uzman yardımcısı

Uzman Yardımcısı

Tehlikeli Atıkların Kontrolü YönetmeliğiTehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği

Organize Sanayi Bölgeleri Üst KuruluşuYöneticilerini Bilgilendirme Toplantısı

Oğuzhan AKINÇ

Çevre ve Orman BakanlığıÇevre Yönetimi Genel MüdürlüğüAtık Yönetimi Dairesi Başkanlığı

Kimya Mühendisi

Salih EMİNOĞLU

İÇERİK

• Tehlikeli Atıkların Yönetimine İlişkin Ulusal Mevzuat • Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği

– Atık Politikamız– Atık Tanımı ve Atık Listesi– Görevler ve Yükümlülükler– Atık Beyan Formu– Ulusal Atık Taşıma formu– Atık Yönetim Planı– Taşıma– Geri Kazanım – Bertaraf– Uluslararası Ticaret

• Mevcut Durum (Atık Miktarı ve Bertarafı)• Bölgesel Yönetim Planları• Yürütülen AB Projeleri ve Çevresel Yatırımlar

03.11.2007 2

GİRİŞ

Tehlikeli Atıkların Yönetimine ilişkin Mevzuat: 2872 sayılı Çevre Kanunu (Değişik 5491)

Tehlikeli Atıkların Sınırlarötesi Taşınımı ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi - 20.09.1994

Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği – 14.03.2005 tarih 25755 sayılı Resmi Gazete

03.11.2007 3

2872 sayılı ÇEVRE KANUNU

Amaç:Bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamaktır.

03.11.2007 4

BASEL SÖZLEŞMESİ

Amaç: Tehlikeli ve diğer atıkların oluştukları yerde bertaraf edilmesini

sağlamak Atıkların oluşumunu minimize etmek Tehlikeli ve diğer atıkların sınırötesi hareketlerini azaltmak

03.11.2007 5

Amaç:Tehlikeli atıkların üretiminden nihai bertaraf edilmesine kadar çevreyle uyumlu yönetiminin sağlanması

Kapsam:Tehlikeli atıkların toplanması, tesis içinde geçici depolanması, ara depolanması, taşınması, geri kazanılması, nihai bertarafı ile ithalat ve ihracatına ilişkin yasak sınırlama ve yükümlülükleri, alınacak önlemleri yapılacak denetimleri, tabi olunacak hukuki teknik sorumluluklar

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

03.11.2007 6

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

Atığın Yönetimine İlişkin İlkeler (1): Atığın kaynağında en aza indirilmesi esastır. Atık yönetiminin her safhasında sorumlu kişiler, çevre ve insan

sağlığına zarar vermeyecek tedbirler alırlar. Atıkların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan

zararlardan dolayı atık üreticileri, taşıyıcıları, bertaraf ediciler kusur şartı aranmaksızın sorumludurlar.

Atıkların yönetiminden kaynaklanan her türlü çevresel zararın giderilmesi için yapılan harcamalar “kirleten öder” prensibine göre atıkların yönetiminden sorumlu olan gerçek ve tüzel kişiler tarafından karşılanır.

03.11.2007 7

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

Atığın Yönetimine İlişkin İlkeler (2): Atıkların, Bakanlıktan lisans almış bertaraf tesisleri dışında üçüncü

kişiler tarafından ticari amaçlar ile toplanması, satışı ve bertaraf edilmesi, diğer yakıtlara karıştırılarak yakılması yasaktır.

Atıklar fiziksel, biyolojik ve kimyasal ön işlemler haricinde kesinlikle doğrudan başka bir madde veya atıkla karıştırılamaz veya seyreltilemez.

03.11.2007 8

ATIK YÖNETİMİ POLİTİKALARIMIZ

Atıkların kaynağında azaltılması,

Kaçınılmaz olarak ortaya çıkan atıkların öncelikle geri kazanılması,

Yeniden kullanılması, geri dönüşümü

Atıkların nihai bertaraf edilmesinin sağlanması

03.11.2007 9

Yeni Yönetmelik Avrupa Birliği Direktifleri de dikkate alınarak hazırlanmıştır. Avrupa Atık Katalogunda yer alan tehlikeli atıklar (A), muhtemelen tehlikeli atık olabilecek muallaklı atıklar(M) yönetmeliğin tehlikeli atık listesini oluşturmaktadır.

