staða grunnvatnsrannsókna á Íslandi eðli og umfang verkefna vegna innleiðslu wfd

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 1

Staða grunnvatnsrannsókna á Íslandi Eðli og umfang verkefna vegna innleiðslu WFD

Árni Hjartarson

Daði Þorbjörnsson

Guðjón E. Ólafsson

Sigurður G. Kristinsson

Þórólfur H. Hafstað

Álag á vatnshlot

Málstofa á Umhverfisstofnun

6. mars. 2009

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

2

Vatn á Íslandi reiknað sem meðaltal yfir allt landið

Vatnsmagn (m)

Grunnvatn 100

Jöklar 30–40

Stöðuvötn 0.13

Lofthjúpurinn yfir landinu 0.007

Vatnsföll 0.005

Frá TJ, ýmsar heimildir

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 3

Grunnvatnsverkefni sem vatnatilskipunin setur á dagskrá

• Skilgreining og kortlagning grunnvatnshlota• Mat á grunnvatnshlotum (mengunarhætta, áhrif vatnstöku)• Ástandsgreining grunnvatns• Skráning vatnsverndarsvæða• Skilgreining allra vatnshlota sem nýtt eru eða áætlað er að nota til

neysluvatnsöflunar fyrir ≥ 50 manns eða ef tekin eru > 10 m3 á dag að jafnaði

• Áætlun um eftirlit með vatnafari• Túlkun á niðurstöðum mælinga• Ítarlegt mat á grunnvatnshlotum sem teljast í hættu

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 4

- GAGNAGRUNNAR -

– Vatnsbólaskrá– Borholuskrá– Efnagreiningagrunnur– Vatnsverndarsvæði– Vatnafarskort

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 5

Vatnsból í vatnsbólaskráÍSOR

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 6

Sýnishorn úr Vatnsbólaskrá

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 7

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

8

Efni mg/l

pH 8,9

Leiðni 70 μS/cm

Kísill Si 6,27

Klór Cl 10,3

Natríum Na 9,32

Kalsíum Ca 4,71

Magníum Mg 1,76

Kalíum 0,65

Súlfat SO4 2,0

Járn Fe 0,0018

Flúor F 0,0078

CO2 18,7

Uppleyst efni alls 56,7

Dæmi úr gagnagrunni um efnainnihald vatns (Kaldárbotnar)

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 9

Úr gagnagrunni ÍSOR um vatnsverndarsvæði

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 10

Verndarsvæði í Fannardal í Norðfirði

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 12

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 13

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 14

Vatnshlot - Grunnvatnsstraumur

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

15

Lekt íslenskra jarðefna

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

16

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

17

Stórar lindir og lindasvæði

Lindasvæði 5 m3/s

Lindasvæði 1 - 5 m3/s

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

18

Stærstu lindasvæði Íslands

Nr. LindasvæðiRennsli

m³/sFlatarm.

km²Veitir

1 Þingvallavatn 85 5 Sprungur, hraun

2 Brúará 36 10 Hraun, móberg

3 Eldvatn í Meðallandi 35 24 Hraun

4 Mývatn 32 7,5 Sprungur, hraun

5 Haukadalur 26 12 Grágrýti

6 Hraunfossar-Húsafell 20-25 7 Hraun

7 Rangárvellir 21 10 Hraun

8 Lón í Kelduhverfi 19 3,5 Sprungur

9 Svartá við Vaðöldu 18 2,5 Hraun, grágrýti

10 Rangárbotnar 15 3 Hraun

11 Suðurá, Bárðardal 15 7 Hraun

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

19

Stærsta lindasvæðið

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

ÁH 20

Afrennsli grunnvatns

• Heildarafrennsli grunnvatns 1000 m3/s

• Þar af í byggð 400 m3/s

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

ÁH 21

Vatnsveitur

• Á gosbeltum landsins og hraunasvæðum sækja flestar byggðir neysluvatn sitt til hrauna eða sprungusvæða. Gvendarbrunnahús í Heiðmörk

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

ÁH 22

Grágrýtis- og móbergssvæðin

• Á grágrýtis- og móbergssvæðunum eru vatnsból oft í lindum sem koma úr vatnsgæfum jarðmyndunum í berggrunni ellegar í holum sem boraðar hafa verið í þær. Djúpidalur undir Ingólfsfjalli

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

ÁH 23

Lekur blágrýtisstafli

• Víða á Vestfjörðum þar sem tertíeri blágrýtis-staflinn hefur umtals-verða lekt fæst neyslu-vatn úr lindum sem spretta úr berginu og úr borholum í berggrunni. Á örfáum stöðum öðrum hafa verið gerð vatnsból sem nýta vatn úr blágrýtinu svo sem á Akureyri.

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 24

Grunnvatn streymir úr Breiðadalsgöngum

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

ÁH 25

Þétt blágrýtissvæði

• Þar sem berggrunnur er þéttur, svo sem títt er á hinum tertíeru svæðum landsins, Austfjörðum, Eyjafjarðarsvæðinu, víða á Vestfjörðum og fleiri stöðum, er neysluvatn sótt til lausra jarðlaga svo sem í áreyrar, urðir, skriður og jafnvel jökulruðning

Safnbrunnur í Óslækhjá Pyttum í Akrafjalli

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

ÁH 26

Hreinsistöðvar

• Á örfáum stöðum er vatnsgæfar jarð-myndanir ekki að finna, hvorki í berggrunni né lausum jarðlögum. Þar hefur orðið að grípa til hreinsunar á yfirborðs-vatni.

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

27

Jarðfræðileg gerð vatnsbóla

Jarðmyndun Dæmi

Sprungusvæði Reykjavík Gjár Vatnsv. Suðurnesja Hraun Þorlákshöfn Grágrýti Sandgerði Bólstraberg Ólafsvík Blágrýti Akureyri Áreyrar Egilsstaðir Berghlaupsurð Breiðdalsvík Jökulurð Eskifjörður (að hluta) Hreinsað yfirborðsvatn Seyðisfjörður Óhreinsað yfirborðsvatn

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

28

Vatnsveitur með yfir 1000 manns á kerfinu

• Reykjavík, Seltjarnarnes• Mosfellsbær• Akranes• Borgarnes• Snæfellsbær• Stykkishólmur• Ísafjörður, Hnífsdalur• Sauðárkrókur• Siglufjörður• Ólafsfjörður• Dalvík• Akureyri• Húsavík• Egilsstaðir

• Neskaupstaður• Höfn• Vestmannaeyjar• Selfoss• Hveragerði• Þorlákshöfn• Grindavík• Sandgerði• Garður• Reykjanesbær• Hafnarfjörður• Kópavogur, Garðabær, Álftanes

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

29

Vatnsveitur með yfir 1000 manns á kerfinu

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH 30

Kaldavatnsnotkun á Íslandi

Vatnsnotandi Magn (m3/s) 2003

Magn (m3/s) 2009

Almannaveitur 2,6

Fiskeldi 2,1

Hitaveitur (varmaskiptar) 0,8

Stóriðja 0,5

Einkaveitur 0,2

ALLS 6,2

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

31

98%af neysluvatni Íslendinga er grunnvatn að uppruna

2%er hreinsað yfirborðsvatn

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR ÁH

Vatnsból og vatnstökumöguleikar

32

Vatnsveitur sem OS/ISOR hafa komið að

ÍSLENSKAR ORKURANNSÓKNIR

KÆRAR ÞAKKIR