rizal with the world

ANG DAIGDIG NOONG PANAHON NI RIZAL

Ang kasaysayan ay maraming maisasaad na pangyayari at pagbabagong naganap noong panahong si Rizal ay namulat sa daigdig.

Sa iba’t ibang bahagi ng mundo, lubhang mahahalaga ang naganap na may kinalaman sa nagiging magulong takbo ng buhay at kasaysayan ng mga tao at bansa.

A. ASYA: Blg.-19th century-Timog Asya-may malalakas na bansang EUROPEO:

Portugal Inglatera Olanda Estados

Unidos Pransya Espanya

Prinsepe Henry ng Portugal- “Manlalakbay Dagat”

Naitatag ng Portugal ang kanyang kolonya sa gawing silangan ng kapuluang Timor

Natira – nagawi – Olandes at Ingles.

PANANAKOP NG PORTUGAL

Prince Henry the Navigator

PANANAKOP NG INGLATERA

Victoria (Alexandrina Victoria; 24 May 1819 – 22 January 1901) was the monarch of the United Kingdom of Great Britain and Ireland from 20 June 1837 until her death. From 1 May 1876, she used the additional title of Empress of India.

1815-LUMAKI-POPULASYON-Gran Britanya bunga ng Rebolusyong Industrial.

PANANAKOP NG INGLATERA

Hinangad ng Inglatera – palawakin - kapangyarihan sa pamamagitan ng pagsakop sa mahihinang bansa sa Asya.

BORNEO (Sarawak) Sir James Brooke

– unang nagtungo sa Silangan sa lihim ng paglilingkod sa English East India Company.

Ekspedisyon – patungo - Borneo - napasailalim ng Britanya.

Mamamayan – ipinaglaban ang kalayaan. James, Rajah of Sarawak, KCB (born James Brooke; 29 April 1803 –

11 June 1868) was the first White Rajah of Sarawak. 

INDIYA

Ang dating malakas - emperyong Mogul – katapusan – huling bahagi – 19th century

Madaling nasakop – Ingles – Indiya

Subalit sa hindi magandang pagtingin ng mga sumasakop sa nasasakupan at sa pagpupursigi ni MAHATMA GANDHI nakamit din ang kalayaan.

BURMAAng pagpasok ng

kabihasnang kanluran sa Burma ay naganap sa pamamagitan ng pakikitungo ng mga Ingles.

Lumawak-kapangyarihan ng bansang ito, bunga ng pakikipagtagisan ng lakas ng (English East India Company) at mga pamahalaan ni Alaungpaya ng Burma.

Patuloy-lumaban-Burmes-Ingles-ngunit wala silang lakas pumigil sa kapangyarihan ng Britanya.

Alaungpaya (Myanmar: "The Victorious"), also spelled ALAUNG PHRA, ALOMPRA, or AUNGZEYA (b. 1714, Moksobomyo [Shwebo], Myanmar--d. April 13, 1760, Kin-ywa, Martaban province, Myanmar), king (1752-60) who unified Myanmar (Myanmar) and founded the Alaungpaya, or Konbaung, dynasty.

PENINSULA NG MALAY AT SINGAPORE Sir Thomas Raffles -

nagbukas-pintong lupaing Malay sa Inglatera.

1819 – nakuha - Raffles ang Singapore at nagsimula-pagkakaroon ng kapangyarihan ng mga Ingles sa pook na ito.

Sir Thomas Stamford Bingley Raffles, FRS (6 July 1781 – 5 July 1826) was a British statesman, best known for his founding of the city ofSingapore (now the city-state of the Republic of Singapore). He is often described as the "Father of Singapore". 

TAILANDYA King Maha

Mongkut - ang naghahari sa bansang ito ng panahong si Rizal ay isilang.

Britanya at Pranses – naghangad sumakop nito subalit ang pangyayaring to ay naiwasan sa mahusay na pamamaraan ng hari.

