sustainable green urban sammary

พนทสเขยวชมชนทยงยน

ปจจบนประเทศไทยกาลงเผชญกบสถานการณสงแวดลอมเชนเดยวกบนานาประเทศ ไดแก ความเสอมโทรมของระบบนเวศเมอง เนองจากการลดลงของพนทสเขยวทสมบรณทางดานระบบนเวศอยางยงยน ในขณะทประชากรในเมองมแนวโนมเพมสงขน จงมความจาเปนทจะตองสรางคณภาพชวตของประชากรในเขตชมชนเมองใหดขนโดยเพมพนทสเขยวดงกลาวใหมากขน

พนทสเขยวทสมบรณทางดานระบบนเวศอยางยงยน หมายถง พนททมความหลากหลายของสงมชวตชนดทมความเกยวเนองกนในเชงอาหารเปนทอดๆ ตอกนไปจนเกดเปนวฏจกรขน โดยพนทสเขยวตองประกอบดวยไมยนตนเปนหลกและเปนไมไมผลดใบ ซงมคณสมบตในการตรงคารบอนไดออกไซดใหกลบส ผวโลก สามารถอยไดดวยตนเองหรอตองการการดแลรกษานอยทสด ซงสามารถสรางขนไดในองคประกอบตางๆ ของเมอง อาท

๑. พนทรมคลอง โดยทวไปมกจะเปนพนทเสอมโทรมขาดการพฒนา มหญารกและตนไมใหญบางตา ประชาชน

ไมสามารถใชพนทเพอทากจกรรมได ทงๆ ทสภาพพนทมศกยภาพสงในการพฒนาเปนพนทเพอใชในการพกผอนหยอนใจ แตเนองจากขาดการดแลรกษาอยางตอเนองเกดสภาพนาในคลองเนาเสย ทาใหพนทนเปนมลภาวะทงทางสายตาและมลพษดานอนๆ แนวทางการพฒนาพนทฯ ทาไดโดยการขดลอกคคลองใหลกและกวางขน รวมถงการปลกตนไมพนถนทสามารถเจรญเตบโตไดดในพนทชมนา สามารถเลอกปลกตนไมทง ๓ ระดบ คอ ตนไมใหญ ตนไมพม และพชคลมดน และปรบปรงการสญจรผานพนทเพอรองรบกจกรรมดานสนทนาการของประชาชน โดยใหมความสะดวกและปลอดภย การพฒนาดงกลาวทาใหเกดพนทสเขยว ขนาดยอมๆ เปนแหลงฟอกอากาศในเมอง อนจะทาใหสภาพแวดลอมดขน อกทงยงชวยเพมพนทเพอสขภาพทดของคนในเมอง อนง การพฒนาพนทสเขยวจาเปนตองบารงรกษาสภาพแวดลอมตามธรรมชาตสองฝงคลอง ในกรณทตองการกอสรางทางเดนเลยบคลอง ควรเวนระยะรนออกจากแนวพนทสเขยว ดงแสดงในภาพท ๑

ปจจบน เสนอแนะ

ภาพท ๑ ตวอยางการพฒนาพนทสเขยวรมคลอง

พชพรรณตามธรรมชาตรมนา

คลอง คลอง

ตนไมใหญใหรมเงา

ทางเดนไม

คลอง (ควรทานบารงรกษาอยางสมาเสมอ)

ระยะถอยรน

๒

นอกจากนน การพฒนาพนทสเขยวรมคลองยงตองคานงถงระบบของคคลองและแมนาทมอทธพล ซงกนและกนดวย ดงนน แนวทางการจดระเบยบสภาพแวดลอมบรเวณชมชนรมนาและเพมพนทสเขยว จงเปนการพจารณาพนทสเขยวในภาพรวมซงมไดพจารณาเฉพาะจดหรอเฉพาะ ค คลองหนงๆ โดยคานงถงการออกแบบพนทสเขยวใหสอดคลองกบรปแบบการตงถนฐานดงเดมทมเอกลกษณของชมชนรมนา ดงแสดงในภาพท ๒

ภาพท ๒ ตวอยางการพฒนาพนทรมคลองทเชอมตอกบแมนา

สงสาคญอกประการหนงของการพฒนาพนทสเขยวรมคลอง คอการควบคมไมใหมการกอสรางอาคารรกลาลานา เพอใหนาไหลไดสะดวกและไมเปนทสะสมของขยะมลฝอย โดยการใชกฎหมายในการควบคมการพฒนาพนทอยอาศยรมนาอยางจรงจงเพอไมใหมการรกลาคลอง หรอแมนา ซงจะทาใหระบบนเวศรมนาเสยไป อนจะสงผลกระทบตอพนธไมทเจรญเตบโตอยรมนาดวย ดงแสดงในภาพท ๓

