pp lect6

6 долоо хоногӨС-ийн боловсруулалт

1

Агуулга

Боловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд Харьцаа алгебр Select command

Стандарт үйлдлүүд Багана сонгох, мөр сонгох Үндсэн үйлдлүүд Энгийн холболт

ӨС-ийн боловсруулалтБоловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд

2

Боловсруулалтыг ямар хэрэгсэл ашиглаж хийх Харьцаа алгебр (Relational algebra) СКюЛ хэлний Select команд (CS206 хичээлээр) Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд (Access Query, Form,

Report)

Харьцаа алгебр (Relational algebra) ӨС-ийн боловсруулалтыг формаль аргаар илэрхийлэх

математик хэрэгсэл Үйлдлүүдийг математик тэмдэглэгээгээр заадаг: , ,

, x, ]x, x[

ӨС-ийн боловсруулалтБоловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд

3

СКюЛ хэлний Select команд Доод түвшний програмчлалын хэлний команд гэсэн

ойлголтоос ялгаатай Үндсэн үйлдлүүдийг бүгдий нь багтаасан өгүүлбэр

(statement) • Багана мөр сонгох • Хүснэгтүүдийг холбох • Өгөгдлийг эрэмбэлэх, бүлэглэх • Томъёо талбар үүсгэх

Харьцаа загварын ӨС-г (relational DB) боловсруулахад хэрэглэдэг

ӨС-ийн боловсруулалтБоловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд

4

Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд Access Query нь боловсруулалтын үр дүнг 2 хэмжээст

хүснэгт хэлбэрээр гаргадаг • Хүснэгтээс тодорхой талбар, бичлэгийг сонгох • Хүснэгтүүдийг холбох • Өгөгдлийг эрэмбэлэх, бүлэглэх үйлдлүүдийг гүйцэтгэж

тайлан нэгтгэл боловсруулахад тусладаг Access Query нь Select командыг цэсийн удирдлаганд

оруулсан хэрэгсэл Access Query->View SQL сонголтын тусламжтай

Select командыг гаргаж харж болно

ӨС-ийн боловсруулалтБоловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд

5

Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд Access Form, Report

хэрэглэгчийн хүссэн хэлбэр загварын дагуу маягт (Form), тайланг (Report) загварчилж гаргадаг

маягт, тайлан нь нэг Access Table эсвэл нэг Query-ээс зөвхөн уншигдаж боловсруулагдана

Access Form-ыг ихэвчлэн өгөгдөл оруулах, засварлах дэлгэцийг/маягтыг боловсруулах зорилгоор ашигладаг

Үүнээс гадна Access Form-д томъёо талбар үүсгэж тооцоололт явуулах боломжтой

ӨС-ийн боловсруулалтБоловсруулалтанд ашиглах хэрэгслүүд

6

Микрософт Аксессийн хэрэгслүүд Access Report-ыг тайлан нэгтгэл гаргах зорилгоор

ашигладаг Access Report-д томъёо талбар үүсгэж тооцоололт хийх

боломжтой Access Report-оор эрэмбэлэлт, бүлэглэлт, бүлгийн хувьд

нэгтгэл тооцоо хийх боломжтой

ӨС-ийн боловсруулалтСтандарт үйлдлүүд

7

ӨС-д хийгдэх стандарт үйлдлүүдбичлэг шинээр оруулах

Insert new record/data entry

Бичлэг устгах Delete record

Өгөгдлийн утгыг засах зэрэг орно ӨСУС болох ПХ нь дээрх 3 үйлдлийг заавал багтаах ёстой

ӨС-ийн боловсруулалтСтандарт үйлдлүүд

8

Оруулах үйлдэл Өгөгдлийн харьцаанд шинэ бичлэг орсноор нийт

бичлэгийн тоо нэмэгдэнэ Бичлэгүүд өгөгдлийн харьцаанд орсон дарааллаараа физик

дугаар авч явдаг Тус үйлдлийг гүйцэтгэхэд анхаарах зүйл:

анхдагч түлхүүр атрибутын утгыг давхардуулахгүй байх хүснэгтүүдийн холболтыг алдагдуулахгүйн тулд гадаад

түлхүүрийн утгыг хянаж явах атрибутын утгыг ижил хэлбэр маягаар оруулж байх 

ӨС-ийн боловсруулалтСтандарт үйлдлүүд

9

Устгах үйлдэл Устгасан бичлэгээс хойшхи бичлэгүүдийн физик

дугаар өөрчлөгдөнө

Анхаарах зүйл: • устгасан бичлэгтэй холбоотой ӨС-ийн бусад

хүснэгтэн дэх бичлэгүүдийг хянаж устгах

ӨС-ийн боловсруулалтСтандарт үйлдлүүд

10

Засварлах үйлдэл Анхаарах зүйл:

анхдагч түлхүүрийн утгыг засахдаа давхцал үүсгэхгүйг хянах

зассан атрибутын утгатай холбоотой ӨС-ийн бусад хүснэгтэн дэх атрибутын утгыг хянаж засах

