slo context vo
Post on 29-Mar-2016
219 Views
Preview:
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Houvast voor taal en rekenen
NLT is een magneet voor bèta-activiteiten
Vaste plek voor talentontwikkeling
In dit nummer o.a.
> contextvoor het voortgezet onderwijsoktober 2010
Breng uw leerlingen op een hoger niveau! Kijk op www.taalenrekenen.nl
KC10091-02 adv DLL A4.indd 1 18-08-2010 10:25:35
4 Houvastvoortaalenrekenen
8 DeStelling
10 Vasteplekvoortalentontwikkeling
13 Projectontwikkelaarsinhetonderwijs
14 KenniscentrumLeermiddelen
16 NLTiseenmagneetvoorbèta-activiteiten
19 Lerenvaninternationaliseren
20 Publicaties
21 Websites
22 Obesitasofhypotenusa?
25 Olympiadesinhetleerplan
26 Vroegerlerenonderzoeken
27 Agenda
Inhoud
SLOPostbus20417500CAEnschede
T0534840840F0534307692Einfo@slo.nl
www.slo.nl
SLOContextiseenuitgavevanSLO©2009,Enschede.ISSN1878-7339
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeopgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestandofopenbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,zondervoorafgaandetoestemmingvandeuitgever.
Redactie:MoniquevanderHoeven,HettyMulder,JessicavanderVeenOntwerp:AxisMedia-ontwerpers,EnschedeDruk:TeSligte,Enschede
Metdankaan:FransAdriaenssen,GiselaEwals,MarjavanGurp,JokeHengefeld,HugoHopstaken,JandeJager,KarelJanssen,RobinKamperman,GonnyKramer,CorienMelissen,JanMulder,ArinaMuller,ThomRaats,Leovan'tSpijker,AkkeVos
Bestel-&informatieadres
Colofon
SLOheefteenzestalspeerpuntenvanbeleid,programmalijnengenoemd.ZekomeninSLOContextwisselendaanbod.
p
10
16
22
Foto
grafi
e:E
boF
rate
rman
Hetbelangvanonderwijsisonomstreden.Iedereeniszichbewustvandewaardevaneengedegenopleiding.Hetisdebasisvoorhetverwervenvaneeneigenplekindesamenlevingenopdearbeidsmarkt.Daaromzijninvesteringeninonderwijsbijvoortduringnoodzakelijk.Alleenzozijnwemetelkaarinstaatdekwaliteittebewakenen-waarnodig-naareenhogerplantetillen.Zowordenbijvoorbeeldreferentieniveausingevoerdomhettaal-enrekenonderwijsbinnenéntussendeverschillendeonderwijssectorenteverbeteren.
Kwaliteitsbewakingen-verbeteringvanhetonderwijsvragenbovendienomhetmakenvaninhoudelijkekeuzes.Scholenwordenregelmatiggeconfronteerdmetmaatschappelijkevraag-stukkenenhetverzoekzeeenplektegeveninhetonderwijsaanbod.Denkdaarbijaanburgerschap,financiëleeducatie,mensenrechtenofobesitasonderjongeren.Allemaalbelangrijk,maarzezettenhetbasiscurriculumwelonderdruk.
Afwegenwatwelennietinhetleerplanthuis-hoortenhoedesamenhangwordtbehouden,isdanvangrootbelang.SLOlevertdaaralsnationaalexpertisecentrumleerplanontwikkelinggraaghaarbijdrageaan!
JessicavanderVeenHoofdredacteurSLOContextj.vanderveen@slo.nl
44
Referentiekaderbiedtgemeenschappelijkebasis
Devoorgeschiedenisinhetkort:taalenrekenenstaanhoogopdekwaliteitsagendaomdateengoedebeheersingessentieelisvooreensuccesvolleonder-wijsloopbaan,eengoedmaatschappelijkfunctionerenenhetvoorkomenvanvoortijdigschoolverlaten.Op1augustusishetreferentiekadertaalenrekenenwettelijkvankrachtgeworden.Ditkaderbeschrijftwathetgewenstetaal-enrekenniveauvanleerlingenisinelkefasevanhunopleiding.Erzijnvierreferentieni-veaus,elkonderverdeeldineenfundamenteelniveau(F)datbijnaalleleerlingenvaneenbepaaldeleeftijdmoetenkunnenhalen,eneenstreefniveau(S)voorleerlingendiemeeraankunnen.Niveau1Fen1Smarkerendeovergangvanbasis-naarvoortgezetonderwijs,niveau2Fvanvmbonaarmbo,niveau3Fvanhavoenmbo-4naarhboenniveau4F(voorrekenen:3F)vanvwonaarwo.Dereferentieniveaushelpenleerlingenopniveautebrengenentehouden,overdedrempelsvandesectorenheen.Voorhetvoortgezetonderwijsbetekentdeinvoeringwelheteenenander.BijNederlandsvalthetnogmee,maarvoorrekenenmoetdeleerlingnuexplicietlatenzienwaarhijofzijstaat.Vanaf2013-2014maakteenaparterekentoetsdeeluitvanheteindexa-men.AdviseursvanonderandereSLO,APS,enhetFreudenthalInstituutzijnondercoördinatievanSLObezigmetuitwerkingenenondersteuning.Intussenkunnenvo-scholenmetvragenterechtbijhetSteun-punttaalenrekenenvo.Ookisveelinformatietevindenopdewebsitetaalenrekenen.nl(ziekader).
Eerdere onderwijsveranderingen gingen altijd gepaard met veel mediarumoer. Over de referentieniveaus taal en rekenen horen we vrijwel niets. Is dit een stille revolutie?HugoHopstaken:“Eenrevolutievindikhetwel,ja.Weleggeneengemeenschappelijkebasisvoortaalenrekenenindeheleonderwijskolom.Voorheenhadiederesectorhaareigeneisen,legdeverschillendeaccenten.Datwenuoveralopdezelfdemanierprestatiesgaanvastleggenendaaraanconsequentiesverbinden,iseengroteverandering.”RiavandeVorle:“Hetgeruislozeisteverklarendoordatdezeveranderingeenantwoordisopmaatschappelijkeonrustoverdebeheersingvantaalenrekenen.Internationaalgezienscorenweweliswaarnogsteedsnietslecht,maarerisweleendalendetendens.Bovendiengebeurthettevaakdatbepaaldevaardig-hedeneenmaalwordenaangeleerdendanbekendwordenverondersteld,terwijlhetbelangrijkisomzeteblijvenonderhouden.Iedereenishetdaarmeeeens.DatzagjeookbijdebehandelingindeKamer.Dezewetisondanksdevalvanhetkabinetgewoonbehandeldennietcontroversieelverklaard.”
De eisen in het referentiekader zijn vrij gedetailleerd. In hoeverre wordt de vrijheid van scholen hiermee ingeperkt?HugoHopstaken:“Doordeinvoeringvanderekentoetsenhetgedetailleerdvastleggenvaneisenwordtdeautonomievanscholeninsommigeopzichteninderdaadwatkleinerofwordthetopz’nminstmindervrijblijvend.Datiseenduidelijkepolitieketrend.”RiavandeVorle:“Jemoetinogenschouwnemendatdebestaandekerndoeleneneindtermenwelheelglobaalzijn.Naardemeningvanveeldocententéglobaal.Dereferentieniveausbiedenhouvast.Docenteninhetvoortgezetonderwijszijndaarnietoptegen.”(Lachend:)“Zezeggenhooguitdatdeextraleerstofmaarbijanderevakkenmoet.”HugoHopstaken:“Erwareninhetbeginwelzorgenbijbestuurdersendocenten.Metnamedatleerlingenplotselingtemakenzoudenkrijgenmeteenonover-komelijkedrempel(derekentoets)endatleerlingenen
Houvastvoortaalenrekenen
Een gemeenschappelijke taal voor de basisvaardigheden die in de hele onderwijskolom een sleutelrol spelen: dat is de essentie van het referentiekader taal en rekenen. De invoering brengt in het voortgezet onderwijs wel het een en ander teweeg, zeker voor rekenen. Toch is er draagvlak. Programmaleider doorlopende leerlijnen taal en rekenen Hugo Hopstaken (OCW) en programmacoördinator doorlopende leerlijnen Ria van de Vorle (SLO) over een stille revolutie.
Teks
t:Su
zann
eVi
sser
•Fo
togr
afie:
José
Krij
nen
(U-S
EE)e
nJa
nSc
hart
man
>sloprogrammalijn>doorlopendeleerlijnen
Deprogrammalijn‘doorlopendeleerlijnen’heeftalsdoeldecontinuïteitvandeleerstoftussenopeenvolgendeleerjarenensectoreninhetonderwijstebevorderen.
p
55
Houvastvoortaalenrekenen
Ria van de Vorle: “Dit is een antwoord op maatschappelijke onrust over de beheersing van taal en rekenen.”
Teks
t:Su
zann
eVi
sser
•Fo
togr
afie:
José
Krij
nen
(U-S
EE)e
nJa
nSc
hart
man
66
scholendaaropafgerekendzoudenworden.Iedereenbinnendescholenvindthetbelangrijkdatleerlingengoedwordenintaalenrekenen.Welmoetendeinvoeringvanhetreferentiekaderenderekentoetszorgvuldiggebeuren.Zonderbrokken!”
Maar niet alles is al uitgewerkt, bijvoorbeeld rondom die rekentoets.HugoHopstaken:“Datklopt.Demakersvandewethebbendekeuzegemaakt:wegaansnelaandeslagendatdoenweinallesectorengelijk,ookalsnognietallesuitgekristalliseerdis.Maarwemoetenonsooknietgeklatenmaken:scholenhoevennietvanafnultebeginnen.Ergebeurtalveel.”RiavandeVorle:“Voortaalisdeveranderingbijvoor-beeldnietzogroot.VeelzitalinhetvakNederlands,
hoewelhetvwo-examenNederlandsniethetheleniveau4Fblijkttedekken.Voorrekenengeldtdatwedekennisenvaardighedenvandeleerlingennietkunnenaantonenmethetregulierewiskunde-examen.Vandaardierekentoets,dieisnieuw.Voordeleerlingenzonderwiskundeisdateenforseovergang.Maarverder…andersdanhetmbo,heefthetvoortgezetonderwijsaleentraditievantoetsingencentraleexaminering.”
Wat zijn de komende jaren belangrijke mijlpalen?HugoHopstaken:“Datiseenkwestievanterugrekenen.Wehebbengezegd:inhetvoorjaarvan2014gaanweinhetvoortgezetonderwijsexaminerenaandehandvanhetreferentiekader.Hoedewegdaarnaartoeeruitziet,bepalendescholennatuurlijkzelf.Wijstellenderegelsvanhetrijbewijsvast,zijorganiserenderijles.Gaanzeaparterekenlessengeven?Breidenzehetvakwiskundeuit?Ofnemenzedelenopinanderevakken?Daarzijngeenvoorschriftenvoor.”
Bij wie ligt de verantwoordelijkheid?HugoHopstaken:“Inprincipeligtdebalbijdeschool-besturen.Zijhebbeneeneigenverantwoordelijkheid.
Bovendienhebbenzevandeoverheidperleerlinggeldgekregenvoordeversterkingvantaalenrekenen.Alsoverheidmoetenwijvooralzorgendatdeconditiesvoorhetontstaanvandoorlopendeleerlijnenopordezijn.Wijzijnopdrachtgevervoordeexamensinvoenstraksmboenwijbewakendetaal-enrekenvaardig-hedenvanpabo-studenten.Eenandereconditieisdaterdoorlopendetoetsenkomen;daarinspeeltbijvoor-beeldCitoeenbelangrijkerol.Datdelesmethodengoedaansluitenopdedoorlopendeleerlijnen,isdeverantwoordelijkheidvandeuitgevers.”RiavandeVorle:“SLOheeftvoorallemethodeninhetvoortgezetonderwijsgeïnventariseerdinhoeverredebestaandemethodendereferentieniveausafdekken.Ophetleermiddelenpleinkaniedereschooldatvoorzichzelfchecken.”
Hoe voorkomen we dat er leerlingen tussen wal en schip vallen? HugoHopstaken:“Wezijnaanhetwerkgegaanvoordatalleswasuitgekristalliseerdendusmoetenwedeinvoeringdekomendejarenzorgvuldigorganiseren.Leerlingenmoetennietdedupewordenvanhetfeitdatzijinhunopleidingnognietoptimaalwordenvoorbereidterwijlzijtochdetoetsenenexamensmoetendoen.Daarkunjeallerleioplossingenvoorbedenken.”RiavandeVorle:“Aandeanderekantmoethetdoelwelinzichtblijven:hetgaatomversterkingvantaal-enrekenvaardigheden.Diekomternietzonderextrainspanningvanscholen,docentenenleerlingen.”
Zijn er nog punten waarover we ons zorgen moeten maken?RiavandeVorle:“Eenvalkuilisdatiedereeninzijneigensectorzijneigenstukjeblijftdoen.Binnenjesectorwerkenmethetreferentiekaderisniethetzelfdealshetwerkenaandoorlopendeleerlijnen.”HugoHopstaken:“Enwerkenaandoorlopendeleerlijnenisookniethetzelfdealshettaal-enreken-niveauverhogen!Hetisnietdebedoelingalleenmaarintezettenoptoetstraining,opkunstjesleren.Denadrukmoetliggenoptaalenrekenen.Wemoetenechtnogweldingenuitzoeken,bijvoorbeeldopdeuiterstenvanhetspectrum.Hoezorgenweervoordatderekentoets3Fookvoorvwo-leerlingendieopeenhoogniveauwiskundedoen,eenzinvollemetingwordt?Enhoemoetenwedetoetsinginhetpraktijk-onderwijsinrichtenzonderleerlingenhetgevoeltegeven‘weerietsniettekunnen’?Overalgeldt:wemoeteneerstbeginnen,danervaringopdoenendanverfijningenaanbrengen.”
