republika e shqipËrisË ministria e arsimit dhe e...
Post on 07-Feb-2018
239 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
REPUBLIKA E SHQIPRIS
MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SPORTIT
KORNIZA KURRIKULARE E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR T
REPUBLIKS S SHQIPRIS
TIRAN, 2014
-
2
MINISTRIA E ARSIMIT DHE E SPORTIT
Kshilli redaktues:
Prof. Asc. Dr. Pllumb Karameta, Kshilltar i Ministrit, MAS
Dr. Gerti Janaqi, Drejtor i prgjithshm, IZHA
Prof. Asc. Dr. Sotir Rrapo, Drejtor i Drejtoris s Kurrikuls dhe Kualifikimit, IZHA
Astrit Dautaj, Prgjegjs i Sektorit t Kurrikuls, IZHA
Redaktori gjuhsor:
Erida Koleci
Shtypshkronja
ISBN
-
3
Vendimi
-
4
Fjala e Ministrit
Nxnsve, msuesve, prindrve dhe qytetarve tanJam me fat, q, n emr t Ministris s Arsimit dhe Sportit, t paraqes Kornizn e re
Kurrikulare pr arsimin parauniversitar, rezultat i puns s prkushtuar t specialisteve dhe tspecialistve nga komuniteti shqiptar i arsimit, n Shqipri dhe n Kosov. Publikimi i ktijdokumenti paraqet arritje t rndsishme; njherazi, me t fillon reforma n kt sektor tsistemit ton arsimor.
Korniza Kurrikulare paraqet hap t madh cilsor n arsim. Ajo bazohet n vizionin eMAS-it pr ndrtimin e shoqris demokratike shqiptare. Qllimi pr t cilin ajo investohet,sht suksesi i t gjith nxnseve dhe nxnsve tan. Korniza ka shfrytzuar t dhnat ehulumtimeve dhe t praktikave t mira ndrkombtare, m t fundit, n fushn e arsimit dhet nxnies. Prandaj, nxnset dhe nxnsit tan, n vitet q do t vijn, do t ken nprdorim nj kurrikul bashkkohore, q do t jetsoj kalimin nga kurrikula q synonprvetsimin e prmbajtjeve lndore n nj kurrikul q krijon kushte dhe mbshtet zhvillimine kompetencave.
Ky dokument ky kurrikular, i pasur dhe i larmishm, prqendrohet n nxniet q iprshtaten s ardhmes, duke siguruar zhvillimin e njohurive t reja dhe t kompetencave,nxnie q jan thelbsore pr karrierat akademike t gjeneratave t reja dhe pr jett e tyre nshoqri.
Kurrikula e re v theksin n eksplorimin dhe n kuptimin e prmasave t ndryshme, tjets s prditshme. Ajo nxit lidhjet midis t nxnit n shkoll dhe jets s vrtet. Kjo do tbj q t rejat dhe t rinjt tan t jen n gjendje t zhvillojn kompetenca t nivelit t lartn shkolln e reformuar e cila u prshtatet nevojave dhe interesave t tyre.
Kurrikula e re paraqet sfida q jan t arritshme. Ajo do t'ju lejoj ju, msuese dhemsues, t prdorni me efikasitet ekspertizn tuaj. Un ju bj thirrje t punoni n ekipin tuajt shkolls dhe t krijoni kushtet q do nxnse dhe nxns t ndjek itinerarin e saj/e tijarsimor dhe t prmbush potencialin vetjak.
Edhe prindrit kan rol t rndsishm n kt proces. Ata, sikundr kan br nvite, do t sigurojn mbshtetje pr fmijt e tyre, duke u dhn do gj t nevojshme q tken sukses n shkoll.
S fundi, un do t doja tju falnderoj t gjithve pr angazhimin tuaj dhe ju nxis tnjihni nga afr prbrsit e pakets kurrikulare q zhvillojn orientimet themelore dheobjektivat kryesor t Kornizs Kurrikulare. Duke br kt, ju do ti prgatisni t rejat dhe trinjt tan, qytetart e s nesrmes, t kontribuojn n zhvillimin dhe begatimin e Shqiprisson t shtrenjt.
Faleminderit pr mirkuptimin dhe prkushtimin tuaj!E di se mund t mbshtetem n bashkpunimin tuaj, pr t prballur sfidn e
prgatitjes s gjeneratave t reja si qytetar t shoqris s dijes.
Sinqerisht juaja,
Lindita Nikolla
-
5
PRMBAJTJA
Vendimi......................................................................................................................................3
Fjala e Ministrit..........................................................................................................................4
Hyrje ..........................................................................................................................................7
Nevojat pr ndryshime kurrikulare ............................................................................................9
1 Roli dhe funksioni i Kornizs Kurrikulare .......................................................................11
1.1 Qllimet e arsimit parauniversitar .............................................................................11
2 Kompetencat kye pr nxnien gjat gjith jets .............................................................13
2.1 Prshkrimi i kompetencave kye nprmjet rezultateve t t nxnit ........................15
2.1.1 Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit ....................................................15
2.1.2 Kompetenca e t menduarit ...................................................................................16
2.1.3 Kompetenca e t msuarit pr t nxn .................................................................17
2.1.4 Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin ................................................18
2.1.5 Kompetenca personale...........................................................................................19
2.1.6 Kompetenca qytetare .............................................................................................20
2.1.7 Kompetenca digjitale .............................................................................................20
3 Parimet e prgjithshme t zhvillimit t kurrikuls............................................................22
4 Nivelet e arsimit parauniversitar, shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhevlersimin e procesit msimor-edukativ n shkoll.................................................................25
4.1 Struktura e arsimit parauniversitar. Veorit e niveleve arsimore dhe ndikimi i tyren kurrikul ............................................................................................................................26
4.1.1 Arsimi parashkollor.................................................................................................26
4.1.2 Klasa prgatitore....................................................................................................27
4.1.3 Arsimi fillor (Klasa I-V)........................................................................................27
4.1.4 Arsimi i mesm i ult.........................................................................................27
4.1.5 Arsimi i mesm i lart..........................................................................................28
4.2 Shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhe vlersimin e procesitmsimor dhe edukativ n shkoll .........................................................................................29
4.2.1 Shkalla prgatitore: Edukimi n fmijrin e hershme ............................................30
4.2.2 Shkalla e par: Prvetsim i bazave pr njohje .....................................................31
4.2.3 Shkalla e dyt: Prforcim i bazave dhe zhvillim ...................................................32
4.2.4 Shkalla e tret: Zhvillim i mtejshm i bazave dhe orientim ................................32
4.2.5 Shkalla e katrt: Prforcim i arritjeve dhe orientim n karrier ............................33
4.2.6 Shkalla e pest: Zhvillim themelor i prgjithshm dhe profesional ......................33
-
6
4.2.7 Shkalla gjasht: Konsolidim i arritjeve dhe specializim .......................................34
5 Fushat e t nxnit dhe lndt msimore..........................................................................35
5.1 Gjuht dhe komunikimi.............................................................................................35
5.2 Matematik................................................................................................................36
5.3 Shkencat e natyrs.....................................................................................................37
5.4 Shoqria dhe mjedisi .................................................................................................38
5.5 Arte............................................................................................................................39
5.6 Edukim fizik, sporte dhe shndet ..............................................................................40
5.7 Teknologji dhe TIK...................................................................................................41
5.8 Shprndarja e kohs msimore pr fushat e t nxnit ...............................................42
6 Msimdhnia dhe t nxnit efektiv...................................................................................44
7 Vlersimi ..........................................................................................................................46
7.1 Kuptimi pr vlersimin. Parimet themelore ..............................................................46
7.2 Llojet e vlersimit......................................................................................................47
7.2.1 Vlersimi i brendshm...........................................................................................47
7.2.2 Vlersimi i jashtm................................................................................................48
8 Dokumentet kurrikulare....................................................................................................50
8.1 Kurrikula brtham ...................................................................................................50
8.2 Plani msimor dhe programet sipas lndve .............................................................51
8.3 Udhzuesit kurrikular ..............................................................................................52
Fjalorth i terminologjis kurrikulare ........................................................................................53
Referenca .................................................................................................................................59
-
7
Hyrje
Kurrikula kuptohet si nj sistem i prbr nga disa elemente me synime arsimore q, t
lidhura mes tyre, mundsojn t orientohet dhe t funksionoj sistemi arsimor, nprmjet
planeve arsimore dhe administrative. Kurrikula bazohet n realitete historike, shoqrore,
gjuhsore, politike, fetare, gjeografike dhe kulturore t nj vendi. Me an t saj sigurohet
arsimimi cilsor dhe i barabart pr do pjestar t shoqris, pavarsisht nga prkatsia
etnike, seksi, pozita shoqrore dhe ndryshime t tjera.
N kurrikul, ndr t tjera, prcaktohet se far duhet t din dhe far duhet t jen n
gjendje t bjn si duhet nxnsit, cilat vlera dhe qndrime duhen kultivuar, si duhen aftsuar
ata pr bashkjetes e toleranc, si mund t japin ndihmes n mnyr aktive pr mirqenien
shoqrore dhe vetjake etj.
Me ndryshimet q ndodhin n shoqri, shfaqen nevoja t reja, marrdhnie t reja n
shoqri dhe n tregun e puns, risi teknologjike, aspirata t reja njerzore, strategji t reja pr
zhvillim etj. Ktyre ndryshimeve, arsimi duhet tu prgjigjet me ritme t shpejta, me
zhvillime t brendshme sasiore e cilsore, pr t mundsuar njohuri t reja, shkathtsi, vlera
dhe qndrime t prshtatshme, sistematike, koherente dhe n zhvillim t prhershm.
N kto kushte, nevoja pr ndryshime kurrikulare q synojn kompetencat, rishfaqet
gjithnj e m shpesh si domosdoshmri n fushn e politikave arsimore dhe praktikn
shkollore, ndaj prbn thelbin e reformave arsimore, n prgjithsi dhe atyre kurrikulare, n
veanti.
N morin e ndryshimeve t shumta e t shpejta, sasiore e cilsore n t gjitha fushat
e jets, vendi yn aktualisht po kristalizon edhe prmbajtjen e reforms kurrikulare, si nj
ndr drejtimet kryesore t ksaj reforme.
Reforma jon kurrikulare merr parasysh:
nevojat, zhvillimet e sotme dhe qllimet e sistemit arsimor, t shpallura n dokumentet e
ndryshme t politikave arsimore;
traditn e sistemit ton arsimor q sht baz pr vazhdimin e reforms;
nevojn pr rritjen e cilsis s arsimit dhe trajnimit;
-
8
nevojn pr t garantuar mundsi t barabarta pr arsimim dhe trajnim cilsor pr t
gjith;
hapjen e sistemit arsimor ndaj bots.
-
9
Nevojat pr ndryshime kurrikulare
Ndryshimet q kan ndodhur, t para edhe n kontekstin shkollor, kushtzojn edhe drejtimet
kryesore t zhvillimeve arsimore, n prgjithsi dhe ndryshimet kurrikulare, n veanti.
Ndrtimi i shoqris s dijes
Sot, dija konsiderohet kapitali m i rndsishm pr t gjeneruar ide t reja dhe pr t arritur
mirqenie. Ritmet e shtimit t saj jan shum t shpejta. Shkolla mundson mbrritjen vetm
tek nj pjes e vogl e informacionit, ndaj ajo duhet ti ndihmoj t rinjt dhe t rejat q
krahas kompetencave t prgjithshme pr jet dhe pun, t zhvillojn edhe kompetencat e
duhura pr qasjen ndaj informacionit dhe prpunimin e tij n mnyr t pavarur.
Pr shkolln ton ka shum rndsi t prcaktoj se mbi far baze do t zgjidhet prmbajtja
e asaj q duhet t msohet, si do t przgjidhet ajo q sht e rndsishme nga bota e madhe e
informacionit, por dhe si do t realizohet strukturimi i njohurive, shkathtsive, qndrimeve
dhe vlerave pr nj qllim t caktuar. Aftsia pr t dalluar dijet e domosdoshme pr shkolln
krkon vazhdimisht qndrime kritike ndaj ktyre dijeve.
Nga ana tjetr, shkolla duhet ti drejtoj nxnsit drejt zhvillimit t aftsive pr t zgjidhur
problemet dhe situatat praktike.
Rrugt e mnyrat me t cilat njerzit sot i qasen informacionit dhe shrbimeve ndryshojn
vazhdimisht. Pr kt arsye, t gjitha moshat kan nevoj t pajisen me kompetenca t reja q
i ndihmojn t zotrojn botn e sotme digjitale.
Integrimi n epokn digjitale
Shoqria e dijes po zhvillohet gradualisht n nj epok t re digjitale, mjaft sfiduese. Pr tu
integruar n nj ekonomi digjitale, nxnsve u nevojiten kompetenca digjitale. Sistemi
arsimor duhet t synoj alfabetizmin digjital, n mnyr q t arrij shkalln e alfabetizmit t
plot funksional. Njohurit dhe shkathtsit digjitale nuk mjaftojn pr t krijuar personalitete
komplekse pr epokn digjitale, sepse forcn kryesore t bots digjitale e prbjn njerzit
dhe vlerat themelore q ata shfaqin.
