raČunska procjena inzulinske rezistencije...2021/01/02  · •stvaranje trombina •agregacija...

RAČUNSKA PROCJENA INZULINSKE REZISTENCIJEDragana Antončić, spec. med. biok. i lab. med.

Klinički zavod za laboratorijsku dijagnostiku, KBC Rijeka

Inzulin

❑ skeletni mišići

❑ ↑ iskorištavanje i skladištenje glukoze

❑ ↑ sinteza glikogena

❑ jetra

❑ ↑ sinteza glikogena

❑ ↑ lipogeneza

❑ ↓ glukoneogeneza

❑ masno tkivo

❑ ↓ lipoliza

❑ ↑ lipogeneza

Inzulinska rezistencija

Normalna ili povišena koncentracija inzulina NE postiže očekivani biološki odgovor (↓ koncentracije glukoze).

Uzroci:

❑ genetski čimbenici

❑ pretilost

❑ prehrana s visokim udjelom ugljikohidrata

❑ tjelesna neaktivnost

❑ nedostatak sna

❑ starenje

❑ povišene koncentracije hormona (androgeni, glukokortikoidi)

Inzulinska rezistencija

Glavni rizični čimbenik za razvoj šećerne bolesti tip 2.

↓ unos glukoze u stanice

↑ koncentracija glukoze u krvi

↑ proizvodnja inzulina u gušterači

↓ kapaciteta gušterače ↓ proizvodnja inzulina

ŠEĆERNA BOLEST TIP 2

Inzulinska rezistencija

HIPERTENZIJA

• stimulacija simpatičkog živčanog sustava

• bubrežno zadržavanje Na i vode

• promjene u vazodilataciji

DISLIPIDEMIJA

• ↑ oslobađanje slobodnih masnih kiselina

• ↑ proizvodnja VLDL i LDL

• ↓ proizvodnje HDL

PROKOAGULANTNO STANJE

• aktivacija endotelnihstanica

• stvaranje trombina

• agregacija trombocita

Inzulinska rezistencija

❑ šećerna bolest tip 2

❑ metabolički sindrom

❑ sindrom policističnih jajnika

❑ nealkoholna masna jetra

❑ opstruktivna apneja u snu

❑ ciroza jetre

❑ zatajenje bubrega

❑ trudnoća

❑ hipertireodizam

❑ lipodistrofija

❑ bolest nakupljanja glikogena tip I iIII

❑ hemokromatoza

❑ miotonična distrofija

❑ Turnerov sindrom

❑ Klinefelterov sindrom

Inzulinska rezistencija

Korekcija inzulinske rezistencije

Promjena načina života (smanjenje tjelesne težine, povećanje tjelesne aktivnosti)

Lijekovi koji potiču djelovanje inzulina

Određivanje inzulinske rezistencije

❑ Metode za direktno određivanje inzulinske rezistencije

❑ metoda euglikemijske hiperinzulinske stezaljke („zlatni standard”)

❑ inzulin tolerans test

❑ test supresije inzulina

❑ intravenski glukoza tolerans test uz učestalo uzorkovanje

invazivni, vremenski i financijski zahtjevni, educirano osoblje

Određivanje inzulinske rezistencije

❑ Metode za indirektno određivanje inzulinske rezistencije (izračun indeksa)

❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz koncentracija inzulina, glukoze i/ili triglicerida izmjerenih iz uzorka uzetog natašte

❑ Homeostatski model procjene inzulinske rezistencije (HOMA-IR)

❑ Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)

❑ McAuley indeks

❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz vrijednosti koncentracija inzulina i glukoze izmjerenih tijekom izvođenja oGTT-a (120 min, 75 g)

❑ Matsuda indeks

❑ Belfiore indeks

❑ Cederholm indeks

❑ Avignon indeks

❑ Stumvoll indeks

Određivanje inzulinske rezistencije

❑ Metode za indirektno određivanje inzulinske rezistencije (izračun indeksa)

❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz koncentracija inzulina, glukoze i/ili triglicerida izmjerenih iz uzorka uzetog natašte

❑ Homeostatski model procjene inzulinske rezistencije (HOMA-IR)

❑ Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)

❑ McAuley indeks

❑ Metode kod kojih se inzulinska rezistencija izračunava iz vrijednosti koncentracija inzulina i glukoze izmjerenih tijekom izvođenja oGTT-a (120 min, 75 g)

❑ Matsuda indeks

❑ Belfiore indeks

❑ Cederholm indeks

❑ Avignon indeks

❑ Stumvoll indeks

Homeostatski model (HOMA)

koncentracije glukoze, inzulina i c-peptida

Indeks inzulinske rezistencije (HOMA-IR)

Indeks inzulinske osjetljivosti (HOMA-%S)

Procjena funkcije

β-stanica gušterače (HOMA-%B)

HOMA 1 (originalni HOMA model)

❑ 1985. godine Matthews i sur.

