sinaunang sibilisasyon sa africa

Aralin 16Ang Sinaunang Sibilisasyon sa Africa at sa Pacific

Africa• Ang pangalawang pinakamalaking kontinente sa daigdig,

at nagtataglay ng iba’t ibang katangiang pangheograpiya na nagresulta sa iba’t ibang uri ng pamumuhay ng mga tao rito.

• May sukat itong 30, 244, 050 Km2.

• Ang malaking bahagi ng kontinente ay binubuo ng disyerto.

• Aprikano (lalaki), Aprikana (babae) ang tawag sa mga taong naninirahan dito.

Oasis

•Ang oasis ay lugar sa disyerto kung saan may matatagpuang mga bukal na tubig.

• Sa gitna ng kontinente ay matatagpuan ang isang tropical rainforest, na kadalasang umuulan mula lima hanggang walong talampakan sa isang taon.

• Ang tropical rainforest ay mainit; may basang kagubatan na nagtataglay ng matataas na punongkahoy.

• Kadalasan, sa mga tropical rainforest ay umuulan araw-araw. Ito ay nasa sonang malapit sa ekwador.

Savanna•Ang savanna ay malawak na kapatagan kung saan marami ang tumutubong talahib at damo. Marami sa mga taga-Africa ay dito naninirahan.

Sinaunang kabihasnan sa Kanlurang Africa

Imperyong Ghana

•Ang timog ng Sahara ay savanna na katatagpuan ng Sudan. •Nasa dakong hilaga ng relihiyong

ito ang sinaunang imperyo ng kanlurang Africa. Ito ay ang Ghana, na ang ibig sabihin ay “Lupain ng mga Itim”.

Soninke•Ang mga sinaunang tao sa Ghana.• Sila ay masisipag na negosyante

at ang kanilang paninda ay asin, ginto, at bakal na kanilang ipinagpapalit naman sa garing at mga alipin.

• Ang paggamit ng bakal ay nakatulong nang malaki sa pagpapaunlad ng imperyo ng Ghana.• Natutunan din ang paggawa ng iba’t ibang

gamit tulad ng mga sandatang kahoy, buto, at bato.• Nanguna ang Ghana sa laranganng militar

at napasakamay nila ang malaking bahagi ng Kanlurang Africa.

Ang mga Pangunahing Lungsod ng Ghana

1. Timbuktu

•Ang sentro para sa mga caravan na tumatawid sa Sahara. Ito rin ang sentro ng edukasyon at kalakalan.

2. Djenne

•Ang sentro ng koleksyon ng ginto at alipin.

3. Kumbi• Ang kabiserang lungsod ng Ghana.• Dito matatagpuan ang palasyo ng hari,

pook tanggulan, mga gusaling napaliligiran ng matataas na pader at ang sentro ng kalakalan, na kinaroroonan ng mga pamilihan at tirahan ng mga negosyanteng Muslim, maharlika, at manggagawa.

• Dahil sa pakikipag-ugnayan ng mga taga-Ghana sa mga mangangalakal na Arab, marami sa kanila ang nahikayat sa islam.

Ang Pagbagsak ng Ghana

•Lumaganap ang Islam sa buong Hilagang Africa.•Naging muslim din ang mga berber.

Almoravid• Isang pangkat ng mga berber.• Sumakop sa Ghana, ngunit inabot

ng dalawampu’t isang taon bago nila nasakop ang lungsod ng Kumbi.• Sinira nila ang iba pang lungsod

ng imperyo.

• Maikli ang panahon ng pananakop ng mga Almoravid sa Ghana. Nag-aklas laban sa kanila ang mga tao at naitaboy sila mula sa Ghana. Dahil dito naging sentrong pangkalakalan muli ang Ghana.

•Noong 1420 CE, ang Ghana ay naging bahagi na lamang ng imperyong Mali.

Imperyong Mali

•Napasakamay ng mga pinuno ng Mali ang mga ruta ng caravan at mga lungsod ng Ghana.•Nagtatag sila ng ikalawang pinakamalaking imperyo sa daigdig noong panahong iyon.

Sundiata Keita

• Isang Muslim na Aprikan na nagtatag sa imperyong Mali.

Mansa Musa I• Isang mayamang

emperador ng Mali. • Nanungkulan siya mula

1312-1337 (dalawampu’t limang taon)• Si Inari Kunate ay

asaw niya.

