vaklflar dergİsİ - isamveri.orgisamveri.org/pdfdrg/d00143/1971_9/1971_9_ozdurala.pdf · bir...
Post on 07-Jun-2019
216 Views
Preview:
TRANSCRIPT
VAKlFLAR GENEL MtlDtlRLtl(';t) YAYlNLARI
VAKlFLAR DERGİSİ Metinden hariç 364 Resim, 48 Plln ve Krokl, 43 Fotokopi, 38 Desen ve 13 levha'yı havldlr.
SAYI • IX •
ı
TIPKIBASIM
PYS V AKIF SİSTEM MATBAASI - ANKARA - 2006
BIR MIMARI FOTOGRAMETRI UYGULAMASI - KARACABEY TÜRBESI
Gösterdikleri yakın lşblrllllyle projeutn yürütülmesinde büyük kat· kılan bulunan E.İ.E.İ. elemanlan Potogrametrl ve Geodezl Şubesi Mü· dU.ri1 Haydar Bora'ya, Talat Cln'e, lsmıill Güner'e, Erban Alpban'a, U. han Dallı'ya, Hasan Sliavl Özkul'a, Harun Tlryald'ye, Mustafa Pelanez'e, Çetin Çaçur'a ve O.D.T.U. Mlmarhk Paldiltest fotolrafçısı Mustafa Nlk· sarlı'ya teşekkür ederiz. Aynca proJenin gerçekleştlrllmesl sıraınııda bl· ze yol gösteren A.tsoc. Prof. Fahret· Un Ayclın'a da tqekkür etmek lst& rtz.
Türkiye gibi tariht eser ve tarihi çevre bakımından çok zengin olan bir ülkede, tabü afetterin ve zamanın yıkıcı etkileri yanısıra, geniş çapta girişilen inşa faaliyetleri ve hazırlanan şehir planlan eski medeniyetlerin ~nümüzdeki kalmtılannı tehdit etmektedir. Bi. zim nesiimizin en önemli görevlerinden biri de tarihi miraslanmızı koruyarak gelecek nesillere en iyi şekilde sunmaktadır. Bu koruma ameliyesinin ön·şartlanndan biri tarihi eserlerin ve tariht çevrelerin tam ve do~ bir şekilde belgelenmesidir. Kültür hazinelerimize karşı girişilen bu hızlı yıkım faaliyetlerine, çok zaman alan ve istenilen neticeleri veremiyen klAsik ölçüm metodlanyla karşı koymak imk~nsızdır. Oysa, "fotogrametri modern yıkım teknolojilerine aynı yeterlilikte karşı koyma i.mkAnı veren modern bir belgeleıne tekni#idir."1
ı. Ccvat Enlu, "The Role of Photoaraın.ıDetry lA Sur· "11 of Worb of Artı EndanfeM4 by Bx\el»lw l'ub-
Alpay OZDURAL
Amerikan Fotogramctrl Cemiyeti tarafından, "bir nesnenin büyüklük, şekil ve durum gibi geometrik özelliklerini tespit etmek amacıyla, fototrafIardan güvenilir ölçüler elde etmek bilimi veya sanatı'11 diye tanımlanan fotogrametri iki ko la aynlmaktadır: 1 -Havat Fotogrametti (havadan alınan fotolraflardan yapılan ölçüm ve çizimler), 2 - Arzt Fotogramctrl (yerdeki kamera istasyonlarından alınan fototrafiardan yapılan ölçüm ve çizimler).
Hernekadar fotogrametrinin 1850'· de başladılı kabul edilmekteyse de, ilk gelişmeler oldukça yavaştı. Ancak optik, fot<>~rafçılık ve havacılık bilimlerinin ilerlemesinden sonradır ki, fotogrametri şimdiki gelişme düzeyine erişmiştir. İlk başlarda sadece arzt fotogrametri kullanılmış olmasına ralmen bugün havai fotogrametti dilerine kıyasla çok daha önemlidir. Bu yeni bi· lim dalı birçok alanlarda kullanılmak· taysa da en önemli uygulama sahası topoArafya haritalannın çıkanlmasıdır. Pratik ve iktisadi nedenler yüzünden havat fotogramctrl özellikle bu sahada çok önemlidir. Havat fotogrametrinin difer uygulama alanlan jeoloji, onnan· cılık, tanm, tapu ve kadastro ve arkeolojidir. Fotogrametrinin askeıi amaç· lada kullanılması (özellikle Birinci ve İkinci Dünya Savaşlan sırasında) bu ilim dalının hızlı gelişmesinin en önemli etkenlerinden biriydi ve hAlA da bu
lk: Work", Coıt/utncc 01t ılı .. Applıc.tloıt ol PhotOf"ll"· mttry to Histork lıılottUmlllts, Paris 1961, a. lO.
2. Bertll HaBen, Phofoır4mlftttry. N-Yofk, 1960, •· ı. elipnce ı.
228
amaçlar Jçin aesı1f çapta ku118DJIID.Ik· tacbr. Hemekwr ant fot.ocrametrinin de esas kullanma sabaa topolrafya ise de, fotoarametriDin bu kolu özellikle topoJnfya dıfJnda çok çeşitli seNiara uygulanması b.kammdan 6nem taşamaktadır. Dolrudan ölçüm yapmanın çok ,oç, tehlikeli veya zaman alıcı oldulu nesoeler veya olaylar için ant foıo,rametri büyük bir kolaylık salfamakta. dır. Bu metod l9.yy'da mimaı1 ölçümler yapmak için kullandm!ŞSII da, tek• Dik Ye aletlerdeki aefişmeoin daha zi. yade ·hava! fotoarametri ye &ıellikle topolrafya sahasi yönünde olmumdan GtOrU. bugün için m.imad fotogametri aereJctili kadar aaıif çapta uygulanmamaktadır. Mamafth, son zamaniarda bu uyauian:ia ahasında kaydedilen aciitmeier mimad fotosrametrinin gelecek· te büyük bir önem kazaoacalım göstermektedir. Mi.maı1nin yanwra, ant fotograınetri arkeoloji, balistlk, krimlnoloji, hidrolik, radyoloji, tıp, mübeodisUk, traf'ık, astrooomi w mikroskopi gl· bi sahaJarda da uygulanmaktadır.
Türkiye'ye l930'larda ıfreıı foıo,rametri bugün çeşitli devlet kuruluşlanoda baritKıhk w foto-deJer)endirme amaçlan Için hıllanalmaktadır. Harita Genel MOdOriUJU, Orman Bakaniılı w Tapu ve ICadastro Genel MüdürlUJün. de .hava! fotogrametrl unulamalan ya· pılmaktadır. Buna mukabil, Elektrik İşleri Btüd telaresinde büyük ölçekli haritalar için arz1 fotosnmetrt kulJa. nılmaktadır. Fabt bu kuruluşlann hiv. biri şimdiye bdar Illimart fotogramet· rf sahaana eli)memiftir.