HOMA 1 (originalni HOMA model)

Jednostavne jednadžbe

HOMA1-IR = (koncentracija inzulina × koncentracija glukoze)/22,5

HOMA1-%B = (20 × koncentracija inzulina)/(koncentracija glukoze – 3,5)

HOMA-%S = 1/HOMA1-IR

❑ glukoza (mmol/L), inzulin (mU/L)

❑ besplatni kalkulatori

❑ testovi za inzulin korišteni 70-tih → ne koristiti s trenutnim testovima za inzulin

HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)

❑ 1998. godine Jonathan Levy i sur.

HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)

❑ potpuno informatizirani model

❑ nelinearna jednadžba → nije objavljena

❑ 2004. godine → javno dostupan mrežni kalkulator

❑ novosti :

❑ uzima u obzir razlike u jetrenoj i perifernoj rezistenciji na glukozu

❑ povećanje krivulje izlučivanja inzulina za koncentracije glukoze iznad 10 mmo/L

❑ doprinos proinzulina u cirkulaciji

❑ uključena procjena gubitka glukoze bubrezima (kod ↑ koncentracije glukoze)

HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)

❑ Oxfordski centar za dijabetes, endokrinologiju i metabolizam

https://www.dtu.ox.ac.uk/homacalculator/download.php

HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)

HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)

❑ Procjena funkcije β-stanica

❑ preporuča se koristiti koncentraciju c-peptida za procjenu funkcije β-stanica (biljeg sekrecije)

❑ nije validirana uporaba HOMA modela u osoba koji se liječe inzulinom

❑ HOMA model može se koristiti u osoba koje koriste lijekove koji potiču sekreciju inzulina

❑ HOMA-%B treba uvijek izvještavati s HOMA-%S

HOMA 2 (unaprijeđeni model, računalni model)

❑ Ograničenja

❑ referentne vrijednosti (2,5? 2,0? → etnička pripadnost, dob, spol, standardizacija testova za određivanje inzulina) → samostalno određivanje referentnih vrijednosti

❑ Ne preporučuje se uporaba kod pacijenata:

❑ s lošom kontrolom glikemije

❑ koji su na terapiji inzulinom

❑ s teškom disfunkcijom β-stanica

Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)

❑ 2000. godine Katz i sur.

Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)

❑ empirijski izvedena matematička jednadžba

❑ varijacija HOMA 1 jednadžbe s logaritamskom transformacijom koncentracija glukoze i inzulina

QUICKI = 1/log (koncentracija inzulina x koncentracija glukoze)

❑ glukoza (mg/dL), inzulin (μU/mL)

❑ pogodan za određivanje inzulinske osjetljivosti kod pretilih osoba i osoba sa šećernom bolesti tip 2

❑ najveća pozitivna prediktivna vrijednost kod određivanja rizika za nastanak šećerne bolesti i praćenja učinka liječenja na inzulinsku osjetljivost

❑ dostupni kalkulatori na mreži

Kvantitativni indeks provjere osjetljivosti na inzulin (QUICKI)

❑ https://www.mdapp.co/insulin-sensitivity-quicki-calculator-324/

Matsuda indeks

❑ 1999. godine Matsuda i sur.

Matsuda indeks

❑ dinamički indirektni model

❑ izračunava se iz vrijednosti koncentracije glukoze i inzulina dobivenih izvođenjem oGTT-a

❑ informacija o izlučivanju i djelovanju inzulina

❑ ako je cilj odrediti samo osjetljivost/rezistenciju na inzulin indeksi koji se računaju iz koncentracije glukoze i inzulina natašte su jednako vrijedni a jednostavniji za izvođenje

❑ dobro korelira s metodom euglikemijske hiperinzulinske stezaljke

Matsuda indeks

ISI (Matsuda) = 10000/√(koncentracija glukoze 0ʹ× koncentracija

inzulina 0ʹ × koncentracija glukoze OGTTx × koncentracija inzulina

OGTTx)

koncentracija glukoze 0ʹ – koncentracija glukoze u točki 0ʹ OGTT-a (mg/dL)

koncentracija inzulina 0ʹ - koncentracija inzulina u točki 0ʹ OGTT-a (mIU/L)

koncentracija glukoze OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija glukoze izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mg/dL)

koncentracija inzulina OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija inzulina izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mIU/L)

Matsuda indeks

ISI (Matsuda) = 10000/√(koncentracija glukoze 0ʹ× koncentracija

inzulina 0ʹ × koncentracija glukoze OGTTx × koncentracija inzulina

OGTTx)

koncentracija glukoze 0ʹ – koncentracija glukoze u točki 0ʹ OGTT-a (mg/dL)

koncentracija inzulina 0ʹ - koncentracija inzulina u točki 0ʹ OGTT-a (mIU/L)

koncentracija glukoze OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija glukoze izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mg/dL)

koncentracija inzulina OGTTx - srednja vrijednost svih koncentracija inzulina izmjerenihizvođenjem OGTT-a (mIU/L)

Matsuda indeks

❑ http://mmatsuda.diabetes-smc.jp/english.html

Matsuda indeks

❑ http://mmatsuda.diabetes-smc.jp/english.html

HVALA NA PAŽNJI !