları bu alanlara yatırım
yapmaktadırlar. Ancak bizim ülkemizde geliştirilen eğitim yazılımlarının
seviyesi yetersiz kalmaktadır. Bu durumda yapılması gereken ortaya konulan
yazılımların veya donanımların kullanılabilirliğinin kontrol edilmesidir.
Kullanılabilirlik çalışmalarının önemini anlamak toplumsal gelişime katkı
sağlayacaktır.
o Günümüzde e-devlet ortamının hedef kitlesi toplumun
bireyleridir. Bu doğrultuda toplumda engelli, yaşlı ve okuma
yazma bilmeyen bireylerin olduğu düşünülürse bu sistemin
kolay ve anlaşılır olması kullanılabilirliğinin yüksek olduğunu
gösterir.
o Sıradan bir vatandaş bu sistemi kolay bir şeklide
kullanabiliyorsa bu sistemi tercih eder ve toplumsal kaynakları
kullanma konusunda tasarruf sağlanabilir.
o her yaştan insan bilgisayarı kullanabilmesi,
o her kuruluş bilişim teknolojilerini kullanması ve teknolojiden bağımsız
varlıklarını sürdürememesi,
o teknolojinin kullanımında bilişim sistemi sıfıra yakın hata ile çalışmak
durumunda olması,
o Donanım masraflarının düşmesi yazılım masraflarının artması,
o İnsan davranışlarını anlamak konusunda bilişsel sistemlerin kullanılması.
Kısaca… İBE’nin günümüzde neden öneminin arttığı:
12/4/2013
6
İBE
Bilgisayar Bilimleri
Ergonomi
Bilişsel Psikoloji
Grafik Ve Endüstriyel
Tasarım
Sosyoloji Antropoloji
Eğitim
Yazılım Mühendisliği
Örgütsel Psikoloji
İBE Çalışmalarına Katkı Yapan Temel Alanlar Kullanılabilirlik Nedir ?
32
Kullanılabilirlik Nedir ?
– Kullanılabilirlik, doğrudan doğruya insanın mutluluğu ile ilişkilidir.
– Kullanılabilirlik, geliştirilen bir ürünün kalitesini vurgulayan bir göstergedir.
33
Kullanılabilirlik Mühendisliği (Usability Engineering)
İlk olarak 1980’li yıllarda ortaya çıkan bu kavram hem
İBE’nin geleceğini yönlendirmek , hem de İBE çalışmalarını
gerçekleştiren kişilerin pozisyonunu belirtmek için
önemlidir.
Önceleri yazılım mühendisliğinin altında bulunan bu alan
teknolojinin gelişmesi ile mühendislik alanı haline gelmiştir.
Kullanılabilirlik mühendisleri, İBE alanında profesyonel olarak
çalışan, daha kullanılabilir bilişim sistemlerinin geliştirilmesi
için çeşitli araç ve yöntemleri kullanan ve geliştiren kişilerdir.
Bu mühendisler uygulama ile iç içedir. İnsan bilgisayar
etkileşimi konusunda çalışan ve özellikle daha etkin, verimli
ve memnuniyet verici, diğer bir deyişle kullanılabilir
arayüzlerin oluşturulmasını hedefleyen bir alandır.
12/4/2013
7
Kullanılabilirlik Kavramı
“Kullanabilirlik” ya da “Kolay Kullanılabilir”:
İnsanlar, kullandıkları herhangi bir ürünü, yapmak istedikleri işler
doğrultusunda kolayca ve etkili bir şekilde, fiziksel ve bilişsel zorluk
çekmeden kullanabilmelidirler.
Kullanılabilirliği yüksek olan ürünler:
o Verimli, etkili ve memnun edicidir
o Kolay öğrenilir
o Uzun süre kullanımına ara verilse bile, kullanımı kolaylıkla
hatırlanır
o Kullanıcının hata yapmasına yol açmaz, hata yapsa bile
hatadan kurtulması için çözüm sunar
Kullanılabilirlik Testleri
Kullanılabilirlik Testleri
Herhangi bir bilişim sisteminin bir kullanıcısının o sistemi
ne kadar etkin, verimli ve memnun kalarak kullandığını
bulmak/ ortaya koymak için kullanılan araştırma
yöntemleridir.