Rritja e ndrvarsis dhe e lvizshmris
-
10
Ndrvarsia dhe lvizshmria, gjithnj e n rritje, jan br tipare dalluese t kohs s sotme.
T gjitha vendet sot jan gjithnj e m t ndrvarura n fushn e komunikimit, t kapitalit, t
arsimit, t kulturs, t migrimit, t stilit t jetess etj. Zhvillimet e reja n tregun e puns
krkojn sigurimin e parakushteve pr lvizje dhe konkurenc t suksesshme t t rinjve n
tregun vendor dhe ndrkombtar. T rinjt duhet t jen n gjendje tu prshtaten
ndryshimeve t shpejta dhe t paparashikuara, si: kriza ekonomike dhe financiare, prhapja e
smundjeve ngjitse, konfliktet e vazhdueshme etj.
Ndrvarsia dhe lvizshmria sfidojn edhe arsimin, nga i cili krkohen ndryshime t shpejta
n prgjigje t ktyre krkesave.
Ndryshimet n konceptimet pr procesin e t nxnit
Konceptimet bashkkohore pr procesin e t nxnit theksojn rolin aktiv t nxnsve n
zhvillimin e njohurive t reja dhe t kompetencave. Nxnsit duhet t jen veprimtar aktiv
n procesin e ndrtimit, zbatimit dhe vlersimit t tyre. Vetm kshtu, njohurit, shkathtsit,
vlerat dhe qndrimet do t organizohen n struktura q mundsojn prdorimin e tyre. Kjo
krkon edhe ndryshimin e rolit t msuesve q duhet t jen, gjithnj e m shum, drejtues
dhe krijues t situatave t t nxnit.
Rritja e rolit t komunitetit
shtjet q lidhen me cilsin e shkolls dhe t arsimit jan thelbsore dhe n interes t t
gjith shoqris. Nga ana tjetr, shkolla nuk mund t realizoj si duhet misionin e saj pa
bashkpunimin dhe partneritetin e vazhdueshm me komunitetin n t cilin ndodhet. Pr kt
arsye shkolla duhet t zhvillohet si nj qendr shumplanshe q ofron shrbime arsimore
cilsore, n bashkpunim me komunitetin dhe n shrbim t tij.
Zhvillimi i qndrueshm
N nj bot gjithnj e m t globalizuar, n t ciln cilsia e jets n Tok pr brezat e
tanishm dhe t ardhshm sht e krcnuar, nxnsve u nevojiten njohuri, shkathtsi dhe
qndrime pr tu kujdesur me prgjegjsi pr mjedisin natyror dhe at q ka krijuar e do t
krijoj dora e njeriut dhe pr t mnjanuar shprdorimin e burimeve dhe praktikave t
paprgjegjshme. Kjo krkon q t rejat dhe t rinjt t ndrgjegjsohen se si t luftohen n
mnyr efektive: varfria, margjinalizimi, diskriminimi dhe padrejtsia.
-
11
1 Roli dhe funksioni i Kornizs Kurrikulare
Reforma kurrikulare e arsimit parauniversitar, nga pikpamja e dokumentacionit, bazohet n
nj sr dokumentesh shtetrore t cilat pasqyrojn politikat dhe strategjit e zhvillimeve
arsimore pr t ardhmen. Ndr to, dokumenti m i rndsishm sht Korniza Kurrikulare n
t ciln prshkruhen orientimet dhe udhzimet kryesore pr qllimet arsimore, brendin,
mnyrat e nxnies dhe arritjet e nxnsve. Si dokument ky pr organizimin e sistemit
arsimor, Korniza orienton aktort arsimor dhe palt e interesuara pr aspektet kryesore t
kurrikuls, si baz pr t siguruar n mnyr efektive arsimin cilsor pr t gjith.
Korniza Kurrikulare prcakton:
qllimet e prgjithshme t arsimit parauniversitar;
kompetencat kye q do t fitohen nga t gjith nxnsit pas prfundimit t arsimit t
mesm t lart;
parimet e prgjithshme q orientojn zhvillimin dhe zbatimin kurrikuls;
veorit e niveleve t arsimit parauniversitar nga kndvshtrimi i reforms kurrikulare;
shkallt e kurrikuls dhe rolin e tyre n organizimin dhe vlersimin e procesit t t nxnit;
fushat e t nxnit dhe lndt, sipas niveleve dhe shkallve t kurrikuls, si dhe kohn
msimore pr do fush;
msimdhnien dhe t nxnit e efektshm;
sistemin e vlersimit t arritjeve t nxnsve;
dokumentet kurrikulare.
1.1 Qllimet e arsimit parauniversitar
Arsimi parauniversitar krijon kushte dhe mundsi q nxnsit: t ndrtojn dhe t zhvillojn
njohuri, shkathtsi, qndrime dhe vlera q krkon shoqria demokratike; t zhvillohen n
mnyr t pavarur e t gjithanshme; t kontribuojn n ndrtimin dhe mirqenien vetjake dhe
t shoqris shqiptare dhe t prballen n mnyr konstruktive me sfidat e jets.
N arsimin parauniversitar nxnsit:
kultivojn identitetin vetjak, kombtar dhe prkatsin kulturore;
prvetsojn vlera t prgjithshme kulturore dhe qytetare;
zhvillohen n aspektet intelektuale, etike, fizike, sociale dhe estetike;
-
12
zhvillojn prgjegjsi ndaj vetes, ndaj t tjerve, ndaj shoqris dhe ndaj mjedisit;
aftsohen pr jet dhe pr pun, n kontekste t ndryshme shoqrore e kulturore;
aftsohen pr t nxn gjat gjith jets;
zhvillojn shpirtin e siprmarrjes;
prdorin teknologjit e reja.
Qllimet e prgjithshme t arsimit shtjellohen dhe konkretizohen m tej n rezultatet e
pritshme t t nxnit, n prmbajtjet msimore dhe n kulturn e prditshme t shkolls.
Realizimi i tyre sht detyr e t gjitha institucioneve arsimore dhe aktorve t tjer t
procesit t arsimimit dhe edukimit.
-
13
2 Kompetencat kye pr nxnien gjat gjith jets
Kompetencat shprehen nprmjet prdorimit t njohurive, shkathtsive, vlerave dhe
qndrimeve n trajtimin e plot dhe t kuptueshm t situatave t kontekstit.
Zhvillimet e siprprmendura dhe nevojat pr ndryshime arsimore e bjn t qart
domosdoshmrin pr t nxn gjat gjith jets. Qytetarve t shoqris s dijes u nevojitet
t zhvillojn njohurit, shkathtsit, vlerat dhe qndrimet vetjake, shoqrore dhe ato q lidhen
me botn e puns dhe tregun e lir. Procesi i arsimimit do ti mundsoj do nxnsi
zotrimin e kompetencave kye, t nevojshme pr jetn dhe punn.
Rrugt dhe mnyrat me t cilat njerzit i qasen sot informacionit dhe shrbimeve ndryshojn
vazhdimisht. Pr kt arsye, t gjitha moshat kan nevoj t pajisen me kompetenca t reja q
i ndihmojn t prshtaten n botn e sotme digjitale, jo vetm nprmjet fitimit t njohurive
dhe aftsive teknike, por edhe nprmjet t kuptuarit t thell t mundsive, sfidave dhe
shtjeve etike, ligjore dhe shoqrore q lindin ose shoqrojn zhvillimet e reja ekonomike,
shoqrore dhe teknologjike.
Kto ndryshime shtrojn domosdoshmrin e zotrimit t kompetencave q i aftsojn
individt t menaxhojn ndryshimet dhe situatat e reja.
N prputhje me qllimet e arsimit parauniversitar, kto kompetenca jan:
1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit;
2. Kompetenca e t menduarit;
3. Kompetenca e t msuarit pr t nxn;
4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin;
5. Kompetenca personale;
6. Kompetenca qytetare.
7. Kompetenca digjitale
-
14
N tabel shprehen kompetencat kye t zbrthyera n nnkompetenca
KOMPETENCAT KYE
1. Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit
Nxnsi komunikon n mnyr efektive.
o Komunikon n gjuhn amtare.o Komunikon n gjuh t huaja.o Shprehet me an t simboleve, kodeve, shenjave dhe shprehjeve t tjera artistike.o Komunikon nprmjet teknologjive t informacionit.o Prkushtohet dhe kontribuon pr dialog konstruktiv.o Respekton rregullat e komunikimit.o Shpreh toleranc dhe empati n komunikim.o Komunikon n mnyr konstruktive.
2. Kompetenca e t menduarit
Nxnsi mendon n mnyr krijuese.
o Analizon, sintetizon, gjykon, vlerson, interpreton, krijon dhe mbron qndrimin etij t pavarur etj.
o Merr vendime n baz t informacioneve t plota e t verifikuara.o Lidh vendimet me pasojat.o Vlerson dhe vetvlersohet.o Zgjidh probleme.o Zotron kompetencat n fushat kryesore t dijes (matematik, shkenca natyrore e
shoqrore, teknologji etj.).
3. Kompetenca e t msuarit pr t nxn
Nxnsi mson pr t nxn.
o Identifikon dhe shfrytzon strategji dhe teknika t t nxnit.o Zotron si duhet leximin, shkrimin, matematikn, shkencn dhe TIK-un.o Identifikon dhe prpunon informacione n mnyr t pavarur, efektive dhe t
prgjegjshme.o Mson dhe shkmben prvoja pozitive n grup.
4. Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin
Nxnsi kontribuon n mnyr produktive.
o Paraqet mir vetveten, duke vn theksin n pikat e forta.o Punon n mnyr t pavarur dhe n grup.o Organizon dhe udhheq veprimtari t t nxnit dhe shoqrore.o Demostron shkathtsi siprmarrse, njohuri pr planifikimin e puns dhe pr
shfrytzimin racional t kohs.o Zotron aftsi pr menaxhimin e konflikteve dhe vlersimin e rreziqeve.
-
15
o Ndrmerr veprime t pavarura dhe t prgjegjshme.o Merr pjes n mbrojtjen dhe zhvillimin e mjedisit.
5. Kompetenca personale
Nxnsi bn jet t shndetshme.
o Shfaq vetbesim.o Menaxhon emocionet dhe stresin.o Ndihmon dhe shfaq empati pr t tjert.o Demonstron aftsi pr t br jet t shndetshme.o Bn zgjedhje t prgjegjshme pr shndetin vetjak.
6. Kompetenca qytetare
Nxnsi prkushtohet ndaj t mirs s prbashkt.
o Ndrton marrdhnie me t tjert, me shoqrin dhe me kulturat e tjera.o Mirkupton dhe respekton dallimet ndrmjet njerzve.o Pranon dhe respekton t tjert.o Demonstron prgjegjsi pr shtje t interesit t prgjithshm publik.o Merr pjes n mnyr aktive dhe t prgjegjshme n shtje t interesit publik.o Prkrah dhe nxit ndryshime t dobishme pr jetn vetjake, pr shoqrin dhe pr
mjedisin.
7. Kompetenca digjitale
Nxnsi prdor teknologjin pr t nxitur inovacionin
o Prdor disa aplikacione si: ord, spreadsheets, databaza etj.o Mbledh dhe prpunon informacionin q gjndet nga interneti apo komunikimi
elektronik.o Vlerson rreziqet q vijn nga interneti apo komunikimi elektronik.o Gjykon pr vrtetsin e informacionit dhe pr parimet etike dhe ligjore n
prdorimin interaktiv t TIK-ut.o Prdor TIK-un pr t zhvilluar mendimin kritik dhe krijues.o Identifikon, analizon dhe prdor sistemet aplikative pr zgjidhjen e problemeve.
2.1 Prshkrimi i kompetencave kye nprmjet rezultateve t t nxnit
2.1.1 Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit
Me qllim q fmijt dhe t rinjt t zhvillojn personalitetin, t nxn dhe t marrin pjes
aktive n shoqri, sht me rndsi q ti kuptojn mesazhet q u drejtohen dhe t shprehen
n mnyr t prshtatshme me an t gjuhve, simboleve, shenjave, kodeve dhe formave
-
16
artistike. Pr tu br komunikues efektiv, nxnsit ndihmohen q t shfrytzojn n mnyr
t pavarur, kritike dhe krijuese mjetet dhe mundsit e komunikimit dhe t t shprehurit.
Kompetenca e komunikimit dhe e t shprehurit, e shprehur nprmjet rezultateve t t nxnit
N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:
- komunikojn dhe shprehen me an t gjuhve, simboleve, shenjave dhe kodeve;
- flasin, dgjojn, lexojn dhe shkruajn n gjuhn amtare dhe n (s paku) nj gjuhtjetr t huaj;
- prfshihen dhe kontribuojn n dialog t respektueshm dhe produktiv;
- japin dhe marrin informacion n mnyr konstruktive dhe krijuese;
- respektojn rregullat e prgjithshme t komunikimit/ndrveprimit dhe njkohsisht dhejan krijues;
- prdorin TIK-un dhe mediat n mnyr efektive dhe t prgjegjshme si mjete trndsishme t informimit, t komunikimit dhe t ndrveprimit n epokn digjitale.