ปจจบน เสนอแนะ

๒. พนทรมนา

นาไหลไมสะดวก ขยะมลฝอยสะสม

แนวตลง นาไหลสะดวก

ปลกตนไมใหญเพมในวด

อนรกษคลองและอาคารรมนาเดม

ออกแบบสะพานใหกลมกลนกบสภาพแวดลอมใหเรอลอดไดสะดวก

ปลกตนไมใหญแทนสนามหญา

อนรกษสวนและระบบสวน

กาหนดระยะรนจากถนน

ควบคมการกอสรางอาคารรมนา (รปแบบและระยะรน)

เพมตนไมใหญในพนทราชการ/โรงเรยน/

อนรกษพนทสเขยวรมนาทมตามธรรมชาต

ออกแบบเขอนใหสอดคลองกบระบบนเวศรมนา

แมนา

ซอย ถนน

คลอง

� พนทรมนาไมถกบกรก ลานามขนาดกวางทาใหนาไหลสะดวก และพชชายนาสามารถเจรญเตบโตไดอยางสมบรณ

� พนทลานาถกบกรก ลานามขนาดแคบลง นาไหลไมสะดวก ทาใหมขยะมลฝอยตดคาง และสงผลกระทบตอ

ระบบนเวศโดยรวม

แนวตลง

อาคารตอเตมรกลาลานา

ภาพท ๓ ตวอยางการพฒนาพนทรมนาโดยไมบกรกพนทสาธารณะ

๓

ปจจบนพนทรมนามกจะมการพฒนาพนทอยางรวดเรวเพอเปนทอยอาศย จงมความจาเปนทจะตองกนพนทไวเปนพนทสเขยวรมนา เพอควบคมการพฒนาพนทรมนาโดยเฉพาะการสรางอาคารขนาดใหญ ควรเปดพนทโลงดานหนาใหเขาถงรมนาไดสะดวก และจดวางอาคารขนาดใหญใหอยลกเขาไปจากรมนา รวมกบการปลกตนไมใหญใหรมเงา สรางพนทสเขยวระหวางอาคารกบพนทรมนา หรออาจจะสรางอาคารขนาดเลกหลายๆ อาคารแทนทจะสรางอาคารขนาดใหญเพอใหเกดพนทสเขยวมากขน ดงแสดงในภาพท ๔

ปจจบน เสนอแนะ

ภาพท ๔ ตวอยางการปลกสรางอาคารรมนา

๒. พนทรมถนน การพฒนาพนทสเขยวบรเวณเกาะกลางถนนเพอใหเกดพนทสเขยวทมความสมบรณดานระบบนเวศอยางยงยนยงเปนประเดนทหนวยงานของรฐโดยทวไปสบสนอยมาก เนองจากแนวความคดในการพฒนาเกาะกลางถนนโดยเฉพาะอยางยงถนนทอยในเขตพนทของเมองจะเนนการปรบปรงภมทศนเพอความสวยงาม โดยไมเนนความยงยนในระยะยาว

แนวทางการพฒนาพนทสเขยวบรเวณเกาะกลางถนนอยางยงยนนน ปญหาสาคญคอทาอยางไร

ใหพนทสเขยวนนอยไดโดยพงตนเองอยางสมบรณมากทสด หลกการออกแบบทเหมาะสมกคอการออกแบบใหมคเลกๆ ตรงกลางเกาะกลางถนนเพอระบายนาทไหลมาจากถนนทาใหนาไมทวมขงในขณะทฝนตกหนก ในขณะเดยวกนดานนอกสดของเกาะกลางถนนทงสองฝงเปนพนทสาหรบปลกไมยนตนพนถนขนาดใหญ โดยควรเลอกตนไมประเภททมกงกานทแผกวางแขงแรงและไมผลดใบ บรเวณรมคดานในปลกไมพมหรอ ไมคลมดนทสามารถเจรญเตบโตไดดในบรเวณทมนาทวมขง ซงนอกจากจะชวยใหเกดความสวยงามสบายตาแลวยงชวยยดผวดนไมใหถกชะลางลงไปในคในกรณทมฝนตกหนก

นอกจากน การพฒนาพนทสเขยวบรเวณรมถนนในกรณทมการเวนคนทดน ควรเผอพนทปลก ตนไมใหญรมทางเพอใหรมเงาแกคนสญจรทางเทาดวย ดงแสดงในภาพท ๕