(A) :Kesin tehlikeli olan atıklar (M): Muhtemelen tehlikeli atık olabilecek atıklar(M)

ATIĞIN TANIMLANMASI

03.11.2007 10

242’ i (M) işaretli 503 tehlikeli atık

Atık kodu 20 bölümden oluşur• Bölüm 1 - 12, 17 - 19 kaynağa dayanır (endüstriyel işyeri branşı)• Bölüm 6 - 7 işleme dayalı• Bölüm 13 - 15 madde ve malzemeye dayalı• Bölüm 20 Evsel atıklar• Bölüm 16 Listede başka türlü tanımlanmayan atıklar

Atık listesi yaklaşık olarak 242 adet “Muhtemel tehlikeli atık kodu“ içerir.

• Ek 6 : H3 ile H8 arasındaki tehlike özellikleriyle H10 ve H11’dekilerin eşik konsantrasyonlarının aşılması durumunda atığın zararlı olarak sınıflandırılmasını gerektirecek zararlı maddeler için sınır değerleri içerir.

ATIK LİSTESİ

03.11.2007 11

20 ana başlık

Atığı tanımlamak için; 1. adım:

(01)den (12)ye yada (17)den (20)ye kadar olan bölümlerde uygun bir atık kodu bulunması

2. adım:1. adımda bulunamazsa (13), (14) ve (15)ana başlıkları altında verilen bölümlerin incelenmesi

3. adım: 1. ve 2. adımda bulunamazsa (16) ana başlığı altında verilen bölüm uyarınca tanımlama

4. adım (16) ana başlığı altında verilen bölümde de bulunamıyor ise (…..99) kodu (başka türlü tanımlanamayan atıklar), ilk adımda tanımlanan liste bölümündeki aktiviteye uygun olarak kullanılmalıdır.

TEHLİKELİ ATIK LİSTESİ EK-7

03.11.2007 12

• Ek 6’da, H3-A (birinci paragraf) ve H3, H4 – H8, H10 ve H11 tehlike özellikleri için eşik değerler belirlenmiştir.

• Ek 6’da yer almayan tehlike özelliklerine (H1, H2, H9, H12, H13 ve H14) ait eşik konsantrasyonlar risk ibarelerine göre geliştirilmiştir. Bu tehlikelerin bazılarının eşik değerleri hesaplanabilmekte, bazıları ise fiziksel özelliklerin test edilmesini gerektirmektedir.

EŞİK KONSANTRASYONLARI

03.11.2007 13

• EK 7 Atık Listesinde;

– (M) işaretli muhtemelen tehlikeli olan atıkların tehlikeli olup olmadığına nasıl karar verilir?

Uygun atık kodunu bul ,(M) ile işaretli ise:

• Yeterli bilimsel bilginin mevcut olup olmadığını kontrol et (tehlikeli madde sınıflandırılması, üretim işlemi, MSDS ve ASL formları…)

Sonuç vermiyorsa:

• Mevcut analitikleri kontrol et ( kimyasal analiz)

En kötü durumda:

• Bütün analitikleri

EŞİK KONSANTRASYONLAR VE MUHTEMEL ATIKLAR

03.11.2007 14

GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLAR

• Bakanlılığın Görev ve Yetkileri

• Mülkü Amirlerce Alınacak Tedbirler

• Mahalli İdarelerce Alınacak Tedbirler

• Atık Üreticisinin Yükümlülükleri

• Bertaraf Edenin Yükümlülükleri

(Atık Beyan Formu - Atık Yönetim Planı)

TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ

03.11.2007 15

2872 sayılı Çevre Kanunu gereğince; Program ve politika saptamak Bölgesel boyutta atık yönetim planı oluşturmak Geri Kazanım/Bertaraf tesislerinin yer seçimini onaylamak, lisans

vermek, denetlemek

BAKANLIĞIN GÖREVLERİ

03.11.2007 16

Atık üretimini en az düzeye indirecek tedbirleri almak, Üretilen atık tür ve miktarına ilişkin atık beyan formunu her yıl

doldurarak Bakanlığa göndermek, Atıkların tesis içinde yönetmelikte öngörülen kriterlere uygun geçici

depolarda bekletilmesi için Valilikten izin almak, Atıkların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini, bu

Yönetmelik hükümlerine uygun olarak en aza düşürecek şekilde atık yönetimini sağlamakla, üç yıllık atık yönetim planını bu Yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren altı ay içinde hazırlayarak valilikten onay almakla,

Atıklarını bu yönetmelikteki esaslara uygun olarak kendi imkanları ile veya kurulmuş lisanslı atık bertaraf tesislerinde gerekli harcamaları karşılayarak bertaraf etmek, ve bertaraf işleminin tamamlandığını yetkililere bildirmekle,

sorumludur.