Bestaan er voor taal en rekenen al voorbeelden van een goede aansluiting op het raakvlak van basisonderwijs en voortgezet onderwijs?RiavandeVorle:“SLOvoertopverzoekvanOCWpilotsuitopdesnijvlakkenvansectoren.Daarbijwordtnagegaanhoedeinvoeringvandereferentieniveaus
6
Hugo Hopstaken: “Eén ding weet ik zeker: we zullen in 2015 niet plotseling een heel andere richting ingeslagen zijn.”
Hugo Hopstaken en Ria van de Vorle
77
verloopt.Jezietdaterhetmeestgebeurtopdedrempelvanbasis-naarvoortgezetonderwijs.EengoedvoorbeeldvindikScheemda,waarhetDollardcollegemeteenaantalbasisscholenwerktaaneenbetereaansluiting.Zedoenwederzijdselesbezoeken,houdennulmetingenomdeniveausvanleerlingeninkaarttebrengen,werkenaanverbeteringenophetgebiedvanbegrijpendlezenenaaneengemeenschappelijkedidactiekvoortaalenrekenen.EenandervoorbeeldisNijmegen,waardriehavo-afdelingenmetdepabohunreken-entaalonderwijsafstemmenenvoordehavomodulesrekenenentaalontwikkelenzodatdepabo-instaptoetsoptermijnoverbodigwordt.”
We spoelen de film even door. Het is vijf jaar later en we hebben hier aan tafel de ontwikkeling van de doorlopende leerlijnen taal en rekenen geëvalueerd.
Wat is onze belangrijkste conclusie?RiavandeVorle:“Datscholenvoorvoortgezetonderwijsaanzienlijkmeermethetbasisonderwijsenhetmboingesprekzijndanvijfjaargeleden.Datdocentenervarendatzeonderdeelzijnvaneenketen.Dateengoedeoverdrachtveelgebruikelijkerisendaterinhoudelijkmeerafstemmingis.”HugoHopstaken:“Eéndingweetikzeker:wezullenin2015nietconstaterendatwemettaalenrekenenineenstocheenheelandererichtingzijningeslagen.Datkanniet,wantdebasisvoordezeveranderingisverankerdineenwetendiewetblijftdekomendetwintigjaarwelvankracht.Ikhoopovervijfjaarteconstaterendatditrustencontinuïteitheeftgebracht.”
Steunpunt
HetSteunpunttaalenrekenenvoisditvoorjaarvanstartgegaan.SteunpuntcoördinatorAkkeVos:“Onzeindrukisdathetvoortgezetonderwijszichinmiddelsvoldoendebewustisvandenaderendeinvoeringvandereferentieniveaus.Hetnieuwsdaterinhetcentraalexameneenrekentoetskomt,heeftdaaraanbijgedra-gen.Bovendienkrijgenallescholenperleerlingjaarlijksruim55eurovoordethema’svandeKwaliteitsagendaVO,meteencentraleplaatsvoordeversterkingvantaalenrekenen.Datgeldmoetverantwoordwordenbesteed.”Veelscholenzijnzichaanhetoriënteren,maarnietiedereenisalvertrouwdmetdeinhoudvandereferentieniveaus,laatstaandatscholenprecieswetenhoezehetgaanaanpakken.Vos:“VoortaalligthetvakNederlandsvoordehand,maarvoorrekenenzijnallerleiscenario’sdenkbaar.Endeschoolmoetzelfkiezen!Demeestdringendevraagis:opwelkniveauzittenonzeleerlingennu?Erisgrotebehoefteaandiagnostischetoetsen.DaaraanwordtzoweldoorCitoalsdeuitgeversgewerkt.DaarnaastgaanwijalsSteunpuntvoorscholeneenaantalontwikkelingsperspectievenneerzetten.Aparterekenlessen,hoewerktdat?Opnemeninhetvakwiskunde,hoezietdateruit?Enwatblijfteroveralsjerekenenzoveelmogelijkintegreertinanderevakken?”Kommerenkwelishetzekerniet,benadruktVos:datiedereenstraksdezelfde‘taal’spreekt,iseengrootvoordeel.Welmerktzijdatscholeneerstdenkenaanwatzeineigenhuisopordewillenhebben,voordatzetoekomenaanhet–voordoorlopendeleerlijnenessentiële-contactdaarovermethetbasis-ofvervolg-onderwijs.NaastSLOwerkentalvaninstellingenaandeinvoeringmee:deVO-raad,delandelijkepedagogischecentraenexpertisecentraalshetFreudenthalInstituutenhet
ExpertisecentrumNederlands.VoorscholenishetSteunpunteenlogischstartpunt.Datorganiseertinsamenwerkingmetandereorganisatiesallerleiactiviteiten.Eenserieregionaleinformatiebijeenkom-steniszogoedalsachterderug;apartebijeenkomstenvoorberoepsgerichtedocentenwordenoverwogen.Dezewintervolgteenserieverdiepingsconferenties.HetSteunpuntzorgtookvoorondersteunendeproducten,zoalseenoverzichtvanwatervoortaalenrekeneninhetvoisophetgebiedvantoetsen,volgsystemen,nascholingenbeleidsondersteuning.Kijkvoormeerinformatieop:www.steunpunttaalenrekenenvo.nl.HetSteunpuntisookbereikenpertelefoon(0318648559)ene-mail(info@steunpuntvo.nl).Waarmogelijkbeantwoordendemedewerkersvragenmeteen,inanderegevallengaanzezelfachterantwoordenaanofverwijzendoornaardejuisteinstantie.
Andereinformatiebronnen
Opdeoverkoepelendesitewww.taalenrekenen.nl(OCW)isveelalgemeneinformatieoverhetreferentie-kadertevinden,inclusiefdeuitgewerktereferentie-niveaus.Scholendiewillennagaanhoehunlesmethodenzichverhoudentotdereferentieniveaus,kunnenterechtophetleermiddelenpleinvanSLO.Eeninventarisatieistevindendoorbij'leermiddelenvinden'deoptie'analyseleermiddel'aantevinkenenvervolgensteverfijnenop'Inventarisatiedoorlopendeleerlijnentaalenrekenen'.InseptemberheeftSLOmetmedewerkingvano.a.hetSteunpuntvoendeVO-Raadeenapartekrantgepubliceerd,geheelgewijdaandereferentieniveaustaalenrekenenvoorhetvoortgezetonderwijs.Dezekrantistevindenopdewebsitetaalenrekenen.nl.
Akke Vos
88
DegewensteniveauverhogingvantaalenrekenendwingtandereleergebiedenenvakkenterechttotoffersHet kennisniveau van taal en rekenen moet omhoog. Daarover is iedereen in het onderwijsveld het eens. Om de gewenste
kwaliteitsslag te kunnen maken, is een referentiekader opgesteld. Dit kader beschrijft het taal- en rekenniveau dat
leerlingen moeten hebben in de verschillende fases in hun schoolloopbaan. De referentieniveaus maken duidelijk wat
leerlingen op welk moment moeten kennen en kunnen. Bijzonder is dat alle sectoren, van het basisonderwijs tot en met
het middelbaar beroepsonderwijs, deze afspraken onderschrijven. Om de niveaus te halen, ontplooien scholen, sector-
organisaties en instellingen allerlei initiatieven. Deze versterkte aandacht voor taal en rekenen zal ongetwijfeld ten
koste gaan van de aandacht voor andere vakken en leergebieden. Is dat terecht?
De projectleider:
“Iedereen kan constateren dat het tekstbegrip van leerlingen omhoog moet”
DeStelling
De leraar:
“Als experiment ga ik punten aftrekken voor teksten met grove taal-fouten”
De beleidsmedewerker:
“We moeten ervoor waken dat het ontaardt in een administratieve romp-slomp en een toetscircus”
Teks
t:Tr
uusG
roen
eweg
en•
Foto
grafi
e:Ja
nSc
hart
man
9
KarelJanssenBeleidsmedewerker Taal en RekenenVO-raad,Utrecht
“Ofanderevakkenoffersmoetenbrengen?Zondermeer.Lerarenvandezaakvakkenzullenhetdaarmeeeenszijn,maarindepraktijkligthetingewikkelder.Iedereenkanconstaterendathettekstbegripvanleerlingenomhoogmoet,datzefoutenmakeninwiskundeengeschiedenis,omdatzedevragennietgoedlezenenbegrijpen.Alsallelerareneenhalfjaarlangallesteruggevenwatnietcorrectgeschrevenis,zijnderesultatenalstukkenbeter.Ineendergelijkexperimentbijonsliephetaantalspelfoutenmettachtigprocentterug.Maardatresultaatiszoweerverlorenalsjeverslapt.Wezijninhetonderwijsgoedindingenbeginnen,maarnietinwerkenvolgensdecirkelvanplan-do-check-act.Hetenejaardoenwebegrijpendlezen,hetvolgendemacrameeën.”
“Alslerarenhunleerlingenzoudengaantrainenopdereferentieniveaus,isdatgeengevolgvandereferentieniveaus,maarvaneenautonomemaatschappelijkeencultureleontwikkeling.KijknaardeleeslijstvoorNederlands.Dieisin25jaarteruggebrachtvan40naar12boeken.Datheeftooktemakenmettaalleraren,diehunvakonvol-doendehebbenverdedigd.Jekuntdereferentieniveauszienalsgoedeinstrumen-tendiejeleerlingeninhandengeeft.Datzeopeenhogerniveaueentekstkunnenlezenenzichdaarvanbewustzijn.Datbegintbijhetjournaalkunnenbegrijpenendekrantlerenlezen.Lezenalsmiddelomdewerkelijk-heidteontsluitenenkennisteverwerven.Enkennisismacht.”
FransAdriaenssenProjectleider Doorlopende Leerlijnen PO VOOpenbaarOnderwijsZwolle,Zwolle
ArinaMullerLeraar drama, wetenschapsoriëntatie en kunst algemeenMerewadeCollege,Gorinchem
“Bijdramaisgevoelvoortaalergbelangrijk.Alsleerlingendialogenofmonologenschrijven,moetenzeergoedovernadenkenofhunpersonagezakenmanofkoerieris,puberofoma.Krommezinnenschrijven,kanniet.MeeraandachtvoortaalbeheersingengebruikvandetaalbijNederlandsmaakthetvoormijbijdramadaarommakkelijker.Bijwetenschapsoriëntatiebesteediknuechtveeltijdaantaal.Voorhetformulerenvaneenonderzoeksvraageneenhypotheseleerikzeomkortenheldersamentevattenwatzebedoelen.Datispittig.Hetisdusgoedalszedoorinvoeringvandereferentieniveausbetermettaallerenomgaan.”
“Heftiggeërgerdbenikoverdetaligheidvan‘Kunstalgemeen’indebovenbouw.Dejongensvindendatookveeltetalig.Ikbenzezoaanhettraineningoedlezenenbegrijpen,datikbijnanietaandeinhoudtoekom.Deexamenopgavenzijnallemaalopenvragen,beschrijvendenlastigtedoorgronden.Ookkunstwerkenmoetenzebeschrijven,terwijlhetdaarbijoverdeanalysezoumoetengaan.”
“WanneeralleendeleraarNederlandsdwingttotgoedtaalgebruik,leverenleerlingenbijcollega’swerkstukkenindiezijngeschrevenineensoortsms-taal.Ditjaargaikalsexperimentpuntenaftrekkenvoortekstenmetgrovetaalfouten.Anderecollega’svindenmemisschienknettergek,wantletjeopgrammaticaenspellingdanbenjetweemaalzolangbezigmetnakijken.Datiseendilemma,maarjemoettochérgensbeginnen!”
“Ditdossiermoetinallenuchterheidwordenbezien.Hetgaatomdejuistebalans.InNederlandhebbenwenogweleensdeneigingdoorteschieten.Maarditisgeenvernieuwing,hetiseeninhaalslag.Inhetbijzondervoortaalgeldtdathettenkostegaatvandeleeropbrengstenalsleerlingendetaalonvoldoendeonderdekniehebben.Natuurlijkzienscholenzichnugenoodzaaktkeuzestemaken.Iedereschoolzaldaarbijeeneigendiagnosemoetenstellenenkijkenwatrealistischis.Watmoeterindepraktijkgebeuren?Wathebbenwedaarvoornodig?Watkanikmetmijnmensenenmiddelenaan?Deeneschoolhoeftnietzogekveeltedoen,terwijldeandereleerlingenheeftmetforseachterstanden.”
“Ongewensteneveneffectenkunnenzijn,dathetontaardtineenadministratieverompslompeneentoetscircus.Daarmoetenwevoorwakendoorgoedtedoordenkenwattedoenenwattelaten.Eenuitgebreidleerlingvolgsysteembijvoorbeeldisnietrelevantvooralleleerlingen.Ookhiervoorgeldtmaatwerk.Maarhetgaatwelomdetaligeaspectendoordeheleschool,datookvaklerarenzichbewustzijnvandetaaldiezegebruikeninhuninstructieenvandetaalindeinstructieboeken.Hetwoord‘offer’gaatuitvanvakgerichtdenken.Maaralsjeaanneemtdateenbeterebeheersingvantaalenrekenendeleeropbrengstenverhoogt,danleverenanderevakkennietsin.Integendeel.Danvoegtdenadrukoptaalenrekenenietstoe.”
