seminar ski konacno visoka renesansa

Univerzitet Donja Gorica

Fakultet umjetnosti

VELIKE UMJETNIČKE EPOHE

Visoka renesansa u Italiji, 1495-1520. Godine

Profesor:Tonko Maroević

Asistent:Aleksandra Vuković

Student:Jelena Radusinović

09/020

Leonardo Da Vinci (1452-1519) Michelangelo di LodovicoBuonarroti Simoni (1475 –1564)

Rafaelo Sancio (1485-1520)

Visoka renesansa u Italiji

Početkom XV vijeka u Italiji je razvitak gradskog života dostigao vrhunac, tako da je u tim uslovima,sa odgovarajućim jačanjem značaja individue i svijeta u kome ona živi, došlo do velikog pokreta kojije potom zahvatio i ostale evropske zemlje. Taj pokret koji nazivamo Renesansom, u Italiji je bionaročito jak, jer su u njoj trajala žarišta stare, originalne kulture na kojima se razvilo velikointeresovanje za klasičnu literaturu, likovne umjetnosti i arhitekturu. Ljudi koji su se interesovali zaove studije, t.zv. humanisti, svojom orijentacijom ka klasičnoj civilizaciji i kulturi doprinjeli su jačanjusklonosti i smisla za jedno vrijeme koje je bilo individualističko i svetovno. U pogledu na umjetnost,period Renesanse, naročito Rane, bio je vrijeme eksperimenata: vrše se pokušaji da se razvija iusavrši tehnika: umjetnici XIV i XV vijeka šire svoja znanja, usavršavaju svoje lične darove uorganizovanom renesansnom ateljeu što im omogućuje da zadovolje težnje za pretstavljanjem novogčovjeka u novim okolnostima života.

U umjetnosti Renesansa znači zainteresovanost za prirodu, za sam život: na početku XV vijekaRenesansa je u Italiji dala svoja prva djela u kojima se zapaža da se umjetnost ne bavi više jedinopretstavljanjem religioznih tema, da ne služi samo interesima crkve kao u srednjem vijeku, već da sečesto obraća svakodnevnom životu za sadržinu i inspiraciju svojih djela, u čemu se približujetežnjama antičke umjetnosti. U ovo vrijeme umjetnici su počeli da se zanimaju za ljudsko tijelo, da gastudiraju i nago pretstavljaju. Oni se odlikuju kao majstori portreta, vrlo realističkih, sa punomslobodom stavova, pokreta i unutrašnjeg života, a usto su pokazali mnogo spremnosti da prihvatenova iskustva nauke u oblasti perspektive, geometrijskih zakona po kojima se predmeti i tijelaprojektuju u prostoru i dobijaju svoj položaj u njemu, smanjujući se u veličini ukoliko se povlače udubinu slike. Pored perspektive koja je kod majstora italijanskih renesansnih škola (Firence, Padove,Umbrije, Sijene, Venecije) bila opšti i najglavniji tehnički problem umjetnosti, slikari Renesanse suneprekidno rješavali i probleme osvjetljenja i boje. Pomoću sjenčenja predmetima je data težina ioblina. Oni nisu bili više laki i pljosnati kao na radovima srednjovjekovnih majstora, već reljefni izaobljeni, postavljeni prirodno u realno opisanom prostoru. Firentinski slikari su bili najaktivniji uovom pravcu. Neki od njih(Paolo Učelo) shvatili su slikarstvo kao naučni opit za studiju perspektivnogpretstavljanja događaja na slici. Slikari drugih sklonosti (Mazačo) posvetili su se studiji modela,proporcija čovječijeg tijela i njegovom čvrstom modelovanju u prostoru. Bilo je i slikara (Botičeli) kojisu bili pjesnici u svom poslu i sa orginalnom maštom oživjeli svijet poezije svoga vremena i međuprvima usvojili nereligiozne teme inspirisane mitologijom.

Krajem XV vijeka Italija je razvila sjajnu aktivnost na svim poljima likovnih umjetnosti. Pored Firence,koja je bila inicijator Renesanse i otškolovala mnoge talentovane slikare i vajare, postojale su škole ipo drugim gradovima Italije. Venecija, drugi centar umjetničke kulture, najviše se isticala međulokalnim školama koje su se međusobno takmičile o prestiž. Ona je razvila i odnjegovala jednuumjetnost koja je omogućila slikarima da se sasvim oslobode autoriteta crkve, da se okrenu životu,osjećanjima i prirodi. Prvi veliki slikari ove škole dali su ton jednom slikarstvu zasnovanom naosjećanju za harmonične odnose boja, za svjetlost, slikarstvu u kome crtež nema onu prvenstvenuulogu koju mu je dala Firenca.

