stres yönetimi

ÖRGÜTLERDE STRES ve YÖNETİMİ

STRES NEDİR?

Günlük yaşamda hemen herkesin kullandığı bir kavram olan stres,“fiziki, psikolojik ve sosyal faktörlerin etkisiyle insanda meydana gelen sıkıntı hali ve bunun hastalık olarak bedene yansıması”dır.

STRESİN ÖZELLİKLERİ

• Stres çift yönlü bir olgudur. Bu bakımdan her ne kadar olumsuz bir boyutta düşünülse de, olumlu bir değere da sahiptir. Performansı düşürdüğü gibi arttırması da mümkündür

STRESİN ÖZELLİKLERİ

• Stres, kaçınılmaz bir durumdur. Bireyin içinde bulunduğu toplum, aile ilişkileri, çalışma arkadaşları, amirleri, astları, toplumdaki hayat tarzları, ısı,gürültü, amaçlara ulaşamama, karar verememe vb. insanın sıkıntıya düştüğü haller birer stres potansiyelidir.

STRESİN ÖZELLİKLERİ

• Stres, bireyin ulaşmak istediği aşamalar ve bu alanda karşılaştığı kısıtlamalarla ilgilidir. İstekler, arzulanan bazı şeylerin kaybedilmesine neden olurken, kısıtlamalar kişiyi arzulanan şeyleri yapmaktan alıkoymaktadır.

STRESİN ÖZELLİKLERİ

• Stres, insanları psikolojik ve fizyolojik açıdan değişik şekilde etkilemektedir. Bu nedenle, stres altında kalan birey değişik şekillerde tepki gösterebilir. Bu tepkiler sinirlilik, yorgunluk, nefret, saldırganlık vb. olabildiği gibi fazla yemek yemek, iştahsızlık, toplumdan uzaklaşmak gibi davranışlara da yol açabilmektedir.

STRESİN ÖZELLİKLERİ

• Stres kişiseldir. • Stres cinsiyete göre farlılık göstermektedir. Kadın ve erkeklere atfedilen

rollerin farklılığından, toplumsal beklentilerden dolayı stres cinsiyetlere göre faklılık göstermektedir.• Stres çeşitli meslek gruplarına göre farklılık göstermektedir.

STRESİN BELİRTİLERİ

Stresle ilgili belirtiler, fiziksel, duygusal, zihinsel ve sosyal olmak üzere dört grupta

toplanabilir : 1. Fiziksel Belirtiler: Baş ağrısı, düzensiz

uyku, sırt ağrıları, çene kasılması veya diş gıcırdatma, döküntü, kas ağrıları, hazımsızlık ve ülser, yüksek tansiyon veya kalp krizi, aşırı terleme vb.

STRESİN BELİRTİLERİ

2. Duygusal Belirtiler: Kaygı veya endişe, depresyon veya çabuk ağlama, Ruhsal durumun hızlı ve sürekli değişmesi, asabilik, gerginlik vb.

3. Zihinsel Belirtiler: Karar vermede güçlük, unutkanlık, zihin karışıklığı, hafızada zayıflık, aşırı derecede hayal kurma, tek bir fikir veya düşünceyle meşgul olma, düşük verimlilik, İş kalitesinde düşüş, hatalarda artış vb.

STRESİN BELİRTİLERİ

4. Sosyal Belirtiler: İnsanlara karşı güvensizlik, başkalarını suçlamak, randevulara

gitmemek veya çok kısa zaman kala iptal etmek, İnsanlarda hata bulmaya çalışmak ve

sözle rencide etmek, haddinden fazla savunmacı tutum, bir çok kişiye birden küs olmak, konuşmamak.

ÖRGÜTLERDE STRES ve YÖNETİMİ

Günümüz toplumunda belli bir örgütte çalışan birey, zamanının büyük bir bölümünü iş ortamında geçirmekte ve belli amaçları gerçekleştirmek üzere kendisinden beklenen rolleri ve görevleri yerine getirmektedir. Bu durum örgüt ortamında meydana gelen “örgütsel stres” kavramını meydana getirmiştir.