Idee voor een volgende stelling?Stuur uw tip naar redactie-context@slo.nl
Teks
t:Tr
uusG
roen
eweg
en•
Foto
grafi
e:Ja
nSc
hart
man
1010 Vasteplekvoortalentontwikkeling
Durven en mogen excelleren, je talenten ontplooien, het mag allemaal weer. Voor de leerling, de school en de samenleving is het van belang dat talent wordt onderkend en ontwikkeld. Er worden allerlei programma’s voor ontwikkeld, maar hoe zorg je dat talentontwikkeling een vaste plek krijgt in het curriculum?
HetSLO-projectTalentontwikkelingisbedoeldomscholenondersteuningtebiedenbijhetontwikkelenenconcretiserenvaneenvisieoptalentontwikkeling.HetprobleemmetallemooieinitiatievenisvolgensStéfanievanTuinen(projectleideronderbouw-vo)datzenietaltijdeenvasteplaatsinhetcurriculumkrijgen,waardoorzeteveelafhankelijkblijvenvandegoedewil,creativiteiteninzetvaneenpaarenthousiastedocen-ten.Ofvanderuimtedieeropeenbepaaldmomenttoevalliginhetroosterofinhettaakbeleidaanwezigis:“Daaromzoudenscholendiezichbezighoudenmet
Teks
t:Re
néLe
verin
k•F
otog
rafie
:Jan
Sch
artm
an
Steedsmeerscholengeveneeneigeninvullingaantalentontwikkeling.EenenquêtedieSLOonderscholenhieldomteinventariserenwelkeactiviteitenonder-bouwafdelingenontplooien,laateenheelgevarieerdbeeldzien.Pluslessenmetfilosofie,eencircusproject,eensportklas-plusvoorvmbo-leerlingen,gedichten-wedstrijden,vooropleidingvoordedansschool,blazersklas,bezoekenaanbedrijveneninstellingeneneentalentcentrumwaarintweedocentenleerlingeninhunindividueletrajectbegeleiden.
1111
zelfevaluatiebrachtaanhetlichtdatonzeschoolvooraleeninterngerichteorganisatiewas.Kortom,wijmoestenmeernaarbuitentoe.Datdoenweinmiddelsopmeerderemanieren.Weverzorgenbijvoorbeelddetuinenvanonzeburen,zijnergactiefmethetprojectJongOndernemenwaardoorerveelcontactenzijnmetdemiddenstandendegemeentevanRaalte.WeverzorgenactiviteitenineenverpleeghuisinRaalteenlatenopdezewijzeonsgezichtzieninderegio.”
talentontwikkelingnamoetendenkenovervragenals:hoepastditinonzevisieoponderwijs,watisdesamenhangmetanderevergelijkbareactiviteitenenmethetreguliereaanbod,enhoetoetsenwedeprestatiesvandebetreffendeleerlingen?Kortom,welkepositiekrijgttalentontwikkelinginonscurriculum?”
VoorbeeldarrangementenVan2009totenmet2010werktSLOmetscholenaanvoorbeeldarrangementenvoordezeverschillendevormenvantalentontwikkeling.Hierbijwordenallerleiaspectenaantalentontwikkelinguitgewerkt,zoalsdiagnoseentoetsing,differentiërenenoverdraagbaar,uitdagendlesmateriaalmaken.Envooralook:hoezorgjedatjejedoelenvoortalentontwikkelinginjeonder-wijsmateriaalen–programmawerkelijkrealiseert?
OntdekkenEenvandescholendiebetrokkenzijnbijhetprojectTalentontwikkeling,ishetCarmelCollegeSallandinRaalte.DaarvolgendeleerlingendeCarmelClasses.ZekunnenkiezenuitDiscovery(eenkennismakings-class),Sport&Lifestyle,Art&Music,Science&TechnologyenInternational.ProjectleiderThomRaats(teamleidervmbo-onderbouw):“Dehuidigegeneratieleerlingenisnietmeertevergelijkenmetdeonze.Deleerlingenhebbentemakenmetsteedsmeerkeuzemogelijkhedenendewereldissteedssnellerenvooralookveelkleinergeworden.Bijonsleefdedevraaghoejeleerlingendaaropkuntvoorbereiden.Hoegaanzeommetaldekansendieerliggen,hoemakenzedejuistekeuze?VanuitdievraagzijnwevorigschooljaarbegonnenmetdeontwikkelingvandeCarmelClasses.Elkeclassheefteenmedewerkerdieaanjagervandegroepis.Inelkeontwikkelgroepzittenmedewerkersvanuitmeerderelagenvandeorganisatie.Deaanjagerszijndoordeschoolleidingbenaderd,deoverigeontwikkelaarshebbenvanuitenthousiasmeofpassiegevraagdmeetemogendenken/ontwikkelen.”
CriteriaAlsprojectleidertoetstRaatshetontwikkeldemateriaalaandevolgendecriteria:biedthetdemogelijkheidomleerlingenhuntalententelatenontdekkenenteontwikkelen;ishetnieuwvooronzeschool;ishetmogelijkommetleerlingentereflecterenophetproces;zitervoldoendeafwisselingindeblokken;kunnenwenaafsluitingvaneenblokmetderesultatennaarbuitentoeenhoeisdatgeregeld?Raats:“Dewisselwerkingmetdewereldrondomdeschoolvindenwevangrootbelang.Eenvandeuitkomstenvaneen
“Talentontwikkeling past in onze visie dat wij jonge mensen willen begeleiden op weg naar een volwaardige plek in de samenleving.”
Teks
t:Re
néLe
verin
k•F
otog
rafie
:Jan
Sch
artm
an
>sloprogrammalijn>leerplankundigeprofessionalisering
Deprogrammalijn‘leerplankundigeprofessionalisering’heeftalsdoeleenbijdrageteleverenaanhet‘curriculaircompetenter’makenvanleraren,team-enschoolleiders.p
Websitetalentontwikkeling
Dewebsitetalentontwikkelingstaatinjanuari2011onlineenisbedoeldvoordocenten,directieledenenteamleidersdieineenschooldekartrekkerszijnvantalentontwikkeling.Eéndeelvandewebsitezalgerichtzijnophetformulerenvaneenvisieoptalentontwikke-lingwaarbijeenviertalvoorbeeldcurriculaalsuitgangs-puntdient,eenanderdeelvandesiterichtzichophetconcretiserenvandievisie.
Inheteerstedeelkanmeneenquickscaninvullen,waarbijdekoersbepaaldwordtwaaroptalentontwik-kelingvormgaatkrijgen.Diekanmenverderinkleurendoorverschillendeitemsvanhetcurriculumpreciezerteomschrijven.Isdevisieeenmaalmeerbepaald,dankunnenontwikkelteamsaandeslagmetdematerialendiehetvormgevenvantalentontwikkelingondersteu-nen.Datvormgevenaantalentontwikkelingwordtopgevatalseencyclischprocesdatlooptvanonderzoe-ken,ontwerpen,naaruitvoerenenevalueren.
DewebsiteishetresultaatvantweejaarSLO-onder-steuningaaneennetwerkvanscholen(onderbouwvo)dattalentontwikkelingeenplekbinnenhetcurriculumvandeschoolwildegeven.OokdezescholendoorliependitcyclischeprocesenSLOheeftzeondersteunddoormaterialenteontwikkelenbijdevragendiedescholenophunpadzoaltegenkwamen.Dewebsiteisdusgeschiktvoorscholendiestartenmettalentontwikkeling,maarookvoorscholendiehuntalentontwikkelingwillenvernieuwen,verbeterenofmonitoren.
< Thom Raats
1212
Heleschoolloopbaan“Vooraldezeclasseshebbenwelesbrievengeschrevenmetlesstofdienormaalgesprokennietofveeloppervlakkigerbehandeldwordt.Eriseenopbouwgemaaktvoordeheleschoolloopbaan.Deprogramma’slopenvanheteerstontdekkenvantalentennaarhetontwikkelenvandegevondentalenten.OnderdelendieaandeordekomenbijbijvoorbeeldSport&Lifestylezijnkennismakenmetdiversesporten,maarookmetEHBO,gezondevoeding,enorganiseren/assisterenbijsportevenementen.Doordatlaatstewordendeclassesookzichtbaargemaaktnaardebuitenwereld.Wewerkensamenmethetprimaireonderwijs,sportverenigingen,dewoonzorgcentrainRaalte(bijvoorbeeldvooroptredensvanuitdeArt&Music-class)encultuurorganisaties.Binneneenclasskrijgendeleerlingeneenbreedprogrammaaangeboden,omzoveelmogelijkdingentemogenontdekken.Naelkblokvanachtwekenisereencentralepresentatie.Datkanopschoolzijn,maarookopdebasisscholen,
dezorgcentraofdeplaatselijkebibliotheek,waarwewerkmogententoonstellen.Webeoordelendeleerlingennietopdekwaliteitvanhuneindproducten.Wijvindenhetprocesbelangrijkerenreflecterendaarop.Ineenportfoliokandeleerlingzijnvorderingenzichtbaarmaken.”
ProfessioneelMaandelijksheeftRaatseengesprekmetSLO:“Daarinwordtvooralgespard.SLObewaaktmedeofdegesteldedoelstellingeninzichtblijvenengeeftgevraagdenongevraagdadvies.DaarnaastzoektSLOnaarantwoorden,vaakbijanderescholen,diewijzelfnietkunnenbedenken.HetcontactmetSLOverlooptopeenprettigeenprofessionelewijzeendraagtzekeroppositievewijzebijaanhetverloopvanhetproject.OokzorgtSLOervoordatikweetwaarikmijninfokanhalen.Welkeschoolsluitaanbijonzeideeënenkanonsverderhelpen?”
TalentontwikkelingdoordejarenheenzieteropDeGoudseWaardenalsvolgtuit:Klas 1 en 2Indeonderbouwstaandepersoonlijkeontwikkeling,hetzoekenenoriënterencentraal.Detalentprogramma’ssluitenhieropaan.Alleleerlingenmakeneenkeuzeuitvierprogramma’s(sport,kunstencultuur,DaVinci,wereld).Indezeprogramma’slerenzijvaardighedenalssamenwer-ken,presenterenenreflecteren.Verderwordenzeuitgedaagddieperintegaanophuninteressegebie-den.Klas 3Inklasdriewordtdeoriëntatiefasevandeonder-bouwafgerond,ermoetnugezochtwordennaarhetjuisteprofiel.Verderisvanbelangdatervoldoendevaardighedenzijngeleerdomindebovenbouwhetexamenprogrammategaanvolgen.EenonderdeelvanhetderdeklasprogrammaisDeMeesterproef,eenonderzoeksopdrachtwaarmeedeleerlingenhetprogrammavanklas1en2afsluiten.Deopdrachtenwordenzogeformuleerddatdeleerlingenalvastkenniskunnenmakenmetdeverschillendeprofielen.Metdezeopdrachtdoenzeookalvastvaardighedenopvoorhetmakenvaneenprofielwerkstuk.Klas4,5en6Indebovenbouwwordttoegewerktnaarheteindexamen.Detalentprogramma’swordenperprofielgeorganiseerd.Ditbetekenteenprogramma(opbijvoorbeeldeenprofielmiddag)waardeleerlingendieperinkunnengaanopdespecifiekeonderdelendiebijhetprofielpassen.Hierbijpassenookdemodulesinhetvrijedeel,endeexcellentpro-gramma’svoorhetvwo.Deactiviteiten,projectenenexcursieswordenookinditprogrammaingepast.
TalentontwikkelinginGouda
MarjavanGurpenLeovan’tSpijker,afdelingsleidersbrugklasenhavo2en3,coördinerendetalentontwik-kelingopsectorlyceum-havovanDeGoudseWaardeninGouda:“Wijwerkenmetvierverschillendetalent-stromen.Leerlingenkiezeneenstroomengaandediepteinindedaaropvolgendejaren.Wezijnnubezigmetdeinvullingvanhetprogrammavoordeboven-bouw.Talentontwikkelingpastindemissievanonzeschooldatwijjongemensenwillenbegeleidenopwegnaareenvolwaardigeplekindesamenleving.Naasthetopleidenvooreendiplomawillenwijzetoerustenmetkennis,inzichtenenvaardighedenomindesamenlevingtekunnenfunctionerennaareigenaardenaanleg.”
Vanuitdezemissiegebruiktdeschooldetalenteneninteressesvandeleerlingenbijhetlerenopschool:“Wezettendetalentenvandeleerlingeninombepaaldevaardigheden,zoalssamenwerken,presenterenenreflecterenteontwikkelen.Onstalentprogrammaheeftdriesterkepunten:eriseenkeuzemogelijkheidvoorleerlingen,deprogramma’sbiedenvoordeleerlingenuitdaging:zijwordengeraaktopeengebiedenwillendaarmeervanweten,endeleerlingenzittenmetanderenbijelkaardiedezelfdeinteressehebben.Opdiemanierscheppenwevoorwaardenomtekunnenleren.Deleerlingenzullenzichindezeprogramma’skunnenontplooienendegeleerdevaardighedenonbewustofbewustinzetteninallevakken.Detalentprogramma’szorgenvooreenontwikkelingvanschoolsevaardig-hedenengevendaarnaastookruimtevoorpersoonlijkeontwikkeling.”Verdervindendeleerlingenhetookgewoonleuk:eenovergrotemeerderheidgeeftinenquêtesaandatzedebegeleiding,sfeereninhoudvandetalentklasgoedvindt.