2.1.2 Kompetenca e t menduarit
Marrja dhe prpunimi i njohurive n mnyr t pavarur, krijuese dhe me prgjegjsi sht shum e
rndsishme pr t nxn, por edhe pr t marr vendime dhe pr t zgjidhur probleme. Duke mbajtur
parasysh kompleksitetin e shoqris dhe ekonomis s sotme, t bazuar n dije, menaxhimi i dijes
sht br kompetenc thelbsore pr shekullin XXI. Nxnsit kan nevoj jo vetm q t marrin
informacion, por edhe t zhvillojn aftsit pr t menduar n mnyr kritike, krijuese dhe
ndrvepruese.
Kompetenca e t menduarit, e shprehur nprmjet rezultateve t t nxnit
N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:
- identifikojn, lokalizojn dhe prdorin informacionin e duhur;
- prpunojn n mnyr kritike informacionin (analizojn, sintetizojn, organizojn,shfrytzojn dhe zbatojn);
- zbatojn hapat pr zgjidhjen e problemit;
- gjykojn drejt, n baz t analizs dhe sintezs paraprake t fakteve e situatave;
- ilustrojn me mjete konkrete t menduarit abstrakt;
-
17
- vlersojn mundsit e ndryshme dhe marrin vendime t drejta;
- lidhin n mnyr t prgjegjshme vendimet e tyre me pasojat;
- vlersojn cilsin, rndsin dhe vlern e informacionit, kundrejt qllimit pr t cilinnevojitet ky informacion;
- vlersojn paraqitjen vetjake prkundrejt rezultateve t pritshme;
- menaxhojn informacionin n mnyr kritike, krijuese dhe t prgjegjshme;
- zgjidhin problemet n nivelin e caktuar t vshtirsis.
2.1.3 Kompetenca e t msuarit pr t nxn
N zhvillimet bashkkohore n shoqri, n shkenc, n teknologji e n ekonomi nuk mund t
krkohet q t gjitha njohurit, shkathtsit e qndrimet e nevojshme t arrihen nprmjet
shkollimit. Prandaj, shkolla u krijon nxnsve t gjitha kushtet dhe mundsit pr tu
arsimuar dhe prgatitur pr t nxn gjat gjith jets.
Shkolla i ndihmon fmijt dhe t rinjt t kultivojn krshrin dhe interesin pr dije dhe t
zhvillojn kompetencn pr t nxn. N funksion t ksaj kompetence, shkolla duhet t
ndrgjegjsohet pr rndsin e stileve dhe strategjive efektive t t nxnit.
Kompetenca e t msuarit pr t nxn, e shprehur nprmjet rezultateve t t nxnit
N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:
- vlersojn nevojn pr t nxn gjat gjith jets;
- demonstrojn shkathtsi funksionale n lexim-shkrim, matematik, shkenca, TIK dhen situatat e jets s prditshme;
- identifikojn stilet e strategjit e paraplqyera t t nxnit;
- ndrtojn njohurit e reja mbi njohurit e tyre t mparshme;
- vendosin prparsi n qllimet e t nxnit;
- ndjekin prparimin e tyre dhe bjn ndrhyrjet e domosdoshme pr tu prmirsuar nmnyr t vazhdueshme;
- jan m t motivuar pr t nxnit e mtejshm;
- shfrytzojn teknologjin pr t nxn;
-
18
- krkojn dhe shfrytzojn kshillat, informacionin dhe ndihmn, kur sht e nevojshme;
- ndrmarrin nisma, vlersojn rreziqet dhe prballen me vshtirsi gjat nxnies;
- menaxhojn n mnyr produktive dhe t prgjegjshme burimet q kan n prdorim;
- bashkpunojn me t tjert, menaxhojn konfliktet;
- veprojn n mnyr t pavarur dhe t prgjegjshme;
- vlersojn n mnyr kritike punn e tyre duke iu referuar qllimeve fillestare.
2.1.4 Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin
Shkollat prgatitin nxnsit pr t jetuar, pr t punuar n nj bot t ndrlikuar dhe pr tu
ballafaquar me ekonomin konkurruese globale. Jeta dhe puna n shekullin XXI krkon
kompetenca pr tu prballur me rrethana dhe sfida t paparashikuara, si dhe kapacitete pr t
shfrytzuar mundsit q ofrohen pr zhvillimin vetjak, prparimin e shoqris dhe mbrojtjen
e mjedisit.
Pr t zhvilluar kt kompetenc, shkolla iu krijon nxnsve kushte q t kuptojn trsisht
ndrvarsin ndrmjet dukurive ekonomike, politike dhe kulturore t shoqris vendore dhe
globale. Ajo mundson q nxnsit t orientohen drejt s ardhmes, t zhvillojn shpirtin e
siprmarrjes dhe t jen t motivuar pr t prmbushur objektivat. Njkohsisht, shkolla i
ballafaqon nxnsit me problemet ekologjike, pr ti ndrgjegjsuar pr rolin e tyre n
mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillimin e qndrueshm.
Kompetenca pr jetn, siprmarrjen dhe mjedisin, e shprehur nprmjet rezultateve t tnxnit
N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:
- paraqesin veten me shkrim dhe me goj, duke prpiluar CV-n (biografin) n formatete krkuara;
- demonstrojn kompetencat e nevojshme pr situatat e ndryshme jetsore dhe drejtimete ndryshme t karriers;
- hulumtojn dhe shfrytzojn mundsi pr arsimim, pr prgatitje profesionale si dhepr kshillim;
- demonstrojn shkathtsi organizative, marrin nisma dhe punojn n grup;
- planifikojn dhe menaxhojn projekte pr t arritur objektiva t caktuara (udhheqin,
-
19
delegojn, analizojn, komunikojn, raportojn, vlersojn, monitorojn, mentorojn);
- identifikojn dhe vlersojn burimet e nevojshme (p.sh., kohn, mjetet financiare,burimet njerzore);
- tregojn fleksibilitet, shpirt krijues, prgjegjshmri pr tiu prshtatur rrethanave treja, gjat realizimit t nj detyre;
- ndrmarrin nisma;
- demonstrojn solidaritet dhe konkurojn me ndershmri, gjat realizimit t detyrave tcaktuara.
2.1.5 Kompetenca personale
Pr t zhvilluar kompetencn personale, shkollat prgatisin nxnsit t prfshihen n mnyr
efektive n jetn familjare e shoqrore dhe n pun. N kt kontekst, nxnsit prkrahen t
ndrgjegjsohen pr veten, t ken vetbesim, t jen t hapur dhe t ken besim tek t tjert.
Kompetenca personale, e shprehur nprmjet rezultateve t nxnit
N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit :
- demonstrojn vetbesim dhe shkathtsi personale e ndrpersonale;
- njohin prparsit dhe dobsit e tyre;
- zhvillohen duke u mbshtetur n prparsit e tyre dhe punojn pr kaprcimin edobsive;
- menaxhojn emocionet e tyre;
- bashkpunojn dhe mirkuptojn t tjert;
- njohin, respektojn dhe mojn kulturn e tyre si dhe vlerat, besimet dhe kulturat e ttjerve;
- shmangin paragjykimet dhe bjn kompromise;
- menaxhojn stresin, traumat dhe zgjidhin n mnyr konstruktive konfliktet me ttjert;
- kuptojn dhe u prmbahen kodeve t sjelljes, n situata t ndryshme;
- jetojn n mnyr t shndetshme;
- bjn zgjedhje dhe marrin vendime t informuara lidhur me shndetin, dietat dheushtrimet;
-
20
- ndjekin planet vetjake t jetess dhe vlersojn shkalln e arritjes s qllimeve tsynuara;
- veprojn n mnyr t pavarur dhe t prgjegjshme, t vetdijshm pr pasojat eveprimeve t tyre.
2.1.6 Kompetenca qytetare
T msuarit pr t jetuar s bashku trajtohet si sfida kryesore e bots s sotme dhe s
nesrme. Qytetaria shtetrore sot plotsohet me aspektin shum t rndsishm t qytetaris
globale. Kjo kompetenc siguron q nxnsit t jen n gjendje t veprojn si qytetar t
prgjegjshm, duke marr parasysh kontekstin e ngusht dhe t gjer.
Kompetenca qytetare, e shprehur nprmjet rezultateve t nxnit
N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:
- kuptojn ligjsit e zhvillimit t mjedisit t tyre shoqror dhe mnyrn e funksionimitt tij (p.sh., strukturn, kulturn, shprehit, rregullat dhe pritshmrit);
- mbshtetin t drejtat e njeriut, si baz e demokracis;
- ushtrojn t drejtat e tyre dhe respektojn t drejtat e t tjerve;
- vlersojn shumllojshmrin dhe demonstrojn toleranc, respekt dhe qndrim thapur ndaj dallimeve;
- menaxhojn dhe zgjidhin konfliktet n mnyr konstruktive;
- marrin pjes n proceset e vendimmarrjes demokratike n t gjitha nivelet (p.sh., nfamilje, n shkoll, n komunitet, si dhe n proceset e politikave vendore dheshtetrore);
- demonstrojn vlerat dhe parimet e t drejtave t njeriut n jetn e prditshme (p.sh.,respekti i dinjitetit vetjak, shmangia e paragjykimeve dhe diskriminimit t t gjithallojeve, promovimi i barazis gjinore);
- tregojn interes pr shtjet publike dhe kontribuojn n zgjidhjen e problemeve nnivel shkolle dhe komuniteti;
- mbrojn mjedisin dhe kontribuojn pr zhvillimin e tij t qndrueshm.
2.1.7 Kompetenca digjitale
Kompetenca digjitale nnkupton prdorimin kritik dhe efektiv t TIK-ut n pun, gjat kohs
s lir dhe gjat komunikimit. Ajo mbshtetet n shkathtsit themelore t prdorimit t
-
21
kompjuterit pr t gjetur, prodhuar, krijuar, prezantuar dhe shkmbyer informacion, si dhe pr
t bashkpunuar n rrjetet informuese n internet.
Kompetenca digjitale
N fund t arsimit t mesm t lart, nxnsit:
- ndrveprojn dhe bashkpunojn me moshatart, ekspertt apo t tjert duke prdorurshumllojshmrin e mediave digjitale;
- prdorin media dhe formate t ndryshme pr komunikimin e informacionit dhe ideve nmnyr efektive pr audienca t shumta;
- zhvillojn vetdijen/ndrgjegjsimin mbi globalizimin dhe larmin kulturore duke uprfshir n ndrveprim me nxns nga kulturat e tjera;
- kontribuojn n rritjen e rendimentit t puns n grupet e projekteve pr t sjellprodukte origjinale apo pr t zgjidhur probleme;
- ruajn etikn e komunikimit personal dhe n grupi;
- gjejn, organizojn, analizojn, vlersojn, prpunojn dhe prdorin informacionin nganj shumllojshmri burimesh dhe mediash;
- przgjedhin burimet e informacionit apo mjetet digjitale bazuar n prshtatshmrin etyre pr kryerjen dhe zgjidhjen e nj sr detyrash (apo problemesh t veanta);
- ruajn sigurin e identitetit virtual dhe privatsin personale;
- przgjedhin dhe prdorin aplikacionet n mnyr efektive dhe produktive;
- zgjidhin problemet e sistemeve dhe aplikacioneve;
- kuptojn dhe prdorin sakt sistemet e teknologjis.
-
22
3 Parimet e prgjithshme t zhvillimit t kurrikuls
Korniza Kurrikulare rregullon sistemin e arsimit parauniversitar. Funksionimi i mir i ktij
sistemi arrihet nprmjet respektimit t disa parimeve t prgjithshme. Parimet e mposhtme
jan referenca kryesore pr hartimin e t gjitha dokumenteve kurrikulare.
Konceptim i gjer dhe me baz kompetencash i kurrikuls
Kurrikula, n kuptimin e gjer, sht harmonizim dinamik i kurrikuls s planifikuar q
shtjellohet n dokumentet e shkruara zyrtare, kurrikuls s zbatuar (asaj q zhvillohet e
zbatohet realisht n praktikn e shkolls) dhe kurrikuls s prvetsuar. Kurrikula e
konceptuar n kt mnyr prfshin prmbajtjet msimore, mjedisin e t nxnit, metodat e
msimdhnies, burimet e t nxnit, praktikat e vlersimit dhe mnyrat e shumta t
bashkveprimit ndrmjet nxnsve, msuesve dhe komunitetit.
Kjo kurrikul siguron kushtet e nevojshme q nxnsit t ndrtojn njohuri t reja dhe
kompetenca, qndrime dhe vlera, t zbatueshme n situata dhe kontekste t ndryshme,
arsimore ose jetsore.