Fotogrametrinin mimariye uyg\.t' lanmasmın sallıJSCIIı büyük avantajJa. n ve imHınlan gözönüne alarak arbk bu işin Türkiyede blflablması gerektiline karar w.rd.ik \'e bu ilk mimaı1 fotogrametri u)'8UI•masına konu olarak Ankara'daki Karacabey Türbesi'ni seçtik. Bu seçimi yaparken mimaı1 fotogrametri alainndaki pratik tercUbelerimizin fazla olmadılım gözönüne ala·
rak, konunun arazi ve büro çalışınaı.., nnda önemli teknik zorluklar çıkarm1• yacak basit bir eser olmasına ve aynı alDinda Türk-tslAm mimarisine has u. pik &ıeWklere sahip bulunmasına dik· bt ettik. Ayrıca, adı geçen eserin 1940 yılmda Vakıflar Genel Müdürlüiii ta· rafmdaıı ha.zJrJanmış bir projesinin bu. lunması (bize klasik ölçüm metodla. nyla fot01f8J11etri metodu arasında bir .kıyaslama yapma imkAnı ·vermesi açısmc:lan) bu seçime etki eden sebepler. den biriydi.
Eskl eserlerin ölçümü konusunda fotosrametrinin sallıyacaJı büyük fay. cialan gören Orta Dolu Teknik Oniver-· sitesi Mimarlık PakWtesi Restorasyon Bölümü bir fotoırametri merkezi kurmaya brar vermiş ve bu amaçla ilk iş olarak bir SMK 120 stereometrik karnera satın aimıtu. Fakat elimizdeki bu makine bir fotosrametri projesinin başmdan sonuna kadar yürütülmesi için yeteniz kalacaktı. Bu nedenle, ellerinde Terragraf .kıymetlendinne aleti ve SMK 40 stereometrik kamera bulunan ve mimaı1 fotogmmetrinin bir kolunu teşkil ettili arz! fotogrametri konusunda tecrübeli elemanlara sahip olan Elektrik ltieri Etüd Idaresiyle (E.t. s.t.) işbirlfli yaparak projenin yürütülmesinl aerçekleştirdik.
KARACABEY TVRBESİNİN GENEL TANIMI VB TAR.IHÇESt
Karacabey Türbesi Ankara'da Ha· mamönü semtinde Samsun SokaJı üs· tünde Karacabey külliyesine ait bir binadır. Külliyeyi bir avlu duvan çevrelemekte, avlu girişinin satmda bir çeşme, sirişin karşısmda Karacabey Camii ve avlunun kuzeydolu köşesinde de Türbe bulunmaktadır. 1440 yılmda hazırlanan Karacabey Vakfiyesine göre, bu külliye 1427 yılında inşa edilmiştir ve banisi II. Murad'ın Kadıaskeri olan CelAleddin Karacabey bin Abdullahtır.
Vakfiyede aynca külliyenin bir za· viyeden (şimdi cami olarak kullan ıl·
ınütadır), bir hamamdan (şimdi Ha· ınamönü caddesi üzerinde bulunmakta· dır), ve imaret, ahır ve saman deposu (şimdi bunlann hiçbiri mevcut delil· dir) Jibl servis binalanndan meydana aeJdili belirtilmektedir.
Karacabey Türbesi kapısının önünde tonozlu bir giriş meklnı bulunan, kubbeyle örtülü, sekizgen bir yapıdır. Kubbe duvarlardan biraz içerlek bir tamburun üzerine oturmaktadır ve Pıbbeye geçiş içten onaltıgen bir ku· şakla sallanmaktadır.
Giriş cephesi hariç dış cepheler n& bedeşe moloz taş ve tuAla sıralardan müteşekkildir. Bn alttaki kesme taş sıra yerden 10 cm. kadar yükselen bir ıaş zemin üzerine oturmaktadır. Dış cepheler merkezindeki dikdörtgen pencereye doAnı iki girinti yapmaktadır. tık girintinin üzerinde nöbetieşe kesme taŞ ve tuAlalardan meydana gelen bir sivri kemer, ikinci girintinin üzerinde yine aynı şekilde inşa edilen bir teAet kemer bulunmaktadır. Telet kemer ile pencere lentolan arasındaki kısımlar taş ve tul!alarla delişik şekillerde dekore edilmişlerdir. Sekizgen tambur alt ve üst olmak üzere iki kısımdan meydana gelmektedir. Alt kısım taşlar arasmda dikine tuAlalar bulunan nöbetleşe kesme taş ve tuAla sıralardan, üst kısım ise üç kesme taş sırasından müteşekkildir. Giriş cephesinin üzerine rastlıyan tamburun üst kısmında ufak bir kitabe vardır. Tamburun her yü· ılinde, üzerlerinde nöbetieşe taş ve tul· Jalardan inşa edilmiş bir sivri kemer olan, birer filgözü·pencere bulunmaktadır. Duvarların ve tamburun üzerinde basit birer silme devam etmektedir. Kubbenin üzeri kurşunla örtülüdür.
Giriş cephesinin inşa tarzı tamburun aşaAı kısmının aynıdır. Ortadaki açıkhtın üstü diler kemerlerle aynı inşa tarzına sahip olan bir Bursa kemeriyle örtülüdür. Takriben bu kemerin özengi seviyesinden başlıyan bir sil-
229
me cepheyi üç taraftan çevrelemektedir. Giriş hacminin üstündeki aynalt tonoz ve kapı cephesi sıvalı olup, yan duvarların inşa tarzı giriş cephesinin aynıdır ve her iki yanda üzerieri Bursa kemeriyle örtülü birer niş bulunmaktadır. Giriş kapısının söveleri ve üzerindeki basık kemer mennerden yapılmıştır. Kapının üzerinde üç satırdan müteşekkil bir kitabe vardır.
İçerdeki zemin döşemesi altıgen tuAlalardan müteşekkildir. Ortada her tarafı parmaklıkla çevrili sekizgen bir platform ve onun üzerinde iki sanduka bulunmaktadır. Bütün iç cepheler ve kubbe sıvanmıştır. Dikdörtgen pencerelerin iç taraflannda ikişer kepenk vardır ve üzerlerinde birer yarım daire kemer bulunmaktadır. lçerdeki sekiz· gen plandan mu.kamaslı konsollar vasıtasıyla onaltıgen kuşala geçilmektedir. Onaltıgen kuşaAın her yüzünde, üzerlerinde üç dilimli kemer bulunan, birer girinti vardır. Bu girintilerden aşaiıdaki pencerelere ve kapıya tekabül eden sekiz tanesinde, üzerieri yanm daire komerter şeklinde olan, baktava tezyİnatlı pencereler bulunmaktadır. Kubbe ile onaltıgen kuşalt iki silme ayırmakta· dır. '
Kapının üzerindeki kitabede tUrbenin yapılış tarihi ve kimin için yapıldıtı belirtilmektedir: "Büyülderin ve emirlerin meliki olan merhum ve .meAfur hazreti Karacabey yargılayıcı Tannnın civarına, bir darden bir dare, 848 (M.S. 1444) yılında göçtü."4 Tam· bur üzerindeki kitabede bütün külliyenin ve türbenin H. 1211 (M.S. 1796) yılında, III. Selim'in hükümdarhAt s,.. rasında Pir Mehmet tarafından onanldıöı yazılıdır. Dolayısıyla, bu kitabe-
3. lbralılm Hakkı Kocyab, Ktı~7 llııhMFUt. Vıılıfiy~si, Eurlerl ve TuUıl, Istanbul, ıM3. s. ll-U.