ÜRETİCİNİN SORUMLULUKLARI

03.11.2007 17

• Bertaraf tesislerini bu Yönetmelikle belirlenen standartlara uygun olarak teşkil

etmekle ve proje halinde iken ön lisans almak,• İşletme planını her yıl Bakanlığa sunmak, • Acil önlemlerle ilgili eğitimli personel bulundurmak ve acil durum söz konusu

olduğu zaman Bakanlığa bilgi vermek,• Atığın tesise girişinde bertaraf işleminden önce atığın fiziksel ve kimyasal

analizini yapmakla, atığın taşıma formunda belirtilen atık tanımına uygunluğunu tespit etmek,

• Kabul ettiği atığın taşıma formunu imzalamak ve 30 gün içinde üreticiye göndermek,

• Taşıma formu olmaksızın atık kabul etmesi halinde Bakanlığa bilgi vermek,• Faaliyetleri hakkında atığın tesise kabul tarihi, atığın kaynağı, miktarı, taşınım

türü ve bertaraf/geri kazanım yöntemi gibi bilgileri içeren raporlarını Valiliğe göndermek ve 5 yıl boyunca saklamakla,

yükümlüdür.

BERTARAF EDENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

03.11.2007 18

ATIK ÜRETİCİSİ,• Ek-8 de yer alan Atık Beyan Formunu her yıl ocak ayında bir önceki yıla

ait bilgileri doldurarak, iki ay içerisinde Valiliğe gönderir.• Ek-7 de yer alan atık tanımlama kodunu kullanır.• Bir yıl boyunca bir nüshasını saklar. İL MÜDÜRLÜĞÜ ,Atık beyan formunu değerlendirerek, İlde oluşan atık miktarı ve bilançosunu

belirleyerek nisan ayında Bakanlığa gönderir.

ATIK BEYAN FORMU

03.11.2007 19

• Atık Üreticileri, üç yıllık Atık Yönetim Planını hazırlayarak Valilikten onay alır.

• Mahalli İdareler, evlerden kaynaklanan tehlikeli atıkların yönetimine ilişkin planlarını mahalli çevre kuruluna sunar.

• Valilik, atık üreticisinin ve belediyenin atık yönetim planlarını esas alan 3 yıllık “ İl Tehlikeli Atık Yönetim Planını ” hazırlayarak Bakanlığa sunar.

ATIK YÖNETİM PLANI

03.11.2007 20

Tehlikeli atıklar Lisanslı araçlarla taşınmak zorundadır.

Valiliklerce; atık taşıyacak araç ve firmalara lisans verilirken; Araç için TSE uygunluk belgesi, Şoförler için ADR eğitim sertifikası Ulaştırma Bakanlığından alınmış yetki belgesiaranmaktadır.

Başvurularda istenilen bilgi ve belgeler yönetmelik Ek-18’de yeralmaktadır.

TEHLİKELİ ATIKLARIN ULUSAL TAŞINMASI

03.11.2007 21

B

Atık Üreticisi

DTaşıyıcı

İl Müdürlüğü Bakanlık

Atık Bertaraf Tesisi

D

C

A1

TEHLİKELİ ATIKLARIN ULUSAL TAŞINMASI

A2

C2

B C1

DA103.11.2007 22

Geri Kazanım

Geri Kazanım

YakmaYakmaDüzenli Düzenli

DepolamaDepolama

BERTARAF YÖNTEMLERİ

03.11.2007 23

TAKY 27. Madde’ye göre; ÇED Belgesi Fizibilite Raporu Mühendislik Proje ve Raporları Ek-13- Ön Lisans projeye verilmektedir.

