İsg 5003 İş ve sağlık...

İSG 5003 İş ve Sağlık İlişkisinde

Temel Kavramlar Güz 2014

Prof.Dr.O.Alp ERGÖR

DEÜ Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı AD

DEÜ İş Sağlığı Araştırma ve Uygulama Merkezi – İSAMER

DEÜ Hastanesi Çalışan Sağlığı Birimi

alp.ergor@deu.edu.tr

412 4001

412 3020

DERSİN AMAÇ ve HEDEFLERİ:

- Sağlık-çalışma ilişkisinin kavramsal ve kuramsal

çerçevesini anlamak;

- Çalışma yaşamında sağlığı etkileyen temel etmenleri

öğrenmek;

- Ülkede çalışma ve sağlık ilişkisi ile ilgili kurum ve

örgütlenmeleri öğrenmek;

- İş ve sağlık ilişkisinin nasıl izlenebileceğini

öğrenmek.

19 Kasım

Sağlık

İş ve Sağlık

İş Sağlığı ve Güvenliği

ÇALIŞMA YAŞAMI ve İNSAN

+ Risk +

Sağlık Tanımı

TOPLUM

SAĞLIK

başa çıkma süreci

birey

A Ergör

“İş sağlığı”: Çalışanın durumunu

ya da

sağlığını ve güvenliğini olumsuz etkileyen

tehlike ve riskler ile

bu tehlike ve riskleri önlemek

ya da

çalışanları bunlardan korumak için örgütlenmiş

iş sağlığı sistemi arasındaki ilişkilerin bileşkesidir

A Ergör

Sağlığı,

iş ve sağlık ilişkisini

iş sağlığı ve güvenliğini etkileyen

etmenler nelerdir?

İş Sağlığı

Uyarlama: BO ALLI. Fundamental Principles of OHS, ILO 2001

İşyeri büyüklüğü

Sektör Ülke

•Kimler çalışıyor?

• Kimler çalışmıyor?

http://ozgurnews.com/haber-55-Cocuk-Isciligi-Esittir-Ucuz-Emek-Gucu.html

http://www.hakimiyetgazetesi.com/gundem/cocuk-isciligi-artiyor/

http://www.bianet.org/cocuk/emek/122620-dunyaya-cagri-gole-gidin-cocuk-isciligine-son-verin

Kadın, Ev kadını

Anne, tarım

yaşlı Erkek, işçi, tarım

baba, işsiz

Çocuk Engelli

SAĞLIK Çalışma yaşamı

işsizlik

A Ergör

Bireyin sağlık durumu

İşyeri

Mesleksel karşılaşmalar

Sağlık çıktıları

Yaşanan çevre

Uyarlama: Aw, Gardiner & Harrington 2007

İSAGÜ uygulamalarının temel amacı:

• Çalışma yaşamının temel bileşenlerini

sürekli olarak izleyerek

• Bütünsel, çok disiplinli, sürekli ve kapsayıcı

bir hizmet sağlayarak

• Çalışanların sağlığını korumak ve

geliştirmek

A Ergör

Tüm çalışanlara yöneliktir

Yaşanan ve çalışılan çevre

(tüm yaşam alanları)

birlikte değerlendirilir

Temel araçlardan biri

sürekli izlemdir

Koruyucu hizmet ağırlıklı

bütünsel bir yaklaşımdır

Çalışanlar

Üretim sistemleri

Makinalar, araçlar, aletler

Çalışma ortamı

Çalışma koşulları

Çalışma alanları

Ham madde, ara ürün, ürün

ve atıklar

Çevreleyen sistemler

arasındaki ilişki ve etkileşimleri

irdeler, değerlendirir, girişim

yapar

İş sağlığı ve güvenliğinin (İSAGÜ) temel özellikleri nelerdir?

A Ergör

İSAGÜ ilkeleri

Önleme ve koruma öncelikli

Bütünsel

Çok bilimli

Sürekli

Kapsayıcı

Ücretsiz (işverenin finanse ettiği???)

Gelişmeye açık

Anımsayalım: Soru: Bir işçinin çalıştığı işle sağlığı arasındaki

ilişkiyi hangi başlıklar altında inceleyebiliriz?

Ödev:

Çalıştığınız, önceden çalıştığınız ya da eğitim

aldığınız yerde “çalışanların sağlığını” etkileyeceğini

düşündüğünüz etmenleri sıralayınız.

Bu etmenleri gruplayınız.

Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi

Çalışma Ortamı

Çalışma İlişkileri

Çalışma Koşulları

Yaşanan Çevre Bireysel Özellikler

Toplumsal Özellikler

SAĞLIK

A Ergör, Y Demiral

fiziksel

kimyasal

biyolojik

ergonomik

psikososyal

Çalışma Ortamı

Süre

Ücret

Vardiya

Gece

Çalışma Koşulları

Örgütlenme

İş güvencesi

İstihdam biçimi

Çalışma İlişkileri

– De Morbis Artificum Diatriba

– Diseases of Workers -

B.Ramazzini 1700

– İş Sağlığının kurucusu

Franco G. THE LANCET • Vol 354(4); 1999

fiziksel

kimyasal

biyolojik

ergonomik

psikososyal

Çalışma Ortamı

BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ

Biyolojik Tehlikeler

Etmenler: – Bakteriler

– Mantarlar

– Virüsler

– Paraziter hastalıklar

– Organik tozlar, proteinler, enzimler

• nişasta, lateks, vd...

