ruchu drogowego w opracowaniach ochrony · strategiczna analiza porównawcza wpływu nowej drogi...

PROBLEMATYKA BEZPIECZEŃSTWA

RUCHU DROGOWEGO W

OPRACOWANIACH OCHRONY

ŚRODOWISKA

Prof. dr hab. inż. Stanisław Gaca

Politechnika Krakowska

Wydział Inżynierii Lądowej

Katedra Budowy Dróg i Inżynierii Ruchu

III Międzynarodowa Konferencja Naukowo – Techniczna

TRANSEIA

„Oceny oddziaływania na środowisko w budownictwie komunikacyjnym”

1. Bezpieczeństwo ruchu jako jedno z

kryteriów projektowania dróg

2. Wymagania bezpieczeństwa ruchu w

dotychczasowej praktyce planistycznej i

projektowej

3. Narzędzia zarządzania bezpieczeństwem

ruchu drogowego i ich powiązanie z

ocenami oddziaływania na środowisko

PODSTAWOWE WYMAGANIA TECHNICZNE I

FUNKCJONALNE W ODNIESIENIU DO

INFRASTRUKTURY DROGOWEJ

Sprawność ruchu

Bezpieczeństwo

Minimalizacja oddziaływań na środowisko

Spełnianie zakładanych funkcji społeczno-gospodarczych

Koszty: budowy, eksploatacji, użytkowników (minimalizacja kosztów)

Podane kryteria mogą być konkurencyjne

Jeśli nie jest możliwe równoczesne spełnienie

podanych kryteriów, to jakie są granice kompromisu?

PRAWNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA RUCHU

Fragment obowiązującego Prawa budowlanego

(tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1332)

jako dopełnienie formalnych przepisów techn.-budowlanych

Art. 5.

1. Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne

części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami

budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany

okres użytkowania, projektować i budować w sposób

określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych,

oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając:

…….. bezpieczeństwo użytkowania…….

KODEKS URBANISTYCZNO-BUDOWLANY

Art. 65.

§ 2. Obiekty budowlane projektuje się i wykonuje w

sposób odpowiadający warunkom technicznym oraz

zasadom wiedzy technicznej w szczególności

dotyczącym:

1) nośności i stateczności konstrukcji;

2) bezpieczeństwa przeciwpożarowego;

3) higieny i zdrowia;

4) ochrony środowiska, zabytków, dóbr kultury

współczesnej oraz krajobrazu;

5) bezpieczeństwa użytkowania i dostępności

obiektów;

6) ochrony przed hałasem;7) oszczędności energii i izolacyjności cieplnej.

USTAWA z dnia 3 października 2008 r.

o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa

w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko

(Dz. U. z 2017 r. poz. 1405, 1566)

Art. 62a. 1. Karta informacyjna przedsięwzięcia powinna zawierać

podstawowe informacje o planowanym przedsięwzięciu,

umożliwiające analizę kryteriów, o których mowa w art. 63 ust. 1,

lub określenie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na

środowisko zgodnie z art. 69, w szczególności dane o:

……..

10) wpływie planowanej drogi na bezpieczeństwo ruchu

drogowego w przypadku drogi w transeuropejskiej sieci

drogowej,

Art. 62. 1. W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na

środowisko określa się, analizuje oraz ocenia:

1) bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na:

a) środowisko oraz ludność, w tym zdrowie i warunki życia

ludzi,

………

OPIS I ANALIZY STANU BRD W KONTEKŚCIE JEGO PROGNOZ

Wypadek – nagłe zdarzenie wywołane przyczyną

zewnętrzną i pozostające w związku z wykonywana

czynnością

Zdarzenie: incydent – konflikt – kolizja – wypadek

Incydent – skutek nietypowego zachowania się

człowieka w ruchu drogowym

Konflikt – zdarzenie zmuszające uczestnika ruchu do

gwałtownego manewru w celu uniknięcia kolizji lub

wypadku

Kolizja – zdarzenie drogowe o skutkach materialnych

bez ofiar w ludziach

Wypadek – zdarzenie drogowe z ofiarami w ludziach

Narażenie na ryzyko – parametry charakteryzujące poziom odniesienia dla przyjmowanych wskaźników ryzyka lub konsekwencji wypadków

Konsekwencje zdarzeń drogowych – ofiary, ciężkość wypadków, koszty zdarzeń drogowych

CiZiWi PPRLW Bezpieczeństwo należy traktować jako pojęcie

przeciwne do pojęcia ryzyka, tj. brak ryzyka lub

ochrona przed ryzykiem

BRD W PRAKTYCE PLANISTYCZNEJ I PROJEKTOWEJ

„Przepisy + wiedza + procedury = PROJEKT”