4. A>·nı tser, s. 15·16.
5. Aynı eser, s. 21).
N.h.Y Ö10IAtAL 230 -------··-------------
den tambunın üst kısmını teşkil eden üç kesme taş sırasının onanm sırasın· da inşa edildilini anlamaktayız.
Karacabey Türbesi daha sonra,
1940 yılında, vakıflar Genel Müdürlü· tü tarafından bir daha onanlmıJtır. Bu onanm sırasında, alaturka kiremit örtülü konilc külah (ki bu külabm 1796 onanmı sırasmda, yada mermi yapmak üzere Anadolu ve İstanbul'daki binala· nn üzerlerindeki kurşunların alınıp yerine alaturka kiremit örtüldüiii 1876 Savaşı sırasında yapıldı~! tahmi~ ~~ilmektedir') indirilmiş ve kubbenın uzeri kurşunla örtülmüştür. Binanın dış yüzlerindeki beton derzler de bu ona· nm sırasında yapılmıştır.
KARACABEY TÜRBESINİN FOTOGRAMETRİ METODUYlA öı.çt)I.MESt .
Bir fotogrametti projesinde elde edilecek neticeye iki unsur, teorik bilgi ve pratik tecrübe, etki etmektedir. Bu proje bizim mimari fotogrametti sa· basındaki ilk uygulamamız oldulu için, alınacak neticenin mükemmel olmasın· dan ziyade meselenin öJretici yönlerine aiJrhk venneyi tercih ettik. Bu amaçl._, Türbenin tam ve mükemmel bir rölöve projesini çıkarmak üzere ha· talan düzelterek aynı çalışmayı tekrar etmek yerine, hatalanmızın ve eksikle· rimizin münakaşasını yapmanın ve bun· lann düzeltilmesi için gerekli tavsiyelerde bulunmanın daha iyi olacaAına karar verdik. Diler taraftan, beraber çahştı~Jmız ekibin birçok elemanlan bir devlet dairesinde (E.l.E.t.) çalıştı· lı ve kullanılan aletlerin çolu yine bu daireye ait oldulu için, pratik nedenlerle, bunlan bir kereden fazla bir araya getinnek oldukça güç olacaktı .
Aşalıdaki kısımlarda, önce proj~ nin planlanmasından başlıyarak, Kara· cabey Türbesinin fotogrametri meto-
6. Ayıtı INf, • • 14.
duyla ölçümünün her etabı açıklanmış, eleştirici bir gözle incelenmiş, eksiklere ve hatalara ve bunlann muhtemel sebeplerine işaret edilmiş ve bu sebepleri gidermek için, projeyi bitirrniş olmanın ve diler araştırmalarımızm IŞI· gı altında, bazı tavsiyelerde bulunulmuştur.
A) PROJENIN PlANIANMASI
A-1) ProjeDin Çapı
Kıymetlendirme aletinde ( terragraf) "yz", "xz", ve "xy" düzlemlerinde çizimler yapmak mümkündür. Böylece terragraf kullanarak bir mimari pro. je için gerekli bütün çizimler (planlar, cepheler, kesitler, detaylar) elde edilebilir. Fakat elimiıdeki projeyi E .l.E.l.'yle mUştereken yapmak durumunda ol· du~Umuz için, bu devlet dairesinin fazla vaktini almamak amacıyla. pafta adedini bina hakkındaki gerekli bilgiyi verecek asgari sayıda tutmaya karar verdik. Bu düşünceyle, proje alt pencereler seviyesinden geçecek bir plan. bütün dış cepheler ve girişten geçecek bir kesit çizilmesini satlıyac.ak şekilde düzenlendi.
A·2) Gerekli Rea!m Sayısı
Plan çizimi için içten dört tane, dıştan dört tane ve giriş hacminin için· den iki tane resim çekilmesi yeterli görüldü. Fakat cephe çizimieri için dıştan her cephe için birer tane resim çekilme~ si gerekliydi; çünkü elimizdeki kıymet· lendirme aletinin olanaklarıyla sıhhatli cephe çizimieri yapmak için kamera· lardaki negatiflerden geçen düzlemlerin binanın resmi çekilen yüzeyine paralel olması şarttır. Oysa, Seg V gibi 'bu iki düzlemi birbirine paralel kılacak bir rektifiye aletini kullanma olanaıımız olsaydı, dıştan çekilecek dört resim amaç için yeterli olacaktı. Kubbede.n ve giriş hacminin tonazundan geçecek kesit çizimi için uygun noktalardan ek resimler çekilmesine ihtiyaç vardı.
A.3) Pollıon Noktalan
Binanın tüm olarak planını çıkarınak için binanın farklı kısımlannın görüldüAü resim çiftlerinden çizilecek planiann birbirlerine sıhhatli bir şekil· de ballanması şarttır. Bunun için de, bi· nanın etrafında ve içinde poligon noktaJanndan müteşekkil ve birbirleriyle irtibatlı poligonlar tesis edilmesi ve binanın üzerine yerleştirilecek pas noktalannuı bu sabit poligon noktalarına ba~lanması gereklidir/ Ancak bu poligon noktaları yardımıyla binanın çeşit· li kısımları bir plan içinde birleştirilebilir.
Bunlan gözönüne alarak, Türbenin iÇinde ve dışmda birer poligoJ) noktalan şebekesi kurulması ve bu şebekelerin kapı vasıtasıyla birbirine ba~lan· ması düşünüldü. Arazide geçirilecek zamanı azaltmak amacıyla, bu poligon noktalarının kamera istasyonları ola· rak kullanılmasına karaı· verildi.