< Stéfanie van Tuinen
1313
Projectontwikkelaarsinhetonderwijs
MarieketenVoordeiseenvandeleerplanontwikkelaarsdienamensSLObijdeontwikkelingvanproject-onderwijsbetrokkenis.Volgenshaarishetgoedomeenstevigebasismeetegevenaanprojecten:“Jemoeteerstnadenkenwaaromjeprojectonderwijswiltinvoeren.Watwiljeermeebereikeneninhoeverrepastprojectonderwijsinjealgemenevisieoponderwijs?”
HandboekSLOorganiseertnetwerkbijeenkomstenmetscholendiemetprojectonderwijsstartenofhetverderwillenontwikkelen.Daarbijbiedtzeondersteuningindevormvaninformatieeninstrumentenofhulpmiddelendiedescholenbijhetontwikkelenvanprojectonderwijskunneninzetten.Deinstrumentenwordengebundeldineenhandboek,dateindditjaargratistedownloadenzalzijnviawww.slo.nl.MetbehulpvanhethandboekwilSLOscholenondersteunenbijhetontwikkelenofverstevigenvanprojectonderwijs.Deinstrumentenzijnontwikkeldopbasisvandedoorscholenveelgesteldevragenoverprojectonderwijs.Dezevragenhebbenonderanderebetrekkingopvisieontwikkeling,inhoudenvaardigheden,didactiekenbeoordeling.Deontwikkeldeinstrumentenbiedengerichteonder-steuningbijeenofmeerderevraagstukken.
MeersamenhangPCCHeilooiseenvandeprojectscholen.CorienMelissen,afdelingsleiderleerjaar1:“Ermoestmeersamenhangtussendevakkenkomenendeleerlingenmoetendiesamenhangherkennen.Westrevendaarbijnaareenleerlinggerichtedynamiekeneengroterevariëteitinwerkvormen.Verderdoenwijalsschooldoormiddelvanprojectenrechtaandeverschilleninleerstijlenenwerkenwemetdeprincipesvanderijkeleeromgeving.”
LerenvananderescholenOpPCCHeiloomoeteenderdevandeleertijddoordeverschillendevakkenbinnendeleergebiedengevuldzijnmetprojecten.Vanelkprojectisereenprojectbeschrij-ving.Inhetbeginwaseronderdedocentennogwat
‘angst’voorhetwerkeninprojectenenhetloslatenvandemethode.Melissen:“Nu,doorhetlatenzienvanmogelijkhedenen‘goodpractices’,zijnvrijwelalledocentenenthousiastbezigbinnenhunleergebied.Hetmetenvandeeindresultatenisnoglastig,maarzeerpositiefisdatleerlingenveelmeerverschillendewerkvormenkrijgenenmeersamenwerken.Mededoorhetonderwijsinprojectenlijkendeleerlingenzelfstan-digeropdrachtenuittekunnenvoeren.”
DuidelijkheidVoorscholendieoverwegenprojectonderwijsintevoerenishetvolgensMelissenzaakvooraftebepalenwatdedoelstellingenzijn,gerelateerdaandemissieenvisie.“Enschepduidelijkheidoverhetkaderwaarbinnengewerktmagworden.Gadaarbinnenaandeslag,blijfdoorontwikkelenenserveermindereprojectennietmeteenaf.Weesniettestar,maarvarieer.Elkegroepleerlingenkanandersreagerenophetzelfdeproject;laatjedaardoornietvandewijsbrengen.Blijfgenietenvandeleerlingenenhetonderwijs,wanteigenlijkisdattochhetallerleukst.”
Meerinformatie:MarieketenVoorde,m.tenvoorde@slo.nl.
Scholen hebben tegenwoordig meer ruimte voor een eigen invulling van hun curriculum. Zeker in de onderbouw. Steeds vaker kiezen scholen voor projectonderwijs. Leerlingen kunnen zo werken aan hun vaardigheden en bovendien is het een mooie manier om samenhang tussen vakken aan te brengen. Samen met scholen werkt SLO aan het verbeteren van projectonderwijs.
Teks
t:Re
néLe
verin
k
14 Kenniscentrum Leermiddelen
Kenniscentrum Leermiddelen (KCL) heeft als doel overzicht te bieden in het aanbod en kennis te vergaren over de ontwikkeling, de invoering en het gebruik van leermiddelen. Op deze plaats voorziet het KCL u van informatie over recente ontwikkelingen. Voor de meest actuele informatie hierover kunt u terecht op www.slo.nl of www.leermiddelenplein.nl.
Uwmeningtelt!Hetoordeelvangebruikersophetleermiddelenplein
U hebt een nieuwe televisie nodig. U wilt een ‘state of the art’ exemplaar tegen de laagste prijs en met een groot bedieningsgemak. Wat doet u? Waarschijnlijk gaat u naar www.kieskeurig.nl. Naast de technische eigenschappen van verschillende typen televisies van uiteenlopende merken, vindt u daar ook het oordeel van gebruikers die al eerder een televisie aanschaften.
Tegenwoordigzijnertalvaninternetsiteswaaropnaastfeitelijkeinformatieoverproductenookhetoordeelvanconsumentenoverdieproductentevindenis.Opdiesiteskunnenconsumentenoverhetalgemeenoptweemanierenhunoordeelovereenproductgeven:meteenreview,waarindemeningbeschrevenkanwordeninkernachtigebewoordingen,enmeteenrating,waarbijdeconsumenteenproductdoortoekenningvaneencijfer,sterrenofanderesymbolenbeoordeelt.Eenproductkanopmeerderepuntenbeoordeeldworden,bijvoorbeelddegelijkheid,vormgeving,bedienings-gemakoftotaaloordeel.
GebruikersbeoordelenleermiddelenUstaatvoordeklasenbentopzoeknaar‘los’lesmateriaaldatuaanvullendopeenbepaaldhoofd-stukuithetlesboekwiltgebruiken.Daarvoorgaatunaarwww.leermiddelenplein.nl.Ukuntdaarlosseleermiddelenzoekendiebijeenvakenonderwerppassen.Alsuhetresultaatvanuwzoekactieophetschermheeftenukliktdoornaardedetailpaginavanhetgevondenleermiddeldankuntudaarsindskortophettabblad‘Uwmening’demeningaantreffenvananderegebruikers.Ookkuntudaaruweigenoordeelachterlaten.Datkanindevormvaneenreviewen/ofdoorhettoekennenvansterren(rating).
WijzevanbeoordelenHetschrijvenvaneenreviewismogelijkvoorleraren,oudersenleerlingen.Het‘raten’isvoorbehoudenaanleraren.Alsleraarkuntuleermiddelenopeenvijftalpuntenbeoordelen.
BeschrijvingenenervaringenElkjaarmaaktSLObeschrijvingenvanmethodenvoorhetprimairenvoortgezetonderwijs.Indiebeschrijvingenwordtingegaanopeenaantalbelangrijkeaspectenvaneenmethode,onderandereopdedidactischeuitgangs-puntenendemogelijkhedentotzelfstandigwerken.OokvraagtSLOlerarenhunervaringenmetmethodentebeschrijvenvolgenseenafgesprokenformat.
Vannieuwe‘beschrijvingen’en‘ervaringen’wordtaltijdmeldinggemaaktinderubriek‘Onderdeloep’opwww.leermiddelenplein.nlAlsvaneenvakgebiedmeerderemethodenbeschrevenzijn,kuntudiemethodenopeenaantalbelangrijkeeigenschappenmetelkaarvergelijkendoorvandevergelijkingsoptieophetleermiddelenpleingebruiktemaken.
VoorbeeldmateriaalvanSLOSLOvoertveelprojectenuitwaarinsamenmetscholengewerktwordtaanvoorbeeldlesmateriaal.Zoiservoorbeeldmateriaalontwikkeldvoordevakkenindetweedefasevanhavoenvwowaarvanhetexamen-programmagaatveranderen.Hetontwikkeldevoorbeeldmateriaalisviawww.leermiddelenplein.nltevindenentedownloaden.Zowordenvoorbeeld-modulesvoordevakkennieuweeconomieennieuwescheikundeindetweedefaseophetleermiddelenpleinaangeboden.Daarnaastisernogveelmeerandervoorbeeldmateriaaltevinden.Eenoverzichtvanalhetbeschikbaremateriaalkuntualsvolgtoproepen:• Ugaatnaarwww.leermiddelenplein.nl• Ukliktop‘verfijnen’onderhetkopje‘Eigenschappen’• Uvinkt‘gemaaktdoorSLO’aan.Ukrijgtdaneencompleteopsommingvanhetbeschikbarevoorbeeldlesmateriaal.Bentuopzoeknaarmateriaalvooreenspecifiekedoelgroepen/ofvak,dankunthetzoekresultaatnogverderverfijnen.
VakLeergebiedMensenNatuur
Biologie
Natuur-enscheikunde
Wiskunde
NederlandsEngelsEngelsTTODuitsFrans
TitelAllesoverDNABasisNatuurWetenschappenNasteqBiologie&Verzorgingvoorjou(2eeditie)Biologievoorjouonderbouw(6eeditie)Nova,nieuwenatuur-enscheikundevoordeonderbouwhavoenvwoGetalenruimteonderbouw,editie2008Getalenruimtetweedefase,editie2007TalenttweedefaseNewInterfacesecondedition,onderbouwInspirationSalzgitterheuteonderbouw(2eeditie)GrandesLignesonderbouw(4eeditie)
Beschrijvingjajajajajajajajajajajajajaja
Ervaring----
ja---------
15> kijk ook op leermiddelenplein.nl
Allereerstkuntuaangevenhoeuoordeeltoverdemogelijkheidomleerlingenzelfstandigmethetleermiddeltelatenwerken.Daarnakuntuaangevenofmetbehulpvanhetleermiddelgedifferentieerdkanworden,bijvoorbeeldintempoofniveau.Vervolgenswordtugevraagdofhetvoldoendemogelijkisomhetleermiddelzelfaantepassenaanuwwensenennaarhetgebruikersgemak.Totslotkuntueentotaaloordeelgeven.Somsishetlastigomovereenbepaalditemietstezeggen.Hetisbijvoorbeeldzeldenmogelijkomsoftwareaantepassen.Dankuntu‘nietvantoepas-sing’aanvinkenbijhetitem‘aanpasbaarheid’.Alvorensuwreviewofratingophetleermiddenpleingetoondwordt,wordtupere-mailgevraagdomuwbijdragetebevestigen.Hetgemiddeldevanderatingswordtbovenaandepaginagetoond.Daarbijstaatvermeldhoeveellerarenhunoordeelhebbengegeven.Ukuntalleendelosseleermiddelenvaneenreviewofratingvoorzien.Diemogelijkhedenzijnernietbijmethoden.Methodenzijnomvangrijkenstrekkenzichvaakovermeerdereleerjarenuit.Reviewsenratingszijntebeperktemiddelenomrechttedoenaanhetkaraktervanmethoden.
DemachtvanhetgetalDemogelijkheidtot‘raten’en‘reviewen’bestaatpassindskort.Vlakvoordezomervakantie,injuni2010,ishettabblad‘Uwmening’beschikbaargekomen.Datbetekent,dathetaantalgebruikersoordelennogbeperktis.Dooralsgebruikervan‘losseleermiddelen’uwoordeelachtertelaten,kuntudeinformatieoverdieleermiddelenverrijken.Hoemeergebruikershunoordeelgeven,hoebetrouwbaarderdegemiddelde
In de afgelopen maanden verschenen van de volgende methoden beschrijvingen en/of ervaringen:
beoordelingwordt.Eengoedegemiddeldebeoordelingdiegebaseerdisopdebijdragenvan80lerarenzegtmeerdanhetzelfdegoedegemiddeldedatoptweebeoordelingengebaseerdis.Hiergeldtdemachtvanhetgetalenukuntdaaraaneenbelangrijkebijdrageleveren.
UitwisselingmetandereportalsDebeoordelingenophetleermiddelenpleinwordenuitgewisseldmetandereportals,zoalsbijvoorbeeldWikiwijs.Omgekeerdishetookzo,datbeoordelingenopandereportalsookgetoondwordenophetleermid-delenplein.Zokanhetaantalbeoordelingensnelgroeien.
OptimaleinformatievoorzieningHetleermiddelenpleinvoorzietininformatieopbasiswaarvanlerarenverantwoordleermiddelenkunnenkiezen.Zovermeldthetleermiddelenpleinminimaaldebasisgegevensvanleermiddelen(titel,auteur,uitgever,doelgroep).BijeengroeiendaantalleermiddelenmaaktSLOobjectievebeschrijvingendiedieperopeenaantalaspectenvanhetleermiddelingaan.Enkelevandebesprokenaspectenzijn:hoegaathetleermiddelommettoetsing,watzijndedidactischeuitgangspunten,watishetaandeelict?Ookwordensteedsmeergebruikerservaringengeplaatst.Ensindskortkunnenleermiddelendusookdoormeerderegebruikerswordenbeoordeeldindevormvanreviewsenratings.Hierdoorwordtdeinformatievoorzieningophetleermiddelen-pleinnogcompleter.
Teks
t:Tr
uusG
roen
eweg
en•
Foto
grafi
e:Ja
nSc
hart
man
‘NLTiseenmagneetvoorbèta-activiteiten’
Het Hofstad Lyceum in Den Haag en het Baudartius College Zutphen behoren tot de scholen, die meteen bij de start in augustus 2007 Natuur Leven en Technologie (NLT) invoerden. Die invoering heeft soms heel wat voeten in de aarde, maar dat doet niets af aan de positieve uitstraling van het vak. ‘Al vijf jaar hebben we geen enkele moeite bètaleraren te vinden.’