• wymagania brd są podstawowym kryterium formułowania przepisów technicznych

• sposób korzystania z przepisów technicznych zależy od projektanta i jego wiedzy – suma elementów formalnie zgodnych z przepisami nie zawsze prowadzi do poprawnych rozwiązań z uwagi na brd

• procedury kontrolne i sposób ich realizacji powinny być, lecz nie są w wystarczającym stopniu zorientowane na ocenę potencjalnego wpływu projektu na brd

Typowe błędy rozwiązań istniejących (wybrane)

1. Brak hierarchicznej struktury sieci dróg/ulic - nadmierna

dostępność do dróg

2. Błędy rozwiązań skrzyżowań i ich oznakowania

3. Niedostateczne zabezpieczenie ruchu pieszego wzdłuż

dróg

4. Niewłaściwe lokalizacje przejść dla pieszych i przystanków

autobusowych

5. Ograniczenia widoczności na drogach (w tym

niedostateczna możliwość wyprzedzania)

6. Przekroje dróg i ulic niedostosowane do pełnionej funkcji

(nadmierna prędkość, zagrożenia dla pieszych)

7. Zła lokalizacja miejsc postojowych

8. …………………

9. …………………

POTENCJALNE PRZYCZYNY BŁĘDÓW

PLANISTYCZNYCH I PROJEKTOWYCH

Niewłaściwe zastosowanie (interpretacja) przepisów

technicznych, braki wiedzy projektantów

Stosowanie przepisów zawierających „niewłaściwe”

sformułowania

Ignorowanie przepisów technicznych lub świadome

stosowanie odstępstw

Brak w przepisach technicznych istotnych

uwarunkowań bezpieczeństwa

Koncentracja uwagi w procesie projektowania na

sprawach ekonomicznych, realizacyjnych i ochrony

środowiska z drugorzędną wagą bezpieczeństwa

ruchu

GRUPY DZIAŁAŃ ODNOSZĄCYCH SIĘ DO

INFRASTRUKTURY I SŁUŻĄCYCH POPRAWIE BRD

1. Doskonalenie przepisów projektowania i związanych

z nimi szczegółowych instrukcji, przewodników oraz

katalogów

2. Doskonalenie wiedzy planistów/projektantów i

wprowadzanie przez nich „nowych” rozwiązań

organizacji ruchu

3. Identyfikacja miejsc koncentracji wypadków i ich

eliminacja

4. Wprowadzanie nowych narzędzi zarządzania brd,

zwłaszcza metod oceny oddziaływania dróg na

bezpieczeństwo ruchu i audytu bezpieczeństwa

ruchu

Narzędzia ujęte w Dyrektywie 2008/96/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie

zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej

1. Ocena wpływu na bezpieczeństwo ruchu

drogowego projektów infrastruktury

2. Audyty bezpieczeństwa ruchu drogowego

projektów infrastruktury

3. Klasyfikacja ze względu na bezpieczeństwo oraz

zarządzanie siecią drogową w użytkowaniu

4. Kontrole bezpieczeństwa

Zarządzanie bezpieczeństwem infrastruktury drogowej – działania prewencyjne i naprawcze

„OCENA WPŁYWU NA BEZPIECZEŃSTWO RUCHU

DROGOWEGO PROJEKTÓW INFRASTRUKTURY”

strategiczna analiza porównawcza wpływu nowej drogi

lub istotnej modyfikacji istniejącej sieci na poziom

bezpieczeństwa sieci drogowej

wskazuje na względy bezpieczeństwa ruchu

drogowego, które przyczyniają się do wyboru

zaproponowanego rozwiązania

dostarcza wszystkich istotnych informacji

niezbędnych do analizy kosztów i korzyści

poszczególnych wariantów podlegających ocenie

Zaleca się stosowanie oceny najwcześniej jak to jest

możliwe (Studium korytarzowe.., STEŚ)

Specyfika oceny wpływu na brd projektów infrastruktury – uwzględnienie łącznie projektowanej drogi i sieci dróg

współpracujących

SZCZEGÓŁOWE CELE OCENY WPŁYWU NA BRD

odrzucenie wariantów nie spełniających

podstawowych standardów bezpieczeństwa ruchu

drogowego

wykonanie rankingu wariantów uwzględniających ich

wpływ na funkcjonowanie sieci dróg na obszarze

wpływu

dostarczenie danych o bezpieczeństwie ruchu

drogowego do uwzględnienia w ocenie wpływu

planowanej drogi na środowisko i koszty

uwzględnienie aspektu bezpieczeństwa ruchu

drogowego w analizie wielokryterialnej wyboru

najbardziej korzystnego wariantu

Analizy i

prognozy ruchu

Wnioski

Analiza wielokryterialna

Projekt wstępny Oszacowanie

kosztów

Ocena BRDAnaliza kosztów

i korzyści

Analiza wpływu

na środowisko

(Studium korytarzowe wraz z analizą wielokryterialną)