AA) Pas Noktaıan
Binanın üzerine yerleştirilecek pas noktaları topolrafik metodlarla poligon noktaları şebekesine ballandıktan sonra, bu pas noktalarının yerleri, belli bir ölçe~e göre, bir kanava üzerine işlenir. Kıymetlendirme işlemine başla· madan önce, terragraf vasıtasıyla tesbit edilen pas noktalan 'bu kanava üzerindeki noktatarla çakıştınlır ve böylece kıymetlendirme işleminin do~ru yapılacalından emin olunur. Böyle bir kontrol sisteminin etkili olabilmesi için, her resim çiftinin üst üste binen kısımlannda en az iki tane pas noktasının görünmesi gereklidir. Bu düşünceyle, dış cephelerin herbirine ve iç cephelerin kamera istasyonlan karşısına ge· len dört tanesine ikişer pas noktas.ı yerleştirilmesine karar verildi. Ayrıca, her
7. CarbonMll, "The Hlalory enel the Pre~nt Situa• IlClll of tbe Appllcatioft of Phoıocrammetry to Architeetl&re", Ctmfereııcc "" tlıı App1iC4Jion ot Photoıram.· rrıetr, to Histork MD~UUMrıts, Peıis 1969, ı. 20.
231
tamamlayıcı resim için ( örne~in, giriş hacminin yan duvarları) yine ikişer pas noktasının konulması düşünüldü.
B.) POLİGON VE PAS NOKTALARININ İNŞASI (Bak Levha 1)
B. ı) Pollgon Noktalannm İnşası
Poligon noktaları olarak yere çakılan 25 cm.'Jik ahşap kazıklar kullanı.Idı. Stereometrik kameralarıo ve teodolitin çekülleri kazı~ın üzerindeki çiviye göre ayarlandı.
Daha önce de belirttilimiz gibi, poligon noktalaruu kamera istasyonları • olarak kullanmaya karar vermiştik. Türbenin etrafındaki a~açlar, di~er ·yapılar ve avlu duvarlan müsaade etti~i nisbette, bu noktaları karşılarına gelen cephelerin eksenleri üzerine yerleştirmeye dikkat ettik. Fakat yukarıda saydı~ımız nedenler yüzünden bunu ger· çekleştlremediiimiz yerlerde çekilen re. simterin dikey eksenleri arasında büyük farklar görülüyordu. Bu gibi durumlar binanın çeşitli seviyedeki dikey yüzeylerinin (duvar yüzeyleri, kapı ve pencere yüzeyleri gibj) eksenlerinin aynı dolrultuda olmamasına yol açıyordu. örne~in, C 1 kamera istasyonu, ara· daki alaçların görüşü engellemesini azaltmak amacıyla, kapının ortasından geçen eksenin biraz salma alınmıştır. Resim l'de görülece~i üzere, kapı biraz sola kaçık görünmektedir. Bunu önlemek için, görüşü engeliiyen a~açlan bu dayarak veya kameraları iskeleler üze· rinde yükselterek kamera eksenleriyle cephe eksenlerini çakıŞtırmak yoluna gidilmeliydi.
Kamera istasyonlarının yerleştirilmesi sırasında göz önüne alınan ikinci bir faktör de baz/derinlik (baz= kame-
1. Zelss Terraanf aletinin inşa prensipterine söre. utdalr.i kameranın ( 8) merkal koordinat eksenlerinin merkezi olarak kabul edllme.ktedlr. Bu y(lıden, metin· de kullandılJmı:r. " kamera ls~ayonu" terlml sal Jca· mera ın«keılnin yer UstUndelr.l lıdlqUmUne tekabW (t•
mektedir.
2~32~----------------------- ·- ...
raların merkezleri arasındaki ~esafe; derinlik= kamera istasyonuyla bına ara· s ında ki ortalama mesafe) oranıydı. Bu oran 1/4'ten büyük olursa, resimler~en stereoskopik bir model elde et~ek ı~· kansızdır. Ditcr taraftan, 1~20 ~~n .. ku~ çük olursa detayların tespitı ve olçulcı yeterince hassas olmamaktadır': SMK 120 ve SMK 40 stereometnk . k~meralarının baz mesafeleri sabıttır (120 cm. ve 40 cm.). Dolayısıyl~, ~MK 120'nin kuHanılabileceti derınlık~er 4.80 m. ile 24.00 m. arasında, SMK 40 m kulJanabileceği derinlikler ise l .60 m. ile 8.00 m. arasında de~işmektedir .. B~ sınırlar kullanılacak kameranın seçımıne de etki etmektedir. Karacabey Türbesinde içeriden çekilen resimler için SMK 40, dışardan çekilen resimler için SMK 120 kullanıldı. Kamera istasyonlarının binaya olan uzaklıklarının kullanılan kamera için kabul edilen as· gaıi ve azami sınırlar dahilinde olmasına dikkat edildi. Fakat, öme~in cephenin önündeki a~aç yüzünden, daha iyi bir görüş elde etmek amacıyla, C 7 kamera istasyonu azami sınıra yakın bir noktaya yerleştirildi~i halde, binanın bazı detaylarını tesbit etmek güç oldu (Resim 2). Kamera istasyonlarının yeri-ni tespit ederken, ayrıca, her resim çif· tinin üst üste binen kısımlarında TürIbenin tamamının görünmesine çalışıldı. Fakat 'aynı zamanda poligon noktalan olan bu kamera istasyonlarının yerleri işaretlendikte.n ve topo~rafik ölçümleri yapılıp bir poligon teşkil edildikten sonra resim çekimine geçildi~i için, öngördüğümüz bu şart ancak göz· le ayarlanabildi. Özellikle, etrafta görii· şü engeJJiyen elemanların bulundu~ durumlarda, bu gözle ayarlama işinde pek başanlı olunmadı ve bundan doJa. yı, bazı resim çiftlerinde binanın tüm görünüşünü kapsamak mümkün olmadı. Ömeıin, arkadaki Cami yüzünden,
9. Hans Foramiıti, "Photoırammctry in the Hands of Bulldinı Experts", translation of ~per pul>lishcd in Dcutsche Bau:eiumı No. 9 n: 10, Stuttuı,t. 191!6, s . 3.
c 8 kamera istasyonu Türbenin tama-mını görebilecek kadaı· uzağa yerlcştirilemcdi (Resim 3 ). Kamera istasyonlarının tespiti ile resim çekme işlemi beraberce yürütülseydi kameranın vizörü sayesinde bu meseleyi kısmen de olsa halletmek mümkün olabilirdi. Camiin köşesi yüzünden C 8 ilc C 1 kamcra istasyonları arasında bir hat çekme imkanı olmadı~t için, poligonu kapatabilmek amacıyla, bu iki kamera istasyonu arasında bir yardımcı poligon noktasına ihtiyaç duyuldu.
B.2) Pas Noktalannm Inşası
Pas noktaları olarak üzerine köşegenler çizilmiş 10 cm. x 10 cm.'lik beyaz mukavva parçaları kullanıldı (Resim 4 ). Bunları duvarlara raptetmek için köşegenterin kcsişti~i noktalardmı ufak birer çiviyle çakıldı ve kıymetlendirmc sırasında mutlak cihetlendirmeyi yapmak için müşir noktası ayarlamalan bu çi\'ilerin başlarına göre yapıldı. Bu mukavva pnrçalannın ebadı tesbit 'edilirken çekilen resimlerden rahatça faı·kcdebilmcleri hususuna dikkat edildi.