Niani

•Ang naging sentro ng Imperyong Mali sa loob ng dalawampu’t limang taon.• Ito rin ang naging sentro ng pag-aaral sa imperyo.

•Hindi nagtagal ang pananakop ng mga Mali sa Songhay at unti-unting nagbalik ang kayamanan at kapangyarihan ng imperyo.• Pagkalipas ng ilang panahon,

isang pangkat ng mga maharlika, ang Sunni, ang lumitaw.

•Pagkamatay ni Mansa Musa, hindi na nakayanan ng kanyang anak na pamunuan ang imperyo. Ang mga maliliit na kanyang sinakop ay humiwalay na, at unti-unti ang imperyo ay bumagsak.

Imperyong Songhay

• Ang mga unang Songhay ay nagtatag ng mga nayon at bayan. Isa sa mga pamayanang ito ay ang kukya.• Nasakop nila ang lupain ng mga

Sarkos, at ang bayan ng Ghana ang naging kabisera ng Songhay.• Naging pinakamalaki at

pinakamakapangyarihang imperyong pangkalakalan sa kanlurang Africa.

Dia Kossoi

•Naging pinuno ng imperyong Songhay.

•Umunlad ang Songhay mula 1000 CE hanggang 1300 CE.• Ilang beses sinubukang sakupin ng mga Mali ang Songhay, ngunit sila ay nabigo.•Si Mansa Musa ang nagtagumpay sa pagsalakay sa imperyo.

Sunni Ali• Unang pinuno ng

imperyong Songhay.• Namuno siya mula

1464-1492.• Siya ay isang Muslim.• Kilala rin siya sa

pangalang Ali Ber o Ali the Great.

• Sa pamumuno ni Ali, ang mga Songhay ay nakakaani ng sapat na pagkain para sa buong imperyo.• Nakagawa rin ng mga kasuotan at

nakipagkalakalan sa Europa.• Ang mga Songhay ay marunong gumamit

ng bakal, tanso, at bronse sa paggawa ng mga kasangkapan, sandata, banga, at palamuti. • Kamelyo, kabayo, at aso ang gamit nila sa

paglalakbay at bangka naman sa mga ilog.

Ang Pagbagsak ng Songhay

Askia Muhammad

• Ang pangalawang pinakamagaling na pinuno ng Imperyong Songhay.• Kilala din siya bilang

Askia the Great o Muhhamad Toure.

• Hindi gaanong nagpakita ng lakas at galing ang mga sumunod na pinuno ng songhay sapagkat hindi nila napag-isa ang mga tao sa panahon ng kanilang pamumuno.• Sumalakay ang Sultan ng Morocco sa

Songhay at sinakop niya ang Gao.

•Nagpatuloy ang mga Songhay sa pakikihamok sa mga Moroccan, at pagkaraan pa lamang ng dalawampu’t pitong taon bago nila napaalis ang mga Moroccan ngunit hindi na nila naibalik ang lakas ng Songhay.

Sinaunang kabihasnan sa Silangang Africa

•Dalawang sibilisasyon ang umunlad sa Silangang Africa- ang Kaharian ng Kush at ang Kaharian ng Axum.

Imperyong Kush

• Matatagpuan ang Kush sa kahabaan ng Nile sa timog ng Africa. Sumasaklaw ito sa habang 1 200 kilometro mula hilaga.• Ang Ksuh ay nasa sangandaan ng

maraming sibilisasyon sa sinaunang daigdig.• Nasa hilaga nito ang rehiyon ng

Mediterranean; nasa silangan naman nito ang kabihasnan ng Babylonia, Assyria, at Persia; sa timog at kanluran nagsimula naman ang kabihasnan ng Ghana at Mali.

•Ang Kush ang naging sentro ng pagpapalitan ng kalakal gaya ng mga bakal, ginto, garing, at mga alipin.

• Nasakop ng Ehipto ang Kush at naging kolonya ito sa loob ng 500 taon.• Ang pagsakop ng Ehipto ay nagdulot

upang masanib sa kulturang Kush ang mga ideya ng mga taga-Ehipto, sa wika, arkitektura, sining, at relihiyon.