1616
assistenten(toa’s)veelinbreng.“Hetteamwisseltsoms.WehebbenzoveellerarendiegraagNLTwillengeven,hetvakgeeftveeldynamiekenenergie”,zegtHengefeld.“Deuniversumgroepheeftuitstralinggekregen.Nietdathetvanzelfgaat,maaralseenactiviteitmislukt,zieikdatalsstappenineenontwikkeling.Jemoetlerarenderuimtegevenomideeënuittewerkenenfoutentemaken.Somskrijgteenprojecteenanderewending,somszittenlerarennietopéénlijn,danpraatjedaarover.Ookbetrokkenheidtonenisbelangrijk,zakeninschoolmoetenzichnietloszingenvanelkaar.NLTiseenmagneetvoorallerleibèta-activiteiten.
OphetHofstadLyceumzoekenbètalerarenalsinds2002naarmeerafstemming.Zokunnenzecontextrijkonderwijsaanbiedenendeinteressevanleerlingenvoorbètastudiesstimuleren.NLTsluitdaargoedbijaan,verteltdirecteurJokeHengefeld.“Wewillenonderwijsdat‘stateoftheart’isquatechnologieenwetenschapenalshetgoedis,wordenNLT-modulessteedskritischherzieninhetlichtvanactueleontwikkelingen.”NLTisnuinallebovenbouwklassenhavo/vwoingevoerd.HetNLT-team(‘deuniversumgroep’)bestaatuitlerarenbiologie,natuur-enscheikunde,informaticaensomswiskunde.Daarnaasthebbendetechnischonderwijs-
Nieuw vak Natuur Leven en Technologie heeft een plek veroverd
1717
Indeuniversumgroepwordtexpertiseontwikkeld,wordenideeënuitgewerktenprojectenbedacht.Datheeftexternookaantrekkingskracht.Alvijfjaarhebbenwegeenenkelemoeitebètalerarentevinden.”SterrenwachtHeteerstejaarNLTin4havoheeftJanMulder,leraarénsectievoorzitterNatuurkundeenNLTvanhetBaudartiusCollegeinZutphen,ervarenalseenspronginhetdiepe.“Jehebtleerlingenmétenzondernatuur-kundeofwiskundeBinjegroep.Dusjemoetschipperen,jeopdrachtenaanpassen.Organisatorischverliepdatjaarnogalchaotisch.Alslerarennatuurkunde,biologieenscheikundegavenweelkeenstukjevaneenmodule.Somsstondenwemetz’nvijvenvoordeklas,inclusieftweetoa’s.Maarhetbleektezwaaromvoorelkemoduleallestedoen,dusnuiséénleraarverantwoor-delijkvooreenmodule.Eencollegakanaltijdeenonderdeelkomengeven.Wehebbenookdetoetsingvereenvoudigd.Leerlingendoennietmeeralleopdrachtenuitdemodule:énportfolioénpresentatieséntoetsenafnemenvereistteveelorganisatie.Welmoetenwe,voordespreiding,watmeertechnischemodulesgaanaanbieden.MaardeinvoeringvanNLTiseengroeimodel,jemoeterrekeningmeehoudendatheteenaantaljarenduurt.”IndepresentatiewekengevenlerarenwelgezamenlijkeenheterogeneNLT-module,daarwerkenleerlingendaneenheleweekaan.InhetreguliereroosteriswekelijkséénmiddagingeroosterdvoorNLT.“Wegevenookeenmoduleopeenvastlesuur.VooreenprojectmethetKNMIlaatikleerlingen,hethelejaardoor,metingenuitvoerendiehetKNMIookechtgebruikt.Zoproberenwebijelkemoduleeenlinknaarbuitenteleggen:eenlezingbijdeSterrenwachtofhetbijwonenvaneenechografieinhetziekenhuis.”NLTwakkerthetenthousiasmeaandatMulder‘vannature’heeftvoorzijnvak.“BijNLTkomenbèta-onderwerpenaanboddiejeinjeregulierelesstofnietkuntbehandelen.Datvindikuitdagend.Collega’szijninhetbeginwathuiverig,omdatallesnieuwis.Gaandeweggaanzehetboeiendvinden.ZezienhuneigenvakgebiedteruginNLT,maarookdatzemooiezijsprongenkunnenmaken.”Terwijldelerarenonderlingvaakkunnenvolstaanmetadhocoverleg,overleggenzewelregelmatigmetdetoa’s.“Onzetoa’szijngoudwaard.WekunnenhetexperimenteledeelvandeNLT-moduleshelemaalaanhenoverlaten.Daarmeezittenwealslerarenoprozen,anderszoujealleszelfmoetendoen.”
StructurelecontactenOphetBaudartiusCollegeiswetenschapentechniekeenvanvierleerlijnen,naastkunstencultuur,sportengymnasium.Datbrengtveelextra’smetzichmee:projecten,exposities,presentatiesenreizen.Mulder:“Onzeschoolbruistvandeactiviteiten.Regelmatigiseengroepeendagdeelwegofmissenweeenpaarleerlingen.Dathoorterbij,maardatdruktwelophetschoolrooster.Voordeschoolishetzoekennaarhetjuisteevenwichttussenwatwewillenenwatcontro-leerbaaris.”HetHofstadLyceumwerktmetlesurenvanzeventigminuten.“Daardoorzijndebètavakkenmakkelijkinteroosteren”,aldusHengefeld.“Inonzebètavleugelzijnheledagdelenvrijgeroosterd.Lerarenentoa’sverzorgendansamenonderwijsvoorviergroepenleerlingen.Sindsditschooljaarwerkenwe
echtmodulair.Zeswekenlanggeeftéénleraareenmodule.Eerstgeeftdenatuurkundeleraarbijvoorbeeldeenmodulein3havo,indevolgendeperiodegeefthijdiein4vwo,terwijl3havoleskrijgtvandeleraarinformatica.”DeontwikkelgroepvoorhetschrijvenvanNLT-moduleswaarinlerarensamenwerktenmetcollega’suithethogeronderwijsheefthetHofstadLyceumstructurelecontactenopgeleverdmetdeHaagseHogeschool.DaarisbijvoorbeeldeenprojectDoorgaandeleerlijnhavo/hbouitvoortgekomen.OokmetdeTUDelftiseenlangdurigesamenwerkingontstaan.WelmoetNLTjuistbijhetvervolgonderwijsmeerstatuskrijgen,vindtHengefeld.“NLTiseenuniekvak,maarbijTUDelftstaathetnietopdetoelatingslijstjes,terwijlzedaarveelmultidisciplinairestudiesaanbieden.Datvindikeenpuntvanzorg.Ookishetbelangrijkderelatiemetvernieuwingenteblijvenborgen.Datkosttijdengeld,maaraansluitingbijdeactualiteitisessentieelomNLTovereindtehouden.”
>sloprogrammalijn>vakvernieuwing
Deprogrammalijn‘vakvernieuwing’heeftalsdoelomvoordeverschillendevakkenonderanderekerndoelen,examenprogramma’senvoorbeeld-materiaalteontwikkelen.
p
Teks
t:Tr
uusG
roen
eweg
en•
Foto
grafi
e:Ja
nSc
hart
man
< Jan Mulder
Joke Hengefeld >
“Soms stonden we met z’n vijven voor de klas, inclusief twee toa’s.”
1818
NLTverderverankeren
DankzijnieuwefinanciëlesteunvanOCWkanNLTverderingevoerdenverankerdworden.Nieuwescholenkunnenmakkelijkinstappen.SLOblijftdelandelijkecoördinatieenondersteuningverzorgen.
“Inhethogeronderwijszijnveelinterdisciplinairestudierichtingen,maarinhetvoortgezetonderwijsisdaarnogweinigvantemerken”,zegtJennekeKrügervanSLO.Desamenhangtussendebèta-vakkenlatenervaren,isdanookeenvandebelangrijkedoelstellingenvanNLT.“Hetvakstimuleertooksamenwerking,éénleraarweetnooitgenoegomeenmodulealleentegeven.”EenNLT-teambestaatuitminimaaldrieeerste-graadsbevoegdelerarenvandrieverschillendebètavakken.Hetvakwordtafgeslotenmeteenschoolexamen.Krügerisblijdatderesultatenvandeeersteschoolexamensvergelijkbaarwarenmetdievananderebètavakken.“Datiseenaanwijzingdathetmethetniveauwelgoedzit.”
RandvoorwaardenNLTwordtintussenopmeerdan230scholengegeven.Scholenkunnenzichnogsteedsalsinvoer-schoollatenregistrerenbijhetLandelijkOntwikkel-puntNLT.Zekrijgendantweemaalperjaargratisondersteunendmateriaalenlerarenhandleidingen.Bijaanmeldingwordtscholengevraagdteverklarendatzevoorgoederandvoorwaardenzullenzorgen,wantdiezijndoorslaggevendvoorsucces.Lerarenmoetenvoordeinvoeringruimteentijdkrijgen,ookvoorhetonderhoudenvancontactenbuitendeschool.Ookgoedepraktijkruimtesentoa-onder-steuningzijnonmisbaar.NLT-moduleszijnenwordenontwikkelddoorlerarenuithetvoortgezetonderwijssamenmetcollega’svanhboofuniversiteit.SLOheeftmetsuccesde
opzetvanregionalesteunpuntenkunnenstimuleren,waarindezesectorensamenwerken.Dezesteun-puntenzijnvraagbaakvoordescholen.Zebeherenookdegecertificeerdemodulesenhoudendieactueel.IntussenvoldoenruimzestigmodulesaandekwaliteitscriteriavandestuurgroepNLT.Indevolgendefasevanhetprojectzalveelaandachtbesteedwordenaanhetarrangeerbaarmakenvanmodules.Samenmetlerarenwordenleerlijnenenhandreikingenontwikkeld.AfgesprokenisookdatallemodulesbeschikbaarkomenviadewebsitevandelandelijkeopenleermiddelenbankIP-VOenophetleermiddelenpleinvanSLO.Uithetgroteaantalmoduleskunnenlerareneigenkeuzesmaken.Binnendekadersvanhetexamen-programmakunnenzezelfbepalenwatinhunsituatiemogelijkenwenselijkis.
KwaliteitsgarantieBijdeinvoeringvanNLTgaatveelaandachtnaardekwaliteitvanhetvak,dematerialenendeexamens.“Onzeopdrachtwaseenexamenprogrammavooreeninterdisciplinairvakteontwikkelen,datnognergensbestond,ooknietinhetbuitenland.Kwaliteitsgarantieisdusheelbelangrijk”,zegtKrüger.“Scholenmoetenwetenwaarzeaantoezijn.”DaaromdoetdeprojectgroepNLTonderzoeknaarervaringenvanscholenviaschoolbezoekenenenquêtes.NLTisookonderdeelvaneenevaluatie-onderzoekvanWilmadKuiper,bijzonderhoogleraaraandeUniversiteitvanUtrechtenmanagerOnder-zoek&AdviesbijSLO.KuiperevalueertdekwaliteitvandeinhoudelijkeendidactischevernieuwingenindebètavakkenindetweedefaseendusookvanNLT.Voordescholenzelfiseenkwaliteitsmonitorontwikkeld.Diemonitorvoorrandvoorwaarden,lesmateriaal,onderwijsenschoolexamenshelptomheldereactiepuntenvoorkwaliteitsverbeteringoptestellen.
"De samenhang tussen bètavakken laten ervaren, is een van de belangrijke doelstellingen van NLT."
Jenneke Kruger
1919
school,isopzichaleenwinstpunt.Alleleerlingenkomeninhunschoolcarrièremetinternationaliseringinaanraking.”
DraagvlakWatzouDeJagerscholenadviserendieoverwegeninternationaliseringeenprominenteplaatsinhunonderwijstegeven?“Zorgvoordraagvlakbijdeschoolleidingendeouders.Geefinternationaliseringeenvasteplaatsinhetcurriculum.Betrekoudersenleerlingenerbij,maakduidelijkwaaromjeietsdoetenwaartoehetleidt.Datlaatstekanookdooropbrengstenvanprojectenenreizen,bijvoorbeeldpresentatiesenschrijfopdrachtenmeetelatentellenvooreencijfer.”
DemoeitewaardThijs,tenslotte:“Internationaliseringbiedtgoedeaanknopingspunteneninhoudelijkeinspiratieominitiatievenmeerinsamenhangintevullen.Hetkosttijdengeldenhetiseenheleinspanningomhetgoedvoorelkaartekrijgen.MaareenschoolalsTrompMeesterslaatziendathetdemoeitewaardis,zolangjemaarzorgtdathetmeerisdanalleeneenuithangbord.Denknaoverwatjeermeewiltbereiken.Geefinter-nationaalonderwijseenduurzameplekinjecurriculum,enprobeerzoveelmogelijkmenseninenronddeschoolerbijtebetrekken.”HetSLO-rapportLerenvaninternationaalonderwijs,Vierinternationaleonderwijsprogramma’svoorhetvoortgezetonderwijsinkaartgebrachtistedown-loadenvanafwww.slo.nl.
Meerinformatie:AnnetteThijs,a.thijs@slo.nlofFransResink,f.resink@slo.nl.
BronvaninspiratieWathebbenzegevonden?Thijs:“Deinternationaleprogramma’sleggenveelnadrukopdeontwikkelingvankritischedenkvaardigheden,maarookopcreativi-teitenkennis.Zebiedeneenvariëteitaaninhoudenenwerkvormen,diezeerinspirerendzoudenkunnenzijnvoorhetreguliereonderwijs.Ikdenkdaarbijaandemeerthematischeorganisatievanhetonderwijs,metvakoverstijgendethema’senbredeleergebieden.”