ӨС-ийн боловсруулалтСтандарт үйлдлүүд

11

Мөр сонгох үйлдэл (Selection) Заасан нөхцлийн дагуу харьцаанаас бичлэгүүдийг сонгоно Хүснэгтээс мөрүүдийг шүүж гаргана Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

π * ( <сонгох нөхцөл> (<харьцааны нэр>))

Сонгох нөхцөл нь логик илэрхийлэл байна

<атрибутын нэр> <харьцуулах үйлдэл> <тогтмол>

<атрибутын нэр> <харьцуулах үйлдэл> <атрибутын нэр> 

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд Мөр сонгох

12

π * ( мэрг код = d484105 (ОЮУТАН))

Оюутны код Оюутны нэр Мэргэжлийн код

SW99B027 Д.Болор D484105

SW99B028 Х.Тамир D484105

Програм хангамж мэргэжлээр сурч байгаа оюутнуудыг сонгох

SW99B027 D484105

SW99B028 D484105

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд Мөр сонгох

13

Нийлмэл логик илэрхийллээр сонгох нөхцлөө заах (AND, OR) Жишээ:

• хичээл харьцаанаас 3 кредиттэй, өмнөх холбоогүй хичээлүүдийг сонгох

π *((кредит=3 AND өмнөх холбоо=””) (ХИЧЭЭЛ))

• хичээл харьцаанаас 1 ба 3 кредиттэй хичээлүүдийг сонгох

π *( (кредит=1 OR кредит=3 ) (ХИЧЭЭЛ))

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд

14

Багана сонгох үйлдэл (Projection) Харьцаан дахь бичлэгүүдийг заасан атрибутаар ялгаж сонгоно Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

π *<атрибутын жагсаалт> (<харьцааны нэр>)

Олон атрибут сонгох үед тэдгээрийг таслалаар тусгаарлаж өгнө

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд Багана сонгох

15

оюутны код, мэрг код (ОЮУТАН)

Оюутны код Мэргэжлийн код

SW99B027 D484105

SW99B028 D484105

SW99B029 D484110

Жишээ, оюутан харьцаанаас оюутны код, мэргэжлийн кодыг сонгох

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд

16

Харьцаа алгебрийн илэрхийлэл Хэд хэдэн үйлдлийг харьцаа алгебрийн нэг илэрхийлэлд

зааж болно Үр дүнд заасан атрибут ба нөхцлөөр зэрэг сонголт хийгдэнэ Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

<атрибутын жагсаалт>(σ <сонгох нөхцөл> (<харьцааны нэр>))

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд

17

<атрибутын жагсаалт> (<сонгох нөхцөл> (<харьцааны нэр>)) Хаалт нь ямар үйлдлийн үр дүн дээр дараачийн үйлдэл

хийгдэхийг илэрхийлдэг Илэрхийлэл дэх үйлдлүүд дотоод хаалтаас эхлэж биелэгддэг

1. заасан харьцаа руу хандах

2. харьцаанаас бичлэгүүдийг сонгох

3. сонгосон бичлэгүүдийг заасан талбаруудаар гаргах

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд

18

оюутны код, оюутны нэр ( мэрг код = d484105 (ОЮУТАН))

Оюутны код Оюутны нэр

SW99B027 Д.Болор

SW99B028 Х.Тамир

Жишээ, програм хангамж мэргэжлээр сурч байгаа оюутнуудын код ба нэрийг ялгаж гаргах

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд

19

Холбох үйлдэл Хоёр буюу түүнээс олон харьцааны бичлэгүүдийг ижил утга

бүхий гадаад түлхүүрийн дагуу холбодог Холболтыг 2 аргаар зохион байгуулж болно

• энгийн • гадаад

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

20

Энгийн холболт Хүснэгтүүд тэгш эрхтэйгээр холболтонд оролцдог Энгийн холболтын үр дүнд зөвхөн гадаад түлхүүрийн ижил

утгуудтай бичлэгүүдийг агуулсан хүснэгт үүсдэг Гадаад түлхүүрийн утгууд тохироогүй бичлэгүүд үр дүнгийн

хүснэгтэнд орохгүй, гээгдэнэ

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

21

Энгийн холболт • Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

<атрибутын жагсаалт> (ХАРЬЦАА1 x

<холбох нөхцөл> ХАРЬЦАА2)

 • Энгийн холболтыг тэмдэгтээр заана • Холбох нөхцөлд харьцаануудыг холбох атрибутуудын

утгыг тэнцүү байх эсэхээр шалгах логик илэрхийллийг заана, ж нь:

харьцаа1. анхдагч түлхүүр = харьцаа2. гадаад түлхүүр

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

22

Оюутны код Оюутны нэр Мэрг код Мэрг код Мэрг нэр

SW99D027 Д.Болор D484105 D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D028 Х.Тамир D484105 D484106 Компьютерийн ухаан МС