Prcaktimi i kompetencave kye, t shprehura nprmjet rezultateve t t nxnit, q duhet t
arrihen nga t gjith nxnsit n periudha t ndryshme t shkollimit, si dhe prcaktimi i
kritereve pr vlersimin e arritjeve t rezultateve sigurojn kushtet pr mundsi t barabarta
arsimimi pr t gjith nxnsit, pr vlersim t sakt t cilsis s arsimit q ofrohet n nivel
kombtar apo vendor, pr vlersim t drejt t nivelit t arritjeve t nxnsve etj.
Gjithprfshirja
Kurrikula duhet t njoh, t pranoj, t respektoj dhe t'u prgjigjet nevojave, prvojave,
interesave arsimore dhe vlerave t t gjith grupeve t nxnsve, pavarsisht nga prejardhja
ose veorit e tyre. Ky parim synon t ndrtoj nj kurrikul q krijon mundsi t barabarta
pr sukses t do nxnsi.
E udhhequr nga ky parim, kurrikula duhet t ofroj zgjidhje q mbajn parasysh nevojat
vetjake dhe stilet e t nxnit, si dhe prvojat msimore paraprake t nxnsve, si kusht pr
prmirsimin e nivelit t arritjeve t tyre.
Baraspesha dhe integrimi
-
23
Kurrikula organizohet n fusha t nxni q kan n themel ndarjen dhe integrimin real t
fushave t dijes. Si e till, kurrikula duhet t siguroj njhersh baraspeshn ndrmjet
njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve t secils fush t nxni, si dhe integrimin brenda dhe
ndrmjet tyre.
Shkalla, thellsia dhe forma e integrimit kushtzohen nga veorit e fushave, lndve,
temave etj., t nevojshme pr tu integruar. Kjo do t thot q integrimi sht proces
dinamik q varet nga nevojat pr ndryshim n prvetsimin e njohurive, shkathtsive etj., si
dhe nga situatat e t nxnit.
Vijimsia
Nxnsit zhvillohen dhe nxn me ritme dhe mnyra t ndryshme, duke i ndrtuar njohurit e
tyre mbi bazn e njohurive dhe prvojs s tyre t mparshme. Pr kt arsye, kurrikula
hartohet dhe zbatohet n harmoni me veorit kryesore t grupmoshave dhe n varsi t
mundsive dhe t gatishmris s fmijve pr t nxn. N t njjtn koh, kurrikula i
qartson nxnsit dhe prindrit e tyre pr drejtimin, nivelin dhe pikmbrritjet e t nxnit n
shkall dhe nivele t ndryshme arsimore, t cilat jan baz pr nivelet dhe shkallt
pasardhse.
Bashkpunimi dhe partneriteti
Arsimi sht prgjegjsi e prbashkt e nxnsve, msuesve, prindrve, specialistve t
arsimit dhe gjith shoqris. Pr kt arsye, planifikimi, hartimi, zbatimi i kurrikuls dhe,
mbi t gjitha, arritja e rezultateve t t nxnit krkojn bashkpunim t prgjegjshm t t
gjith aktorve dhe palve t interesuara.
Autonomia dhe fleksibiliteti n nivel shkolle, si dhe prgjegjshmria
Autonomia dhe fleksibiliteti pr zbatimin e kurrikuls n nivel shkolle kan t bjn me
mundsin dhe prgjegjsin e shkolls pr:
pasurimin e kurrikuls n prshtatje me natyrn dhe llojin e shkollave, duke mundsuar
frytshmri m t lart t procesit t t nxnit n nj koh t dhn;
prshtatjen e kurrikuls me nevojat e larmishme t nxnsve, duke mundsuar edhe
individualizimin e msimdhnies;
-
24
krijimin e mundsive pr lnd shtes, t prshtatshme dhe t plqyeshme pr grupe t
caktuara nxnsish;
krijimin e hapsirave q, krahas kurrikuls brtham, t prfshihen edhe programe ose
module lndore q lidhen me arsimimin e fmijve me nevoja t veanta;
prfshirjen aktive t shkollave n nj proces t vazhdueshm t prmirsimit t prvojave
t msimdhnies, duke rritur prgjegjsin e tyre pr rritjen e arritjeve t nxnsve;
prfshirjen aktive t shkollave dhe njsive arsimore vendore n nj proces t
vazhdueshm t mbledhjes dhe analizs s t dhnave, dokumentimit t sfidave dhe
zgjidhjeve drejt prmbushjes s krkesave t kurrikuls zyrtare.
-
25
4 Nivelet e arsimit parauniversitar, shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre norganizimin dhe vlersimin e procesit msimor-edukativ n shkoll
Sistemi arsimor parauniversitar mbshtetet n traditn pozitive t arsimit, funksionon n
zbatim e n prputhje me Kushtetutn e Republiks s Shqipris dhe legjislacionin prkats
n fuqi, si dhe zhvillohet n respekt t vlerave t prbashkta t sistemeve arsimore
bashkkohore.
Klasifikimi StandardNdrkombtar iArsimit (KSNA)
Struktura e arsimit parauniversitar
KSNA 4 Arsim pas t mesmes, jouniversitar
KSNA 3
Arsim i mesm i lart
Klasat X XII
KSNA 2
Arsim i mesm i ult
Klasat VI IX
KSNA 1
Arsim fillor
Klasat I V
KSNA 0
Klasa prgatitore
Arsim parashkollor
Prgjat niveleve t arsimit formal, nxnsit prgatiten pr t nxn gjat gjith jets, pr
botn e puns n epokn e dijes s bazuar n digjitalizim.
Krahasuar me Kornizn Shqiptare t Kualifikimeve, Korniza Kurrikulare u referohet vetm 4
niveleve formale t arsimit dhe formimit. Me kt, ofrohet nj platform e cila, njherazi,
sht dritare e hapur pr t nxnit gjat gjith jets dhe pr arsimimin e t rriturve. Prandaj n
t gjitha shkallt e kurrikuls dhe n t gjitha fushat e t nxnit theksohen mundsit q u
ofrohen nxnsve pr t arritur kualifikimet kombtare t bazuara n Kornizn Shqiptare t
Kualifikimeve.
-
26
4.1 Struktura e arsimit parauniversitar. Veorit e niveleve arsimore dhe
ndikimi i tyre n kurrikul
Arsimi parauniversitar integron:
1. arsimin parashkollor q u ofrohet fmijve t moshs 3-6 vje pran institucioneve
parashkollore dhe fmijve 5-6 vje, n klasat prgatitore, pran shkollave fillore dhe 9-
vjeare;
2. arsimin fillor q ofrohet nga klasa e par deri n klasn e pest;
3. arsimin e mesm t ult q ofrohet nga klasa e gjasht deri n klasn e nnt;
4. arsimin e mesm t lart q ofrohet n klasn e dhjet, njmbdhjet dhe dymbdhjet.
N kt nivel bjn pjes gjimnazi, arsimi i mesm profesional (arsimi i mesm
profesional mundsohet deri n klasn e trembdhjet) dhe arsimi i mesm i orientuar
(arsimi i mesm i orientuar, n disa deg shtrihet dhe n klasn e trembdhjet).
N vijim jan paraqitur karakteristikat e niveleve arsimore, ndikimi i tyre n kurrikul dhe
procesi i t nxnit q ato shpalosin.
4.1.1 Arsimi parashkollor
Edukimi parashkollor paraqet nivelin e par arsimor, gjat t cilit fmijt (mosha 3-6 vje)
edukohen n institucione parashkollore. Edukimi parashkollor mbshtetet n standardet e
zhvillimit dhe t nxnit n fmijrin e hershme.
Mosha parashkollore paraqet nj periudh t zhvillimit t shpejt fizik, njohs, emocional dhe
social t fmijve. Duke pasur parasysh rndsin e ksaj periudhe, ekspozimi i fmijve ndaj
proceseve elementare t t nxnit prqendrohet n nxitjen e krshris pr veten, pr
shoqrin, natyrn, kulturn dhe teknologjit e reja. Synim i puns edukative gjat ksaj
periudhe sht nxitja e krijimtaris dhe e entuziazmit pr prvojat e reja dhe situatat jetsore.
Gjat ktij niveli t arsimit, fmijt ndihmohen pr zhvillimin e aftsive dhe shkathtsive t
komunikimit n gjuhn amtare, n situata t thjeshta t prditshme, pr zhvillimin e aftsive
t prqendrimit dhe pr zhvillimin e aftsive shoqrore baz.
-
27
Gjat ksaj faze, u kushtohet vmendje e veant zhvillimit fizik nprmjet veprimtarive
fizike, prvojave q rrisin vetdijen e fmijve pr nevojn e mbrojtjes s tyre fizike, si dhe
kujdesit pr shndetin.
4.1.2 Klasa prgatitore
Kjo klas krijon kushtet q fmijt t njohin elementet baz t leximit, t shkrimit dhe t
llogaritjes me numra. Fmijt njohin elementet e shkronjave dhe strukturn e nj teksti t
thjesht, duke shfrytzuar fotografi/vizatime dhe duke analizuar elementet e nj pikture. Te
kjo mosh, veprimtarit e lidhura me artet duhet t jen pjes e rndsishme e programit, q
t zhvillojn ndjeshmrin dhe sfern emocionale t fmijve.
4.1.3 Arsimi fillor (Klasa I-V)
N arsimin fillor, prvojat msimore i shrbejn prshtatjes s fmijve me nj form m t
sistemuar t t nxnit nprmjet lojs, puns, msimit, si dhe aftsimit t tyre pr t br
dallimin mes lojs dhe detyrs. Realizimi i procesit msimor bhet n mnyr t integruar, n
mnyr q marrdhnia e fmijve me mjedisin natyror dhe me mjedisin e krijuar nga njeriu
t kuptohet n mnyr sa m t plot.
Gjat arsimit fillor, procesi i t nxnit prqendrohet n prvetsimin e bazave t lexim-
shkrimit dhe n hedhjen e bazave t shndosha pr zhvillimin njohs, socio-emocional dhe
motorik. Kujdes i veant i kushtohet zhvillimit t personalitetit t fmijs dhe qndrimit
pozitiv ndaj t nxnit, si baz pr zhvillimin e kompetencs kye T msuarit pr t nxn.
Procesi msimor n arsimin fillor organizohet, ofrohet, lehtsohet dhe bashkrendohet nga
msuesi i klass, i ndihmuar, sipas nevojs, nga asistenti dhe msuesi i specializuar i lnds.
4.1.4 Arsimi i mesm i ult
Arsimi i mesm i ult u ofron nxnsve sfida t reja pr zhvillimin e tyre intelektual,
shoqror, etik, fizik, shpirtror etj. Krshria e natyrshme e nxnsve nxitet m tej, pr t
siguruar njohuri, shkathtsi, qndrime e vlera t qndrueshme, si baz pr nivelet m t larta
t arsimimit.
N kt nivel, bazuar n arritjet e t siguruara n nivelin paraprak arsimor, nxnsit
ndihmohen t prforcojn hap pas hapi arritjet e tyre pr t lexuar dhe shkruar, duke br
funksionale dhe t qndrueshme aspekte t ndryshme t informacionit, kulturs, shkencs dhe
-
28
t teknologjis. Kjo, n thelb, nnkupton t nxnit pr tiu qasur informacionit n mnyr
efikase dhe efektive, pr ta vlersuar at n mnyr kritike e me kompetenc dhe pr ta
shfrytzuar n mnyr t sakt dhe krijuese.
N kt nivel i kushtohet rndsi aftsimit t nxnsve pr t deshifruar, pr t interpretuar
dhe pr t zbuluar llojet dhe modelet e dijes, si dhe pr t shfrytzuar imagjinatn pamore pr
komunikimin e ideve. Po kshtu, nxnsi i ktij niveli aftsohet pr t shfrytzuar me
efikasitet kohn dhe pr t komunikuar idet; pr t gjetur dhe shfrytzuar burimet e shumta
t informacionit gjat procesit msimor (bibliotekat elektronike, mediat e besueshme, motort
e krkimit etj.); pr sistemimin dhe ruajtjen e materialeve dhe t detyrave msimore n form
elektronike; pr llogaritje t shpejta dhe t sakta etj.
N kt nivel, kurrikula pasurohet me prvoja t larmishme t nxnit (p.sh., kombinimi i
qasjeve teorike me praktikn; t menduarit abstrakt dhe veprimet e kontekstualizuara,
kontakti me realitetin konkret dhe virtual etj.) q ata t identifikojn at q u plqen dhe
fushat e interesit.
4.1.5 Arsimi i mesm i lart
Arsimi i mesm i lart bazohet n nj proces m t gjer, m t thell dhe m t
specializuar t t nxnit, q merr parasysh aftsin e nxnsve pr t nxn gjat gjith
jets dhe orientimin e tyre drejt studimeve e kualifikimeve t mtejshme dhe drejt
tregut t puns.