Pas noktalarının inşası sırasında gözönüne alınan en önemli faktör bu noktaların, kıymctle.ndirmc sırasında, her fotoğraf çiftinden çizilen plan pa~ çalarının bir tck plan içinde birleştirilmesi ve her foto~raf çiftinin mutlak cihctlendirmesi işleminde kullanılabilmeleri olana~ının sağlanmasıydı. Bu amaçlar için pas noktalarının sadece yatay koordinat de~erlerinin bilinmesi yeter .. liydi. Bu yüzden, duvarların üzerine yerleştirilirken aralarında seviye farklarının bulunmasına önem verilmedi. Oysa, bi.itü.n pas noktaları aynı yatay hat üzerine yerleştirilseydi, veya en azından, aralarındaki seviye farkları ölçlilseydi, çeşitli cephe ve kesit çizimlerinin birbirlerine ba~lanması nı daha hassas bir şekilde kontrol etme imkanı olur-du.
Cephe ve kesit çizimlerinin daha hassas ·ve daha kolay yapılabilmesi
BiR MiiMRi FOTOGRAMETRI UYGIJL-'!MSI - KAAACASEY TÜRBESi 233 .. -·-· ··- --- -· - ·· ·· - - - -- - -- -·-...... - ···-··- ·-- --- --··-- ·--
için, bina yüzeylerinin üzerinde, veya hemen önünde, iki tane dikey çizgi teşkil edilmesi çok faydalı olurdu10
• Uzunluklan bilinen jalonlar veya madeni teller bu amaç için kullanılabilirdi. Fakat bu jalonlar veya tellerle dikey çizgiler teşkil edilirken bunların tam dikey olmalarına ve arkalarındaki bina yüzeylerine paralel olarak yerleştirilmelerine dikkat edilmesi gerekirdi. Dikey çizgiler arasındaki yatay mesafenin ölçülmesi o cephenin çizimi için gerekli bilgiyi sa~lamaya yeterliydi.
Ayrıca, iki pas noktası arasına üçüncü bir pas noktası yerleştirilmiş olsaydı, bu iki nokta vasıtasıyla yapılan mutlak cihetlendirmenin kontrolunun yapılmasına imkan sa~lanrnış olurdu. Böyle bir kontrol arneliyesi ölçüm sırasında yapılmış olması mümkün hataları gidennesi bakımmdan faydalı olurdu.
C) POLİGON VE PAS NOKTALA· RlNlN ÖLÇ"OMU
Topo~rafik aletlerle yapılan bu ölçümün amacı poligon ve pas noktalannın yatay koordinat (x ve y) değerlerinin tesbitidir. Ölçüm sıı·asında bir Wild T2 teodoliti ve 20 m'lik bir ayarlı çelik metre kullanılmıştır. Böyle bir ölçüm için bir tek teodolit ayağı kullanılması her ne kadar ihtiyaca kafi gelmişse de, poligonları kurarken iki, veya daha iyisi üç, ayak kullanılsaydı, teodolitin çeşitli poligon noktalan üzerine yer. leştirilmesi çok daha çabuk ve kolay olurdu. Bu metodda teodoliti bir ayaktan diğerine naklederken aletin dürbününü bir ö.nceki ayağın toprak üzerindeki izdüşümüne değil ayağın üzerindeki vidaya ayarJamak ve açıyı bu noktaya göre okumak gerekmektedir. Ayrı.ca kullanılan fotogramctrik ve topo~ra--- ---·-·· ·--·--
10. P.E. Borchers, " Choicc of Sıations and Control for Efficient Oricntation and Plotting in Architecturaı Phoıognıımmctry", Plıotogrammetric Eııgiımeriıı& Cilı. XXVI. No. 5, Arnlık 1960, $. 715.
fik aletlerin aynı firmanın malı olması da tercih edilen bir husustur. Böylece her iki aletin aynı ayaklar üzerine yerleştirilmeleri ve aynı anda kullanılmaları mümkün olmaktadır. Bu tür uygulamalar arazide sarfedilen zamanın aza I tılmasını sağlamaktadır.
Poligon noktaları kapalı poligon metoduyla ölçüldü. Kuzeyi tayin etmek için bir pusularlan faydalanıldı. Hernekadar güneşe göre yön tayini daha hassas neticeler verirse de, bu projede yön fazla önemli olmadığı için. pusuladan alınan .neticeyi yeterli bulduk. Poligon f!.Oktalannın birbirine bağlanması ve her poligon noktasının karşısındaki iki pas noktasına bağlanması için teodolitle yarım silsile (yani dürbünu sadece düz olarak kullanmak) okuma yapıldı ve iki nokta arasındaki açı ve mesafe ölçüldü.
Kıymetlendiı·me aletinde elde edilen normal bir çizginin kalınlığı 0,2 mm. çizimierde kabul edilen standard hata miktarıdır. Projemizde çizim ölçeği 1/20 olarak tespit edildiğine göre, çizimlerdeki bu standard hata bina üstünde 0.4 cm veya 0.5 cm'e tekabül et· mektedir. Ayrıca, Hallert poligon ve p.as noktaları şebekesinin ölçümü için kabul edilen hata miktarının bahsedilen bu standard hata miktarının 1/3'ü nü aşmaması gerekti~ini belirtmektedir11 . Yaptığımız projede, elde bulunan aletlerle, bu derece hassas ölçüler almak imkansızdı. Fakat yine de poligon ve pas noktalarının ölçümü için standard hata olarak 0.5 cm. kabul edilebilirdi. Oysa, Karacabey Türbesinde uyguladığımız topoğrafik ölçüm metodu istenen hassasiyetle neticeler elde etmeye yeterli değildi. Bunu sağlamak için yarım silsile okuma yapmak yerine en az iki veya üç tam silsite (yani dürbünü üç kere düz, üç kere de ters olarak kullanmak) okuma yapılması, açılarm
ll. ~rtil Haller ı, n Aerial Photogrammetric Sur· veys of the San Giovenalc Arca", San Giovelfale, Cilt 1. Fasilı.ül 3. Lund 1967. s. H.