� พนทสเขยวรมนาชวยสรางทศนยภาพ

ทสวยงามนามองและใหความรมรนกบพนทรมนา

� การสรางอาคารขนาดใหญรมนาปดกน การเขาถงพนทรมนา ทาใหเกดทศนยภาพทไมนาด

แนวตลง

ปดกนการเขาถงรมนา

สะดวก

ทศนยภาพไมนาด

การเขาถงรมนาสะดวก

ทศนยภาพสวยงาม

แนวตลง

พนทสเขยวรมนา

๔

ปจจบน เสนอแนะ

ภาพท ๕ ตวอยางการพฒนาพนทสเขยวรมถนน

๓. พนทในสถาบนราชการ พนทราชการสวนใหญจะมพนทระหวางอาคารคอนขางมาก เนองจากพนทของสวนราชการมกจะมขนาดใหญ และมถนนเชอมตออาคารแตละหลง ดงนนพนทวางสวนใหญของสถานทราชการจะถกใชประโยชนเปนทางสญจรและทจอดรถ ดงนนแนวทางการพฒนาพนทสเขยวในเขตราชการเพอใหเกดพนท สเขยวทยงยน จงเปนการพฒนาพนสเขยวรมทางสญจรและลานจอดรถใหมสภาพทดขนเพอใหเกดประโยชนแกผสญจรทงทางรถยนตและทางเทา โดยการเพมตนไมใหญใหรมเงาบรเวณลานโลงหรอลานจอดรถ และใหรมเงาแกผสญจรทางเทา รวมถงการเพมไมพมประดบตกแตงใหพนทมทศนยภาพทสวยงามมากขน อนงไมพมยงสามารถแยกเสนทางสญจรของรถและคนออกจากกนเพอความปลอดภยอกดวย ดงแสดงในภาพท ๖

ภาพท ๖ ตวอยางการพฒนาพนทสเขยวในสถาบนราชการ

๔. พนทในบรเวณวด การพฒนาพนทสเขยวทมความสมบรณดานระบบนเวศอยางยงยนในพนทบรเวณวด นบเปน

แนวความคดทสามารถดาเนนการไดอยางกวางขวางเนองจากพนทในเมองมกจะมวดเปนศนยกลางแทบทกเมอง นอกจากนนพนทโลงวางภายในวดยงมขนาดใหญเมอเปรยบเทยบกบพนทประเภทอนๆ ดงนนการพฒนาพนทสเขยวภายในวดจงเปนการมงแสวงหาพนทโลงวางทงขนาดเลกและขนาดใหญสาหรบปลกตนไมใหญเพอใหรมเงาและอากาศบรสทธ ดงแสดงในภาพท ๗

แนวเสาไฟฟา

ถนน เขตทาง

แนวเสาไฟฟา (หากมการกอสรางถนนเสนใหมในอนาคต)

ถนน เขตทาง

ตนไมใหญใหรมเงา

ทางเทา

ทจอดรถ

ถนน ทางเดนเทา

ทจอดรถ

ถนน

ปลกตนไมใหญใหรมเงา

ทางเดนเทา

ปจจบน เสนอแนะ

๕

ปจจบน เสนอแนะ

ภาพท ๗ ตวอยางการพฒนาพนทสเขยวในบรเวณวด

การพฒนาพนทสเขยวในทกๆ พนท ควรพฒนาบนหลกการของ “Water Sensitive Design” ซงเปนแนวปฏบตทดทสดในการบรหารจดการพนทสเขยวและนาฝนในเมอง ดวยการออกแบบวางผงและการบรหารจดการพนทในดานการจดการระบบนาเพอใหเกดดลยภาพของระบบนเวศธรรมชาตมากทสด ซงสอดคลองกบแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทไดพระราชทานแกปวงชนชาวไทยเพอแกปญหาภยแลงและนาทวมของประเทศไทยอยตราบทกวนน

ตวอยางแนวทางทสามารถปฏบตไดตามหลกการของ “Water Sensitive Design” ไดแก

การทารองนาปลกหญา (Swales) พนทสเขยวในรองนาทาไดโดยขดรองนาปลกหญาไมใหลกจนเกนไป ความลาดชนประมาณ ๑๐-๒๐ องศา และใหมพนทปลกหญาและพรรณไมมากกวาบรเวณททาเปนรองนา รวมทงปลกพรรณพช/ ไมคลมดนในพนทรวยาวของเขตทาง/ทางเทา/เขตพนทโครงการ/ทจอดรถ และบรเวณพนผวแบบทบนา