N kt nivel, si n shkollat e ars imi t t mesm t prg j i thshm (gjimnazet),
ashtu edhe n shkollat profesionale, procesi i prvetsimit t dijeve dhe zhvillimit t
njohurive, shkathtsive, qndrimeve e vlerave bazohet n nevojn e t rinjve pr t
marr prgjegjsi pr jetn e tyre, pr t marr pjes si qytetar aktiv dhe kompetent
n zhvillimet shoqrore dhe pr tu inkuadruar me sukses n tregun e puns.
Ky nivel arsimor ofron mundsi q nxnsit t kuptojn, zhvillojn dhe komunikojn ide dhe
informacione n gjuhn shqipe standarde; t lexojn, shkruajn, dgjojn e komunikojn ide
dhe informacione t paktn n nj gjuh t huaj; t analizojn faktort kryesor q ndikojn
n zhvillimin e shoqris; t shfaqin t kuptuarit e bots si nj bashksi sistemesh t
ndrvarura; t marrin, t analizojn, t vlersojn dhe t prdorin informacione nga burime t
ndryshme.
-
29
Atyre do tu mundsohet njohja m e thelluar e mjedisit shoqror, natyror e kulturor n t
cilin veprojn dhe prdorimi i aftsive, shkathtsive dhe qndrimeve t nevojshme pr t
punuar e bashkpunuar me t tjert.
Arsimi i mesm i lart mundson q nxnsit t thellohen n njohjen dhe kuptimin e ligjeve
baz t shkencave t natyrs dhe n kuptimin e vlers praktike t njohurive t fituara.
Nxnsit e ktij niveli prfshihen n procese q synojn kuptimin e sistemit t vlerave dhe
krijimin e sistemit vetjak t vlerave, duke u bazuar n t kuptuarit e shtjeve morale dhe
shpirtrore.
4.2 Shkallt e kurrikuls dhe roli i tyre n organizimin dhe vlersimin e procesit
msimor dhe edukativ n shkoll
Korniza Kurrikulare sht e strukturuar n gjasht shkall, t cilat paraqesin periudha
me karakteristika t prbashkta pr sa i prket zhvillimit t fmijve dhe krkesave t
kurrikuls. Ato paraqesin pikn e referimit pr caktimin e kompetencave kye q duhen
zotruar, krkesat e progresit t nxnies, organizimin e prvojave t nxnies, qasjen dhe
kriteret e vlersimit, si dhe institucionin prgjegjs pr arritjen e tyre.
Strukturimi dhe organizimi i kurrikuls sipas shkallve t kurrikuls mundson:
respektimin e karakteristikave t periudhave t ndryshme t zhvillimit t fmijve pr
caktimin e qllimeve specifike dhe t kompetencave q duhen zotruar nga fmijt;
respektimin e ritmeve individuale t nxnsve, drejt zotrimit t kompetencave t
detajuara n do shkall t kurrikuls;
lidhjen e qart t rezultateve t t nxnit gjat shkallve t kurrikuls, si pik referimi
pr planifikimin dhe organizimin e puns msimore-edukative n nivel shkolle;
fleksibilitet m t madh n planifikimin dhe organizimin e puns msimore-edukative,
nprmjet zgjerimit t ciklit t planifikimit t nxnies nga nj vit shkollor n dy/tri
vite shkollore (n varsi nga shkalla konkrete e kurrikuls);
prgatitjen e udhzimeve t qarta pr organizimin e puns msimore-edukative gjat
shkallve t kurrikuls, n mnyr t veant pr metodat e puns dhe format e
vlersimit;
-
30
forcimin e prgjegjsis dhe t llogaridhnies s shkolls dhe t njsive arsimore
vendore pr cilsin e arsimit q ofrohet nga shkolla.
Klasifikimi StandardNdrkombtar iArsimit (KSNA)
Nivelet e sistemit tarsimit formal
Shkallt e kurrikuls
KSNA 3
Arsim i mesm i lartKlasat XII
Shkalla 6 e kurrikulsKonsolidim i arritjeve dhe specializim
Arsim i mesm i lartKlasat X XI
Shkalla 5 e kurrikulsZhvillim themelor i prgjithshm dheprofesional
KSNA 2
Arsim i mesm i ultKlasat VIII IX
Shkalla 4 e kurrikulsPrforcim i arritjeve dhe orientim nkarrier
Arsim i mesm i ultKlasat VI VII
Shkalla 3 e kurrikulsZhvillim i mtejshm i bazave dhe orientim
KSNA 1Arsim fillor III V
Shkalla 2 e kurrikulsPrforcim i bazave dhe zhvillim
Arsim fillor I II Shkalla 1 e kurrikulsPrvetsim i bazave pr njohje
KSNA 0Klasa prgatitore
Mosha 3 6 vjeShkalla prgatitore e kurrikulsEdukimi n fmijrin e hershme
4.2.1 Shkalla prgatitore: Edukimi n fmijrin e hershme
Kjo shkall prfshin edukimin e fmijve 3 6 vjear n institucionet parashkollore dhe
n klasat prgatitore, t hapura pran shkollave fillore ose 9-vjeare. Kjo periudh
prcaktohet si faza fillestare prgatitore e nxnies s organizuar t fmijve
parashkollor.
Edukimi parashkollor mbshtetet n karakteristikat e zhvillimit moshor dhe t t nxnit
t fmijve 3 6 vje. Kjo mosh paraqet nj periudh t rndsishme t zhvillimit t
shpejt fizik, njohs, gjuhsor, emocional dhe social t fmijve. Procesi i nxnies do t
fokusohet n nxitjen e krshris s fmijve pr veten, pr shoqrin, pr natyrn, pr
dijen njerzore, pr kulturn dhe pr teknologjit e reja, pr nxitjen e krijimtaris dhe t
dshirs pr t prjetuar prvoja t reja, si dhe pr t prballur situata t prditshme
jetsore.
-
31
Mbi bazn e t nxnit nprmjet lojs, fmijt ndihmohen pr zhvillimin e shkathtsive
t komunikimit n gjuhn amtare n situata t prditshme, pr zhvillimin e vmendjes
dhe t aftsive t prqendrimit, si dhe pr zhvillimin e aftsive themelore sociale.
Shumica e fmijve vijn n kopsht me nj vllim t konsiderueshm t njohurive intuitive
matematikore, t cilat i kan prftuar nprmjet eksplorimeve t mjedisit rrethues, t
prdorimit t lojrave formuese, t ndrtimeve me kuba etj. Nxnia e matematiks n arsimin
parashkollor ndrtohet mbi kt baz dhe i zhvillon m tej konceptet dhe shprehit
matematikore.
Kureshtja dhe dshira e fmijve parashkollor pr t eksploruar mjedisin rrethues
zhvillojn aftsit e tyre pr t br pyetje t thjeshta, matje, ndarje, klasifikime dhe pr t
shkmbyer informacion rreth bots q i rrethon. Dijet shkencore kan nj rndsi t veant
pr tu prvetsuar nga fmijt e ksaj moshe, me qllim njohjen dhe kuptimin e proceseve
jetsore dhe vetive t materialeve me t cilat fmijt jan n kontakt t prditshm.
Nprmjet edukimit artistik fmijt parashkollor msojn t njohin e t kuptojn vlerat q
prcjell arti. Ata e shfaqin veten nprmjet formave dhe mnyrave t ndryshme q u
mundson muzika, arti pamor, drama dhe krcimi.
Vmendje t veant n vitet e edukimit parashkollor i kushtohet zhvillimit fizik t
fmijve nprmjet organizimit t veprimtarive fizike e sportive, kujdesit pr veten, pr
higjienn vetjake, pr mirqenien fizike, shndetsore dhe sigurin e jets.
4.2.2 Shkalla e par: Prvetsim i bazave pr njohje
Kjo shkall prfshin klasn prgatitore, klasn I dhe klasn II. N kt shkall, vendoset baza
pr t nxnit sistematik. Procesi i t nxnit prqendrohet n:
njohjen dhe t kuptuarit nga nxnsit t t drejtave, detyrave dhe prgjegjsive n klas,
n shkoll dhe n familje;
prvetsimin e elementeve themelore t leximit dhe t shkrimit n gjuhn amtare dhe t
llogaritjeve numerike;
hulumtimin e mjedisit n mnyr sistematike;
prmbushjen e detyrave t caktuara, duke respektuar afatet e caktuara kohore;
prballjen vetjake dhe n grup me prvojat e ndryshme t t nxnit.
-
32
4.2.3 Shkalla e dyt: Prforcim i bazave dhe zhvillim
Kjo shkall prfshin klasat III, IV dhe V. N kt shkall nxnsit ndihmohen pr t
konsoliduar prvetsimin e bazave n lexim, shkrim, komunikim dhe teknika t t nxnit, si
baz pr zhvillim t mtejshm.
N kt shkall fmijt prballen me sfida si:
prdorimi i drejt i elementeve themelore t gjuhs amtare dhe i gjuhs angleze n
komunikimin me goj dhe me shkrim;
prdorimi i drejt i simboleve dhe i operacioneve;
shpalosja e fushave t reja t nxnies dhe thellimi i informacioneve;
zhvillimi i aftsive pr t menduar, pr t strukturuar dhe pr t orientuar zgjidhjen e
problemeve;
kuptimi i prgjegjsis pr vetveten, pr t tjert dhe pr mjedisin;
zgjerimi i burimeve t dijes;
kultivimi i pavarsis n planifikimin dhe realizimin e detyrave;
lidhja e teoris me problemet praktike;
zhvillimi i qndrimit pozitiv ndaj vetes dhe ndaj t tjerve;
qndrimi kritik ndaj zgjidhjes s problemeve.
4.2.4 Shkalla e tret: Zhvillim i mtejshm i bazave dhe orientim
Kjo shkall prfshin klasn VI dhe VII. Ajo synon thellimin e njohurive, n fushat e
ndryshme t t nxnit, duke siguruar bazn fillestare pr orientim akademik dhe pr
karrier. Nxnsit u nnshtrohen sfidave pr:
zhvillimin e mendimit abstrakt (p.sh., aftsit e larta intelektuale) q sht i
nevojshm pr t njohur botn dhe veten, si dhe pr zgjidhjen e problemeve;
njohjen m t thell t vetes, t t tjerve dhe t mjedisit natyror e shoqror;
zhvillimin e aftsive pr vetvlersim;
zhvillimin e aftsive pr komunikim efektiv, duke prfshir dhe konceptet ose
kategorit matematikore dhe shkencore;
zgjerimin e mundsive pr t komunikuar me goj dhe me shkrim n gjuhn amtare,
n gjuhn angleze dhe n gjuhn e huaj t dyt;
-
33
zhvillimin e prgjegjshmris pr pjesmarrje aktive n jetn shoqrore dhe pr
mbrojtjen t mjedisit.
4.2.5 Shkalla e katrt: Prforcim i arritjeve dhe orientim n karrier
Kjo shkall prfshin klasat VIII dhe IX. Ajo synon ti orientoj nxnsit q t marrin
parasysh mundsit e ndryshme t karriers. Ata ballafaqohen me sfida q kan t bjn me:
prdorimin e burimeve t informacionit dhe qndrimin kritik ndaj tij;
zhvillimin e interesit pr jetn publike nprmjet prfshirjes s drejtprdrejt n
veprimtari t ndryshme jashtshkollore;
prballjen me shtje t ndryshme nga jeta reale nprmjet projekteve q do t
mundsojn konsolidimin e njohurive t tyre dhe zhvillimin e mtejshm t aftsive,
vlerave dhe qndrimeve;
familjarizimin me mundsit e ndryshme t studimit dhe orientimit n karrier;
prgatitjen praktike dhe veprimtarit orientuese q u mundsojn qartsimin e aspiratave
t tyre;
prforcimin e aftsive t vetvlersimit;
prforcimin e kompetencave pr pun t pavarur, individuale dhe n grup.
4.2.6 Shkalla e pest: Zhvillim themelor i prgjithshm dhe profesional
Kjo shkall prfshin klasat X dhe XI. Ajo i ballafaqon nxnsit me studime m t thella dhe
m t specializuara, pr t qen t gatshm t vazhdojn arsimin e lart dhe/ose pr t hyr n
tregun e puns. Nxnsit prballen me sfida q mundsojn:
zhvillimin e vetbesimit;
studimin e thell dhe t specializuar, duke angazhuar aftsit pr shfrytzimin e burimeve
t ndryshme t informacionit dhe qasjen kritike ndaj t dhnave t ndryshme q prdorin;
prkushtim dhe qndrueshmri pr arritje m t larta n msim dhe prgatitje pr karrier
si dhe pr jet personale, profesionale dhe publike;
prgatitje pr t marr prgjegjsi pr jetn e tyre, pr t marr pjes aktive n jetn
shoqrore si qytetar t prgjegjshm e kompetent, si dhe pr t konkuruar me sukses n
tregun e puns;
-
34
zhvillim si individ dhe si antar t shoqris, t aft pr jet dhe pun, n mnyr q t
prballin ndryshimet e ekonomis vendore e globale dhe t msojn si t bjn zgjidhjen
e problemeve n situata t ndryshme n jetn personale dhe profesionale;
prgatitjen pr jet q t jetojn t pavarur, t prballojn sfidat dhe t shfrytzojn
mundsit q ofron shoqria bashkkohore.
