su olcumleri ve hidrolik projelendirme

SU ÖLÇÜMLERİ VE HİDROLİK PROJELENDİRME

ZİYAATTİN DURMAZMETEOROLOJİ MÜH.

DSİ GENEL MÜDÜRÜLÜNDEN EMEKLİ ŞUBE MÜDÜRÜ

MEHMET HARUN ASKEROĞLUİNŞAAT Y.MÜH.

BAR-SU PROJE VE İNŞ.TİC.LTD.ŞTİ.

SUYLA İLİGİLİ NELER ÖLÇÜLÜYOR

• AKARSULARIN DEBİSİ

• AKARSU, TABİİ GÖL VE BARAJ SU SEVİYELERİ

• RÜSUBAT (SEDİMENT) MİKTARI

• SULAMA SUYUNA YÖNELİK KALİTE ÖLÇÜMLERİ

DEBİ ÖLÇÜMLERİ

1-DOĞRUDAN SUYA GİRİLEREK

2-YARDIMCI TESİSLER KULLANILARAK

YAPILIR

DEBİNİN TARİFİ

DEBİ: BİR KESİTTEN 1 SANİYEDE GEÇEN

SU MİKTARIDIR.

DEBİ ÖLÇÜMÜ İÇİN ÖNCELİKLE MULİNE CİHAZI İLE SU HIZI ÖLÇÜMÜ YAPILIR.

DEBİNİN HESABI

ÖLÇÜLEN SU HIZI AKARSUYUN ENKESİTİ İLE ÇARPILMAK SURETİYLE ENKESİTTEKİ DEBİ HESAPLANIR.

FORMÜLÜ: Q=AxV ŞEKLİNDEDİR. Q: DEBİ (m3/s), A=(m2), V=(m/s)

DOĞRUDAN SUYA GİRİLEREK (SAPTA)su hızı maksimum 1 – 1.5 m/sn

su derinliği maksimum 1 m

DEBİ ÖLÇÜMLERİ

ASKIDA YARDIMCI TESİSLER YARDIMI İLE (OTOKREN İLE)

su hızı maksimum 2.5 m/snsu derinliği maksimum2.5 -3 m

DEBİ ÖLÇÜMLERİ

ASKIDA YARDIMCI TESİSLER YARDIMI İLE (TELEFERİK İLE)

su hızı maksimum 2.5 m/snsu derinliği 2.5 m ve üzeri

DEBİ ÖLÇÜMLERİ

ASKIDA YARDIMCI TESİSLER YARDIMI İLE (DONAV TESİSİ İLE)

su hızı maksimum 2.5 m/sn

DEBİ ÖLÇÜMLERİ

ASKI TESİSİ KURULAMAYAN YERLERDE BOTTAsu hızı maksimum 2 – 2.5 m/snsu derinliği maksimum 2 m

DEBİ ÖLÇÜMLERİ

DEBİ ÖLÇÜMÜ

YENİ ÖLÇÜM SİSTEMLERİYLE (AKUSTİK, ULTRASONİK)

SU ÖLÇÜM FAALİYETLERİ

Su Ölçümleri Ülke Genelinde DSİ Tarafından

1457 Akım Gözlem İstasyonu (AGİ)

İle Yapılmaktadır.

SU SEVİYESİ

EŞEL LİMNİGRAF (KAYDEDİCİ)

İLE ÖLÇÜLMEKTEDİR.

RÜSUBAT ÖLÇÜMÜ

BARAJ VE GÖLETLERİNÖLÜ HACİM HESAPLARIİÇİN ÖLÇÜLÜR

Sığ sularda : DH-48 ile yapılan

Askıda alınan:DH-49 ile yapılan

SULAMA SUYU KALİTESİ ÖLÇÜMLERİ

Sulama suyu kalitesinin tespitine yönelik olarak alınan numuneler laboratuvarlarda analiz edilerek, PH, elektriksel iletkenlik, Anyon ve Katyonları ölçülerek sulama suyunun sınıfı tespit edilir.

