toplam arz, toplam talep ve ekonomik denge*

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 1

Toplam Arz, Toplam Talep ve Ekonomik Denge*

* Prof. Dr. Nevzat Güran’ın Makro Ekonomik Analiz Kitabından yararlanılarak hazırlanmıştır

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 2

Toplam Arz• Toplam arz ve toplam talep eğrilerinde, tek

bir malın arz ve talep edilen miktarları yerine, arz veya talep edilen toplam reel hasıla (nihai mal ve hizmetler toplamı),

• Tek bir malım fiyatı yerine, fiyatlar genel düzeyi dikkate alınmaktadır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 3

Toplam Arz• Toplam arz eğrisi (Tanım):Geçerli

olabilecek çeşitli fiyat düzeylerinde, ekonomideki üretim birimlerinin belli bir dönem itibariyle arz etmeye hazır oldukları hasıla (nihai mal ve hizmet) miktarlarını gösteren gösteren eğri (AS eğrisi)

• AS açısından, üretimin teknik koşullarının yanı sıra faktör piyasası ve kısa dönem emek piyasası koşulları önem taşır. Bu koşullardaki değişmeler, AS’yi kaydırır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 4

Toplam Talep• Toplam talep eğrisi (Tanım): Geçerli

olabilecek değişik fiyat düzeylerinde, hanehalklarının, firmaların,kamu kesiminin ve dış dünyanın ekonominin hasılasına olan toplam talep düzeylerini gösteren eğri.

• Burada talep kavramı,planlanan harcama şeklinde değerlendirilmelidir.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 5

Toplam Talep

• Efektif talep kavramında, fiilen elde edilecek olan gelire göre yapılan harcama planı önemlidir.

• Toplam talep eğrisinin (AD) eğimi, fiyatlar genel düzeyi düştükçe, toplam talep artacağı için negatif eğimlidir.

• AD eğrisi, mal ve para piyasalarında, birlikte dengeyi sağlayan P ve Y bileşimlerini gösterir.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 6

Toplam Talep

P

AD

Y

AD üzerindeki her noktada, değişik P-Y düzeylerinde, mal ve para piyasasında birlikte denge söz konusudur.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 7

Toplam Talep

• Mal ve/veya para piyasası denge koşullarının değişmesine (P dışında) neden olan faktörler (yani para ve maliye politikası), AD eğrisinin sağa veya sola kaymasına neden olacaktır.

• Bununla birlikte, toplam talebin fiyat değişmelerine karşı duyarlılığına ilişkin farklı görüşler vardır:

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 8

• Keynesyen iktisatçılar: İnelastik AD (yani, fiyat değişmeleri karşısında pek duyarlı olmayan bir AD)

• Klasik-Neoklasik İktisatçılar: Elastik AD (yani, fiyat değişmeleri karşısında duyarlı)

Toplam Talep

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 9

Toplam Talep

• Fiyatlar genel düzeyi (P) ile toplam hasıla (Y) arasındaki negatif yönlü ilişkinin açıklanmasında 3 etki söz konusu:

Keynes etkisi:Pnominal MS sabitken reel MSlikidite tuzağı yoksa,faiz oranı I çarpan yoluyla gelir , yani AD

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 10

Toplam TalepPigou etkisi: Ppara balanslarının reel

değerihalkın servetinin reel değeritüketimgelir, yani AD

Dış Ticaret Yoluyla Etki: Pnominal döviz kuru sabitken,reel kur dolayısıyla dış rekabet gücü X M (X-M) Y dolayısıyla AD .

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 11

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Klasik yaklaşımda:• Tam inelastik AS ve yeterince esnek AD

varsayımı altında, ekonomi daima tam istihdamdadır.

• Hasıla ve istihdamın, tam istihdam düzeyinde belirlenmesinde, arz koşulları belirleyici.

• İstihdam düzeyini (N) ve hasılayı arttırmak, ancak arz yönlü politikalarla mümkün.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 12

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Klasik yaklaşımda, talebin rolü (yani talepteki kayma), P’nin hangi düzeyde olacağını ya da nasıl değişeceğini belirler.