BreekijzerRSGTrompMeestersinSteenwijkiseenvandescholendiebetrokkenwasbijhetonderzoek.Waaromrichtdeschoolzichzonadrukkelijkopinternationalisering?CoördinatorinternationaliseringJandeJager:“Hetisonzeovertuigingdathetdetaak,jazelfsdeplichtvanhetonderwijsisleerlingenvoortebereidenopleven,werkenenstuderenineenmaatschappijdiesteedsinternationalerwordt.Bovendienbleekinternatio-naliseringalsleerconcepteenprimabreekijzertezijnomtekomentotnieuwewerkvormen,bijvoorbeeldhetpraktischgebruikvanmodernevreemdetalen,vakoverstijgendeprojectenendeinzetvanICTenmodernemedia.Uitpedagogischoogpuntisinternatio-naliseringbelangrijkvoordesocialevormingendepersoonlijkeontwikkelingvanleerlingen.Vooralbijuitwisselingeneninternationalestudiereizenblijkthoezeerhetzelfvertrouwenvanjongerengroeitdoorditsoortactiviteiten.Bovendienisheteenimpulsvoorkwaliteitsverbeteringvanhetonderwijseneennieuweuitdagingvoordocenten.”
VasteplaatsInhoeverreishetopTrompMeestersgeluktinternatio-naliseringeeneigen,vasteplaatsinhetcurriculumtegeven?DeJager:“Wehebbenvooronzeschooleeninternationaleleerrouteontwikkeld.Dezebiedtschoolbredeinternationalevormingaanindeonder-bouwendemogelijkheidvaneenkeuzevooreeninternationaalprofielindebovenbouw.Hetfeitdatditmodelgedragenwordtdoorzoveelbetrokkenenop
LerenvaninternationaliserenDe belangstelling voor internationalisering groeit bij scholen, leerlingen en ouders. In opdracht van OCW hebben SLO’ers Annette Thijs en Frans Resink onderzoek gedaan naar de mogelijkheden die internationale onderwijsprogramma’s bieden voor versterking van internationalisering van het reguliere voortgezet onderwijs.
19
Teks
t:Re
néLe
verin
k
2020
CultuurindeSpiegel,naareendoorlopendeleerlijncultuuronderwijsDoor:B.vanHeusden
Indezepublicatiewordendeachtergrondentheoretischeuitgangspuntenvanhetonderzoekgeschetst.Ineenextrabijlage,opeenlossekaart,staateenkortesamenvattingvanhetkaderenisdematrixvanCultuurindeSpiegelafgebeeld.DeauteurshopenmethetboekjeeengoedinzichttegevenindebenaderingendathetzalbijdragenaandediscussieoverCultuurindeSpiegel.
ReferentiespeltaalenrekenenDoor:J.Bron
Hetspelisontwikkeldomlerarendemogelijkheidtebiedenommeertewetentekomenoverdereferentie-niveaustaalenrekenen,andersdandoorhetbekijkenvandewebsiteenhetlezenvanrapportenals‘Overdedrempelsvantaalenrekenen’enhetreferentiekader.Doorhetspeltespelenwordtkennisgemaaktmetdebeschrijvingenenbegrippenvandeverschillendereferentieniveausenkomenlerarenspelenderwijsingesprekmetcollega’soverhettaal-enrekenbeleid,overdeleerlingenenovermethoden.HetspellijktopTriviantenkanwordengespeeldmetminimaal4enmaximaal8personen.Bovendienkanervoorgekozenwordenomtaalenrekenenaparttespelen.
Freerunning(dvd)Door:G.vanMossel
DedvdisontwikkelddoorhetnetwerkFreesportvanSLO.Dedvdisbedoeldvoordocentenlichamelijkeopvoedingenkantijdensdelessenalsvoorbeeld-materiaalvoorleerlingengebruiktworden.Dedvdbevateennaderetoelichtingopfreerunning,maarvooralookallerleifreerunningbeelden.Hetgaatomdrieparkoursen:eenenjoy,eencooleneenextremeparkour.Iederparkourbestaatuitvijftricks.Dediversetrickszijnmethodischopgebouwd.Bovendienbiedtdedvdeendoorkijkjevaneenfreerunningontwerpop-drachtvoorBSM-leerlingen.
InstrumentenvoordebeoordelingvantaalvaardigheidDoor:T.MeestringaenH.deVries
SamenmetdocentenvanUniCenhetVathorstcollege,scholenvoorhavoenvwoinUtrechtenAmersfoort,heeftSLOinstrumentenontwikkeldvoorbeoordelingvanleerlingprestatiesvoordetaalvaardigheden:lezen,schrijven,spreken,gesprekkenvoerenenluisterenindevormvanbeoordelingsmatrices.Hoeweldeontwik-keldegridsenmatriceszijnvervaardigdvoorUniCenhetVathorstCollege,zijnzeookgoedbruikbaarvoordocentenNederlandsopanderevo-scholen.
Handreikingfinanciëleeducatieonderbouwenvmbo/voortgezet(speciaal)onderwijsDoor:R.vanUffelenenF.Studulski
Indehandreikingenwordtingegaanopdemogelijk-hedenom’lerenomgaanmetgeldopdeschoolagendateplaatsen.Zezijnonderanderebedoeldvoorleer-krachtendie‘lerenomgaanmetgeld’willenopnemeninhunlessen.Dehandreikingengevenantwoordopdevraaghoefinanciëleeducatieopschoolhetbesteeenplaatskankrijgen.Dehandreikingenzijnsamen-gestelddoorSLOenSardesinopdrachtvanCentiQ,Wijzeringeldzakenenzijntebestellenvia:http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties.
BSM-toetsvoorbeeldenDoor:K.Anthoni,W.vanderKamp,E.Schrik,E.Swinkels,R.VeldboerenD.Witsiers
Nadeinvoeringvandegeglobaliseerdeeindtermenin2007ontstondbijscholenuitdeBSM-netwerkendebehoefteaaneenmaniervantoetsingdiealseenlande-lijkenormzoukunnengeldenendietevensalsijkpuntvoorhetcurriculumkondienen.EenontwikkelgroepvanSLOenvijfregionalenetwerkbegeleidershebbendaarom22toetsvoorbeeldenontwikkelddiehetgeheleprogrammavanBSMbeslaan:eersttweetheoretischetoetsvoorbeelden,daarnazestientoetsvoorbeeldenvanpraktischeopdrachtenentotslotviertoetsvoorbeeldenvanbijzonderepraktischeopdrachtenvoorBSM.
LerenvaninternationaalonderwijsDoor:A.ThijsenF.Resink
In‘Lerenvaninternationaalonderwijs’ishetinter-nationaleonderwijsinNederlandinhoudelijkinkaartgebrachtenbekekenwelkeelementendeinternationaleoriëntatievanhetreguliereNederlandsevoortgezetonderwijszoudenkunnendienen.Deverkenningrichtzichopdrieinternationaleprogramma’senopééninternationaalprofieldatgebruiktwordtinhetreguliereonderwijssysteem:hetInternationaleBaccalaureaat;hetEuropeseBaccalaureaat;deprogramma’svanCambridgeCIEenhetElos-profiel(Europaalsleeromgevingopscholen).
PublicatiesMet enige regelmaat verschijnen er publicaties die geschreven zijn door SLO-medewerkers of waaraan zij een aanzienlijke bijdrage hebben geleverd. Deze publicaties worden uitgegeven door SLO en zijn - tenzij anders vermeld - gratis te downloaden op www.slo.nl of te bestellen tegen kostprijs. Onderstaand een overzicht van de meest recente publicaties.
Freerunning
Freerunning in het voortgezet onderwijs
De dvd Freerunning in het voortgezet onderwijs is ontwikkeld door het netwerk Freesport van SLO. De dvd is bedoeld voor docenten lichamelijke opvoeding en kan tijdens de lessen als voorbeeld-materiaal voor leerlingen worden gebruikt.De dvd bevat een nadere toelichting op freerunning, maar vooral ook allerlei freerunning beelden. Het gaat om drie parkoursen: een enjoy, een cool en een extreme parkour. Ieder parkour bestaat uit vijf tricks. De drie parkoursen worden uitgevoerd door rookies (leerlingen met gele shirts), experts (groene shirts) en masters (blauwe shirts). De diverse tricks zijn methodisch opgebouwd. Bovendien biedt de dvd een doorkijkje van een freerunning ontwerpopdracht voor BSM-leerlingen.
Kijk voor meer informatie op www.freesport.slo.nl.
Projectbegeleiding Dic Houthoff, Ger van Mossel Ontwerp Maarten Vijfhuize, Eric SwinkelsVormgeving Axis Media-ontwerpers Camera Tonny van der Vegt Montage Tonny van der VegtDruk Dupliprint, EnschedeIn samenwerking met Reinald Bosman, Lennart Duijndam,
Chris Hazelebach, Tobias Lange, Martijn Riemersma, Koen Tip, Bas Waaijer, Henkjan Wagteveld
Auteursrecht: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Met dank aan Leerlingen van het Thomas A Kempis College: Ky-Do Dinh, Lieke van Essen, Kingsley
Ehizibue, Lex ten Koppel, Pepijn Nijhuis, Tomas Ruitenberg, Rozemarijn Veldhuizen, Jasmijn Veldhuizen, Yorick Zwiggelaar en leerlingen uit A4bsm van het Twickel College.
in het voortgezet onderwijsSLO • nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
2121
Websites
jaarverslag.slo.nlWebsitewaarinderesultatenvanSLOinhetjaar2009overzichtelijkwordengepresenteerd.DesitebevateenfilmboodschapvanalgemeendirecteurJanvandenAkkerendiversedoorverwijzigingennaarwww.slo.nl.
freesport.slo.nlWebsitemetinformatieoverenvanhetnetwerk'Freesport'.Eenvandeopbrengstenvanhetnetwerkisvoorbeeldmateriaalomfreerunninginhetvoortgezetonderwijsintevoeren.
www.betavak-nlt.nlWebsitevanhetLandelijkOntwikkelpuntNLTmetinformatieoverdeontwikkelingeninvoeringvanNLT,zoalsofficiëledocumenten,registratieformulierenenaankondigingen.
economie.slo.nlWebsitemetinformatieoverhetnieuweexamen-programmaeconomie,zoalsontwikkelingenvanuitdepilots,lesmateriaalenexperimentenvoorindeklas.
www.erk.nlWebsitemetinformatieoverhetEuropeesReferentie-kader(ERK).MethetERKvoordetalenkunnentaalniveausmetelkaarwordenvergeleken.
prijzenmethodenvo.slo.nlWebsitewaaropuinformatiekuntopvragenoverdeactueleenhistorischegebruikskostenvoorles-methodesinhetvoortgezetonderwijs.Degebruiks-kostenzijnperleerlingperleerjaarberekendopbasisvaneenrekenmodel.
Een bijdrage tot visievormingSLO • nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling
SLO
Piet Heinstraat 127511 JE Enschede
Postbus 20417500 CA Enschede
T 053 484 08 40F 053 430 76 92E info@slo.nl
www.slo.nl
SLO is het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling. Al meer dan 30 jaar geven wij inhoud aan leren en innovatie in de driehoek beleid, wetenschap en onderwijspraktijk. De kern van onze expertise betreft het ontwikkelen van doelen en inhouden van leren, voor vele niveaus, van landelijk beleid tot het klaslokaal.
We doen dat in interactie met vele uiteenlopende partners uit kringen van beleid, schoolbesturen en -leiders, leraren, onderzoekers en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties (ouders, bedrijfsleven, e.d.).
Zo zijn wij in staat leerplankaders te ontwerpen, die van voorbeelden te voorzien en te beproeven in de schoolpraktijk. Met onze producten en adviezen ondersteunen we zowel beleidsmakers als scholen en leraren bij het maken van inhoudelijke leerplankeuzes en het uitwerken daarvan in aansprekend en succesvol onderwijs.
Bewijzen, certificeren en kwalificeren in Praktijkonderwijs
Bewijzen
, certificeren en
kwalificeren
in h
et Praktijkon
derw
ijsIna Berlet, M
arjolein Haandrikm
an
ConcretiseringreferentieniveausschrijvenenlezeninhetvoDoor:T.Meestringa,C.RaveslootenH.deVries
Omdeniveausvanhetreferentiekadertaalconcreettemaken,heeftSLOzichmeteendocentenpanelgerichtopdevolgendevragen:‘Welkevoorbeeldenzijninhetvoorgezetonderwijstevindenvanschrijfproductenenlees-enschrijfopdrachtenopdevierniveausvanhetreferentiekadertaal?’en‘Hoeverhoudthetwerkenmethetreferentiekadertaalzichtotdepraktijkkennisen-ervaringvandocentenNederlands?’.Dezepublicatiebevatvoorbeeldenopniveau1F,2F,3Fof4F,meteentoelichtingwaaromdeopdrachten/ofhetschrijf-productalstreffendvoorbeeldbeoordeeldis,hoedievoorbeeldenzijngevondenenwelkeinzichtenhetwerkenmethetreferentiekaderheeftopgeleverd.
LeerlijnenlandelijkekadersvmboDoor:M.vanderHoevenenL.Meijs
Schematischoverzichtwaaropvoorvmbopervakenperleergebiedtezienis,welkedoorlopendelijnerisvanuitdekerndoeleninhetprimaironderwijs,viaonderbouwnaardeexamenprogramma’sindebovenbouw.Scholenkunnendezeoverzichtengebruikenbijhetvormgeven
vaneendoorlopendeleerlijnvoorheteigenvakofvoorhetleergebied.Deleerlijnenzijnmomenteelverkrijgbaarvoormensenmaatschappij,mensennatuur,wiskundeenmodernevreemdetalen.