PANANAKOP NG OLANDA

Mga kahariang nasa ilalim ng Olanda

Sumatra Celebes Burma Borneo Java

Cornelis de Houtman (2 April 1565 – August 1599), was a Dutch explorer who discovered a new sea route from Europe to Indonesia and managed to begin the Dutch spice trade.

Lubos na nahirapan-Olandes-paghihimagsik ng mamamayan.Sa kanilang nasasakupan-ipinairal-nila pamamaraang kultura-nagpahirap-tao.

The submission of Prince Diponegoro to General De Kock at the end of the Java War in 1830

PANANAKOP NG PRANSYA

INDO-TSINA

HARING NAPOLEON III- (nasa ilalim-kamay) Pransya- noong panahong si Rizal ay isilang.- naghangad matatag-emperyo-silanganLouis-Napoléon Bonaparte (20 April 1808  – 9 January

1873) was the President of the French Second Republic and as Napoleon III, the ruler of the Second French Empire.

Nagsimula ang pananakop ng mga Pranses ng ang isang Dominikong Obispo ng Tonkin na isang Kastila ay pinatay ni Emperador TU DUC ng Annam.

Dahil dito’y nagkaroon ng mabuting dahilan ng pakikialam ng Pransya sa Indo Tsina.

Indo-China conquest

1850 - sinakop ng Pranses ang Tourane, Saigon at Beinhoa.

Ito ay naging hudyat ng emperyalismo ng mga Pranses sa Timog ng Asya.

Ang kaharian ng Cambodia, Vietnam, at Laos ay napasailalim na rin ng Pransya.

IBA PANG BANSA SA ASYA:

Tsina-1856-nagdigma-Ingles at Intsik

Pumanig-Pranses-Ingles

Intsik-nagapi-kaya’t-pamilyang Manchu ay lumikas sa Jehol.

Bunga ng digmaang ito, ang Kowloon ng Hongkong ay naidugtong sa Inglatera.

ARROW WAR (1856-1860)Chinese Officials Arrest the Crew of the British Ship "Arrow" as Pirates sparking off the War

Suliraning Panloob ng Tsina: Dahil sa rebelyong

TAIPING – nakapanghina sa kanyang pakikitungo sa kanyang kapanalig na bansang Europeo.

Sa kaligtasan-rebelyong Tai Ping-namatay-Emperador ng Manchu-5 yrs. old- anak-TUNG CHIH

--naiwang tagapagmana ng trono.

The Tongzhi Emperor (Tung-chi; 27 April 1856 – 12 January 1875), born Aisin-Gioro Dzai Šun, was the tenth emperor of the Manchu-led Qing Dynasty, and the eighth Qing emperor to rule over China, from 1861 to 1875.

TSU-HI-ina-gumanap sa tungkulin ng batang emperador

--isang babaeng punong-puno ng sigla at kapangyarihan naging patnubay.

Tsina-loob-50 taon ng pamahalaang Manchu. Empress Dowager Cixi [tG sʰɨɕi]

(Chinese: 慈禧太后 ; pinyin: Cíxǐ Tàihòu; Wade–Giles: Tz'u-Hsi T'ai-hou) (29 November 1835 – 15 November 1908), of the Manchu Yehenara clan, was a powerful and charismatic figure who became the de facto ruler of the Manchu Qing Dynasty in China for 47 years from 1861 to her death in 1908.

HAPON --kasalukuyan-

umiiral-pamahalaang military (SHOGUNATE) ng isilang si Rizal.

--Ngunit nakapagbabago sa kalagayan sa bansa

The Tokugawa Shogunate (1600-1867) which was established and ruled by Tokugawa Ieyasu and  based in Edo which is present day Tokyo.

Komodor Perri - nagbukas ng pintuan sa bansang Hapon sa pakikipagkalakalan

Estados Unidos

Olanda Russia Inglatera Pransya

Matthew Calbraith Perry (April 10, 1794 – March 4, 1858) was the Commodore of the U.S. Navy and served commanding a number of US naval ships. He played a leading role in the opening of Japan to the West with the Convention of Kanagawa in 1854.