• Şekilde de görüldüğü gibi, para politikası sonucu, AD eğrisi sağa kaydığında, reel bir sonuç oluşmamakta, yalnızca P artmaktadır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 13

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Klasik Yaklaşımda DengeP

P1

P2

Y* (Y*)’

AS AS’

AD1

AD2

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 14

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Klasik Arz Koşullarına Rağmen Tam İstihdam Dengesinin Sağlanamaması

P AD AS

Y

Keynesyenlerin öne sürdüğü gibi, AD pek esnek değilse, tam istihdam dengesi sağlanamayabilir ve hasılanın (istihdamın) hangi düzeyde belirleneceği konusunda bir belirsizlik ortaya çıkabilir.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 15

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Keynesyen Arz Koşulları ve İnelastik Talep Durumu(Eksik İstihdam Dengesi)P

P1

P0

AD1

AD2 AS

YY*Y0

E2

E1

Görüldüğü gibi, Y0-P0 durumunda ve eksik istihdamda (Y0<Y*) denge söz konusudur. Bu durumda, klasik AS geçerli olsaydı dahi, inelastik AD nedeniyle, tam istihdam dengesine ulaşmak mümkün değil.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 16

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Keynesyen Arz Koşulları ve İnelastik Talep Durumu(Eksik İstihdam Dengesi)

• Bu durumda, ekonomiyi tam istihdama yöneltmenin yolu, AD’yi kaydırmak

(AD1 AD2)

• Burada, toplam talep kayarken, fiyatlarda bir miktar artış olduğu, dikkate alınmalıdır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 17

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Keynesyen Arz Koşulları ve Talebin Esnek Olması Durumu (Eksik İstihdam Dengesi)P

P2

P1

P0

AS

AD3

AD2

AD1

YY*Y0

. E’

Bu şeklin diğer şekilden farkı, E’ gibi bir noktanın varlığıdır. Bu nokta, çok uzun bir dönemde, artabilecek fiyat ve ücret esnekliğine bağlı olarak, ekonominin tam istihdama ulaşabileceğini ifade etmektedir. Ancak Keynesyen iktisatçılar, uzun dönemde bu gelişmeleri beklemek yerine, talep kaydırıcı politikalarla tam istihdama ulaşmanın daha uygun olacağını savunmaktadırlar.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 18

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Keynesyen yaklaşımlarda, talep etkilenerek genişlemedikçe veya Y* artışına paralel olarak AD’nin de sağa kayması sağlanmadıkça, arz yönlü politikalar (potansiyel hasıladaki genişleme) ekonominin hasıla ve istihdam dengesini özellikle kısa dönemde etkilemeyecektir.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 19

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Bu bağlamda Keynesyen iktisatçıların vurgulamak istedikleri nokta, ekonominin tam istihdamda dengeye gelmesinin zorunlu olmadığı, dengenin nerede oluşacağı konusunda talep koşullarının büyük önem taşıdığıdır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 20

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Talepte ortaya çıkması her zaman mümkün olan dalgalanmalar ve yetersizlikler sonucu, ekonomi bir kez eksik istihdamda dengeye geldiğinde, bu durumdan ekonominin kendi işleyişi içinde kurtulmasının çok güç olduğudur.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 21

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Ekonomi tam istihdamdayken, talep genişletici politikaların etkileri, Keynesyen analizde, klasik analizde olduğu gibidir; sonuçta yalnızca fiyatlar genel düzeyi yükselir.

• Ancak ekonomi tam istihdamdayken, talepteki bir daralmanın etkileri açısından, her iki yaklaşım farklı sonuçlar üretmektedir:

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 22

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Klasik yaklaşım talep daralmasının, hasılayı ve istihdamı etkilemeden sadece fiyatlar genel düzeyinde bir düşüşe yol açacağını ifade etmektedir.

• Buna karşın Keynesyen yaklaşımda talep daralması sonucu, daha önce değinilen zemberek dişlisi etkisi nedeniyle, fiyatların değil, hasıla ve istihdamın düşmesi söz konusu olmaktadır.Yani ekonomi, eksik istihdama dönebilir.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 23

Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

P

AD0

AD1

AS

P0

P1

Y*Y1

E1E2

E

Başlangıç denge noktası: E1 tam istihdam

Talepte daralma(AD1AD2)

Yeni denge noktası : E2

Çünkü fiyatlar esnek değil.

Sonuç; hasıla daraldı (Y*Y1)