przyroda nieozywiona tatr
Post on 26-Jun-2015
5.022 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Przyroda nieoPrzyroda nieo żżywiona Tatrywiona Tatr
Wolontariat dla Tatr – materiały szkoleniowe
Opracowała Katarzyna Dąbrowska
I. Budowa geologiczna Tatr (jak powstały) II. Rzeźba TatrIII. WodyIV. Klimat
Budowa geologiczna Tatr
Główne jednostki geologiczne Tatr
Trzon krystaliczny Fałdy wierchowe
Płaszczowiny reglowe
Trzon krystaliczny :
• zbudowany głównie z granitoidów i łupków krystalicznych
• powstał ok 400 000 000 lat temu (karbon)
• w Tatrach Wysokich tworzą go granitoidy
•W Tatrach Zachodnich skały metamorficzne np. Łupki krystaliczne, gnejsy
Fałdy wierchowe :
• płaszczowiny Giewontu i Czerwonych Wierchów
•zbudowane ze skał osadowych, głównie wapieni i dolomitów
• sfałdowane ok 100 000 000 lat temu (kreda)
Płaszczowiny reglowe :
• np. Tatry Bielskie, Gęsia Szyja, Kopieniec, Nosal, Krokiew, Grzybowiec, Łysanki
•Znajdują się tylko po północnej stronie Tatr
• zbudowane głównie z wapieni, dolomitów i margli
• sfałdowane i nasunięte ok 60 000 000 lat temu (paleogen)
Rzeźba Tatr
Typy rze źby
Glacjalna (polodowcowa)
Krasowa Fluwialna
Lodowce w Tatrach (700 000 – 10 000 lat temu)
Dolina U-kształtna= żłób lodowcowy
RZEŹBA GLACJALNA
Dolina zawieszona
Kocioł polodowcowy
Rygiel
Na ryglach kotłów polodowcowych w wielu miejscach powstały wodospady
Wielka Siklawa
Wygłady
Wanny – mikrorze źba na powierzchni wygładów lodowcowych
Rysa lodowcowa – wyorana przez wtopiony w stopę (spód) lodowca okruch skalny
Moreny
RZEŹBA KRASOWA
Żłobki krasowe
Jaskinie
Dolina rzeczna - V-kształtna
RZEŹBA FLUWIALNA
Gardziel – fragment doliny, gdzie szerokość jej dna jest równa szerokości koryta (nie ma tarasów rzecznych)
Kocioł eworsyjny – efekt działania erozji wgłębnej
Obrywy
WSPÓŁCZESNE PROCESY MORFOGENETYCZNE
Obryw spod Zawiesistej Turni,kwiecień 2007
Obryw spod Zawiesistej Turni,kwiecień 2007 c.d.
Obryw spod Czerwonej Ławki,czerwiec 2007
Odpadanie – w wyniku tego procesu powstaj ą sto żki usypiskowe
Lawiny – pośredni wpływ na rzeźbę:
Dłuższe zaleganie śniegu w lawinisku >> uniemożliwia rozwój roślinności >> odkryta gleba staje się podatna na erozję
Wraz z korzeniami przewróconych przez lawiny drzew przemieszczany jest materiał glebowo-skalny
Spływy gruzowo-błotne – powstanie stożków napływowych
Erozja linijna
Denudacja wykrotowa
Proces polegający na przemieszczeniu materiału glebowo-skalnego wraz z korzeniami wywróconych przez wiatr drzew
Lód włóknisty – woda zamarznięta w porach glebowych – „rozluźnia”podłoże, czyniąc je podatnym na procesy erozyjne
Efekt działania lodu włóknistego
Wody
Przebieg bałtycko-czarnomorskiego działu wodnego
System kr ążenia w ód obszaru krystalicznego :
• płytki• kierunek odpływu w ód zgodny z nachyleniem terenu
System kr ążenia w ód obszaru w ęglanowego:
• głęboki• dwa główne kierunki odpływu: południkowy i równole żnikowy
Wywierzysko Lodowe
Wydajność – ok 600-700 l/sOdwadnia masyw Czerwonych Wierchów
Wywierzysko Olczyskie
Wydajność – 700 l/sOdwadnia Dolinę Pańszczycy
Wywierzysko Chochołowskie
Wydajność – 400 l/sOdwadnia masyw Kominiarskiego Wierchu
Tatrzańskie potoki
Przepływ:Potok Chochołowski: 1200-1300 l/sPotok Lejowy 150 l/sPotok Strążyski 150-200 l/sBiały 100 l/sBystra 500 l/sRybi Potok 600-700 l/s
Tatrzańskie stawy
Morskie Oko – przykład jeziora powstałego w kotłe polodowcowym, a zarazem największy staw w Tatrach (ok 35ha)
Szczyrbskie Jezioro – przykład jeziora morenowego
Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów – najgłębsze tatrzańskie jezioro (79 m)
Zmarzłe stawy – niewielkie jeziorka poło żone po północnej stronie Tatr, na wysoko ści ponad 2000 m n.p.m. Niekiedy pozostaj ą zalodzone nawet w lecie
Zmarzły staw w Dolinie Ciężkiej
Klimat Tatr
Co jest najwaCo jest najważżniejszym czynnikiem warunkujniejszym czynnikiem warunkująącym cym ggłłóówne cechy klimatu Tatrzawne cechy klimatu Tatrzańńskiego ?skiego ?