Prvih godina XV vijeka stvorene su nove slikarske škole i u Nizozemskoj, od kojih su radioniceburgundskih i flamanskih majstora bile poznate i cijenjene isto toliko kao i italijanske renesansne

škole. Sa pojavom zajedničkog djela braće Van Ajk (oltar u Ganu), koji se smatraju osnivačima čuveneFlamanske škole, javlja se u Flandriji nova umjetnost rane Renesanse. Pored upotrebe tehnike uljakoju su, po tradiciji, pronašli flamanski slikari i koja je isticala bogatstvo boja i stvorila mogućnostlaganog procesa slikanja, nizozemsko slikarstvo ovog perioda karakteriše ono živo interesovanje zarješenje problema perspektive i osvjetljenja, za realizam u pretstavljanju događaja i ljudi, tipično i zaitalijansku umjetnost ovoga vremena.

Početak XVI vijeka, Ćinkvećento je najslavniji period umjetnosti Renesanse, period u kome svojimumjetničkim prestižom Italija dominira u evropskoj kulturi. To je vrijeme jedne zaista klasičneumjetnosti u kome je uticaj antičkog stvaralaštva i osjećanje za mjeru i ravnotežu dobilo svojuzavršnu formu, svoju punu ljepotu. U to vrijeme, tokom nekoliko decenija, javljaju se najveća imenaistorije umjetnosti. To je bilo vrijeme Leonarda da Vinčija, Mikelanđela, Rafaela, Ticijana i Đorđona, ana sjeveru Evrope, Direra i Holbajna. Visoka Renesansa je poznata kulturnom svijetu poremekdjelima ovih obdarenih ljudi koji su do savršenstva vladali svojom umjetnošću, a svojimznanjem i nastavničkim darom okupili oko sebe mnoge učenike i imitatore. Kao jaki individualisti, onisu usmjeravali umjetnički život svoga vremena i prekinuli sa traženjima i eksperimentisanjima uumjetnosti, sa kolektivnim radom na jednom umjetničkom djelu, karakterističnom za stvaranje uRanoj Renesansi. U vrijeme njihovog rada formirali su se i novi pogledi na umjetnost i izgradiomoderan odnos posmatrača prema umjetničkom djelu.

Dakle, u XVI vijeku se promijenio položaj umjetnika u društvu. Na umjetnika se više nije gledalo kaona požrtvovanog zanatliju u službi svojih gospodara, već kao suverenog genija koji stvara čudesa,izazivajući poštovanje i divljenje okoline. U ovo doba javljaju se moćni pokrovitelji-mecene, ispunjenistrahopoštovanjem prema umjetnicima. Bogate mecene se utrkuju u želji da što više potpomognuumjetničke poduhvate. Sva ta vjera u njihovo nadahnuće božanskog porijekla, vodila je umjetnike upotpunu slobodu stvaranja, koja ih je sve više navodila da se oslanjaju na svoja subjektivnashvatanja, a ne na neka objektivna mjerila istine i ljepote. I dok su se umjetnici rane renesanseosjećali donekle sputavani pravilima harmonije, simetrije, naučne perspektive, anatomije.. njihovinaslednici, umjetnici visoke renesanse znatno su bili manje zainteresovani za unaprijed utvrđeni redu umjetnosti, a više su težili snažnom efektu i punoći izraza. U ranoj renesansi bilo je puno tzv.„malih majstora“ i različitih provincijskih škola, dok su visoku ranesansu obilježili svojim besmrtnimdjelima nekoliko najvećih stvaralaca.

Zanimljiva je činjenica da su svi glavni spomenici visoke renesanse nastali između 1459. i 1520.Godine, i pored velike razlike u godinama ljudi koji su ih stvarali. Najstariji Bramente rođen je 1444.,Mikelanđelo 1475., Rafael 1483., Ticijan oko 1488-90. Ipak počasno mjesto najranijeg majstoravisoke renesanse pripada Leonardu da Vinčiju čija umjetnička djelatnost počinje otprilike 70-ihgodina kvatroćenta.

Leonardo Da Vinci (1452-1519)

Dva najistaknutija umjetnička genija visoke renesanse su, neosporivo,Leonardo da Vinči (1452-1519) i Mikelanđelo (1475-1564). Leonardoje pokazivao neuobičajenu darovitost još od najranijeg djetinstva injegov otac, firentinski advokat, dao ga je u Verokijev atelje. U svojimranim djelima, naročito u svojim crtežima, Leonardo je pokušavao daprilagodi svoje nestalne vizije strogim mjerilima akademskefirentinske umjetnosti u čijoj se tradiciji prepliću graciozne imaštovite linije (npr. Botičeli), i naučni naturalizam (npr. Verokijo).U Milano je otišao 1482. Preporučivši se vojvodi gotovo isključivo kaovojni inžinjer. Njegove rane belježnice sadrže crteže ratnih naprava.Arhitektura ga je takođe zanimala, ali njegovimnogobrojniprojekti su