4.2.7 Shkalla gjasht: Konsolidim i arritjeve dhe specializim
Kjo shkall prfshin klasn XII. Ajo shnon kalimin nga adoleshenca n fazn e pjekuris.
Programet e shkollave t mesme prgatitin nxnsit pr tu prfshir n tregun e puns.
Nxnsit u ekspozohen sfidave si:
demonstrimi i aftsive pr identifikimin e burimeve t domosdoshme t informacionit
dhe pr qasjen kritike ndaj t dhnave t ndryshme;
demonstrimi i aftsis pr vendimmarrje t pavarur dhe pr marrjen e prgjegjsive pr
zgjedhjet dhe veprimet vetjake;
demonstrimi i prkushtimit pr angazhim t vazhdueshm pr t nxn, pr studim t
mtejshm dhe/apo pr zhvillim profesional;
demonstrimi i shkathtsive pr t zhvilluar dhe pr t promovuar strategji pr
planifikimin e karriers nprmjet krkimit t shembujve dhe inovacioneve, t cilat
ndihmojn n zhvillimin e ides s siprmarrjes;
prfshirje n procesin e planifikimit t karriers vetjake.
-
35
5 Fushat e t nxnit dhe lndt msimore
Fushat e t nxnit
Fushat e t nxnit prbjn bazn e organizimit t procesit msimor-edukativ n
shkoll, pr do nivel arsimor dhe shkallt prkatse t kurrikuls.
Fushat e t nxnit:
1. Gjuht dhe komunikimi
2. Matematik
3. Shkencat e natyrs
4. Shoqria dhe mjedisi
5. Arte
6. Edukim fizik, sporte dhe shndet
7. Teknologji dhe TIK
do fush ka rezultatet e saj t t nxnit q u prkasin zhvillimit t kompetencave kye.
Fushat e t nxnit prfshijn nj ose m shum lnd apo module. Lndt dhe modulet
bazohen n rezultatet e t nxnit t prcaktuara pr do fush. Disa lnd t fushs mund t
jen pjes e disa shkallve kurrikulare.
N fushat e t nxnit, t renditura m posht, prcaktohen synimet e t nxnit, t cilat
mundsojn arritjen e kompetencave kye.
5.1 Gjuht dhe komunikimi
Fusha Gjuht dhe komunikimi u mundson nxnsve t zhvillojn dhe t prdorin gjuht si
mjete komunikimi n jetn e prditshme, si dhe n veprimtarit e tyre profesionale e
shoqrore.
Nprmjet ksaj fushe nxnsit shprehin dhe interpretojn koncepte, ide, ndjenja, fakte e
opinione me goj e me shkrim; zhvillojn aftsit pr t lexuar, shkruar, folur dhe dgjuar n
mnyr aktive dhe t qllimshme; dallojn dhe prdorin tekste t ndryshme letrare dhe jo
letrare, tekste t shtypura dhe elektronike; gjejn, krahasojn, analizojn e vlersojn
informacione t ndryshme; zotrojn njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e duhura rreth
sistemit gjuhsor; e prdorin gjuhn n mnyr pozitive dhe t prgjegjshme n marrdhniet
-
36
shoqrore; kuptojn, analizojn dhe vlersojn tekste t gjinive dhe llojeve t ndryshme
letrare, nga krijimtaria e autorve q jan prfaqsues t periudhave t ndryshme nga letrsia
shqipe dhe ajo botrore.
Kjo fush prfshin lndt: Gjuh shqipe, Gjuha e huaj e par, Gjuha e huaj e dyt.
Gjuha shqipe msohet n t gjitha shkallt e kurrikuls, nga klasa prgatitore deri n klasn
XII.
Gjuha e huaj e par fillon n shkalln e dyt dhe msohet deri n shkalln e gjasht.
Gjuha e huaj e dyt fillon t msohet n shkalln e tret (klasa e gjasht). Si gjuh e huaj e
dyt mund t jet: gjuha frnge, gjuha italiane, gjuha gjermane etj.
5.2 Matematik
Matematika prfaqsohet si fush t nxni dhe lnd msimore. Formimi matematik i
nxnsve duhet ti prgjigjet krkesave t shoqris s sotme, e cila ka nevoj pr individ t
aft n prdorimin dhe interpretimin e matematiks n nj shumllojshmri kontekstesh.
Matematika mundson zhvillimin e personalitetit t nxnsve, zhvillimin e aftsive t
tyre pr t menduar n mnyr kritike dhe pr t punuar n mnyr t pavarur e
sistematike. Ajo nxit krshrin dhe inkurajimin pr zbulime, pr marrjen e njohurive
t reja me qllim zbatimin e tyre dhe zgjidhjen e situatave problemore n jetn e
prditshme.
Nj nga aspektet m t rndsishme sht integrimi i matematiks me t gjitha fushat
dhe shtjet ndrkurrikulare me qllim q t zotrohen kompetencat kye.
Matematika msohet n t gjitha shkallt e kurrikuls. N shkalln e par dhe t dyt
trajtohet lidhja konceptuale pr numrat, figurat gjeometrike, pozitn n hapsir,
matjet dhe shkathtsit pr llogaritje dhe zgjidhje t problemeve. N shkalln e tret
dhe t katrt kjo lidhje integrohet me njohurit nga algjebra, gjeometria dhe
statistika, kurse n shkalln e pest dhe t gjasht sigurohet nj zgjerim dhe thellim i
njohurive edhe nga trigonometria, analiza matematike dhe probabiliteti. N kto
shkall matematika sht n funksion t prgatitjes s nxnsve pr studime t
mtejshme.
-
37
Nprmjet msimit t matematiks, nxnsit do t marrin njohuri mbi numrat,
hapsirn, masat dhe mnyrn e prdorimit t t dhnave (statistiks). Ata do t jen
n gjendje t kuptojn rolin e t menduarit matematik pr zhvillimin e shkencs e t
teknologjis moderne, si dhe rndsin e zbatimit t matematiks n situatat e
zgjidhjes s problemeve nga jeta reale. N kt fush, nxnsit vlersojn matematikn
n trsi si form e prshkrimit, si metod e njohjes s realitetit dhe si pjes e kulturs
njerzore e progresit shoqror.
5.3 Shkencat e natyrs
Shkenca sht veprimtari intelektuale dhe praktike q prfshin studimin sistematik t
strukturs dhe sjelljes s bots fizike dhe natyrore prmes vzhgimeve dhe eksperimenteve.
Kompetencat q kjo fush zhvillon u shrbejn individve n aspektin personal, social dhe
ekonomik.
Fusha e shkencs n arsimin parauniversitar ndihmon n formimin shkencor t gjith
nxnsve pa dallim nprmjet zhvillimit t qndrimeve, aftsive dhe njohurive shkencore t
nevojshme pr t hetuar, pr t zgjidhur problemet, pr t marr vendimet, pr t nxn gjat
gjith jets dhe pr t br pyetje e knaqur kureshtjen e tyre.
Prvojat e t nxnit nprmjet situatave t ndryshme n shkenc, u krijojn nxnsve mundsi
t shumta pr t eksploruar, analizuar, vlersuar, sintetizuar, muar dhe kuptuar marrdhniet
ndrmjet shkencs, teknologjis, shoqris dhe mjedisit, t cilt ushtrojn ndikime n jetn,
karriern dhe t ardhmen e tyre.
Nprmjet t nxnit t shkencs ata vlersojn rolin e shkencs n shtjet vendore,
kombtare dhe globale q mbshtesin zhvillimin e qndrueshm, si ato q lidhen me
shndetin, burimet natyrore, mjedisin dhe ndikimin e veprimtaris njerzore dhe dukurive
natyrore mbi t.
T nxnit n shkenc bazohet n metodn empirike, vzhgime dhe matje, si dhe n metodn
racionale, n mendimin logjik matematikor. Duke u krijuar mundsit e kryerjes s
veprimtarive praktike n mnyr t pavarur, nxnsit provojn knaqsin e zbulimit
shkencor dhe plotsojn kuriozitetin mbi botn q i rrethon. N kt mnyr, ata zhvillojn
aftsit e t menduarit kritik e krijues dhe sfidojn vetveten pr t br pyetje dhe pr t
arritur n prfundime t bazuara n t dhna dhe fakte duke prdorur metoda shkencore.
-
38
T nxnit n fushn e shkencave t natyrs n shkalln 1 dhe shkalln 2 zhvillohet sipas
qasjes s integruar t lndve: Biologji, Fizik, Kimi, Gjeografi. Gjat ktyre shkallve
nxnsit nxn pr mjedisin natyror dhe at t krijuar nga njeriu, pr marrdhniet mes
mjedisit dhe njeriut, pr metodat e krkimit shkencor q i aftsojn ata pr studimin e
dukurive natyrore.
N shkalln 3 dhe n shkalln 4, fusha e shkencave natyrore integron njohuri, shkathtsi,
qndrime e vlera nprmjet lndve: Biologji, Fizik, Kimi. N kto shkall nxnsit
zgjerojn fushs e njohjes pr dukurit m t zakonshme n jetn dhe veprimtarit e
prditshme, zhvillojn aftsit, strategjit dhe shprehit e t menduarit t nevojshme pr
hetimin shkencor dhe skicimin teknologjik, lidhin njohurit shkencore dhe teknologjike me
njra-tjetrn dhe me jetn, prdorin gjuhn dhe terminologjin shkencore, si dhe krijojn
bazat konceptuale pr t nxnit e mtejshm t shkencs.
N shkalln 5 dhe shkalln 6, shkencat natyrore zhvillohen n lnd t veanta (Fizik, Kimi,
Biologji dhe Shkenca e Toks). Fusha e shkencs n kto shkall u krijon mundsi nxnsve
q t zhvillojn nj baz solide t njohurive shkencore biologjike, kimike, fizike, t shkencs
s Toks, si dhe kompetencat pr t przgjedhur dhe integruar njohurit shkencore dhe
metodat e nevojshme n shpjegimin dhe parashikimin e dukurive, pr ti zbatuar n mnyr
krijuese ato n situata dhe rrethana t reja, si dhe pr t vlersuar natyrn dinamike t
njohurive shkencore. Nga ana tjetr, ajo u krijon mundsi atyre t vazhdojn studimet e
mtejshme dhe t prballen me krkesat e tregut t puns.
5.4 Shoqria dhe mjedisi
Fusha Shoqria dhe mjedisi i aftson nxnsit pr t qen qytetar aktiv, t informuar dhe
t prgjegjshm pr veten dhe shoqrin. Prmes ksaj fushe nxnsit zhvillojn kompetencat
e nevojshme pr t luajtur rolin e tyre si antar t nj shoqrie shumkulturore dhe
demokratike n nj bot gjithnj e m t ndrvarur. Nxnsit aftsohen t vlersojn pasojat e
ndrveprimit t shoqris me mjedisin pr t ndrmarr veprime q mbshtesin zhvillimin e
qndrueshm. Prmes ksaj fushe krijohen premisa pr t nxitur iniciativn dhe siprmarrjen.
Prmes fushs Shoqria dhe mjedisi nxnsit zhvillojn bazat e qytetaris duke siguruar
kuptimin e ligjshmris, e proceseve politike, ekonomike, shoqrore, kulturore dhe t
shtjeve q lidhen me to; zhvillojn konceptin e kohs, t vazhdimsis dhe t ndryshimit n
kndvshtrimin e marrdhnieve historike dhe zbatojn kt kuptim n analizn e pasojave t
-
39
veprimeve individuale dhe kolektive n shoqri n t kaluarn dhe sot; zhvillojn
kndvshtrimin e tyre hapsinor pr botn, pr kompleksitetin dhe ndrvarsin e vendeve
dhe rajoneve n bot.
N shkalln 1 dhe shkalln 2 nxnsit nxn rreth marrjes s vendimeve, njohin dhe kuptojn
veten e tyre, shoqrin dhe botn. N shkalln 3 dhe shkalln 4, fusha Shoqria dhe mjedisi
integron njohuri, shkathtsi, qndrime dhe vlera nprmjet lndve t tilla, si: Histori,
Gjeografi, Edukim qytetar. Shkalla dhe format e integrimit ndryshojn n varsi t niveleve
moshore, tematikave dhe shtjeve t ndryshme. N shkalln 5 dhe shkalln 6, kjo fush
realizohet nprmjet lndve: Histori, Gjeografi, Qytetari, Filozofi, Sociologji, Psikologji,
Ekonomi, duke vn theksin n zhvillimin e kompetencave prkatse kye n mnyr t
baraspeshuar.
Prvojat msimore t ksaj fushe t t nxnit i shrbejn prmbushjes s qllimeve arsimore,
si kultivimi i identitetit personal, shoqror, kombtar e kulturor.