Ito ay hindi minabuti ng panginoon ng estado – Hapon - kaya’t - hidwaan ang iba’t iba - pinuno.Hindi nagtagal sa ganitong kalagayan, muling nanumbalik ang kapangyarihan ng emperador. Dito nagsimula ang Hapon sa pagiging maunlad at makabagong bansa.

The Meiji emperor moving from Kyoto to Tokyo.

Emperor Meiji of Japan (1852-1912)

Matahimik-noong panahon-Rizal-katatapos pa lamang noon ng digmaang Crimean at digmaang Austria at Sardinia.

B. EUROPEA:

Sa panahong ito, nakilala at nabalita ang mga sumusunod na pinuno ng malalaking bansa:

Reyna Viktoria ng Inglateria

Viktor Manuel II-Italya Alexander III-Russia Napoleon III-Pransya Bismark-Prusya Papa Pius IX-

simbahang Katoliko-Roma

Konseptong Nasyonalismo at Liberalismo-unti-unting nagkaroon-malaking impluwensya sa isipan at gawain ng mga tao-iba’t ibang panig ng daigdig.

Malayang makikilahok-sa mga gawain ng pamahalaan para sa kabutihan ng lipunan at pangkabuhayan ng maraming tao.

1860-Estados Unidos-naharap sa napakamaselang kalagayan-(suliranin:populasyong Itim ng Amerika)

C. ESTADOS UNIDOS:

Simon Legree and Uncle Tom: A scene from Uncle Tom's Cabin, history's most famous abolitionist novel

After-halalan: 7

estado sa katimugan ang tumiwalag sa union sa pangunguna ng Timog Carolina.

Pamumuno sa bansa – nagsimula din – ang Digmaang Sibil sa Amerikano.

D. ESPANYA:

Magulo-Espanya:

himagsikan digmaang sibil pag-iiringan ng

iba’t ibang pangkat

1868 - Reyna Isabel II - sapilitang naalis sa trono nagwagi-Kastilang liberal

Francisco Serrano -pansamantalang puno - tapos – 1 Saligang Batas, 1869 – nabuo

Amadeo I – anak ni Haring Viktor Emanuel ng Italya inihandog sa kanya

Isabella II (10 October 1830 – 10 April 1904) was the only female monarch of Spain in modern times.

Amadeo I (30 May 1845 – 18 January 1890) was the only King of Spain from the House of Savoy.

Francisco Serrano y Domínguez, 1st Duke of la Torre Grandee of Spain, Count of San Antonio (17 Dec 1810 – 25 Nov 1885) was a Spanish marshal and statesman. He was Prime Minister of Spain and regent in 1868-1869.

Ginawa – makalaya – katahimikan, ngunit Nagbigay daan- Pamahalaan Republika na hindi

rin nagtagal Dahil nilusob – Hen. Pania at hinirang – Alfonso XII -

anak ni Reyna Isabel

Alfonso XII (Madrid, 28 November 1857 – El Pardo, 25 November 1885) was king of Spain, reigning from 1874 to 1885, after a coup d'état restored the monarchy and ended the ephemeral First Spanish Republic.

Muling nagkaroon ng katahimikan: Saligang Batas – ibinigay ang

karapatang magkaroon ng kinatawan ang Cuba at Puerto Rico sa Cortes ng Espanya – except – Pilipinas

Namatay si Alfonso – 1885 – Maria Cristina – nagiging Reyna – Espanya

Maria Christina of Austria (21 July 1858 – 6 Feb 1929) was Queen consort of Spain as the second wife of King Alfonso XII of Spain. She was regent of Spain during the minority of her son Alfonso XIII and the vacancy of the throne before between her husband's death and her son's birth.

Itutuloy…