GP

Rozwiązania służące minimalizacji

oddziaływań środowiskowych

Potencjalny wpływ na bezpieczeństwo

ruchu drogowego

Oddalenie dróg klasy GP i wyższych od

skupisk ludzkich

Korzystny – eliminacja konfliktów z ruchem

lokalnym, brak pieszych

Omijanie obszarów „wrażliwych”

Neutralny

Korzystny – minimalizacja konfliktów

Niekorzystny – w przypadkach nadmiernego

wydłużania drogi

Ochrona w otoczeniu dróg z uwagi na

siedliska zwierząt – ogrodzenia, przepusty,

przejścia dla zwierząt

Korzystny - eliminacja zdarzeń drogowych z

udziałem dzikich zwierząt

Ograniczenie emisji spalin i hałasu - płynny

przebieg drogi i ograniczanie jej pochyleń

Korzystny – jednorodność geometryczna drogi,

dobre warunki widoczności itp.

Wpisanie w krajobraz – powiązanie trasy i

niwelety z topografią terenu, zieleń w

otoczeniu drogi, nasypy i wykopy

Korzystny/niekorzystny – w zależności od

szczegółowych rozwiązań (parametrów

technicznych)

Ograniczenie ingerencji w teren

(ograniczanie zajęcia terenu)

Neutralny/niekorzystny – stosowanie

granicznych parametrów technicznych

Stosowanie urządzeń ochronnych w

otoczeniu drogi

Neutralny/Korzystny

Niekorzystny – fizyczne przeszkody,

ograniczenia widoczności

UWAGI DO OCEN WPŁYWU NA BRD:1. Formalne ograniczenie do dróg sieci TENT i dróg

współfinansowanych ze środków UE – osłabia to znaczenie

kryterium brd w fazie planowania

2. Możliwość eliminowania z analiz wariantowych rozwiązań

nie spełniających podstawowych standardów brd (?)

3. Istotna i pozytywna rola w analizach kosztów i korzyści

4. Rozszerzenie analiz na sieć współpracującą ale z

ograniczonymi skutkami w zakresie wprowadzania środków

poprawy brd na tej sieci

5. Możliwość wyboru wariantu najlepiej spełniającego

wymagania bezpieczeństwa ruchu drogowego i

minimalizującego społeczne koszty wypadków

6. Duża wrażliwość na stosowane modele prognozowania

miar brd - z reguły modele o dużym stopniu uogólnienia w

ograniczony sposób opisujące szczegółowe rozwiązania

drogowe, konieczność aktualizowania i rozwoju modeli

ROLA AUDYTU W PROJEKTOWANIU

POTENCJALNIE BEZPIECZNYCH DRÓG – eliminacja

zagrożeń brd na etapie projektowania

koncepcyjnego i szczegółowego

„Audyt bezpieczeństwa ruchu drogowego” oznacza

niezależną, szczegółową, systematyczną i techniczną

kontrolę pod względem bezpieczeństwa cech

konstrukcyjnych projektu infrastruktury drogowej,

obejmującą wszystkie etapy od projektowania do

początkowej fazy użytkowania

Niezależny audytor (zespół audytorski), wykorzystując

wiedzę z zakresu bezpieczeństwa ruchu, dokonuje

oceny projektu i wykonuje raport zawierający ocenę

potencjalnego wpływu projektu na bezpieczeństwo

ruchu i formułuje wnioski dotyczące zmian

WYKORZYSTANIE WYNIKÓW AUDYTU BRD

JEST SZANSĄ NA:

- eliminację z planów i z dokumentacji projektowej

elementów powodujących zagrożenie wypadkowe

- wprowadzanie elementów redukujących

ewentualne zagrożenia

Audyt zmierza do budowy rozwiązań tak

bezpiecznych, jak to jest możliwe przy danych

nakładach, uwarunkowaniach i obecnej wiedzy nt.

przyczyn powstawania wypadków

Czy praktyka potwierdza takie oczekiwania?