ÖRGÜTSEL STRES

Örgütsel stres, kişi ve örgüt arasındaki ilişkilerden kaynaklanan kişilere göre değişiklik gösteren ve kişinin normal fonksiyonlarından uzaklaşmasını sağlayan bir durum olarak ifade edilmektedir.

MC Grath, örgütlerdeki stresin hangi aşamalardan geçtiğini,geliştirdiği ”Stres Çemberi Modeli” ile açıklamaktadır.

ÖRGÜTSEL STRES

Performans Süreci

Karar verme Süreci

1-DURUM 4-DAVRANIŞ

2-ALGILANAN DURUM

3-TEPKİ

Çıktı Süreci

Değerlendirme Süreci

Stres çemberi

ÖRGÜTSEL STRES

Bu modele göre, stres durumu dört aşamalı ve kapalı devre bir çember olarak görülebilir. Bu dört aşama; stresin kaynağı, stresli durumla karşılaşan kişide yarattığı etkiler, bu kişinin geliştirdiği tepkilerle bunların ortaya çıkardığı sonuçları kapsamaktadır.

ÖRGÜTLERDE STRESE YOL AÇAN FAKTÖRLER

Stres yaratan faktörleri başlıca üç grupta toplayabiliriz. Bunlar;

(1) Kişisel Stres Kaynakları(2) Örgütsel Yapıya Bağlı Stres Kaynakları (3) İş Gerekleri ve Rol Özelliklerine İlişkin Stres Kaynakları

KİŞİSEL STRES KAYNAKLARI

İşgörenleri, strese eğilimleri bakımından sınıflandıracak olursak A Tipi, B Tipi ve Karma Tip Kişilik özellikleri olmak üzere üç farklı

işgören kişiliği ortaya konulabilir:

KİŞİSEL STRES KAYNAKLARI

A Tipi Kişilik Özellikleri B Tipi Kişilik Özellikleri

Sürekli hareket eder. Zaman ile ilgilenmez.

Hızlı hareket eder. Sabırlıdır.

Rekabeti sever. Eğlenmek için oyun oynar.

Zaman baskısını hisseder. Suçluluk duymadan dinlenir

Sabırsızdır. Acelesi yoktur.

İki şeyi aynı anda yapar.

Başarıyı, miktarı ile ölçer.

ÖRGÜTSEL YAPIYA BAĞLI STRES KAYNAKLARI

1. Örgütsel Politikalar: - Adaletsiz veya yetersiz performans

değerlendirme - Adaletsiz ödeme - Keyfi ve belirsiz politikalar 2. Örgütsel Yapı: - Merkezilik, karara katılmada yetersizlik - Gelişme veya ilerleme fırsatının azlığı- Örgütün, birimlerin birbirine bağımlılığı

ÖRGÜTSEL YAPIYA BAĞLI STRES KAYNAKLARI

3. Örgütsel Süreç: - Zayıf iletişim - Performansa ilişkin dönüt eksikliği veya

zayıflığı-.Amaçların belirsizliği veya çatışması- Yetiştirme programları

İŞ GEREKLERİ VE ROL ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN STRES KAYNAKLARI

1. Çalışma Koşulları

2. İş Koşulları

3. Kişilerarası İlişkiler

4. İş Gerekleri

5. Rol Özellikleri

STRES YÖNETİMİ

Stresle başa çıkmak ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla, durumu ya da duruma verilen tepkileri değiştirmeye stres yönetimi denir.