SU ÖLÇÜMLERİNDE

KLASİK ÖLÇÜMLER ve MODERN TEKNİKLER Birlikte KULLANILMAKTADIR

AKIM GÖZLEM İSTASYONLARI

KLASİK İSTASYONLAR

YENİ TEKNOLOJİLER

UYDU

GSM

TELEFON

GPRS

UYDU BAĞLANTILI AKIM İSTASYONLARI

DEĞERLENDİRMELER

İSTASYONLARDAN GELEN VERİLER ELEKTRONİK ORTAMDA BİLGİSAYAR PROĞRAMLARI YARDIMIYLA DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR.

DEĞERLENDİRME

Yapılan debi ölçülerine göre yataktaki değişimler de göz önüne alınarak “Akım Anahtar Eğrisi” çizilir. Böylelikle “Seviye – Debi Bağlantısı” yapılır ve seviyelere denk gelen debiler okunur.

NİHAİ VERİLERİN ELDE EDİLMESİ

VERİLERİN YAYINLANMASI

ELDE EDİLEN DEĞERLER;

AKIM GÖZLEM YILLIKLARI ADI ALTINDA GÜNLÜK, AYLIK

ORTALAMA AYLIK MAKSİMİM VE MİNİMUM YILLIK MAKSİMUM DEĞERLERİN VERİLDİĞİ BİLGİLERLE KİTAP HALİNDE YAYINLANMAKTADIR.

TURNAÇAYIRI BARAJININ AYLIK DOĞAL AKIMLARI (hm3)

İstasyon No :                      Suyun adı : BALIKLI Ç.   SU TEMİN TABLOSU     Yağış Alanı: 89.1km2

İstasyonun Adı : TURNAÇAYIRI BARAJI           Birimler:   hm³

Su Yılı EKIM KASIM ARALIK OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZIR. TEMM. AĞUST. EYLÜLYıllık Top.

1990 1,00 1,24 1,32 1,32 1,19 1,36 9,27 17,85 11,14 7,15 2,14 1,01 55,981991 0,77 0,62 0,74 0,68 0,62 1,24 8,42 12,16 9,61 7,35 4,12 2,62 48,941992 2,55 2,47 2,51 2,51 2,35 2,51 4,87 11,56 13,69 8,76 4,78 2,60 61,141993 2,47 2,30 1,95 1,89 1,71 1,89 6,06 12,75 12,67 8,84 4,56 2,34 59,421994 1,83 1,41 1,23 1,23 1,11 1,23 4,36 5,86 5,17 2,76 1,92 1,19 29,311995 1,40 1,16 0,86 0,69 0,76 0,82 4,51 13,43 11,56 6,73 3,45 2,32 47,691996 2,24 2,10 2,30 1,07 0,92 1,13 3,54 15,22 9,52 7,34 4,38 2,75 52,511997 2,76 2,55 2,86 3,60 3,74 4,12 5,05 14,37 12,24 7,90 5,03 3,15 67,361998 4,49 3,97 3,08 3,26 2,56 5,48 12,93 12,53 9,24 5,01 3,06 1,97 67,571999 2,68 2,56 2,68 2,49 2,14 4,84 9,09 10,65 7,03 2,46 1,47 1,29 49,372000 1,66 1,46 1,16 0,93 0,69 0,64 8,31 9,18 7,87 4,37 2,61 1,67 40,542001 1,96 1,50 1,15 1,20 0,93 2,07 4,28 7,11 7,45 3,85 2,23 1,24 34,942002 0,78 0,63 0,51 0,65 0,47 0,46 3,92 8,60 12,95 9,21 5,09 3,67 46,932003 2,25 1,78 1,67 1,44 1,40 1,48 6,94 10,92 9,18 5,27 2,58 2,00 46,922004 2,06 2,35 1,82 1,56 0,80 3,46 7,37 14,38 17,76 10,29 4,81 2,08 68,752005 1,37 1,15 0,89 0,61 0,41 0,42 8,16 15,67 15,08 9,19 3,78 2,40 59,152006 1,77 2,20 1,76 1,01 0,83 1,13 11,70 17,44 15,99 9,47 4,43 2,62 70,352007 2,50 3,23 2,22 2,11 1,72 1,99 2,61 19,33 10,34 4,88 3,10 1,83 55,842008 1,63 1,75 1,50 1,27 1,03 2,50 7,46 8,13 10,14 6,72 4,09 2,06 48,302009 2,12 1,29 1,22 1,18 1,04 1,32 4,70 13,91 15,03 13,35 5,27 1,72 62,15

ORT. 2,01 1,89 1,67 1,53 1,32 2,00 6,68 12,55 11,18 7,04 3,65 2,13 53,66Not: 21-252 no lu AGIden allanlar oranındataşınarak elde edilmiştir.      