Biyolojik etmenlerle çalışma yaşamında

karşılaşma: 1. Üretim süreçleri ile ilişkili etmenler

2. Gıda, su vb süreçlerle ilişkili etmenler

3. Havalandırma vb donanım ya da sistemlerle ilişkili

etmenler

4. Toplumsal yaşam ile ilişkili etmenler

A Ergör

BİYOLOJİK ETMENLER ORGANİZMAYA NASIL

GİRERLER?

– Solunum

– Deri

– Sindirim

Karşılaşma yolları: • Su ve hava yolu ile bulaş

– Kolera, tifo, ..

• Kan ve vücut sıvıları

– HBV, HIV-AIDS,

• Damlacık ya da yakın temas

– Tbc, menenjit,

• Vektörler ve zoonozlar

– Sıtma, şarbon, …

Biyolojik Risk Etmenleri ile karşılaşma ve

sonuçları

• Sonuçlar: Enfeksiyonlar, mesleksel

dermatozlar, mesleksel astım, …

• Önlemler: Yalıtım-kapalı çalışma,

havalandırma, genel temizlik önlemleri, kişisel

koruma, İZLEM

• 30 yaş

• Kadın - Hemşire

• Ameliyathane -

Sterilizasyon –

HBV

• yer değişikliği-

Dirençli Tbc

• Merkezi

sterilizasyon

A Ergör

Kadın - Doktor

Göz Hast.

Konjoktivit !

A Ergör

Biyolojik

RE

Toprak ya da binalarda

yerleşen organizmalar

(C tetani, küf mantarları vb)

Yaralanmalar sonucu

tetanoz, akut ya da kronik

akciğer hastalıkları

Yıkım-söküm işleri, temel

hazırlık işleri vb

Toplu yaşam alanlarında (işçi

yatakhaneleri, barakalar vd)

hızla yayılabilecek insan

kaynaklı organizmalar

Akut ya da kronik solunum

sistemi hastalıkları

(tüberküloz vb enfeksiyonlar)

Özellikle uzun erimli süreçlerde

işçi barakaları vb alanlarda

yaşayan işçiler

Risk Etmenleri (RE)

Olası Sağlık Sonuçları –

Meslek Hastalıkları

İşkolunda İlişkili (özgün)

Meslek Grupları ya da İşler Ana

Gruplar Örnekler

İnşaat İşkolu ve Biyolojik Etmenlere Bağlı Hastalıklar

Biyolojik

RE

Toprak ya da binalarda

yerleşen organizmalar

(C tetani, küf mantarları vb)

Yaralanmalar sonucu

tetanoz, akut ya da

kronik akciğer

hastalıkları

Yıkım-söküm işleri, temel

hazırlık işleri vb

Toplu yaşam alanlarında (işçi

yatakhaneleri, barakalar vd)

hızla yayılabilecek insan

kaynaklı organizmalar

Akut ya da kronik solunum

sistemi hastalıkları

(tüberküloz vb

enfeksiyonlar)

Özellikle uzun erimli süreçlerde

işçi barakaları vb alanlarda

yaşayan işçiler

Risk Etmenleri (RE)

Olası Sağlık Sonuçları –

Meslek Hastalıkları

İşkolunda İlişkili (özgün)

Meslek Grupları ya da İşler Ana

Gruplar Örnekler

İnşaat İşkolu ve Biyolojik Etmenlere Bağlı Hastalıklar

* Fotoğraftaki çalışma alanında olası

biyolojik etmen ne olabilir?

* Nasıl bir koruma statejisi

düşünürsünüz?

AH Çımrın

Biyolojik Risk Etmenlerine

Yönelik Koruma

• Ortam ve çalışan izlemi

• Bakım – onarım

• Toplumsal boyut

A Ergör

A Ergör

T Durmaz

T Durmaz

A Ergör

A Ergör

A Ergör

UNIVERSIADE 2005 - İzmir

A Ergör

DEÜ ÇSB

DEÜ ÇSB

A Ergör

T Durmaz

• Küçük sanayi sitesinde bir mobilya boya-cila atölyesi, sipariş üzerine üretim yapılıyor

• Çırak da içinde olmak üzere 4 çalışan var

• Atölye 4.katta, 120 m2, pencere yok, tuvalet vb olanaklar bulunmuyor

• Kullanılan boyaların büyük bölümü korsan üretim

1. Fotoğraf ve veriler ışığında, size sunulan kesiti “çalışma yaşamının temel bileşenleri” açısından

“kısaca” değerlendirin.

2. Gözlediğiniz kimyasal etmenler hakkında kısa bilgi veriniz (temel özellikleri, sık kullanıldıkları

işkolları, organizmaya giriş yolu, olası sonuçlar, korunma yöntemleri vb…)

A Ergör