Bewijzen,certificerenenkwalificereninpraktijkonderwijsDoor:I.BerletenM.Haandrikman
Indezepublicatiestaandrievormencentraalwaarmeedeleerlingopbrengstenvanlerenenontwikkeling-terafsluitingvanhetpraktijkonderwijs-inbeeldkanbrengen:hetbewijs,hetcertificaatendekwalificatie.Erwordtingegaanopdecivielewaardeervan,deinhoud,dewijzevanbeoordelenenderollen,takenenverantwoordelijkhedenvandebetrokkenactoren.Deinhoudvandebewijzen,certificatenenkwalificatiesgeveneenkaderaanleer-enontwikkelactiviteitenvanleerlingen.Aandehandvandatzelfdekaderkunnenookdeopbrengstenvandeschoolduidelijkwordengemaakt.
2222
>sloprogrammalijn>diversiteitinhetleerplan
Deprogrammalijn‘diversiteitinhetleerplan’heeftalsdoelom-binnengemeenschappelijkeleerplankaders-rechttedoenaandediversiteitindeleerlingpopulatie.p
Obesitasofhypotenusa?
Scholen worden van alle kanten bestookt met maatschappelijke claims. Duurzame ontwikke-ling. Europa. Mensenrechten. Actief burger-schap. Leren omgaan met geld. De watercanon. Loverboys. Obesitas. Tegelijk moet er meer aandacht komen voor kernvakken als wiskun-de, Engels en Nederlands. Maar een school-week telt niet veel meer dan dertig lesuren. Dat betekent dat je moet kiezen. Wat hoort wel en wat niet tot de maatschappelijke opdracht van de school? Hoe vind je een goede balans tussen kwalificeren en socialiseren?
Steedsvakerwordtvandeschoolverwachtdateraandachtbesteedwordtaanallerleimaatschappelijkevraagstukken.HetonderwijswordtmeerenmeerdébrievenbusomallejongeburgersinNederlandtebereikenendaarmeeeenaantrekkelijkdoelwitvooriedereendiemaatschappelijkebelangenbehartigdwilzien.Daarnaastisookdeopvoedkundigerolverdelingtussengezinenschoolveranderd.Ouderswerkensteedsvakerallebeienrekeneneropdateeneventueeltekortaanopvoedingopde(brede)schoolwordtgecompenseerd.
JongeburgersSocialisatieiseenbelangrijkefunctievanhetonderwijs.Dezefunctiezalnaarverwachtingvanoverheidswegealleenmaarmeeraandachtensturingkrijgen.Deoverheidzietdevormingvanjongeburgersalseenuitgelezenkansomietstedoentegenmaatschappelijkeproblemenalsnon-participatie,afnemendecohesie,extremismeengeweld.Desocialisatiefunctielijktzichmomenteelinsterkematetoetespitsenopactief
Teks
t:Re
néLe
verin
k•F
otog
rafie
:Jan
Sch
artm
an
2323
burgerschap.Sinds2006ishetonderwijsverplichtaandachttebestedenaanactiefburgerschapensocialeintegratieenhoudtdeinspectietoezichtopdeuitvoering,metdebedoelingomburgerschaps-competentiestestimulerenendezeeenmeervanzelf-sprekendeplaatsinhetcurriculumvandeschooltegeven.
DrukneemttoeKortom,demaatschappelijkedrukophetonderwijs,opdeschool,opdedocentneemttoe.Welketaakzienwevooreenschoolalshetgaatomdemaatschappe-lijkeopdracht?Watwillenwedeleerlingenmeegevenaansociaal-maatschappelijkevorming?Inhoeverrekaneenschoolofeendocentinvloeduitoefenenophetgedragvanleerlingen?Hoeveeltijdmagdemaatschap-pelijkeopdrachtkosten?Hoevoorkomjedathetcurriculumeenactualiteitenprogrammawordt?Waarstajevooralsleerkracht,enhoemaakjedatwaar?Deoverheidlaatdeinvullingvandemaatschappelijketaakvrijwelgeheeloveraandeschool.Logisch,geziendevrijheidvanonderwijs,diedoordescholengekoes-terdendoordeoverheidgerespecteerdwordt.Scholenkunnenduszelfbepalenhoedesocialisatiefunctiewordtingevuldenwelkemaatschappelijkethema’szeopschoolaandeordewillenlatenkomen.Datbiedtperspectief,wantdeclaimsuitdesamenlevingkunnensomseenheelinspirerendenverfrissendkarakterhebbenenaanleidingzijntotspannende,actueleonderwijsactiviteiten.Binnen-ofbuitenschools.Daaroverstraksmeer.
InbeddingSLOhoudtzichaltientallenjarenbezigmetdeleerplankundigeinbeddingvanmaatschappelijkethema’s-alofnietindevormvaneducaties-inhetonderwijs.Indejarentachtigkreegzevanhettoen-maligeministerievanOnderwijsengefinancierddoordeministervanOntwikkelingssamenwerkingdeopdrachtdekwaliteitvandeontwikkelingseducatieteverbeterenenhaareenmeervastepositieinhetonderwijstegeven.Hetresultaatwaseenbreedgedragenleerplanvoordevakkenaardrijkskunde,economie,geschiedenisenmaatschappijleer,pluseenpraktijkhandboekvoordocenten.Ruim25jaarenvelesoortgelijkeopdrachtenlaterontwikkeldeSLOopverzoekvanhetministerievanOnderwijseenkader-leerplanvoorburgerschapsvorminginhetprimairenvoortgezetonderwijs.OokisSLOnauwbetrokkengeweestofnogsteedsbetrokkenbijdeimplementatievanallerleianderemaatschappelijkethema’sinhetonderwijs.Recentelijkbijvoorbeelddeaandachtvoormilitaireveteranenenvredesmissies,hetvierenenherdenkenvanhetzilverenjubileumvanKoninginBeatrix,400jaarVOCen400jaarMichieldeRuyterenvorigjaarnogdeintroductievanfinanciëleeducatie.Kenmerkendvooraldezeprojectenishetberoepdatgedaanwerdenwordtopdebetrokkenheiden
ontwikkelkrachtvandedocentenvandedeelnemendescholen.Mededoorhetpersoonlijkeengagementendeinzetvanindividueledocentenzijnerprachtigestaaltjescreatiefenvernieuwendonderwijsvoort-gekomenuitdeinbeddingvanmaatschappelijkethema’s.
Visie“Maar”,vindtJeroenBron(projectleidermaatschappe-lijkethema’sSLO),“hetzoujammerzijnalshetsuccesvolimplementerenvanmaatschappelijkethema’safzouhangenvandetoevalligebelangstellingenbetrokkenheidvanindividueledocenten”.Hijpleitvooreenmeerstructureleensystematischeaanpak:“HetisnatuurlijkprachtigdatleerkrachtenhunleerlingenenthousiastwetentemakenvooreenmusicaloverMichieldeRuyterofeenexcursienaarDeNederlandscheBank.Maarfeitelijkmoetdeaandachtvoorburgerschapsvormingenmaatschappe-lijkethema’sverankerdzijnineendoorouders,bestuurenschoolgedragenvisieopdemaatschappelijkeverantwoordelijkheidvandeschool.Watburgerschaps-vormingbetreftisdatzelfsvoorgeschreven;deInspectiezieteroptoedatdeschooleenvisieheeftwaarindeopvattingoverburgerschapisaangegevenendatdezevisieplanmatigisuitgewerktindoelenenonderwijsaanbod.VerderwildeInspectieondermeerziendatdeschoolwordtbenutalsoefenplaatsvoorburgerschap.Overigenszittenveelaspectendiemetburgerschapsamenhangenookalindekerndoelen.”
“Je zult als school ook na moeten denken over welke maatschappelijke claims je honoreert en welke je naast je neerlegt.”
Financiëleeducatie
Uitonderzoeknaarfinanciëlekennis,vaardighedenengedragvanleerlingenvan8t/m18jaarblijktdatlerenomgaanmetgeldhardnodigis.Hetonderwijskanhierinonderwijseentaakvervullen.OminhetonderwijsstructureleaandachttekunnenbestedenaanfinanciëleeducatieontwikkeldenSLOenSardesinopdrachtvanCentiQeenBasisvisieFinanciëleEducatie(CentiQ,2009)inprimairenvoortgezetonderwijs.KernvandeBasisvisieiseenleerplan-kader,waarinstaatbeschrevenwatleerlingenzoudenmoetenkunnenenkennenoverhetomgaanmetgeld.Opgrondvandezeleerdoelen,dievoorgelegdzijnaandocentenenexperts,iseengrootaantalleermiddelenophetgebiedvanfinanciëleeducatiebeoordeeld.Ookisnagegaanisopwelkescholenenbinnenwelkevakkendezeleermiddelengebruiktkunnenworden.Dematerialenstaanophetleer-middelenpleinvanSLO:www.leermiddelenplein.nl.
2424
IdeologieMetalleeneenvisiebenjeerechterniet.Bron:“Jezultalsschoolooknamoetendenkenoverwelkemaat-schappelijkeclaimsjehonoreert,enwelkejenaastjeneerlegt.Diekeuzekanonderanderegebaseerdzijnopdeideologischeuitgangspuntenvandeschool.Eenschoolvoorreformatorischonderwijskanandereopvattingenoveractiefburgerschaphebbendaneenopenbareofislamitischeschool.Ookdevestigings-plaatskaneenrolspelen:indeRandstadzalmeerbehoeftezijnaanfinanciëleeducatiedaninDrenthe.Scholendoenergoedaannatedenkenoverdevraagwaareenbepaaldthemavandaankomt:ligterwetgevingaantengrondslag(burgerschap),isereenrelatiemetkerndoelen(natuur-enmilieueducatie),komthetvoortuitanderoverheidsbeleid(duurzaam-heid),zitereenmaatschappelijkeorganisatieachterofzijnerzelfscommerciëlebelangeninhetspel?”
ContextHoekanstructureleaandachtvoormaatschappelijkethema’seenplekkrijgeninhetonderwijs,zonderdatditleidttotoverbelastingvanleerlingen,lerarenenlesroosters?Bron:“Doorgoednatedenkenoverdeverschillendecontextenwaarindeinbeddingkanplaatsvinden.Omtebeginnenkanzo’nthemaingepastwordenindebestaandevakken.DeherdenkingvanMichieldeRuyterkanbijgeschiedenis,omgaanmetcultureleverschillenbijsociaal-emotionelevorming,financiëleeducatiebijrekenenofeconomie.Daarnaastiseenvakoverstijgende,projectmatigeaanpakmogelijk.Inhetprimaironderwijs,maarzekerookindeonder-bouwvanhetvoortgezetonderwijs.Ookdeschool-gemeenschapkanalseenbruikbarecontextbeschouwdworden.Deschoolisimmerseensamenlevinginhetklein,metalleregelsdiedaarvoorgeldenenalleeisendieaandedeelnemersaandiesamenlevinggesteldworden.Zoalsgezegd:deschoolalsoefenplaats.Maarookdeechtesamenleving,enmeerspecifiekdeschoolomgeving,kaneengeschiktspeelveldvoorhetomgaanmetmaatschappelijkethema’szijn.Denkaandemaatschappelijkestage,dieveelmogelijkhedenbiedtomburgerschapsdoelenaantekoppelen.”
SpannendScholenmeteenbreedgedragenvisieophetomgaanmetdemaatschappelijkeverantwoordelijkheid,dieeenmanierhebbengevondenomdezetaakeenconsistenteenstructureleplekinhunonderwijsprogrammategeven,zullennietsneloverspannenwordenvanallemaatschappelijkeclaimswaarmeezegeconfronteerdworden.Zehoevennieteenstekiezentussenover-gewichtenrekenen.Sterkernog:samenmethundocentenzienzekansommaatschappelijkethema’senreguliereprogramma’s,socialiserenenkwalificeren,teintegrerentotleerzaam,spannend,contextrijkenactueelonderwijs.
Maatschappelijkestagestelteisenaandeschool
Inhetvoortgezetonderwijsvindtmomenteeldeinvoeringvandemaatschappelijkestageplaats.Achterliggendedoelenhiervanzijnkennismakingmetdesamenlevingenhetbevorderenvanvrijwilligerswerkbijleerlingen.Demaatschappelijkestagebiedtechterdemogelijkheidombuitenschool-seleerervaringentekoppelenaanhetschoolcurricu-lum.Erkanbijvoorbeeldeenrelatiegezochtwordenmetvakkenofprojecten.Eenvoordehandliggendekoppelingisdiemetburgerschap:demaatschappe-lijkestagekangoeddienstdoenalsoefenplaatsvoorburgerschap.Leerlingenlevereneenbijdrageaandegemeenschap,makenkennismetdeNederlandsesamenlevingendediversiteitdaarbinnenenoefenensocialecompetenties.Eengerichtereinzetvandestagessteltweleisen,bijvoorbeeldaandewijzewaaropdeschoolleerlingenvoorbereidt.Zehebbenhandvattennodigomzinvoltekunnenreflecterenopdeervaringenuitdestage.Ookishetalsschoolgoedomjeervanbewusttezijndatdezeaanpakdeorganisatieeenstukjecomplexermaakt.Zoisbijvoorbeeldhetlopenvaneenstagebijdeeigensportclubeenprimainvullingvan`hetdoenvanvrijwilligerswerk’.Inhetperspectiefvanburgerschapligtditnietmeerzovoordehand.Danishetzaakleerlingenjuistincontacttebrengenmeteenanderesocialeomgeving.SLOwerktmomenteelinsamenwerkingmetCPSenMovisieaaneenpublicatieoverdemaatschappelijkestageingebedinhetcurriculum.