5.5 Arte
Fusha e arteve sht pjes e rndsishme e kurrikuls, sepse studimi i tyre lidhet ngusht me
zhvillimin intelektual, emocional dhe social, kulturor t nxnsve. Ato jan pjes integrale e
jets son t prditshme, ku gjejm t mishruara aspekte t kulturs materiale, shpirtrore,
artistike, intelektuale dhe emocionale, n t ciln ndrveprojn kultura dhe shoqria.
N shkalln 1,2 dhe n shkalln 3 aspektet e t nxnit n fushn e arteve prfshijn mundsit
pr t njohur, pr t realizuar dhe pr t prezantuar pun t ndryshme artistike nprmjet
muziks, artit figurativ, krcimit dhe drams. N shkalln 3 dhe shkalln 4 zhvillohen vetm
muzika dhe arti pamor. N shkalln 5 dhe shkalln 6, n shkollat e mesme t prgjithshme
(n gjimnaze), artet zhvillohen n lnd t veanta ose si nj lnd e vetme (Histori e arteve).
Pra, artet luajn rol t rndsishm n formimin dhe zhvillimin e plot t nxnsve, duke i
ndihmuar t kuptojn, t shprehin prvojat e tyre vetjake, t kultivojn talentin e tyre, t
prvetsojn konceptet themelore pr prdorimin e teknikave apo burimeve t ndryshme
artistike; t msojn, t komunikojn, t interpretojn dhe t zhvillojn shkathtsit e tyre
artistike pr tu shprehur, si dhe t ndihmojn n ndryshimin artistik e kulturor t vetes dhe t
t tjerve.
-
40
5.6 Edukim fizik, sporte dhe shndet
Fusha e edukimit fizik, sporteve dhe shndetit n arsimin parauniversitar synon q nxnsit t
zhvillojn njohurit, shkathtsit dhe qndrimet e nevojshme, t cilat sigurojn mirqenien e
shndetit t tyre mendor, emocional, fizik dhe social, si dhe ndihmojn n prballjen me
sukses t sfidave t jets.
Kjo fush fillon t zbatohet n shkalln 1 t kurrikuls dhe sht e pranishme deri n shkalln
6. Fusha e edukimit fizik, sporteve dhe shndetit do t ofroj nj qasje e integruar t edukimit
fizik dhe sporteve, me edukatn shndetsore, q n shkalln 1 e deri n shkalln 6, duke
prfshir njohjen e mnyrave t jets s shndetshme apo mbrojtjen prej smundjeve dhe
rreziqeve prej tyre.
Edukimi fizik dhe sportiv shihet si nj mjet ideal pr promovimin e aktivitetit t rregullt fizik,
edukimin e nj stili jetese t shndetshme e aktive dhe fitimin e kompetencave t rndsishme
e t vlefshme prgjat gjith jets.
Fusha e edukimit fizik, sporteve dhe shndetit iu mundson nxnsve, zbatimin n praktik
t njohurive teknike e taktike t fituara n disiplinat sportive; zbatimin e rregulloreve teknike
t disiplinave sportive; kryerjen e kombinacioneve lvizore me prmbajtje t aftsive lvizore
baz, t manipulimit lvizor me dhe pa mjete, kryerjen e elementeve t thjeshta akrobatike;
zbatimin e rregullave t siguris gjat t ushtruarit me aktivitet fizik e sportiv; njohjen dhe
respektimin e dhnies s ndihms s par n raste t traumave q ndodhin gjat aktivitetit
fizik; zbatimin n jetn e prditshme t parimeve t Olimpizmit, Filozofis Olimpike dhe
Fair-Play-t.
Nprmjet aktivitetit fizik e sportiv, nxnsve u krijohet mundsia t marrin pjes n nj
shumllojshmri veprimtarish fizike e sportive, individualisht dhe n grup, t kuptojn
rndsin e t ushtruarit sistematik, t edukojn disiplinn, vullnetin, vetvlersimin,
konkurencn. Gjithashtu, kjo fush i ndihmon nxnsit t vlersojn sportin si alternativ
karriere n t ardhmen.
-
41
5.7 Teknologji dhe TIK
Teknologjia dhe TIK-u, gjithnj e m shum, jan duke u prdorur n shoqri dhe ekonomi.
Ato jan rruga e transformimit t mnyrs s puns, studimit, komunikimit, marrjes s
informacionit dhe ndr t tjera sht mundsi pr t kaluar n mnyr produktive kohn e lir.
Interneti dhe veanrisht teknologjit prdoren pr shum qllime nga grupe t ndryshme
nxnsish dhe ato jan gjithashtu duke prvetsuar aktivitete t reja shoqrore. Prmes
hapsirave online nxnsit mund t ken akses n burime, mund t ndjekin, ndrveprojn,
krijojn dhe ndajn me t tjert n nivel global.
Shumllojshmria dhe shkalla e prdorimit ka ndryshuar nevojn pr kompetencn lidhur me
medien dhe teknologjin. Rritja e prdoruesve t internetit forcon rndsin e tij si nj
multimedia. Nj shoqri globale e n ndryshim t shpejt krkon q, nxnsit t vlersojn
nevojn dhe domosdoshmrin e kapacitetit teknologjik, pr t gjitha aspektet e jets dhe
puns. Lndt q prmban fusha e teknologjis dhe TIK-ut jan: Teknologji dhe TIK.
Zhvillimi i kapacitetit teknologjik (nj qllim kryesor pr edukimin teknologjik) iu
mundson nxnsve t njohin mundsit profesionale m t krkuara dhe t shndrrohen n
qytetar t informuar, n nj bot q ndryshon shpejt. T gjith nxnsit duhet t bhen
pjesmarrs aktiv n t nxnit e tyre individual. Ata duhet t zhvillojn aftsit e tyre pr
zgjidhjen e problemeve, si dhe ndjenjn e prgjegjsis pr t nxnit vetjak, duke krijuar
kshtu bazat pr t nxnit gjat gjith jets.
Nse n fillim teknologjia dhe interneti shiheshin si nj burim shqetsues apo vshtirsie pr
nxnsit, sot theksi vihet n prdorimin produktiv dhe kritik n mjediset shoqrore dhe
globale t internetit.
Nxnsit zbatojn dhe i bjn t dukshme kto njohuri, shkathtsi, qndrime e vlera
nprmjet prdorimit t TIK -ut pr t krkuar dhe marr informacion nga burime on-line;
pr t menaxhuar projekte n grupe pune; pr t diskutuar dhe shkmbyer gjetjet e tyre gjat
krkimeve.
Ata arrijn t analizojn probleme; t arsyetojn dhe analizojn konceptet, lidhjet informatike
dhe proceset informatike; t formulojn dhe organizojn ide n t gjitha fushat e t nxnit.
-
42
Kompetenca digjitale, si aftsi funksionale e lexim shkrimit digjital, nxit dhe zhvillon tek
nxnsit dhe shprehi t tjera funksionale si: shprehi matematikore, shprehi komunikuese,
shprehit e t menduarit kritik dhe t zgjidhjes s problemeve, shprehi personale, shprehi pr
t punuar n grup, shprehi pr t nxn, shprehi pr t prdorur nj shumllojshmri
burimesh e instrumentesh etj.
Bazuar n kto njohuri, qndrime dhe shkathtsi q zhvillon Teknologjia dhe TIK-u tek
nxnsit, duhet t theksojm q pr avancimin m t shpejt t nxnsve n kt fush, ne
duhet ta gjejm t shtrir n t gjitha fushat e t nxnit.
N shkalln 1, kjo fush realizohet e integruar tek fushat e tjera t t nxnit. N shkalln 2,
kjo fush prfshin TIK-un dhe Teknologjin, ndrsa n shkalln 3 dhe n shkalln 4, kjo
fush prqendrohet n zhvillimin e avancuar t shkathtsive t TIK-ut tek nxnsit.
5.8 Shprndarja e kohs msimore pr fushat e t nxnit
Organizimi i kurrikuls n fusha t nxni ka n themel ndarjen dhe integrimin real t ktyre
fushave. Si i till, ky organizim mban parasysh baraspeshn ndrmjet njohurive, shkathtsive
dhe qndrimeve t secils fush t nxni, si dhe integrimin brenda dhe ndrmjet tyre.
Fushat e t nxnit
KNSA 0 KNSA 1 KNSA 2 KNSA 3
Shkalla 1Shkalla
2Shkalla
3Shkalla
4Shkalla
5/6
Klasaprgatitore
Klasa I II
Klasa III V
Klasa VI VII
KlasaVIII IX
Klasa X XII
1. Gjuht dhekomunikimi
26.3% 39.6% 34.1% 28.6% 25.8% 21.5 %
2. Matematik 21.1% 19.8% 16.3% 14.3% 12.9% 10.9%
3. Shkencat e natyrs 10.5% 4.9% 6.8% 10.7% 19.3% 17.4%
4. Shoqria dhemjedisi
10.5% 4.9% 6.8% 14.3% 16.1% 17.4%
5. Edukim fizik,sporte dhe shndet
10.5% 14.8% 12.2% 10.7% 9.7% 3.3%
6. Arte 15.8% 11.1% 10.2% 8.9% 6.5% 3.3%
7. Teknologji dheTIK1
5.3% 0% 5.4% 5.4% 3.2% 5.5%
1 Koha msimore n kt fush, n klasn prgatitore, sht vetm pr Teknologjin.
-
43
Kurrikul me zgjedhje 0% 4.9% 8.2% 7.1% 6.5% 20.7 %
-
44
6 Msimdhnia dhe t nxnit efektiv
Metodologjit msimore n arsimin parauniversitar sigurojn pjesmarrjen aktive t nxnsve
n ndrtimin e njohurive, t shkathtsive, t qndrimeve, t vlerave dhe t qndrimeve.
Metodat e msimdhnies marrin parasysh dhe plotsojn nevojat e t nxni efektiv.
Msimdhnia dhe nxnia efektive:
siguron kompetencat pr t nxnit gjat gjith jets. Aftsia pr t menduar n mnyr
kritike dhe krijuese, aftsia pr t prballuar situata problemore, pr t menaxhuar
informacionin, shprehit e puns s pavarur individuale ose n grup, vetvlersimi etj.,
jan thelbsore pr t siguruar kt lloj t nxni.
bazohet n bindjen se do nxns mund t jet i suksesshm. Msimdhnia q nxit
zhvillimin e kompetencave siguron kushtet dhe situatat e t nxnit pr t gjith nxnsit.
bazohet n njohurit paraprake t nxnsve dhe e planifikon t nxnit mbi bazn e tyre.
Njohurit paraprake t nxnsve jan kusht jo vetm pr prvetsimin e njohurive t reja,
por edhe pr realizimin e nj msimdhnieje ndrvepruese.
planifikohet pr rezultate t nxni q synojn kompetencat. Msuesi saktson rezultatet e
pritshme t nxnsve t tij mbi bazn e krkesave t gjithanshme t kurrikuls.
aftson nxnsit t prdorin njohurit. Aftsimi i nxnsve pr t prdorur njohurit dhe
shkathtsit e fituara duhet t jet synimi kryesor i procesit t msimdhnies dhe t nxnit
n shkoll.
siguron partneritetin msues-nxns n procesin e msimdhnies dhe t t nxnit. Ky
partneritet rrit motivimin e nxnsve dhe krijon klimn dhe kushtet e domosdoshme pr
shfrytzimin e njohurive dhe prvojave t nxnsve dhe msuesve.
mbshtetet n situata t nxni reale ose t ngjashme me realitetin. Ajo mundson
przgjedhjen dhe prdorimin e situatave q hasen n jetn e prditshme, q nga jeta
vetjake, familjare, shoqrore e deri tek e vendit, rajonit e m gjer.
-
45
bazohet n parimin e integrimit lndor, i cili pasqyron integrimin e dijeve njerzore, t
cilat kurrikula e zbatuar merr prsipr ti zhvilloj. N kt mnyr, msimdhnia
efektive kultivon t menduarit ndrlndor.
prshkohet nga parimi i przgjedhjes. Ajo v n prdorim forma t larmishme t
veprimtarive msimore, si: prmbajtje t veanta kurrikulare, detyra t diferencuara,
projekte, burime informacioni etj., q sigurojn realizimin e ktij parimi.
zhvillohet mbi bazn e burimeve t shumllojshme t informacionit. Qmtimi n burime
alternative informacioni, prve tekstit shkollor, sht kusht i rndsishm pr
prvetsimin m t mir t koncepteve dhe metodave dhe aftson nxnsit pr t nxn
gjat gjith jets, pr t przgjedhur informacionet n mnyr kritike.
mbshtetet n TIK. T nxnit nprmjet TIK-ut luan rol t rndsishm n metodat e
msimdhnies. Shkollat duhet t eksplorojn jo vetm mundsit e prdorimit t TIK-ut
pr t mbshtetur mnyrat e msimdhnies, por edhe hapsirat e tij, pr t krijuar mnyra
t reja e t ndryshme t nxni.
prfshin sistematikisht nxnsit n eksperimente e vzhgime, pr njohjen jo vetm t
natyrs, por edhe t shoqris.