İSTASYONDAKİ MAKSİMUM DEBİLER Irmak BALIKLI Ç.

Adı ESENDORUKNo-Kur 21-252 DSİ

Alan 105,2 km²Kot 1.860 mYıl Yeb g-ay

1990 16,50 27.04.19901991 16,50 16.05.19911992 10,00 29.05.19921993 16,50 19.04.19931994 5,14 21.04.19941995 13,20 03.06.19951996 9,48 02.05.19961997 10,00 20.04.19971998    1999    2000 6,70 13.04.20002001 5,50 27.05.20012002 8,04 04.06.20022003 7,16 25.05.20032004 12,60 01.06.20042005 10,00 24.04.20052006 11,30 11.03.20062007 19,00 09.05.20072008 6,70 23.04.20082009 12,70 22.05.2009N-Yıl 18UDF G

2 10,3  5 14,8  10 17,8  25 21,6  50 24,4  100 27,2  

TURNAÇAYIRI BARAJI TAŞKIN DEBİLERİ

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50

Debi(

m3/s

)

Zaman(Saat)

Q100= 47,3 m3/sV100 = 1,77 hm3

ŞEKİL: 3.7 TURNAÇAYIRI BARAJI TEKERRÜRLÜ TAŞKIN DEBİ GRAFİKLERİ

Q50= 40,5 m3/sV50 = 1,57 hm3

Q25= 34,0 m3/sV25 = 1,38 hm3

Q10= 25,9 m3/sV10 = 1,13 hm3

Q5= 20,2 m3/sV5 = 0,95 hm3

Q2= 12,4 m3/sV2 = 0,71 hm3

Baz akım = 5,5 m3/s

SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ

SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ

SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ

SUYU ÖLÇMENİN SEMERESİ

SUYU ÖLÇEMEMENİN SONUCU…

A) BARAJ PROJELERİNDE

HİDROLOJİK VERİNİN SU YAPILARINDA KULLANILMASI

KILIÇKAYA BARAJI GÖVDESİMANSAP GÖRÜNÜMÜ

ALTINKAYA BARAJI GÖVDESİMANSAP GÖRÜNÜMÜ

HİDROLOJİK VERİNİN SU YAPILARINDA KULLANILMASI

-SULAMA PROJELERİNDE

HARRAN SULAMA ANAKANALI

YAĞMURLAMA SULAMAYA BİR ÖRNEK

DAMLAMA SULAMAYA BİR ÖRNEK

HİDROLOJİK VERİNİN SU YAPILARINDA KULLANILMASI

-TAŞKIN KORUMA PROJELERİNDE

TRABZON MERKEZ DERE ISLAHI

ANTALYA-AĞVA

KARABÜK-TEFER PROJESİ

-BARAJ TİPİ VE EBATLARI

-BARAJ YARDIMCI TESİSLERİ-DOLUSAVAKLAR (GÖVDE ÜSTÜNDE/YAMAÇLARDA)

-KARŞIDAN ALIŞLI-YANDAN ALIŞLI-KONTROLLÜ (KAPAKLI)-KONTROLLÜ (LASTİK SAVAKLI)

- SU ALMA YAPILARI-YAMACA YASLI-ŞAFT TİPİ-KULE TİPİ-GÖVDEYE YASLI

- DERİVASYON TESİSLERİ-TÜNEL/KONDÜVİ- AÇIK KANAL

-HES TİPİ VE KAPASİTESİ

HİDROLOJİK VERİNİN BARAJ PROJELERİNDE KULLANILMASI

-MUTLAK KAMULAŞTIRMA KOTLARININ BELİRLENMESİ

-İŞLETME ÇALIŞMASI VE BARAJ YÜKSEKLİĞİ-MİNİMUM SU SEVİYESİ (Min.S.S.)-MİNİMUM İŞLETME SU SEVİYESİ (M.S.A.S.)-NORMAL SU SEVİYESİ (N.S.S.)

Min.S.S.

M.S.A.S.

N.S.S.