ปลกตนไมใหญใหรมเงาบรเวณลานจอดรถ

๖

การทารางตนซบนา (Infiltration Trenches) จดทาพนทรางตนซบนาใหตากวาระดบพนทเดมและใชการปลกหญาพรรณไมกลางแจง (ไมยนตน ไมพม ไมคลมดน) เพอรองรบการระบายนาเรยกวาวธการแบบ รางตนซบนา ซงวธการนเหมาะกบการพฒนาเพอเพมพนท ส เข ยว รวยาว ถนนรอบเ มองหรอหม บาน/โครงการ รวแนวทางเดนหรอเขตทางเทา สวนหยอมบรเวณทางแยก ทมพนทเชอมโยงกบทางระบายสาธารณะ

•

การใชพนปวสดซมนา (Porous Paving) หลกเลยงการดาดผวและใหความสาคญกบการใชวสดทนาซมผานลงดนได อนเปนการประยกตเพอเพมพนทสเขยวไดหลากหลายในพนทตางๆ เชน บรเวณทจอดรถ ลานกฬากลางแจง ลานอเนกประสงคในโรงเรยน วด/ศาสนสถาน รวแนวทางเดนและเขตทางเทา ทโลงในเมอง และพนทอนๆ

การจดทาทชมนาทสรางขน (Constructed Wetlands)

พนทชม นาทสรางขน ทาหนาทกรองสงปนเปอนทไหลมากบนาฝน/นาเสย ชวยปรบปรงสภาพแวดลอมใหดขน โดยปลกพรรณไมรอบพนทชมนา (การชะลอนาเปนการเกบความชนใตดนทาใหพชสามารถเจรญเตบโตได)

๗

ก า ร ท า ส ว น บ น ห ล ง ค า(Rooftop Garden)

สวนบนหลงคา โดยเฉพาะอาคารสง ท มห ลงคาราบ/ดาดฟา จะสามารถชะลอ/เกบนาฝนซงคอยๆ ไหลลงชองระบายนา ( ท มอย เดมบนหลงคา/ดาดฟา) สวนบนหลงคา สามารถปลกหญา หรอพรรณไมกลางแจง ผกสวนครวหรอไมสมนไพรได

การทาสวนนาฝน (Rain Garden)

บรเวณทเหมาะสมสาหรบจดสรางสวนนาฝนคอ บรเวณพนทวางทเปนลานอเนกประสงคของเมอง/หมบาน เชน สวนสาธารณะ สามารถปลกพรรณไมกลางแจง (ไมยนตน ไมพม และไมคลมดน) ควรมพนทมาก/

มบร เวณกวาง ใชวสด ปแบบซมนาได จะชวยใหสามารถเกบนาและความชน ในดน ลดภาระการใหนางานภมทศน

๘

การจดทาระบบการกกเกบนาดวยพชพรรณ (Bioretention System) ระบบเกบกกนาดวยพชพรรณ เปนพนทกกเกบนาฝนทปลกพชหลากหลายชนด เพอลดความเรวของนาและลดขนาดของทอระบายนา ประยกตใชไดกบพนทสวนสาธารณะ พนทธรรมชาต บรเวณทจอดรถกลางแจง พนทรวยาวตามแมนา/ลาคลอง พนทสถาบนตางๆ รวแนวทางเดนและเขตทางเทา

การสรางระบบดกขยะแนวลานา (Litter Traps) เปนลกษณะของเขอนกนนาตามธรรมชาต อาจใชขอนไม หรอหนทอยในธรรมชาตวางขวางลานาเพอดกขยะและสงปฏกลททงลงตามแมนาลาคลอง การดกขยะมประโยชน ๒ ทาง กลาวคอ ๑. เปนการทาความสะอาดลานา ๒. ชะลอการไหลของนา เพมความชนใตดนในพนทโดยรอบ และเพมปรมาณนาใตดน ทาใหพชพรรณสามารถเจรญเตบโตไดด

นอกจากนน แนวคดอนๆ ทเกยวของเพอสรางนวตกรรมใหมของการพฒนาพนทสเขยวเพมเตม ไดแก การเชอมโยงระบบเครอขายพนทสเขยว (Green Web) ดวยระบบเสนทาง (Corridors) ทเนนความเปนสเขยว (Greenways) การกาหนดกจกรรมใหเหมาะสมกบพนทสเขยวแตละประเภท สอดคลองกบลกษณะเฉพาะของพนทและเอกลกษณของชมชน