234 ·------ - ---·--------···- - ·· ··- - ·- ---·- ·----
en yakın saniyeye ve uzunluk ölçülerinin en yakın yarım santime göre okwı· ması gerekliydi. ölçülerde istenen hassasiyeti sa~lamanın yanısıra pas noktalarının poHgon noktalarına ba#Janması işlemi de daha satlam bir şekilde ya· pılmahydı. Levha l'de görüldülü üzere, P 17, P 18, ve P 25, P 26 numaralı p.as noktalarının topo#rafik ölçümlerden elde edilmiş koordinat dc#erleriyle terragrafta diJer pas noktalarına da· yanarak c1de edilen koordinat delerleri arasmda önemli farklar bulundu. Bu farkların topo#rafik ölçüm sırasında yapıJan bilınediJimiz bir hatadan ileri geldi~i tahmin edilmektedir. Eter her cephedeki iki pas noktası sadece karşılarındaki poligon noktasına deJil de iki veya üç poligon noktasına bat !anmış olsaydı, alınan bu de~işik ölçü-ler birbirini kontrol edecek ve böylece -koordinat de~erleri arasında ortaya çık. ması mümkün farklar giderilecekti.
D) FOTOORAF ÇEKIMI
Foto~raf çekimi için SMK 40 ve SMK 120 stereometrik kameralan kullanıldı. Çekim sırasında kameralar ayakların üzerine yerleştirildi ve sat kameranın üzerine asılmış olan çekül poligon noktası ve kaınera istasyonu olarak kullamlan ahşap kazıtan üzerindeki çiviye ayarlandı. Sonra stereometrik kamera istenen yükseklite ve duruma getirildi ve iki kameraya negatif camı yerleştirildi. Uygun poz zamanlan pozometreyle tayin edildi ve, sinkronize çekim için enerji sallayan batarya bozuk oldulundan dolayı, çekim iş· !emi kameralann deklanşörleri iJe yapıldı.
Negatif camları kameralaca yerleştirirken Çok dikkat edilmeli ve negatif kutusuna hiç ışık girmemesi için bütün tedbirler alınmalıdır. Aksi takdirde, kıymetiendione yapma imkanı kalmam.aktadır. Öme~in C4 kamera is· tasyonunda resim çekilirken sat kame-
raya ışık girmesi nedeniyle o cephenin çizimi yapılamadı. Dolayısıyla, bu gibi durumlann orataya çıkabilece#i göz. önüne ahnm.alı ve gerekirse yeniden resim çekme imkAnı sa#lamak için nega. tifter arazide banyo edilmelidir .
SMK stereometrik kameralarında kamera eksenleri baza dik, birbirlerine paralel ve yataydır. Özel bir aksesuar vasıtasıyla ± 30 g, ± 70 g ve dik resimler çekmek mümkündür. Bu e#ik eksenli fototraflar dar yerlerde çalışmak mecburiyelinde kalındılında veya yatay eksenle binanın bütün yüksekli#inin görülemediii durumlarda yardımcı olmaktadır. Bu şekilde çekilen fotog. raflar özel olarak hazırlanmış ·ve terrarafa takdan bir "meyil hesaplayıcı" vasıtasıyla kıymetlendirilmektedir.
Arkadaki duvar ve binalar yüzünden daha fazla geriye gidemedi#imiz C3, es, ve C8 kamera istasyonlannda çekilen resimlerde binanın üst kısımlannı gönnek mümkün detildi. + 30 g e#iminde bir eksen kullanarak bu mesele rahatça halledilebilirdi. Fakat kullandıtımız terragrafm "meyil hesaplayıcı" sının bir parçası eksik oldu#u için, e#ik eksen le çekilmiş resimleri kıymetlendir~ me olanalımız yoktu. Bu yüzden SMK katneralarıyla sadece yatay eksenli fototraflar çekildi.
Negatiflerden geçen düzlem ile bina cephelerinin birbirine paralel olmadılı durumlarda, sadece kamera eksenlerine nonnal düzlemlerde do#ru cephe çizimieri yapabilen terragrafla istenen ortografik çizimierin elde edilmesi imkansızdır. Bu yüzden, bina cephelerinin fototrafiarı çekilirken kamera bazmın silme çizgisine paraJel olmasına çalıştık. Gözle yaptı#ımız bu takribi ayarlama metodu dış cepheler için yeterli neticeler verdi, fakat iç cephelerdeki silme çizgisi kubbenin yuvarlaklıJmı takip ettili için kamera bazını duvar yüzüne paralel hale getirmemiz pek mümkün olmadı (Resim S).
BiR MiMAAı FOTOGRAMETRi UYGULAMASI - KARACABEY TÜRBESi 235
Kubbeden geçen dış kesiti çizebiirnek için kubbenin bütününün en az bir resim çiftinde görünmesi gerekmekteydi. Oysa, kullandı~ımız karnera isyonlannın hiçbiri bu amaç için yeterli de~ildi. Bu yüzden kubbenin tepesini görebilecek kadar uzakta bir kamera istasyonu tespit edildi. Buradan çekilen resim plan çiziminde kulLanılmıyaca~ı için bu istasyonun poligon noktalan şebekesine ba~lanmasına ihtiyaç yoktu. Daha önce de belirtti~imiz gibi, SMK 120 için azami derinlik mesafesi 24 metredir. Bu yüzden bahsi geçe.n kamera istasyonunun buraya olan uzakh~ı bu mesafeden daha fazla (yaklaşık olarak 45 m.) oldu~u için başka bir kamera istasyonuyla baz mesafesinin arttırılması gerekmekteydi. Fakat sadece kubbenin profili çizilece~i ve bunun resim üzerinde tefrik edilmesi kolay oldu~u için, SMK 120'nin baz mesafesi bu özel durum için yeterli kabul edildi (Resim 6).
Kubbenin iç kesiti için kamera C9 kamera istasyonu üzerine yerleştirildi ve yataya dik kamera ekseni kullanıldı. Fakat kıymetlendirrne işlemi sırasında görUldü ki, kubbenin bütün kesitini çizmek ve kubbeden ve duvarlardan geçen kesitleri birleştirrnek için, bu resim yeterli bilgileri vermemektedir. Dr. Hans Forarnitti bu meselenin çözümü için daha iyi bir metod tavsiye etmektedir12. Bu metodda bir bamera istasyonundan her iki yöne (yani, karşılıklı iki duvara bakan) 30 g, 70 g, ve 100 g e~rmindeki kamera eksenleriyle resimler çekilmektedir. Böylece 70 g modelin mutlak cihetlendirrnesi 30 g modelinde kıymetlendirilen noktalar vasıtasıyla yapılmaktadır. Aynı işlem karşılıklı iki duvar içinde tekrarlandı~ında, mutlak cihetlendirmesi 70 g modelindeki noktalada yapılan 100 g, modeli muhtemel
12. H. Foramittl, "R.ationalized Surveyinı: Pbotoa· raııımety U sed In Austrlan Moaumcnt Protection", ba· ıılıııamıf makale, s . 16.
hata miktarını ortaya çıkarmakta ve bunun giderilmesini sa~lamaktadır.