TAKY 28. Madde’ye göre; Ek-14Ön Lisans verilen tesis projesinin işletmeye hazır olduğu belirtildikten sonra

Bakanlıkça uygun görüldüğündeGeçici Çalışma İzni veya Lisans verilir.

GERİ KAZANIM VE BERTARAF TESİSLERİNİN LİSANSLANDIRILMASI

03.11.2007 24

GERİ KAZANIM

• Bazı durumlarda geri kazanım bir endüstriden çıkan atık, başka bir tesisin üretim prosesinde hammadde olarak kullanılabilir.

• Söz konusu durumda gerekenler:– Tesisin kapasite raporunda çıkan atığın, atık olarak değil yan ürün

olarak tanımlanması– Yan ürünün ilgili standardının sağlanması– Söz konusu yan ürünü alan tesislerin belirlenmesi ve belgelenmesi

03.11.2007 25

DÜZENLİ DEPOLAMA TESİSLERİ

03.11.2007 26

• Depolama işlemi sırasında alınan önlemlerin yeterli olduğu veya atığın özelliği sebebi ile depolama işleminde çevrenin olumsuz yönde etkilenmeyeceğinin ispat edilmesi hallerinde, atıklar depolanabilir veya bu amaçla depo tesisi kurulmasına izin verilebilir.

• Depolamada (Ek 11-A) da belirtilen sınır değerler aşılamaz.

• Tehlikeli atıklar evsel katı atıklardan ayrı olarak işleme tabi tutulur ve depolanır.

DÜZENLİ DEPOLAMA

03.11.2007 27

EK 11-A da yapılabilecek limit artırımları ve koşullar:

Bakanlık aşağıdaki koşullarda Tabloda verilen değerler için limit artırımına gidebilir.

– Belirli atıklar için, düzenli depolama tesisinin alt yapısını ve karakteristiğini göz önünde bulundurarak tek durum bazında izin verebilir.

– Sızıntı suyu dahil tüm emisyonların çevreye zararı olmadığı ve tek durum bazında verilen izin kapsamındaki artırımın bu durumu değiştirmeyeceği belgelenmelidir.

DÜZENLİ DEPOLAMA

03.11.2007 28

DÜZENLİ DEPOLAMAİnert atık olarak muamele görecek atıklar

03.11.2007 29

DÜZENLİ DEPOLAMATehlikesiz atık olarak muamele görecek atıklar

* Tehlikeli atıkların tehlikesiz atık depolama alanına depolanması halinde artırım yapılamaz.

03.11.2007 30

DÜZENLİ DEPOLAMATehlikeli atık olarak muamele görecek atıklar

03.11.2007 31

• Nihai bertaraf veya geri kazanım için uygun yer bulunamaması durumunda ya da bertaraf / geri kazanım tesislerine ulaştırılmadan önce atık miktarının yeterli kapasiteye ulaşması amacıyla atıklar ara depolarda depolanabilir.

• Ara depolama tesisleri için Bakanlıktan ön lisans ve lisans alınması zorunludur.

TEHLİKELİ ATIKLARIN ARA DEPOLANMASI

03.11.2007 32

ARA DEPOLAMA TESİSİNİN ÖZELLİKLERİ

Ara depolama ve işleme tesislerinde;a. Giriş, depolama ve çalışma

kısımları, b. Yangın söndürme sistemleri, c. Boruların, hazne ve kapların

temizlenmesi için temizleme sistemleri,

d. Taşan ve dökülen atıkların toplanması için yeterli absorban, nötralizan,

bulunmalıdır.

03.11.2007 33

• (EK 7) de yer alan tehlikeli atıkların yakılması sırasında uyulması gereken esaslar ve limit değerler Madde 20’ de verilmektedir.

• Yakma tesisleri de lisans alınması zorunlu tesisler arasındadır. Lisans alınmadan önce Madde 21 gereğince deneme yakılması yapılması gerekmektedir.

YAKMA

03.11.2007 34

ALTERNATİF BERTARAF YÖNTEMLERİ

Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar(22 Haziran 2005 tarih ve 25853 sayılı RG.)

• Kullanılmış lastikler, I ve II Kategori Atık Yağlar Boya Çamurları Solventler Plastik Atıklar Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından uygun görülecek diğer atıklar

03.11.2007 35

BASEL SÖZLEŞMESİ • Sözleşmenin amacı; tehlikeli atıkların oluşumu, taşınımı ve yönetiminden

ortaya çıkan olumsuz etkilere karşı çevre ve insan sağlığını korumaktır.• Ülkemiz Sözleşmeye 1994 yılından beri taraftır.