Wynik wyrywkowej oceny 31 sprawozdań z

audytu brd na drogach krajowych – ocena

zorientowana na zagrożenia brd

identyfikowane przez audytorów

Główne problemy opisywane w ocenie ogólnej Problemy opisywane w ocenie szczegółowej

Ubytki elementów odblaskowych na jezdni,

doświetlenie przejścia na DK 92oBrak uwag

Brak urządzeń dla ruchu pieszego i rowerowego –

rozcięcia istniejących ciągów

Przejezdność, niedostosowanie rozwiązania

skrzyżowania do struktury kierunkowej ruchu;

wydłużenie dróg pieszych

Bariery ochronne, wjazdy awaryjne, zakończenia

barier; powiązanie oznakowania z odcinkiem

sąsiadującym; wyjścia awaryjne; plan warstwicowy

Przejezdność; brak zabezpieczeń barierami w

rejonie występowania stałych przeszkód (bramy,

ekrany akustyczne); MOP – duże prędkości na

wjazdach i w obrębie MOP

Ruch pieszych; przejezdność; wjazdy awaryjne; Bariery; konstrukcje wsporcze; oświetlenie;

Brak danych o do oceny poprawności przechyłek,

długości dodatkowych pasów i odcinków

przeplatania; zjazdy awaryjne

Poszerzenia na łukach; bariery; brak rowu

odwadniającego (?); pochylenia poboczy

gruntowych

Kontrola widoczności; przejezdność; oświetlenieZjazdy publiczne w strefie oddziaływania zjazdu z

DK1; oznakowanie kierunkowe

Przejezdność; widoczność; osłony

przeciwolśnieniowe; bariery ochronne;

Braki oświetlenia np. w rejonie rond; lokalizacja

oznakowania i urządzeń ITS

Wynik wyrywkowej oceny 31 sprawozdań z audytu brd na drogach krajowych -

ocena zorientowana na zagrożenia brd identyfikowane przez audytorów

Lokalizacja i dobór barier; słupy oświetleniowe

jako przeszkody; wybór typu skrzyżowaniaRozwiązania zjazdów indywidualnych

Szerokości zjazdów publicznych i

indywidualnych; oświetlenie

Brak uwag zapisanych w formie potencjalnych

zagrożeń – są tylko zalecenia

Trasowanie – czytelność przebiegu drogi; bariery

i słupy w polu widoczności; odwodnienie w

strefie ramp; zabezpieczenie zbiorników

retencyjnych

Nieskuteczne wyłączenie powierzchni z ruchu –

separatory; ograniczenia widoczności na

dojeździe z łącznicy; oznakowanie, bariery, słupy

w polach widoczności; „powiązanie” ze stanem

istniejącym – ciągłość i jednolitość rozwiązań

Brak uwag w opisie

Lokalizacja i dobór barier ochronnych; problem

parametrów barier; oświetlenie; widoczność w

obrębie łącznic i na wjazdach; widoczność na

skrzyżowaniach, w tym ograniczenia

powodowane barierami; odwodnienie ramp

drogowych; ruch pieszy i rowerowy

Nieskuteczne odwodnienie; ograniczenia

czytelności oznakowania i jego skuteczności

Brak osłon energochłonnych; lokalne zastoiska

wody; niezabezpieczone przeszkody w otoczeniu

drogi; brak zabezpieczeń ruchu rowerowego i

pieszego na dedykowanych ciągach i drogach

dojazdowych

Odwodnienie ramp drogowych; błędy

oznakowania

Błędy oznakowania – niewłaściwe lub braki, w

tym ograniczenia prędkości

UWAGI DO AUDYTU BRD - czynniki

ograniczające jego skuteczność

1. Formalne traktowanie obowiązku audytu brd tylko w

odniesieniu do sieci dróg TENT

2. Zbyt późne fazy projektowania poddane audytowi brd

3. Ograniczenia możliwości wprowadzania

wnioskowanych w wyniku audytu brd zmian -

powodowane ustaleniami z wcześniejszych faz

planowania i projektowania

4. Odrzucanie uwag z audytu z powodu „zagrożenia”

konieczności powtarzania już zakończonych

procedur planowania lub z obawy o skutki terminowe

i ekonomiczne wprowadzanych zmian (odrzucenie

uwag przez zleceniodawcę audytu)

UWAGI KOŃCOWE

1. Bezpieczeństwo ruchu drogowego powinno być traktowane jako kryterium równorzędne z innymi kryteriami wyboru wariantu projektowanej drogi

2. W procesie planowania i projektowania dróg celowe jest uwzględnianie zarówno oceny wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego projektów infrastruktury, jak i audytu brd

3. Wprowadzone Dyrektywą 2008/96/WE narzędzia zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej powinny być stosowane powszechnie, także w odniesieniu do dróg innych niż sieć TENT

DZIĘKUJĘ

sgaca@pk.edu.pl