SIR BARAJI GÖVDESİ MEMBADAN GÖRÜNÜMÜ

PROJECİ

SU KALİTESİ

İŞLETME ÇALIŞMASI VE BARAJ YÜKSEKLİĞİNİN TAYİNİ

BARAJ KRET KOTUNUN BELİRLENMESİ

Min.S.S.M.S.A.S.N.S.S.

Maks.S.S.

TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR

BAZI BARAJLAR BİRDEN FAZLA AMACA HİZMET EDEBİLİR. TAŞKIN KONTROLÜ DE BUNLARDAN BİRİDİR VE BU TİP BARAJLARDA TAŞKINDA GELEN SUYUN BİR KISMI REZERVUARDA DEPOLANIR VE KONTROLLÜ OLARAK MANSABA BIRAKILIR.

GİRİŞ HİDROGRAFI - ÖTELENMİŞ HİDROGRAFZAMAN (sn) TİPİK BARAJ KESİTİ

MİN. SU SEV.

MİN. SU ALMA SEV.

N.S.S.SEV.

VTAŞKIN

VTAŞKIN= Vdepo+Vatılan

Vatılan

Maks.S.SEV.

Vdepo

TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR

Taşkın kontrolü amacı taşımayan barajların dizayn edileceği taşkın debileri,

- Yüksekliklerine, - Gövde Tipine (Beton veya Dolgu), - Depolama Hacimlerine,-Yıkılmaları halinde mansapta yerleşim alanlarının

bulunmasına ve maddi hasara sebebiyet verebilmelerine göre belirlenir.

Barajlar ve yardımcı yapıları genelde;

Q2.33, Q5, Q10, Q25, Q50, Q100,Q500,Q1000,Q10000’e kadar frekanslı taşkın debileri ile Muhtemel Maksimum Feyezan(MMF) değerine göre projelendirilir.

TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR

1-DOLGU DİZAYN TAŞKIN DEBİSİ KRİTERİ

a)H>25 m Dolgu Barajlar MMF

b)H<25 m Dolgu Barajlar veya göletler-Vdepolama < 1 hm3 Q500-Vdepolama = 1.0~5.0 hm3

-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı beklenmiyor Q1000-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı bekleniyor Q10000-Vdepolama > 5.0 hm3

-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı beklenmiyor

-Yıkılması halinde büyük maddi zarar veya can kaybı bekleniyor

Q10000MMF

BARAJIN GÖVDE TİPİ

TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR

2-BETONDİZAYN TAŞKIN DEBİSİ KRİTERİBARAJIN GÖVDE TİPİ

a)H<25 m Beton Barajlar Q500b)H>25 m Beton Barajlar veya göletler

-TAŞKIN ÖTELEMESİZ FEYEZAN PİKİ Q1000Q10000-TAŞKIN ÖTELEMELİ FEYEZAN

-(Mansap Şartları Uygun İse Gövde Üzerinden Su Aşmasına İzin Verilebilir, Aksi Halde MMF Durumu da Etüt Edilir.)

DERİVASYON TÜNELİ VE BATARDO SEDDELERİ

Derivasyon tüneli ile memba ve mansap batardoları yapının kuruda inşasını sağlamak için gerekli olan geçici yapılar olacağından, derivasyon tünelinin dizayn taşkın debisi, yapının büyüklüğü ve inşaatın kritik süresini göz önünde bulundurarak seçilir.

TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLAR

BARAJIN GÖVDE TİPİ1-DOLGU

DİZAYN TAŞKIN DEBİSİ KRİTERİ

H<25 m Dolgu Barajlar veya göletler Q10 (hava paysız) ,

H>25 m Dolgu Barajlar

Q25 (hava paylı)

Q25 (hava paysız) , Q50 (hava paylı)

2-BETON Q10 (hava paysız) , Q25 (hava paylı)

MENBADA MESKUN MAHAL YOK İSE => Q100 yıllık frekanslı,

MENBADA MESKUN MAHAL VAR İSE => Q500 yıllık frekanslı,

HER KOŞULDA (N.S.S.+1.00 m.)

TAŞKIN HİDROLOJİSİ VE BARAJLARKAMULAŞTIRMA KOTLARININ TAYİNİ

KRİTER DEBİ

Barajın gövde tipinden bağımsız olarak rezervuarın mutlak kamulaştırma kotunun tayini için,

TEŞEKKÜRLER