Kullanılabilirlik için bir diğer önemli prensip!
Testlerde gerçek hedef kitleyi temsil eden kişilerin, görevlerin ve
ortamın kullanımasıdır.
Başka bir deyişle,
Kullanılabilirlik çalışması sürecinde, ilgili ürünün gerçek kullanım
ortamında nasıl kullanıldığı, ne tür sorunlar yarattığı ve bu
durumların kullanıcılar tarafından nasıl algılandığı anlaşılmasıdır.
12/4/2013
8
Kullanılabilirliğin Temel Unsurları
43
– Etkililik: Kullanıcıların uygulamayı kullanarak yapması
beklenen işleri ne ölçüde başarabildiğini ifade eder. Bu başarı
kriterleri iki şekilde belirlenir. Birincisi, « hep ya da hiç» veya
«başardı ya da başaramadı» şeklindedir. Ancak, etkililik
kullanılabilirliğin değerlendirilmesinde tek başına yeterli
olmaz. Bu durumda kullanılabilirlik tanımının ikinci ayağı olan
verimlilik devreye girer.
Kullanılabilirliğin Temel Unsurları
– Verimlilik: Belirlenen işi yapmak için kullanılan zaman,
çaba ve maliyet gibi unsurlar verimlilik ölçütü olarak
değerlendirilebilir. Örneğin, bir web sitesinin verimliliğinin
değerlendirilmesinde, o sitede verilen görevi yaparken
geçen süre ya da görevi tamamlamak için izlenen adımlar
incelenir.
44
Kullanılabilirliğin Temel Unsurları
– Ancak, bir uygulamanın hem etkili, hem de verimli olması,
kullanılabilirlik açısından yeterli olmayabilir. Bazen
kullanıcılar, çok hata yaptıkları ve görevleri uzun sürede
tamamladıkları arayüz tasarımlarını kullanmayı tercih
edebilmektedir. Burada devreye memnuniyet unsuru
girmektedir.
45
Kullanılabilirliğin Temel Unsurları
– Memnuniyet: Kullanıcıların uygulamayı kullanırken oluşan
duygularının ve fikirlerinin (beğendikleri, beğenmedikleri.
Tutumu vb.) ölçüsünü ifade eder.
– Memnuniyet, etkililik ve veremlilik tarafından doğrudan
etkilenir.
– Memnuniyet, memnuniyet anketleri veya sözlü
geribildirimlerin analizi ile belirlenir.
46
Kullanılabilirliğin Temel Unsurları
Sizce hangisi daha önemli?
– Estetik güzellik etkili ve verimli bir tasarımın kullanıcılarca
göz ardı edilmesine neden olabilmektedir.
47
Kullanılabilirlik Derecesi ve Etkililik, Verimlilik, Memnuniyet İlişkisi
– Kullanılabilirlik mutlak bir değer olmayıp, çeşitli durumlara
göre de değişkenlik gösterebilmektedir.
– Bir İBE uzmanı sıradan kişilerden farklı olarak Etkililik,
Verimlik ve Memnuniyetin bir arada değerlendirilmesi ile
bir kullanılabilirlik derecesi oluşturur.
48
12/4/2013
9
Kullanılabilirlik Derecesi ve Etkililik, Verimlilik, Memnuniyet İlişkisi
Etkililik
Verimlilik
Memnuniyet
Kullanılabilirlik Derecesi
49
Tasarım Süreci
Kullanılabilirlik Derecesi ve Etkililik, Verimlilik, Memnuniyet İlişkisi
– Daha önce de belirttiğimiz gibi, «Bu ürün kolay kullanılır»
ya da «Bu ürün kullanıcı dostudur» türü yorumların
kullanılabilirlik derecesi açısından bir anlamı
bulunmamaktadır. Kullanılabilirlik derecesinin ölçülebilir ve
herkes tarafından üstünde görüş birliğine varılabilir olması
gerekmektedir.
50
Kullanılabilirliğin Ana Bileşenleri
– Kullanılabilirlik, kullanıcı türlerine, kullanılan
araçlara, kullanıcıların bu araçlarla yaptığı işlere ve
çevre koşullarına bağıdır.