Jeroen Bron
25
OlympiadesinhetleerplanJaarlijks spannen duizenden leerlingen zich in als deelnemer aan een of meer olympiades. Vaak doen ze dit vrijwillig, daartoe aangespoord door enthousiaste docenten. Maar op steeds meer scholen maken olympiades structureel deel uit van het leerplan.
DelandelijkecoördinatievandeolympiadesisinhandenvanSLO.“Dedoelstellingenvandeolympiadeszijnhetstimulerenvanindividueeltalentindeschoolenvantalentbewustzijnopschoolniveau”,zegtAngeTaminiau,projectleiderOlympiadesinhetleerplan.“Leerlingenwordengeachthetbesteuitzichzelftehalen,endatgeldtookvoorscholen.Dematewaarindatlukt,kanvastgesteldwordenindecompetitiemetandereleerlingenenscholen.Datstrevennaarexcellentieverdienteenvasteplaatsinhetonderwijs-aanbodendusinhetcurriculum.Natuurlijkkandeelnameaanolympiadesookopminderstructurelebasis.Veelscholenzettendeolympiadestrouwensinalseenvormvanexamentraining.Ookdatkanheelgoed.”
ModellenontwikkelenOmscholentehelpenbijhetinbeddenvandewed-strijdeninhetonderwijsprogrammavoertSLOhetprojectOlympiadesinhetleerplanuit.Taminiau:“Ditprojectisenerzijdsbedoeldomscholenwarmtemakenvoordeelname.AnderzijdswillenwemodellenontwikkelenvoorhetopnemenvandeolympiadesinhetleerplanenhetPTA.”
WebsiteInhetkadervanhetprojectOlympiadesinhetleerplanondersteuntSLOeenaantalscholenbijhetintegrerenvandewedstrijdeninhetschoolbredeaanbod.Deervaringendiehierbijwordenopgedaan,wordenverspreidviaeenspecialeolympiadeswebsite.Eenanderinitiatiefishetinvoerenvaneenolympiade-keurmerkvoorscholen.Ditgeeftleerlingen,oudersendocentenvoorminimaaldriejaardegarantiedatdeschoolalleextrainspanningenzalverrichtenomhaarleerlingenoptimaalindegelegenheidtestellenommeetedoenaanolympiades.Descholendieaanbepaaldecriteriavoorhetkeurmerkvoldoen,mogenzichOlympiadeSchoolnoemen.”
ErgensjetandeninzettenEenvandescholendieinaanmerkingkomenvoorhetkeurmerk,ishetStedelijkGymnasiuminNijmegen.
OlympiadecoördinatorGiselaEwals:“Vooronszitdemeerwaardevandeelnameaandeolympiadesindekansvoorleerlingenomhuneigencapaciteiteneenstemetenineenbrederverband,metopgavendiebovendegewoneschoolkennisuitgaan.Ergensjetandeninmoetenzettenisgoedvoorleerlingendienietaltijdhardhoeventewerkenomvoldoendestehalen.Plezierhebbeninnetietsjemeer,indestapnaardeweten-schap,iseengezondevoorbereiding.Hetisietsextra’s,ietsbijzondersendaarmeewordthetaantrekkelijkvoorleerlingen.”
ReclameOokhetWillemvanOranjeCollegeinWaalwijkmaaktzichsterkvoordeelnameaandeolympiades.Binnenhetroosterbiedtdeschooldevakolympiadeswiskunde,natuurkunde,scheikunde,biologieenaardrijkskundeaan.Verderwordenindeonderbouwjunior-olympiadesaangeboden.CoördinatorGonnyKramer:“Wemakenopschoolechtreclamevoordeelname,ondermeermetposters.Demeerwaardezitwatonsbetreftindetalentontwikkeling,deuitdaging,hetopeenanderemaniermethetvakbezigzijnenplezierhebbeninhetvak.BijonszijndeolympiadesindevormvaneenNLT-moduleingebedinhetleerplan.HetvakNLTiseengeïntegreerdbètavakdatinmiddelsopruim200scholengekozenkanworden.Deolympiadespassenhierbijuitstekbij.”
Meerinformatie:AngeTaminiau,a.taminiau@slo.nlofwww.olympiadeschool.slo.nl.
Teks
t:Re
néLe
verin
k
Vroegerlerenonderzoeken
Als leerlingen in de onderbouw al natuurwetenschappelijke vaardigheden aanleren, is de overstap naar de bètaprofielen in de bovenbouw minder groot. Daarom werkt SLO samen met scholen aan zeven leerlijnen. De gezamenlijke taal maakt de weg vrij voor meer samenwerking tussen leraren en daarmee voor uitdagender onderwijs.
“Metdevaardighedenpracticakunnenleerlingeneenmooievenwichtvindentussendenkenendoen.Zezienookdesamenhang,datrekenennietalleenbijwiskundehoort,maarookinbiologie-onderdelenterugkomt”,zegtRobinKamperman,leraarbiologieopScholen-gemeenschapSintCanisius(AlmeloenTubbergen).“Bovendien,alsUniversumschoolwillenweleerlingenmotiverenvoordebètavakken.”Kampermanneemtdaarom,samenmetcollegaHeleenDriessen,deelaanhetSLO-projectnatuurwetenschappelijkevaardighedeninonderbouwhavo/vwoenleerjaar3.
ZevenvaardighedenHetprojectisbedoeldomhetgattedichtentussenonder-enbovenbouw.Leerlingendieexamendoenindeexactevakkenwordengetoetstopnegenvaardig-heden.Zevenvandievaardighedenzijneind2010uitgewerktinleerlijnenvoordeonderbouw.Inoverlegmetlerarenvandeprojectscholenzijneerst‘onder-zoeken’en‘ontwerpen’ontwikkeld.Ophunverzoekisook‘instrumentelevaardigheden’toegevoegd:hetdoelmatig,veiligennauwkeurigomgaanmetinstru-menten.Deanderevaardighedenzijn‘modelvorming’,‘waarderenenoordelen’,‘rekenenenwiskunde’en‘redeneren’.Voorelkevaardigheidzijnvanuitdeeindsituatie,dieaansluitopdeeindexamentermen,viertussendoelengeformuleerd.
Hetwasdebedoelingdeleerlijnenzoteformulerendatelkeschool,elkteamenelkeleraarermeekanwerken,ongeachtvisieenaanpak,losvanvakgerichtofvakoverstijgendwerken.“Datiswelevenzoekenenstoeienmetwoorden”,zegtMaaikeRodenboogvanSLO.“Bijbiologieisonderzoekbijvoorbeeldmeerbeschrijvend,bijnatuurkundeishetexperimenteler.Grotewinstisdatiedereendezeleerlijnenkangebruiken.Zebiedenhouvastvoordeindividueleleraarenzijneenleidraadvoorgesprekkeninentussensecties.”
KruisbestuivingDeleerlijnenbiedeneengemeenschappelijketaal,bevestigtKamperman.“Wegaanzegebruikenalsformat,waarinweaangevenwelkestofaanbodkomt,waarweovereenstemmingoverhebbenenwaarwekunnenafstemmen.”SintCanisiusconcentreertzicheerstop‘onderzoeken’,‘ontwerpen’en‘rekenen’.OverhetwaaromvanhetprojectismetSLOeenstudiemiddaggeorganiseerd,voorallecollega’svandeexactevakken,vanonderénbovenbouwenvanbeidelocaties.Kamperman:“Erwasveeldiscussie.Datisgoed,wantdaarkunnenwebijaansluitenombreeddraagvlaktekrijgen.”Invoerengaatstapsgewijs,vertelthij.“Deopenleercentraoponzeenelocatienodigenuittotsectorbreedwerken.Daarwordtsinds2008aleencombinatievannatuur-,scheikundeentechniek(nst)gegeven.Opdeanderelocatieisminderkruisbestuiving.”Ditjaarwordtondermeernstverderingevoerd,gaanbiologielerarenhunpracticaafstemmenenkrijgtéénvwo1-klasmeeronderzoeks-enontwerpopdrachten.Opbasisvandeleerlijniseenvaardighedenkaartvoorleerlingengemaakt.Opdezekaartstaatkortenkrachtigbeschrevenwatbelangrijkisbijdevoor-bereidingenuitvoeringvaneennatuurwetenschappelijkonderzoek.
Ineennieuwveldprojectin2011zullenvoorbeeldlessenwordengemaakt,verteltRodenboog.“Ookwillenwedeinstroomvanuithetprimaironderwijsscherperinbeeldkrijgenenkijkenhoewekunnenafstemmen.Nukinderenopdebasisschoolsteedsvakeronderzoeks-vaardighedenkrijgen,kunjeindebrugklasnietbijnulbeginnen.”Hetuiteindelijkedoelis:eenbètabredeleerlijnvanbasisschooltoteindexamen.
Meerinformatie:MaaikeRodenboog,m.rodenboog@slo.nl.
Teks
t:Re
néLe
verin
k
Natuurwetenschappelijkevaardighedenvooronderbouwhavo/vwo
2626
10november2010ConferentieDoorlopendeLeerlijnenTaalenRekenen
InopdrachtvanhetMinisterievanOCWorganiseertSLOdeconferentie‘DoorlopendeLeerlijnenTaalenRekenen-dereferentieniveausinpraktijk’.Deconferentieisbedoeldvoordocentenenschool-leidersuitalleonderwijssectoren.Deaandachtzaluitgaannaardereferentieniveaustaalenrekenenalsdoorlopendeleerlijnen,dussectoroverstijgend.Naastactueleinformatieoverdeinvoeringvandereferentieniveaus,zalergelegenheidzijnpraktijk-ervaringenuittewisselen.Scholendieactiefzijnopdesnijvlakkenvandesectorenmettaalenrekenenzullenpresentatiesverzorgenoverhunbevindingen.
Plaats: ZwolleTijd: 10.00-17.00uurKosten: c195,00
Kijkvoormeerinformatieopwww.taalenrekenen.nl.
11november2010Tweedefaseconferentie:thema's,trendsentoetsing
Goedonderwijsisinbeweging,zoookindetweedefase.Daarisalleredenvoor:aanstaandevakvernieuwingen,deinvoeringvanhetERKbijmodernevreemdetalen,deinvlechtingvandoorlopendeleerlijnentaalenrekenen,kwaliteitsborgingvanhetschoolexamen,belangwekkendetrendsophetgebiedvankunst&cultuur,sport&beweging,ondernemerschapeninternationalisering.SamenmetscholenwerktSLOaanontwikkelingen,implementatiesenverbeterslagenopaldezegebieden.Op11novemberdelenwedeopbrengstendaarvangraagmetu.Hetprogrammabestaatuiteenplenairesessieentweeworkshoprondes.
Plaats: HogeschoolDomstad,UtrechtTijd: 13.00-17.30uurKosten: c195,-
Kijkvoormeerinformatieoverdetweedefaseconfe-rentieopwww.slo.nl/voortgezet/tweedefase/agenda
25t/m29januari2011NationaleOnderwijsTentoonstelling(NOT)
Van25totenmet29januari2011isdeJaarbeursUtrechteenverzamelplekvooriedereendiewerkzaamisalsprofessionalindebuitenschoolseopvang,primaironderwijs,voortgezetonderwijsofmiddelbaarberoeps-onderwijs.OokSLOisaanwezig.Tijdensdevolgendeeditieinjanuari2011kuntuinhal7/8(Management,Advies&Organisatie)terechtvooraluwvragenover(hoog)begaafdheidbijdestandvanhetLandelijkInformatiepunt(Hoog)begaafdheid.SLOzaldaarnaasteenaantalworkshopsverzorgeninhetexposantenprogramma.
Kijkvoormeerinformatieopwww.slo.nlofwww.not-online.nl.
Aprilenoktober2011TrainingOndernemendonderwijs
Indetraining‘Ondernemendonderwijs’lerendocenten,schoolleidersenmanagersommeteenanderekijkoponderwijs,samenmetondernemersuitdedirecteomgeving,hetcurriculumopondernemendewijzeintevullen.Essentieeldaarbijzijnhetverleggenvanhetleer-proces,aandachtvoorinitiatief,hetstrevennaarwederzijdsvoordeelenhetarrangerenvanuitdagendonderwijs.
Ondernemendonderwijskanzichuiteninkleinschaligeprojecten,eenmeerteamgerichteaanpakofzelfseen‘totaalconcept’alsondernemendeschool.Indetrainingwordeninstrumentenaangereiktomondernemendonderwijstoteensuccestemaken.
Voormeerinformatie:www.grijpdebuitenkans.nl.
Agenda
27
jaarverslag.slo.nlleerplankundige kennis
kerntaken
publicaties
missie
vakontwikkeling, horizontale samenhang,
doorlopende leerlijnen, diversiteit, leermiddelen,
professionalisering
resultaten 2009 samenwerking
coördinatie
samenhang bewakendoelen en inhoud
regie
beleid, praktijk en wetenschap programmalijnen:
Kijk voor meer informatie
op www.slo.nl
Donderdagmiddag11november2010HogeschoolDomstad,Utrecht
Tweede fase conferentieThema's, trends en toetsing
Goed onderwijs is in beweging, zo ook in de tweede fase. Daar is alle reden voor: aanstaande vakvernieuwingen, de invoering van het ERK bij moderne vreemde talen, de invlechting van doorlopende leerlijnen taal en rekenen, kwaliteitsborging van het schoolexamen, belangwekkende trends op het gebied van kunst & cultuur, sport & beweging, ondernemerschap en internationalisering. Samen met scholen werkt SLO aan ontwikkelingen, implementaties en verbeterslagen op al deze gebieden. Op 11 november delen we de opbrengsten daarvan graag met u.
top related