Pamumuhay sa Kush

• Aktibo sa pagsasak at kalakalan ang mga Kushite nang masakop sila ng mga taga-Ehipto.• Mahirap magtanim noon dahil ang tubig na

pinapadaloy sa mga taniman ay mula pa sa ilong Nile na mga 90 kilometro ang layo.• Nagtanim ang mga Kushite ng mga trigo,

barley, millet, at bulak.• Nagalaga din sila ng mga hayop gaya ng

kambing at tupa.

•Napabantog ang mga Kushite sa Meroe.•Ang opisyal na salita ng mga

Kushite ay ang wikang Ehipto. •Ginamit din nila ang wikang

Meroitic na isang uri din ng wikang Ehipto.

Pagbagsak ng Kush

• Nagsimulang humina ang kabihasnang Kush nang magapi ng mga Romano ang mga Kushite. Ito ang nakapagpabago ng mga pangunahing rutang pangkalakalan sa rehiyon. • Noong 350 CE ay bumagsak na ang

kaharian, at mga piramide na lamang ang makikita sangayon doon.

Imperyong Axum

•Matatagpuan sa hilagang bahagi ng bulubunduking Ethiopia.• Ang mga tao roon ay may lahing

Caucasian at itim na African at gumamit ng wikang kombinasyon ng Arabic at Hudyo.

• May relasyong pangkalakalan ang mga taga-Axum sa mga tao sa Kanlurang Asya.• Ang kaharian ng Axum ang naging sentro

ng kalakalan ng garing sa hilaga at silangan ng Africa.• Napasailalim sa imperyong Roman, at

kasabay ng pagbagsak ng imperyong Roman ay bumagsak din ito.• Nasakop ito ng Italy noong 1936.

Mga Kaganapan sa mga Isla sa Pasipiko

Melanesia

• Ay ang mga isla sa Pasipiko na nasa hilaga at silanga ng australia.• Ang pangalang Melanesia ay mula sa

mga salitang Greek na “Melas” o maitim at “nesos” na nangangahulugang isla.• Ang mga tao rito ay pinaniniwalaang

nagmula sa lahing Negro African.

• Ang Micronesia ay ang pangalan ng mga isla sa Pasipiko na nagmula sa Gilbert Island.• Ang mga tao sa Micronesia ay

nagsasalita ng wikang Malayo-Polynesian.

Mga Tao at Kultura ng Melanesia

•Maiitim at nagtataglay ng kulot na buhok ang mga Melanesians.•Ang mga orihinal na tao sa New

Guinea ay nandayuhan sa isla.•Karamihan sa kanila ay

magsasaka.•Ang kanilang lipunan ay

patrilineal.

Patrilineal

•Lipunan na kung saan nangangahulugan na ang kanilang tinuturing na ninuno ay galing sa angkan ng ama.

Mga Tao at Kultura ng Micronesia

• Ito ay tirahan ng mga taong may mapuputing kulay at tuwid na buhok at mayroon pa ding mga kulot.• Ang mga Micronesian ay naninirahan

sa mga pamayanan na malapit sa mga baybayin.• Ang Micronesia ay salitang Greek na

nangangahulugang “Maliliit na Isla”.

•Ang mga pamilyang Micronesian ay mga matrilineal na nangangahulugang ang kanilang kanunununuan ay mula sa angkan ng kanilang ina.

•Bago pumasok ang mga mananakop sa lupain, ang kanilang relihiyon ay animism. •Ang mga diyos ang

pinaniniwalaang may kontrol sa kalikasan, kalusugan, at iba pang kondisyon, at ang mga pinuno ang pinaniniwalaan ding nagmula sa mga diyos.

Polynesia

•Ang Polynesia, na nangangahulugang “Maraming Isla”, ay tumutukoy sa mga isla na may hugis trianggulo mula sa isla ng Hawaii sa hilaga hanggang New Zealand sa timog.• Ito ang pinakasilangang rehiyon

ng Pacific Ocean.

Mga Tao at Kultura ng Polynesia

•Ang Polynesian ay may iisang kultura, wika, at katangiang pisikal.• Sila ay mga Mongoloid na

matatangkad at may katamtamang kulay ng balat.•Nagtataglay ng maitim na buhok

na diretso o kaya’y bahagya lamang ang kulot.

•Ang mga Polynesian ay responsible sa mga higanteng monumentong bato sa Easter Island.•Ang mga polynesian ay maraming

sinasabang diyos, at ang bawat isa ay kumakatawan sa iba’t ibang aspeto ng kapaligiran.