tÜrkÇe / Ünlüler ve ses olayları

1

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

ÜNLÜLER VE

SES OLAYLARI

2

Sesli Harfler (Ünlüler)

a, e, ı, i, o, ö, u, ü

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

3

ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI

1) Kalınlık-İncelik Uyumu2) Ünlü Daralması3) Ünlü Türemesi4) Ünlü Düşmesi5) Ulama 6) Kaynaşma

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

4

Kalınlık - İncelik Uyumu

Kalınlık-incelik uyumuna göre Türkçe sözcüklerdeünlülerin ya tamamı kalın ya da tamamı ince olmalıdır.

Kalın Ünlüler İnce Ünlüler

a, ı, o, u e, i, ö, ü

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

5

Örnekler

Kaleml ik : İlk hecedeki ünlü kalın, diğerleri incedir. Kalınlık-incelik uyumuna uymaz.

Korumasız : Tüm ünlüler kalındır. Kalınlık-incelik uyumuna uyar.

Ödevimiz : Tüm ünlüler incedir. Kalınlık-incelik uyumuna uyar.

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

6

Kalınlık-İncelik Uyumu Aranmayan Sözcükler

• Tek heceli sözcükler: Boş, kaç, sev…

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

• Birleşik sözcükler: Hanımeli, pazartesi…

• Yabancı dilden dilimize geçmiş sözcükler: Makine, sinema…

7

• Zaman içinde değişen bazı Türkçe sözcükler: Alma/elma, kardaş/kardeş…

• “-yor, -ken, -ki, -leyin, -imtrak, -imsi, -daş, -gil ”ekleri alan bazı sözcükler: Geliyor, koşarken…

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

Kalınlık-İncelik Uyumuna Uymayan Sözcükler

8

Ünlü Daralması

Dilimizde “a, e” ile bitenfiiller, “yor” eki aldığı zaman

“ı, i, u, ü” ye dönüşür.

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

9

Söyle OynaBaşlaDinle

Örnekler

– yor : – yor :– yor :– yor :

Söylüyor

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

OynuyorBaşlıyorDinliyor

10

Kaynaştırma harfi olan “y” nin “demek, yemek” fiillerinde daraltıcı özelliği vardır.

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

11

de - y - en : “deyen” değil “diyen” yazılır.

Örnekler

ye - y - ecek : “yeyecek” değil “yiyecek” yazılır.

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları

12

ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI

• Kalınlık-İncelik Uyumu

• Ünlü Daralması

TÜRKÇE / Ünlüler ve Ses Olayları