Örgütsel stresin azaltılması için kullanılabilecek genel stratejiler arasında şunları saymak mümkündür:

STRESLE BAŞA ÇIKMADA BİREYSEL STRATEJİLER

1. Egzersiz 2. Gevşeme 3. Meditasyon 4. Davranışsal Öz Kontrol 5. Bilinçsel Terapi 6.Beslenme 7. Toplumsal Destek 8. Sosyal, Kültürel ve Sportif etkinliklere Katılma

STRESLE BAŞA ÇIKMADA ÖRGÜTSEL STRATEJİLER

1. Destekleyici Bir Örgütsel Hava Yaratmak2. İşin Zenginleştirilmesi3. Örgütsel Rollerin Belirlenmesi ve Çatışmaların Azaltılması4. Mesleki Gelişim Yollarının Planlanması ve Danışmanlık5. İşyerinde Neşeli Bir Ortam Yaratmak

ÖRGÜTSEL STRESİN AZALTILMASINDA YÖNETİCİLERE DÜŞEN GÖREVLER

Yeterince çekici bir ortam yaratmak. Açık ve uyumlu rol beklentileri Çalışma sürecini yönetmek Örgütte değişme ve süreklilik arasında iyi

bir denge kurmak Personelin gereksinimlerini karşılayarak

onları değerlendirmek Esneklik göstermek.

ÖRGÜTSEL STRESİN AZALTILMASINDA YÖNETİCİLERE DÜŞEN GÖREVLER

Çalışanlara fırsat sağlamak.

Stres yönetimi hizmetlerini desteklemek .

Bilgi edinme fırsatı sağlamak.

ÖRGÜTSEL STRESİN AZALTILMASINDA YÖNETİCİLERE DÜŞEN GÖREVLER

Gerek bireysel, gerekse örgütsel düzeyde yapılacak çeşitli düzenlemeler, örgütsel stres kaynaklarının azaltılmasına yardımcı olacaktır. Böylece doyumlu ve verimli bir örgütsel ortam yaratılarak, hem örgütlerin üretim sürecinin aksamadan işlemesi, hem de işgörenlerin ruh ve beden sağlıklarını korunması sağlanabilecektir.

STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI YÖNET) MODELİ

Stres yönetimi son safhada ‘yaşam tarzı yönetimi’dir. Stresi yönetmeye karar vermek

demek, bireyin duygusal, fiziksel ve ruhsal yaşam kalitesini yükseltmeye karar vermesi

demektir. Braham’ın geliştirdiği DKBY, bireylerin yaşadıkları stresi kontrol altına almaları, yönetmeleri için geliştirilen dört aşamalı bir modeldir.

STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI YÖNET) MODELİ

İlk adım olan D (Değiştir), imkanınız varsa, içinde bulunduğunuz olumsuz durumu

değiştirmektir. Olumsuz durumu değiştirebilirdeniz, bu durumun sebep olduğu stresi tamamen ortadan kaldırmayı başarabilirsiniz.

STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI YÖNET) MODELİ

İkinci adım, K (Kabul et)’dır. Kontrol edemeyeceğiniz durumlarla karşılaşabilirsiniz. Bu adımda, kontrol edemeyeceğiniz koşulları öfkelenmeden kabul etmeyi ve pozitif

yaklaşımınızı kaybetmemeyi öğrenmelisiniz.

STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI YÖNET) MODELİ

Üçüncü adım olan B ‘Boşver’i temsil etmektedir. Boş vermek duygusal, zihinsel ve ruhsal açıdan işe yarayan güçlü bir yöntemdir. Değiştiremeyeceğimiz durumları kontrol etmeye çalışmak bizi kontrol saplantısına götürür. Bu durum da strese sebep olur.

STRES YÖNETİMİNDE DKBY (DEĞİŞTİR-KABUL ET-BOŞVER-YAŞAM TARZINI YÖNET) MODELİ

Dördüncü adım ise, Y, ‘yaşam tarzını yönet’tir. Bu adımda egzersiz, diyet, rahatlama ve duygusal destek yoluyla, gelecekte stres oluşturabilecek unsurlarla bu günden mücadele etmeyi sağlar. Şekil 1’de stresi yönetmede kullanılan DKBY modeli görülmektedir.