SW99D029 Н.Сувд D484110 D484110 Компьютерийн ухаан ТХ

SW99D039 С.Баяр D484112 D484111 КУ Сүлжээний технологи

Оюутны код Оюутны нэр Мэрг код Мэрг нэр

SW99D027 Д.Болор D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D028 Х.Тамир D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D029 Н.Сувд D484110 Компьютерийн ухаан ТХ

Энгийн холболт

Ногоон: үр дүнд гээгдэж байгаа

бичлэгүүд

оюутан.*, мэргэжил.мэрг нэр> (ОЮУТАН

мэрг код=мэрг код МЭРГЭЖИЛ)

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

23

2-оос илүү харьцааг зэрэгцээ энгийнээр холбох Харьцаа алгебрийн илэрхийллийн ерөнхий загвар

<атрибутын жагсаалт> (ХАРЬЦАА1

<холбох нөхцөл1> ХАРЬЦАА2,

<холбох нөхцөл2> ХАРЬЦАА3, …)

1. Харьцаа1 рүү харьцаа2, харьцаа3 г.м. холбогдоно Холболтуудыг таслалаар (,) тусгаарлана Холбох үйлдлийн тэмдэгтийг () холбогдох харьцааны

өмнө давтан заана 2. Холболтын үр дүнгээс дэх атрибутуудыг гаргана

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

24

2-оос илүү харьцааг дараалуулж энгийнээр холбох

2 <атрибутын жагсаалт> 2(1<атрибутын жагсаалт> 1(ХАРЬЦАА1

<холбох нөхцөл1> ХАРЬЦАА2)1,

<холбох нөхцөл2> ХАРЬЦАА3)2, … 1. Харьцаа1 рүү харьцаа2-г холбосны үр дүнгээс 1 дэх

атрибутуудыг гаргана 2. 1-ийн үр дүн рүү харьцаа3 холбож 2 дахь атрибутуудыг

гаргана

Гадаад холболт Хүснэгтүүд тэгш эрхтэйгээр холболтонд оролцохгүй Эх-охин холболт хийгддэг Эх гэж заасан хүснэгт рүү охин хүснэгтийн бичлэгүүд

холбогддог Эх хүснэгтийн холбох түлхүүрийн утга охин хүснэгтийн

түлхүүр утгатай харьцуулагдаж үр дүнд: охин хүснэгтэнд холбох түлхүүрийн утгатай бичлэг

олдоогүй тохиолдолд эх хүснэгт рүү охин хүснэгтээс тэг утгатай талбар холбогдоно

эх хүснэгтээс бичлэг гээгдэхгүй, бүх бичлэгүүд үр дүнд гарна

25

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

26

Гадаад холболт • Харьцаа алгебрийн бичигдэх хэлбэр:

Баруун гадаад холболт <атрибутын жагсаалт> (ЭХ ХАРЬЦАА]X <холбох нөхцөл>

ОХИН ХАРЬЦАА)

Зүүн гадаад холболт <атрибутын жагсаалт> (ОХИН ХАРЬЦАА <холбох нөхцөл>

X[ ЭХ ХАРЬЦАА)

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

27

Оюутны код Оюутны нэр Мэрг код Мэрг код Мэрг нэр

SW99D027 Д.Болор D484105 D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D028 Х.Тамир D484105 D484106 Компьютерийн ухаан МС

SW99D029 Н.Сувд D484110 D484110 Компьютерийн ухаан ТХ

SW99D039 С.Баяр D484112 D484111 КУ Сүлжээний технологи

Оюутны код Оюутны нэр Мэрг код Мэрг нэр

SW99D027 Д.Болор D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D028 Х.Тамир D484105 Компьютерийн ухаан ПХ

SW99D029 Н.Сувд D484110 Компьютерийн ухаан ТХ

SW99D039 С.Баяр D484112

Гадаад холболт Эх харьцаа нь ОЮУТАН

Ягаан: охин хүснэгтийн Null утга

оюутан.*, мэргэжил.мэрг нэр> (ОЮУТАН ]Х

мэрг код=мэрг код МЭРГЭЖИЛ)

ӨС-ийн боловсруулалт Үндсэн үйлдлүүд-Холбох үйлдэл

28

2-оос илүү харьцааг зэрэгцээ гадаад холболтоор холбох Харьцаа алгебрийн илэрхийллийн ерөнхий загвар

<атрибутын жагсаалт> (ЭХ ХАРЬЦАА

]Х <холбох нөхцөл1> ОХИН ХАРЬЦАА1,

]Х <холбох нөхцөл2> ОХИН ХАРЬЦАА2, …)

• Эх харьцаа рүү охин харьцаа1, охин харьцаа2 г.м. холбогдоно

• Гурвалсан холболтуудыг бүгдий нь энгийнээр эсвэл бүгдий нь гадаадаар хийх дүрэмтэй

Унших материал

29

“ӨС” ном, бүлэг 6, хуудас 61-68

(харьцаа алгебрийн илэрхийллийг түүж унших)