Türbenin içindeki ışı~ın yetersiz ve duvarların iç yüzlerinin tamamen beyaz ve düz olması gibi nedenler iç plan ve kesit kıymetlendirmelerini çok güçleştirdi. Bu güçlük suni ışıklandırma yardımıyla giderilebilirdi. Suni ışıktandırmanın etkili olması için projektörler duvarlar üzerinde homojen bir aydınlık sa~lıyacak ve gölge kontrastlannı ortadan kaldıracak şekilde düzenlenmelidirn.
E) HESAPLAR
Topo~rafik ölçüm sırasında elde edilen bilgilerin hesaplanmaları E.İ.E. 1. Geodezi ve Fotogrametri Şubesinde yapıldı. Poligon ve pas noktalarının koordinat de~erleri tirigonometrik fo~ müllere göre hesaplandı.
Kapalı iki poligon teşkil eden poligon noktalarının koordinat de~erleri toplandı~mda 2-3 cm. bir fark bulundu. Bu fark bütün noktalara da~ıtıldı . E~er ölçümler daha hassas olarak yapılsaydı bu f.ark çok daha az olurdu.
Hesapların neticeleri •bütün poligon ve pas noktalarının "x" ve "y" koordinat de~erlerini gösteren bir tablo haline getirildi.
F) KIYMETLENDİRME
SMK 120 ve SMK 40 stereometrik kameralarıyla çekilen foto~raflar E.İ. E.!. Geodezi ve Fotogrametri Şubesindeki terragraf aletiyle kıymetJendirildi.
İlk olarak ölçek tespiti işine giri· şildi. Bunun için, model ölçegi 1/40 olarak tayin edildi ve 1/1 intikal dişlileri vasıtasıyla çizimierin 1/20 ölçe~inde yapılması sa~landı. Sonra kameralarm fokal mesafeleri tespit edildi. Plan kıymetiendirmesi için "x" ve "y" kolları,
13. Carboıınell "Le Releve PhotO&TIIIDmetriquc de$ Ell$elrlblcs Arclıiteduraux" S<Jciet~ Françalse de Pho
ıoıraınııttrique1 Bülten. No. 19, Temmut 1965 s, 101.
236 - ··· .. ··-- -· -··---------· ·---------
cephe kıymetiendirmesi için "x" ve "z" koları ve kesit kıymetendirnesi için "y'' ve "z" kollan çizim masasına bajlan· dı. Fotojraf çiftleri terregrafa yerleşti· rildikten sonra resimlerin yatay marka. ları üstüste getirilerek karşılıklı cihet· Jendirme yapıldı. Düşey paralaksalar, ejer varsa, bir vida yardımıyla gideril· di. Topografik ölçüm sırasında e1de edilen pas noktalarının koordinat deterleri 1/20 ölçejindeki bir kanava üze rine işlendi. Bu kanava çizim masasına yedeştirildi. Terragraf vasıtasıyla kıy· metlendirilen modellerdeki pas nokta· larının kanava üzerindeki noktalada çakışmasına çalışıldı, çakışmadıtı durumlarda konvergen vidası kullanıldı . Böylece mutlak cihctlendirme işlemi yapılmış oldu, ve alet \ıymetlendirmeye hazır hale getirildi.
İki el çarkı çizim masasındaki kıymetlendirrne kalemini "x" ve "y'' yön· -lerinde oynarmaktadır. Teı:ragrafa yerleştirilmiş fotojraflar aletin içindeki lenker koflan vasıtasıyla kontrol edilmekte ve aletin optik sistemi uyannca hareket ettirilmektedir. Bir ayak pedah yardımıyla aletin içindeki yükseklik ko-lu optik sistemi fototrafiara ilişkin olarak hareker ettkmektc ve böylece modeldeki yükseklik ayarlamaları yapıl· maktadır. Kesit veya cephe çizimieri yapılabilmesi için, "z" ayak pcdalı bat· lama kolları vasıtasıyla yardımcı el ç~~klarına ("x" veya "y") baglanarak ç~~ım ma~sında "xz" ve "yz" ortogonal duzlemlerınde kol_ayca kıymetlendirme yapma imkanı sajlanmaktadır. TeragraCı kullanan kişi okülerlerden bakarak fotojraf çiftini stereoskopik bir model şeklinde görmekte ve müşir noktasını el çarklan ve ayak pedah vasıtasıyla hareket ettirip, modelle temas halinde istenen hatlar boyunca gezdirmektedir~ El çarklannın hareketine bajlı olan kıymetlendirme kalemi binanın ortogonal ç.izimlerini yapmakta, ayak pedalının hareketlerine baglı olan yükseklik sayacında da yükseklikler okwımaktadır.
Bu projede bütün kıyınedendirmeler terragraf vasıtasıyla yapıldı. Fakat aslında, terragraf ve bir rektifiye aJer· (örne~in bir Seg V) müştereken kuiJa~ nılsaydı, daha kısa zamanda daha başanh sonuçlar alınabilirdi. Tarragraf vasıtasıyla yatay izdüşümler (planlar) ç·. zilir ve rektifiyc aleti yardımıyla d~ . düz satıhlarm fotoAraftanndaki e~ik çekimin ve perspektif görüşün dogurdugu etkiler giderilirdi. Bu rektifiy edilmiş fototrafiardan grafik olarak di~ key izdüşümlerin ( cepheler) çizilmesi çok kolay olurdu. Örnejin, Karacabey Türbesind~ içerden çekilen foto~raflarda kamera bazları karşıianna .gelen duvar yüzlerine paralel olmadıkları için iç cephelerin terragrafJa çizilmesi mü m~ kün olmadı. Oysa rektifiye aleti yardımıyla bu çizimler kolayca yapılabilirdi. ~iliş ~a~mini~ dış ya~ ~epheJerinin çizımlerını de, yıne rektıfıye aleti vasıta· sıy)a, bitişik cephelerin fotografJarından yapmak mümkün olabilirdi.
G) ÇtZtMLER
Projenin bu son etabuıda, ayrı ayrı fototrafiardan elde edilen plan ~ kesit çizin:ıleri biraraya getirildi ~= mürekkeple çizildi.
Levha 1 (ka mera istasyonları 'Ve pas noktaJan şebekesi planı): PoHgon noktalarını da gösterebilmek için, ölçek 1/20'den 1/SO'ye küçültüldü. p 17, Pl8, P25, P26 pas noktalarını.n geı·çek ve topojrafik ölçümden elde edilen konumları ayrı ayrı belirtildi.
Levha 2 (plan): Kapı, pence re, ve kepenk kanatları hariç bütün çizgiler terragrafla çizildi.
Levha 3. (kesit): Resimlerde görülemedi#i i~in terragrafla çizilcmiyen, buna mukabıl mevcudiyetlerinden emin olunan kısımlar kesik çizgiler halinde gösterildi.