Bu amaçla da; Atıkların sınırlarötesi taşınımı için kontrol sistemi ve çevreye duyarlı atık yönetimi sistemi kurulmuştur.

• Kontrol sistemi ön bildirim (notifikasyon) sistemine dayanmaktadır.

ATIKLARIN ULUSLARARASI TİCARETİ

03.11.2007 36

• Tehlikeli atıkların ülkemize ithalatı yasaktır.Ancak, sektör itibari ile ekonomik değere haiz atıkların ithal izinleri

yayımlanacak tebliğler doğrultusunda verilir.

• Tehlikeli atıkların ihracatı sadece OECD; AB ülkeleri ile Liechtenstein ülkesine yapılabilmektedir.

Atık ihracatında, ithalatçı ülke ile transit ülkelerin yazılı onayları alındıktan sonra ihracat işlemine izin verilmektedir.İhracat işleminde bildirim ve taşıma formları kullanılmaktadır.

Atık İhracatında Basel Sözleşmesi Notifikasyon Sistemi kullanılmaktadır. Notifikasyon Formu Ek-10’da yer almaktadır. Formlar, atık ihracatçısı tarafından 2 nüsha doldurularak Bakanlığımıza gönderilmektedir.

ATIKLARIN ULUSLARARASI TİCARETİ

03.11.2007 37

PLANLANAN UYGULAMA

03.11.2007 38

MEVCUT DURUM VE UYGULAMA

8%

45%

47%

Geri Kazanılmış

Yeniden Kullanılan

Bertaraf Edilen

Toplam Tehlikeli Atık Miktarı : 1.12 Milyon ton/yıl(TÜİK 2004)

03.11.2007 39

YAKMA VE DEPOLAMA: MEVCUT DURUM

Firma Adı Kapasite

İZAYDAŞ (Depolama) 790.000 m3

İZAYDAŞ (Yakma) 35.000 ton/yıl

PETKİM (Yakma) 17.500 ton/yıl

TÜPRAŞ (Yakma)

Kendi atıkları

7.750 ton/yıl

İSKEN (Depolama)

Kendi atıkları

115.000 m3

Ekolojik Enerji Ltd.Şti. (Gazlaştırma)

29.000 ton/yıl

03.11.2007 40

LİSANSLI GERİ KAZANIM TESİSİ

Tesis Sayısı

Geçici Çalışma İzni 47

Lisans 51

Tehlikeli ve Özel Atıkların İlave Yakıt Olarak Kullanan Çimento Fabrikaları Lisansı

19

03.11.2007 41

LIFE06 - Türkiye’de Sanayiden KaynaklananTehlikeli Atıkların İyileştirilmesi Projesi

• Proje, tehlikeli atıkların üretiminden bertarafına kadar olan genel düşünceyi geliştirmek ve tehlikeli atık yönetiminin yapısını ve işleyişini geliştirerek ilerletmek için tasarlanmıştır.

Proje’de• Tehlikeli atık temel verilerinin geliştirilerek envanter oluşturulması,• Tehlikeli atık geri kazanım ve bertaraf konularının geliştirilmesi, teknolojilerin

irdelenmesi• Bakanlığımızın ve atık üreticilerinin tehlikeli atık sınıflandırılması konusunda

kapasitelerinin güçlendirilmesi,• Pilot bölgelerde atık kayıt ve izleme sisteminin tanıtılması,• Merkez ve taşra teşkilatlarındaki yetkili otoritelerin kapasitelerinin

güçlendirilmesi,hedeflenmektedir.

03.11.2007 42

BEYAN SİSTEMİ

• Bakanlığımızla – TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) arasında sağlıklı bir atık envanterinin oluşturulması amacıyla 22 Aralık 2003 tarihinde imzalanan protokol dahilinde Tehlikeli Atık Beyan Formu internet üzerinden doldurulabilir şekle getirilmiştir.

• 2008 başında sanayicinin online bilgi girişi yapması planlanmaktadır.

03.11.2007 43

TEŞEKKÜRLER

Detaylı ve Güncel Bilgi:www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr

03.11.2007 44