ostali na papiru. Oni imaju veliki istorijski značaj , jer ilustruju prelaz iz

rane u visoku renesansu – crkve sa centralnom osnovom i kupolom, sanaglašenom monumentalnošću spoljnjeg izgleda. Pravio je, takođe, izabelješke o umjetnosti slikanja i sačinio je mnogobrojne studije oljudskom tijelu. Pored slikanja portreta i nadgledanja malihinžinjerskih projekata, Leonardu je vojvoda od Milana povjerio dvaveoma važna posla: izradu statue konjanika koja bi predstavljalaFrančeska Sforcu i zidne slike Tajna večera u trepezariji crkve SantaMarija dele Gracije. Leonardo je u ilovači izradio model statue u punojveličini 1493. Ali spomenik nikad nije izliven u bronzi. Tajna večera, ipored užasnog stanja u kome se danas nalazi, svjedoči oLeonardovom stvaralačkom geniju. Dok su slikari ranijeg perioda biralitrenutak pričešća, Leonardo je, izgleda, slikao upravo onaj dramatičnitrenutak kada je Hrist rekao: >>Jedan od vas će me izdati.<<

Studija - Vitruvijev čovjek

Arhitektonski nacrti

Tajna večera (oko 1495-98)

Leonardo se vratio u Firencu 1500. i tamo je sledećih pet godina slikao čuvenu Mona Lizu ali i mnogadruga djela. Kada se 1508. Vratio u Milano, stupio je u službu francuskog guvernera Šarla d’Amboaza. Česta putovanja tih godina pružila su mu priliku da bolje posmatra prirodu. Posleizbacivanja Francuza 1512., Leonardo je otišao u Rim, ali smatrajući da je atmosfera koja je tamovladala užasna, on se povukao u melanholičnu osamu sve do 1516., kada je prihvatio poziv kraljaFransoa I da pređe u Francusku, gdje je i umro tri godine kasnije.

Mona Liza je bila žena trgovca Frančeska delĐakonda.Nakon smrti njihove kćerke u njihovomživotu zavladala je tuga.Pravo ime Mona Lize bilo jeLiza Gerardini.Leonardo je naslikao divno lice ovežene,koja je tada imala oko 30 god.Za vrijemeportretisanja Leonardo je dovodio nekog ko jesvirao i pjevao,da bi je razveselio.Leonardo niježelio da samo napravi portret,već je htio da naslika«jednu živu stvar».Oblici su građeni od slojeva takopaučinasto tanke glazure da slika izgleda kaoozarena blagom unutrašnjom svjetlošću.Oči imajutakav sjaj i vlažnost kao da su žive a trepavice kaoda rastu iz kože,negdje su gušće a negdjerijeđe.Mona Liza oličava svojstvo materinskenježnosti,koja je za Leonarda bila suštinaženstvenosti.

U svom umjetničkom stvaralaštvu Leonardo jeuvjek tragao za novim postupcima, postavljajućisebi velike zadatke i smjelo uvodeći inovacije.Koristeći mnoga znanja i iskustva koja su prijenjega postojala, on je uzdigao umjetnost na jedannovi stepen. Po njemu, dakle, suštinu slikarstva činiefekat svjetlosnog, sfumato, pomoću koga sedobija reljefnost i proctor u slici. On svoje figureutapa u jedan tamni, “fluidni” omotač iz kogasasvim postepeno izvlači pomoću svjetlosti formu.

Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (1475 –1564)

Mikelanđelo je bio sin osiromašenog firentinskog plemića. Pošto je završio šegrtovanje u ateljeuslikara Girlandaja, stupio je u vajarsku školu Lorenca de Medičija kojom je rukovodio Bertoldo, gdjeje stvarao djela kojima je pokušao da se nadmeće s antičkim vajarskim ostvarenjima. Godine 1496.Otišao je u Rim gdje je stvorio svoje prvo značajnije djelo Pjeta, koje je predstavljalo novinu pošto jesjedinjavalo dvije mermerne figure u jednu cjelinu. Vrativši se u firencu 1501. Isklesao je svogčuvenog Davida, završni izraz naturalizma XV vijeka. U to vrijeme Mikelanđelo je slikao i svoju Svetuporodicu.Firentinska republika pozvala ga je 1504. Da u Palacu Vekio naslika ogromnu fresku. Prikazujući jedandogađaj iz rata sa Pizom kada je vojnike neprijatelj iznenadio za vrijeme kupanja, mogao je da uvedeveoma raznovrsno mnoštvo pokreta u prikazivanju ljudskog tijela. Mikelanđelo je bio prvi umjetnikkoji je prikazao tijelo u njegovom cjelokupnom opsegu akcije. Posle toga papa Julije II mu je povjerio

Mona Liza (1503-05)

izradu svoje grobnice, posao kojim se bavio, s prekidima, četrdesetgodina. Uskoro je započeo i ukrašavanje svoda Sikstinske kapele. Ipored izuzetno teških uslova Mikelanđelo je za nevjerovatno kratkovrijeme završio tu >>ogromnu biblijsku simfoniju<<. Prvobitni nacrtza Julija II nikada nije izveden, i Mikelanđelo je napravio samoveličanstvenu statuu Mojsija.