51
Araç
Bağlam
Kullanıcı Görev
Kullanılabilirliğin Ana Bileşenleri
– Kullanıcı: Belirli bir hizmet/ürün ya da sistemi kullanması
beklenen hedef kitledir.
– İBE kullanılabilirlik çalışmalarında ilk yapılan iş, kullanıcı
analizi yapmak ve hedef kitleyi temsil eden kullanıcı
grubunun bir örneklemini oluşturmaktır.
53
Kullanılabilirliğin Ana Bileşenleri
– Araç/Arayüz: Kullanıcının etkileşim içinde olduğu,
tasarımcılar tarafından ortaya çıkarılmış ve genellikle
tasarım sorunları içeren ürünlerdir.
– İBE açısında temel hedef, bu aracı/arayüzü kullanıcıların
etkili, verimli ve memnuniyet içinde kullanabilmeleridir.
54
12/4/2013
10
Kullanılabilirliğin Ana Bileşenleri
– Görev: Görev, kullanıcıların etkileşim içinde olduğu araç ile,
yerine getirmeye çalıştığı etkinliktir.
– Kullanılabilirlik sorunlarının ortaya çıkartılması sürecinde
kullanılabilirlik mühendislerinin ilk yaptıkları çalışmalardan
birisi, detaylı görev analizini(Task Analysis) yapmaktır.
55
Kullanılabilirliğin Ana Bileşenleri
– Bağlam: Bağlam yukarıdaki tüm unsurların içinde bulunduğu
ortamdır.
– İçinde farklı kullanıcı gruplarını, araçları ve görevleri
barındırır.
56
Kullanılabilirlik Çalışmalarının Yararları Sonuç olarak;
– Daha eksiksiz bir ürünün geliştirilmesine olanak verir.
– Ürün geliştirmede ekonomiklik sağlar.
– Geliştirme aşamasında kavramların, tasarımların, akış ve içeriğin
geçerliliğinin test edilmesine olanak verir.
– Uygulamadaki olası değişiklik ve problemlerin sayısının
azaltılmasını sağlar.
57
Türkiye’deki Gelişmeler İnsan - bilgisayar etkileşimi alanındaki çalışmalar
ülkemizde oldukça geç başlamıştır.
İBE konusundaki akademik çalışmalar, özellikle yurt
dışında eğitimlerini tamamlayıp, orada yapılan
çalışmaları görerek konunun önemini kavrayan
araştırmacılarla başlatılmıştır. ODTÜ insan bilgisayar etkileşimi araştırma laboratuarı internet sitesi (http://ibe.bidb.odtu.edu.tr/)
Kolay kullanılabilir bilişim sistemlerinin Türkiye’de ulusal politika dökümanlarına
girmesi, 2003 yılında gerçekleşmiştir.
TÜBİTAK tarafından yayınlanan vizyon 2023 raporunda Cumhuriyet’in 100’üncü
yılında ülkenin bulunması hedeflenen yerden bahsedilirken “Kullanımı eğitim
gerektirmeyen bilgisayarların geliştirilmesi” konusu da öncelikli hedeflerden
birisi olarak belirtilmektedir.
Türkiye’ de e-dönüşüm çalışmalarının başlaması ile, çeşitli raporlarda İBE ve
özellikle kullanılabilirlik konuları sık sık gündeme gelmeye başlamıştır.
Kamu İnternet Siteleri Standardizasyonu Destek Sitesi, tüm kamu kurumlarının
çevrimiçi hizmet uygulamalarına destek olma ve kamu kurumlarında e-devlet
uygulamalarını geliştiren web tasarımcıların yararlanabilecekleri bir kaynak olma
amacıyla hazırlanmış çevrimiçi destek internet sitesidir.
http://www.kakis.gov.tr/
12/4/2013
11
Ku l lanı lab i l i r l i k m ühend is ler i ,
tek no lo j in in ku l lan ımın ı ko lay laşt ırdık lar ı
s ürec e ins an lar m ut lu o lur lar ve ver im l i
bi r ş ek i lde yaş ant ı s ın ı devam ett i reb i l i r…
Bizi dinlediğiniz için;
62
top related