Levha 4-10 (cepheJer) : Görülemiyen veya tefrik edilemiyen kısımların
BIR MiMARI FOTOGRAMETRI UYGUlAMASI - KARACABEY TÜRSESi 237
ana hatları nokta nokta belirtildi. Kamera istasyonlarının karşısındaki cephelerin eksenlerinde olmamalanndan dolayı çeşitli seviyelerdeki satıhların kayık bir görünüş arzetmeleri çizim sı· rasında tahmini olarak düzeltildi ve bütün satıhlar aynı dik eksen üzerine yerleştirildi.
SONUÇ
Bazı bakımlardan tam bir başarı elde edilemcmiş olmasına ragmen, Karacabey Türbesinin fotogrametrik ölçüm sonucu elde edilen çizimleriyle Vakıflar Genel Müdürlü~ü tarafından yapılan çizimieri arasında yapılacak bir kıyaslama fotogrametrik metodun klasik metoda olan üstünlü~ünü -açıkça göstermektedir. Aslında Vakıflar Genel Müdürlü~ünün çizimieri "teorik şekil" in (mimar tarafından binaya verilmek istenen şekil) pek do~ru olmıyan bir örne~idir, oysa fotogrametrik çizimler "gerçek şckil"in (binanın teorik şeklinden kasıtlı veya k.asıtsız sapmaları gösteren gerçek durum)" bir belgesidir. Klasik metodlarla bir binanın bütün detaylarının gerçek durumlarını, fotogrametrik metodda oldu~ gibi, tam !bir hass~slık1a göstermek imkansızdır.
Eski eser onarımıyla u~raşan kişiler böylesine hassas ve do~ru çizimierin ne büyük avantajlar sa~lıyaca~ını kolaylıkla göreceklerdir. Ancak bu tür belgdere dayanarak, tarihi eserlerin orjina) durumları hakkında do~ru yargılara varılabilir. Ayrıca, böylesine güvenilir çizimler onanın işlerinde maliyet hesaplarının daha büyük bir kesinlikle yapılmasını ve böylece masraflarda önemli indirimler yapılmasını sa~larlar.
Fotogrametrik metodda kıymetlendirmcler devamlı çizgiler halinde yapılmaktadır, oysa klasik metodla yapılan çizimierde belirli noktalar ölçi._ilmektc
14. H. Foramitti. "Photoarammetry in the Hands o( Bulldina Experts", ıranslatlon of paper published i,n Derıtsche Baııteiturıg, No 9 ve 10, Stuttgart, 1966 s. l.
ve bunların arası birer çizgiyle birleştirilmektcdir. Bu yüzden klasik metodla · yap1lan ölçümlerde iki nokta arasında olması mümkün sapmaların farkına varılamamakta, buna mukabil fotogramctrik metodda bütün bu tür sapmalar açıkca ortaya çıkmaktadır. örne~in, Levha 3'te, kubbenin dış kesitinde görülen yaklaşık olarak 10 cm'Hk bir girinti kubbenin kalınlı~ının bu noktada azaldıgını göstermektedir. Oysa, Vakıf· lar Genel Müdürlüğünün çiziminde kubbe tedrici olarak incelmektedir çünkü
· kubbenin sadece alt ve üst noktaları ölçülmüş ve araları bir çizgiyle birlcştirilmiştir.
Klasik metodla çizilen planda giriş hacminin arkasındaki duvar oldu~undan daha ince gösterilmiştir. Bu hatanın sebebi muhtemelen alınan yanlış bir ölçüdür. E~er daha fazla ölçü alınsaydı, bunlar birbirlerini kontrol edecekler ve bu tür hataların ortaya çıkmasını önliyeceklerdi. Al ınan yetersiz ölçüterin klasik metodla çalışanları nasıl yanıltabilece~i bu örnekle de açıkca görülmektedir. Oysa, fotogrametrik metodla yapılan ölçümlerde böylesine önemli hatalar olamaz çünkü her zaman ölçümc esas olan fotoğrafiara baş vurmak mümkündür (örne~in, P17, Pl8, P25, P26 pas noktalannın yanlış konumları 'bu şekilde düzeltilmiştir).
Bu proje bizim fotogrametri sahasındaki ilk tecrübemiz oldu~u ve E.İ. E.t. personeli de mimari ölçüme yabancı oldu~u için, fotogramctri metodunun zaman konusunda sa~lıyaca~ı verim pek gerçekleştirilemedi. Aslında klasik ölçüm metodları karşısında fotognimetrik metodun bir di~er üstünlü~ü de za· man unsurunu çok kısaltmasıdır. Tec· rübelerimiz arttıkça bu açı~ın giderilece~ine eminiz.
Karacabey Türbesinin fotogrametrik metodla ölçümü Türkiye'de mimari fotogrametri sahasındaki ilk uygulama
238 ~----------------------- ----.___ ------olmaunın yamsıra, bu Slhada yeni uygulamalar yapalrnum• teŞVik etmesi bakunından da öılemlidir. Bu projeden soıır:a Bski Bserler ve MOıeJerGeDel Müdürlüpıı teklifiyle Elektrik l~ ri Etüd İdaresi Perp'de yıblmk U» re olan tiyatro bpısmm w hndtn çıkan bir .beykeJiD fotopmetıik bir rölövesini çıbrtımştır.
Türkl,e'deki eski eserlerin ve tari ht çevrelerin onanmı ve korunması açıs . daıı büyük bir öneme sahip bulund::. Juna inandıJımız mimari fotograınetri konUJUDUD bazı kuruluşlarca tanınma. masından ve benimsenmesinden dola sevinç duymakta ve bunun daha gen~ bir çevreye yayılacafını ümit ctmeı-1
1ş . ~~ yız.
ALPA V ÖZDURAL
Resim: 1 - Cl kameı-a istasyonundtın çekilen resim çifti (Cephe)
Resim: 2- C7 karnem istasyonundan çekilen resim çift (cephe H)
Resim: 3- C8 ka mera isıasyonundan çekilen resim çifti (cephe JK}
Resim: 4- Giriş mekanının sol duvannan resim çirıi.
Resim: S - CJO kamera isıasyonundan çekilen resim çıfti.
Resim: 6-Türbenin uzaktan çekilen resim çifti.
B
Levha: 2- PIAD.
AI.PAY ÖZDUAAL
Levha: 3 - Kesit.
Levha: 4 - Cephe AB.
Levha: 5 - Cephe CD.
Lcvna: b - Cephe DE.
,.. ,.. .. ,.. <
~ g c: :D ,.. ,..
Levha: 7 - Cephe FG.
Lcvha: 8 - Cephe GH.
LeVha: 9- Cephe HJ.
-
Levha: 10- Cephe JK.
----·--~ Lcvha: ll -Plan (Vakıflar g.m.)
,_ ______ ---
Levha: 12 - Kesit (v.g.m.)
--- .. ., ..... ·-·--~t
top related