Mikelanđelova karijera arhitekte počela je 1520. Kapelom porodiceMediči u crkvi San Lorenco u Firenci, gdje je trebalo da searhitektura i vajarstvo upotpunjuju. Svojim neortodoksnimtretiranjem klasičnih tema Mikelanđelo je utro put baroknom stilu.Kupola crkve svetog Petra bila je jedan od njegovih kasnijiharhitektonskih djela. Njegovo poslednje veliko slikarsko djelo,Strašni sud, na oltarskom zidu Sikstinske kapele, pokazalo je svojimvladanjem pokretom u prostoru tok kojim će se razvijati Italijanskaumjetnost u sledećem vijeku. Siktinska kapela

Konačni sud -Svod SiktinskakapelaAdam i Eva (Prvi grijeh)

-Svod Siktinska kapela

DavidPieta

Rafaelo Sancio (1485-1520)

Rafael Santi ili Sancio (1485-1520) u slikarstvu se pojavio predkraj XV vijeka, na prelazu u sledeće stoljeće i djelovao je samo uprve dvije decenije XVI vijeka. Živio je kratko, svega 35 godina.Najraniji period Rafaelovog stvaralaštva odvijao se u Peruđiizmeđu 1499-1504. Godine. Među Rafaelova rana djela spadaslika Tri gracije nastala oko 1500. godine. To je stara slikarskatema koja se veoma često obrađuje u doba renesanse i baroka.Kasnije Rafael svoju slikarsku vještinu usavršava u radioniciPeruđina, ali ne u svojstvu učenika, već pomoćnika jednog većslavnog slikara, kakav je bio Peruđino i njegov stariji pomagač –Pinturikio. Podržavajući manir ovih slikara, Rafael stvara svojeprvo mladalačko remek-djelo – Zaručenje Marijino, iz 1504.Godine. Među Rafaelove rane radove spada i jedna manjakompozicija pod nazivom Vitezov ban, koja je sva ispunjenamladalačkim poimanjem stvarnosti i mašte, prožeta vedrinom iradošću, koja je sinonim mladosti. Zatim 1505. Nastaje još jednodjelo Madona na livadi sa Hristom i sv. Jovanom iz 1505-06.Godine. Kod Rafaela Madone prije svega izražavaju materinstvo,i shvaćene su jednostavnije, ljudskije, za razliku od Botičelijevihmadona na kojima preovlađuje zamišljenost i tužna nježnostprotkana predosjećanjem bolne budućnosti djeteta, ili kao kodLeonardovih Bogorodica misteriozno, veoma pažljivoprostudirane i namještene gracije. Najznačajnije i, svakako,njveće Rafaelovo djelo sa religioznom tematikom, a ujedno inajplemenitiji ženski lik koji je naslikao u cjelokupnom njegovomopusu, jeste, bez sumnje, čuvena Sikstinska madona – djelo kojeje učinilo Rafaelovo ime besmrtnim. Kompozicija je naslikana ponarudžbini pape Siksta IV 1516., četiri godine pred Rafaelovusmrt. Pored Sikstinske madone, obično se ocjenjuje da je iAtinska škola još jedno od Rafaelovih remek-djela i savršenooličenje klasičnog duha visoke renesanse. Sve odišeuravnoteženom harmonijom – tijelo i duh, akcija i emocija,sigurnost i sumnja, svijetlo i sijenka. U centru je Platon sauzdignutom rukom i uperenim prstom prema nebu, preko putanjega Aristotel sa dlanom okrenutim prema zemlji. Ispred njih jeSokrat, Alkibijad, Diogen (opružen na stepenicama)... Izuzetnuulogu u ovoj kompoziciji igra naslikani veličanstveni arhitektonskiambijent. Arhitektura još više podvlači jedinstvo kompozicije,antičku svečanost i uzvišenu dostojanstvenost figuralnog djelakompozicije.Snagu Rafaelovog umjetničkog izraza njegovi učenici nikada nisumogli ponoviti, pa ni njtalentovaniji među njima Đulio Romano usvojoj fresci naslikanoj u Sali divova. Od Rafaelovog opusastvoren je pravi kult, iz njegovih djela izvođeni su slikarski kanoni,koji su ušli u osnovu akademizma.

Atinska škola, Freska u Vatikanu, 1509-1 1

Tri Gracije, 1504-05

Madona sa Malim Isusom i Jovanom,1507