Msuesi sht aktori kryesor i suksesit t msimdhnies. Zhvillimi i vazhdueshm profesional
i tij mbetet kusht i domosdoshm pr arritjen e rezultateve t synuara. Pr kt arsye,
kurrikula, veanrisht, ajo e arsimit baz, krkon ndryshimin e formimit fillestar t msuesve,
nprmjet rinovimit t kurrikuls s shkollave t larta e universitare dhe ndryshimin e
sistemit t formimit dhe trajnimit t msuesve.
-
46
7 Vlersimi
7.1 Kuptimi pr vlersimin. Parimet themelore
Vlersimi n arsim sht procesi gjat t cilit mblidhen t dhna dhe gjykohet pr vlern e
arritjes s nj rezultati arsimor, mbi bazn e nj kriteri t caktuar.
Qllimi kryesor i vlersimit sht marrja e vendimeve, q synojn prmirsimin e rezultateve
t t nxnit dhe vet procesin e tij. Marrja e vendimeve krkon grumbullimin e vazhdueshm
t informacionit pr t matur dhe pr t vlersuar t gjitha aspektet e procesit. Praktikat e
vlersimit kan ndikim vendimtar n procesin e t nxnit.
Vlersimi pr t nxnit (VpN). Synimi kryesor i ktij vlersimi sht t mbikqyr
prparimin e nxnsit gjat procesit t t nxnit dhe t mbledh informacion pr t lehtsuar
dhe pr t ndihmuar marrjen e vendimeve pr t prmirsuar kt proces.
Vlersimi i t nxnit (ViN). Synimi kryesor i ktij vlersimi sht t prcaktoj arritjet n
prfundim t nj detyre t caktuar, t kapitullit, t semestri etj., pr t vendosur notat dhe pr
t certifikuar nxnsit pr nxnie t mtejshme. Ai prdoret edhe pr t gjykuar efektivitetin e
t nxnit ose t programit msimor.
Vlersimi bazohet n parime t caktuara, si:
Vlefshmria
Vlersimi duhet t siguroj informacion t vlefshm pr proceset, pr rezultatet dhe pr vlerat
q zhvillohen nga nxnsit gjat procesit t arsimimit n nivele t ndryshme.
Transparenca
Nxnsit kan t drejt dhe nevoj t njihen me kriteret dhe metodat me t cilat do t
vlersohen. Kjo garanton paanshmrin e vlersimit dhe ndihmon t nxnit. Kriteret e qarta
dhe t hapura ndihmojn gjykimet profesionale, sigurojn q vendimet t shqyrtohen nga t
gjith dhe t jen t qndrueshme.
Paanshmria
Vlersimi i paanshm nnkupton vlersimin e nj rezultati t t nxnit, duke mos u ndikuar
nga karakteristikat dhe rrethanat e do nxnsi, q prfshijn: gjinin, etnin, gjuhn, racn,
-
47
rrethanat ekonomike e shoqrore, vendndodhjen, si dhe personalitetin, talentin, aftsit e
kufizuara etj.
Vlersimi trsor
Gjykimet pr prparimin e nxnsve duhet t bazohen n lloje dhe burime t ndryshme
informacioni. Informacioni i marr nga vlersimi duhet t tregoj n mnyr t besueshme,
nse nxnsi sht n gjendje t realizoj at far prshkruhet n rezultatet e t nxnit.
Integrimi i llojeve dhe burimeve t ndryshme t t dhnave t mbledhura gjat nj periudhe t
caktuar kohore dhe n situata t ndryshme sht kusht i domosdoshm pr t siguruar
gjykime t qndrueshme dhe t paanshme pr arritjet e nxnsve.
7.2 Llojet e vlersimit
Gjat vlersimit gjykohet dhe merren vendime pr prparimin e vazhdueshm dhe pr nivelin
e arritjes s rezultateve t t nxnit, t prcaktuara n Kurrikuln Brtham dhe n planet e
programet msimore. Prmes vlersimit merret informacion sa m i plot dhe trsor pr
shkalln e zotrimit dhe t demonstrimit t kompetencave nga nxnsit.
Llojet kryesore t vlersimit arsimor jan:
Vlersimi i brendshm.
Vlersimi i jashtm.
7.2.1 Vlersimi i brendshm
Vlersimi i brendshm realizohet nga msuesit dhe drejtuesit e shkolls, n veprimtarin e
prditshme msimore dhe edukative.
Ky vlersim prdor mjete t ndryshme q mundsojn nxjerrjen n pah t nivelit t zotrimit
t kompetencave, konkretisht:
gjersin dhe thellsin e t nxnit t prvetsuar;
gatishmrin pr tiu prgjigjur sfidave t nivelit dhe pr t prparuar drejt t nxnit
edhe m sfidues;
zbatimin e t nxnit n situata dhe rrethana t reja.
-
48
Vlersimi i nxnsve, prve formave t ndryshme joformale gjat gjith procesit t t nxnit,
bhet nprmjet shkalls s vlersimit q prfshin notat nga 4- 10.
Nota 4: Nj arritje q tregon performim t pamjaftueshm t njohurive dhe kompetencave.
Nota 5: Nj arritje q tregon performim minimal t njohurive t reja dhe t kompetencave.
Nota 6: Nj arritje q tregon performim t mjaftueshm t njohurive t reja dhe t
kompetencave.
Nota 7: Nj arritje q tregon performim t knaqshm t shumics t njohurive t reja dhe t
kompetencave.
Nota 8: Nj arritje q tregon performim t mir t njohurive dhe t kompetencave.
Nota 9: Nj arritje q tregon performim shum mir t njohurive dhe t kompetencave.
Nota 10: Nj arritje q tregon performim t shklqyer dhe origjinal t njohurive dhe t
kompetencave.
Vlersimi i arritjes s rezultateve t t nxnit bhet gjat dhe n fund t do viti shkollor dhe
dshmon nivelin e arritjeve s tyre nga nxnsit. N prfundimin e nj shkalle t kurrikuls
(klasa II, V, VII, IX, XI dhe XII) bhet vlersimi i nivelit t zotrimit dhe t demonstrimit t
t kompetencave nga nxnsi, sipas prcaktimit t tyre n kurrikuln brtham.
7.2.2 Vlersimi i jashtm
Me vlersim t jashtm do t kuptohet vlersimi i realizuar nga autoritetet qendrore, rajonale
e vendore t arsimit (MAS, AKP, ISHA, DAR/ZA).
Vlersimi i jashtm mund t bhet pr qllime:
Inspektimi dhe verifikimi t cilsis s vlersimit n nivel klase, shkolle apo bashkie.
Vlersimi t standardizuar n nivel arsimore
Hulumtimi.
Vendimmarrjeje n arsim n nivele, fusha, aspekte t ndryshme.
-
49
Vlersimet e standardizuara shtetrore organizohen n prfundim t nivelit arsimor. Kto
vlersime jan t prqendruara n matjen e nivelit t demonstrimit t kompetencave kye t
parashkuara pr secilin nivel.
-
50
8 Dokumentet kurrikulare
Dokumentet kurrikulare q e mundsojn zbatimin e saj n sistemin arsimor, jan:
Kurrikula e fmijris s hershme (3-6 vje);
Kurrikula brtham pr klasn prgatitore dhe arsimin fillor, arsimin e mesm t ult dhe
pr arsimin e mesm t lart;
Plani msimor, programet lndore pr shkall dhe klas, planet msimore pr fush dhe
lnd, nga klasa prgatitore deri n klasn XII;
Tekstet shkollore, materialet plotsuese t msimdhnies dhe t nxnies, udhzuesit
kurrikular, si dhe materialet didaktike e instrumentet pr vlersim.
8.1 Kurrikula brtham
Kurrikula brtham sht dokument i rndsishm i kurrikuls s arsimit parauniversitar. Ajo
miratohet nga MAS-i (pr secilin nga tri nivelet arsimore) dhe prmban orientime dhe
dispozita t detyrueshme pr t gjith nxnsit.
do kurrikul brtham prmban rezultatet e t nxnit sipas fushave dhe shkallve t
kurrikuls.
Rezultatet e t nxnit shprehin pritshmrit n raport me arritjet konkrete t matshme t
nxnsve n fund t do shkalle t kurrikuls.
Rezultatet e t nxnit sipas shkallve t kurrikuls sigurojn integrimin e fushave t
kurrikuls pr t zhvilluar kompetencat kye.
Rezultatet e t nxnit sipas shkallve t kurrikuls parashikohen t arrihen n prfundim
t shkalls. Ato paraqesin kushtin pr kalimin nga nj nivel shkollimi n tjetrin.
Hierarkia e dokumenteve kurrikulare Sistemi i rezultateve t t nxnit
Korniza Kurrikulare
Rezultatet kryesore t t nxnit q shprehin nivelin e
domosdoshm t arritjes s kompetencave kye, pas
prfundimit t arsimit parauniversitar.
-
51
Kurrikula brtham pr shkallt e
kurrikuls 1-6
Rezultatet e t nxnit q shprehin nivelin e
domosdoshm t arritjes s kompetencave kye, pas
prfundimit t do shkalle t kurrikuls.
Planet e programet lndoreRezultatet e t nxnit q arrihen n do lnd dhe n
seciln klas.
Rezultatet e t nxnit sipas shkallve t kurrikuls
Rezultatet e t nxnit t shkallve t kurrikuls shprehin krkesat themelore pr t zotruar
kompetencat kye n prfundim t nj shkalle t caktuar t kurrikuls. Ato paraqesin at q
nxnsit duhet t din dhe t bjn pas prfundimit t nj shkalle t kurrikuls dhe paraqesin
kushtin pr kalimin nga nj nivel arsimor n tjetrin.
Rezultatet e t nxnit sipas fushave t t nxnit
Rezultatet e t nxnit pr fushat e t nxnit:
Rezultatet e t nxnit sipas fushave t t nxnit sigurojn lidhjen ndrmjet lndve dhe
veprimtarive msimore pr integrimin e njohurive, shkathtsive dhe qndrimeve
nprmjet msimit t integruar t lndve. Ato nxisin qasje t bazuar n kompetenca dhe
shrbejn si piknisje pr hartimin e planeve dhe programeve lndore, si dhe integrojn
lndt dhe veprimtarit msimore t nj fushe t nxni.
8.2 Plani msimor dhe programet sipas lndve
Plani msimor sht dokument zyrtar i rndsishm i politiks arsimore. N planin msimor
prcaktohen fushat e t nxnit, lndt dhe shprndarja e kohs msimore. Hartuesit e planit
msimor sigurojn q plani msimor:
mundson realizimin e parimeve dhe synimeve arsimore t prshkruara n Kornizn
Kurrikulare;
ruan baraspeshn ndrmjet tradits pozitive dhe risive rajonale dhe/ose botrore;
siguron koherencn kurrikulare vertikale dhe horizontale t kurrikuls.
Krahas rezultateve t t nxnit, programet lndore prmbajn:
njsit tematike msimore;
-
52
udhzimet metodike pr realizimin e njsive tematike/msimore;
mundsit e organizimit t prvojave msimore gjat nj viti shkollor;
materialet didaktike, burimet dhe mjetet ndihmse.
T gjitha dokumentet e kurrikuls hartohen n prputhje me parimet themelore t saj.
8.3 Udhzuesit kurrikular
Udhzuesit kurrikular ndihmojn n zbatimin e unifikuar t politiks kurrikulare n t gjitha
fazat e zbatimit t saj.
-
53
Fjalorth i terminologjis kurrikulare
TERMAT SHPJEGIMI
Aftsi Kapacitet i lindur ose i fituar q e lejon personin t ndrtoj njohuri, pr tvepruar me sukses n situata t caktuara.
Arsim
Veprimtari themelore e institucioneve arsimore q siguron krijimin dheshndrrimin e njohurive; prsosjen e kompetencave gjat gjith jets;zhvillimin vetjak; zhvillimin dhe shndrrimin e kulturs.
Rezultat i nxnies s qllimshme, t planifikuar dhe t organizuar n mnyrformale dhe joformale.
Arsim formalArsim i qllimshm, i institucionalizuar, i planifikuar, i strukturuar nmnyr hierarkike, q fillon me arsimin parashkollor dhe vazhdon deri narsimin pasuniversitar.Rezultatet dhe kualifikimet e fituara n arsimin formal njihen nprmjetcertifikatave dhe diplomave.
Arsim joformal
Arsim i qllimshm, i planifikuar, i institucionalizuar, alternativ dheplotsues i arsimit formal, n kuadr t t nxnit gjat gjith jets. Arsimijoformal mund zhvillohet brenda ose jasht institucioneve arsimore dhe iushrben personave t t gjitha moshave. Pr programet e arsimit joformalmund t jepet ose jo certifikat, e cila nuk sht e barasvlershme mekualifikimet formale.
Arsim i detyrueshm (shih: Arsim baz)
Arsim bazTrsia e njohurive dhe kompetencave q
top related