a). Poa). Połłoożżenie tego obszaru w umiarkowanych enie tego obszaru w umiarkowanych szerokoszerokośściach geograficznychciach geograficznych
b). Dub). Dużże wysokoe wysokośści n. p. m. w porci n. p. m. w poróównaniu z wnaniu z otaczajotaczająącymi terenamicymi terenami
c). Duc). Dużże zre zróóżżnicowanie uksztanicowanie ukształłtowania terenutowania terenu
Masy powietrzne ksztaMasy powietrzne kształłtujtująące klimat Tatr:ce klimat Tatr:
NajczNajczęśęściej (65% dni w roku): ciej (65% dni w roku): powietrze powietrze atlantyckie (polarne morskie)atlantyckie (polarne morskie)Najrzadziej (2%): powietrze zwrotnikoweNajrzadziej (2%): powietrze zwrotnikowe
Fronty atmosferyczne: 40% dni w roku Fronty atmosferyczne: 40% dni w roku (g(głłóównie fronty chwnie fronty chłłodne => burze, silny odne => burze, silny wiatr)wiatr)
Dopływ energii słonecznej:
Na ogół bilans dodatniWYJĄTEK: na stoki N, o nachyleniu >20°promieniowanie słoneczne w ogóle nie pada
Temperatura powietrza
Inwersje termiczne
Zachmurzenie
Altocumulus lenticularis
Opady :
Zakopane: 1100 mmKasprowy Wierch: 1900 mmTatrzańska Łomnica: 800 mmŁomnica: 1600 mm
Minimum: II lub XMaksimum: VIInwersja opadowa 1500-1900 m n.p.m.
Długość zalegania pokrywy śnieżnej:
Podnóże: ok. 100 dni w rokuNajwyższe partie: ok. 290 dni w roku
Okres wegetacyjnyOkres wegetacyjny ((śśr. temperatura dobowa > lub = 5r. temperatura dobowa > lub = 5 °°))
PiPięętro Pogtro Pog óórza: 220 dnirza: 220 dniRegiel dolny: 170 dniRegiel dolny: 170 dniRegiel gRegiel g óórny: 140 dnirny: 140 dniPiPięętro kosodrzewiny: 100 dnitro kosodrzewiny: 100 dniPiPięętro hal: 65 dnitro hal: 65 dniTurnie: Turnie: --
Częstość (%) kierunków wiatru w Jaworzynie Spiskiej (A) oraz na Łomnicy (1951-1960) (B)
cisza - 4,9%
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35N
NE
E
SE
S
SW
W
NW
cisze - 6,4%
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35N
NE
E
SE
S
SW
W
NW
A B
Wyraźny wpływ Doliny Jaworowej,usytułowanej na kierunku północ-południe
Wiatr halny
Mur halny – charakterystyczny zespół chmur towarzyszący wiatrowi hamnemu
Obniżony odcinek grani głównej Tatr, na którym wiatr halny osiąga największąPrędkość w wyniku tzw. efektu tunelowego
Skutki tatrza ńskiej bory – wiatrołom w Tatrach Słowackich
Inne wiatry lokalne:
• Cyrkulacja górsko-dolinna• Wiatry liptowskie• Bryza jeziorna
Fotometeory
halo
iryzacja
tęcza
Widmo Brockenu
Autorzy zdjęć:
Bogusława ChlipałaKarolina CzarneckaJoanna Fidelus Jan KrzeptowskiMatevž PremelčKatarzyna Dąbrowska
Literatura:
Barczyk G., 2008, Tatrzańskie wywierzyska, TPN, ZakopaneKlimaszewski M., 1988, Rzeźba Tatr Polskich, PWN, WarszawaKonček M. (red.), 1974, Klima Tatier, VEDA, Bratysława. Mirek Z. (red.), 1996, Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, TPN, Zakopane-Kraków.
www.poznajtatry.pl
top related