backoffice.thaiedresearch.orgbackoffice.thaiedresearch.org/uploads/paper/93cffb4ef758... · web...

บทท 2เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงนผวจยไดทำาการศกษาคนควา หลกการ ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงตอไปน

1.ทฤษฎทเกยวกบการคด2. การคดวเคราะห3. เทคนค PMI5. โปรแกรมฝกกระบวนการคดวเคราะห6. งานวจยทเกยวของ

1.ทฤษฎทเกยวกบการคด1.1 ความหมายของการคด

มนกวชาการศกษาหลายทานไดใหความหมายของการคด ไวดงน

Llimdzey (1975 ; อางถงใน ผองพรรณ เกดพทกษ, 2544) ไดใหความหมายของการคดวา เปนการแสดวงหาและพยายามคดคนสงใดสงหนง เพอสนองตอทเราขาดและตองการคดเปนกระบวนการภายในอยางใดอยางหนงทเกดขนภายในบคคล เปนกระบวนการทเกยวของกบการพสจน และการทดลองเกยวกบความจรงตาง ๆ และผลของกระบวนการคด จะชวยใหเราเขาใจสภาพการณตางๆ ไดดยงขน การคดคนและการประดษฐสงใหม ๆ จะไดผลทเราไดรบมา

เชดศกด โฆวาสนธ (2540) ไดใหความหมายของการคดวาเปนกระบวนการทางสมอง ทงในสวนทเปนศกยภาพของสมอง ในการทจะรบรขอมลตาง ๆ มาประมวลผลเบองตน แลวใชวธการคดทมอยหรอเคยไดรบการฝกฝนมาประมวลสรป เพอแสดงออกเปนผลผลตของการคด

5

สมชย โกมล (2540) กลาววา การคด มความหมายเปน 2 นยคอ 1) การคดเปน กรแสวงหาขอมล โดยการอธบายหาสาเหต ทมาของปญหา และปรากฏการณ คาดคะเนสงทจะเกดขนจากสาเหตและปจจยตาง ๆ แปลความหมายและสรปความสมพนธของสงตาง ๆ 2) การคดเปนการแสดงหาวธปฏบต เพอรวบรวมขอมล จดกระทำาขอมล สอความหมายขอมลและตรวจสอบขอมล

ประพนธศร สเสารง (2551) ไดใหความหมายของการคดวา การคดเปนกลไกของสมองทเกดขนเกอบตลอดเวลา ซงเปนไปตามธรรมชาตของมนษย

กองวจยการศกษา กรมวชาการ (2542) ไดใหความหมายของการคดวา การคดเปนกระบวนการทำางานของสมองโดยใชประสบการณมาสมพนธกบสงเรา และสภาพแวดลอมโดยนำามาวเคราะห เปรยบเทยบ สงเคราะห และประเมนอยางมระบบและเหตผล เพอใหไดแนวทางในการแกปญหาอยางเหมาะสมหรอสรางสรรคสงใหม

จากความหมายขางตน สรปความหมายของการคดคอ กระบวนการทำางานของสมองทรบรขอมลตาง ๆ จากการแสวงหาขอมล ประสบการณมาสมพนธกบสงเรา แลวนำามาประมวลผลอยางเปนระบบและมเหตผล เพอใหไดแนวทางการแกปญหาอยางเหมาะสม และแสดงออกเปนผลผลตของการคด

1.2 ความหมายของการคดสภาสน สภธระ (2535) และพวงพร มมงคง (2537)

กลาววา ทกษะการคดหมายถงความสามารถในการแสดงหาขอมลโดยการอธบายถงสาเหตทมาของปญหา และปรากฏการณคาดคะเนสงทจะเกดขนจากสาเหตและปจจยตาง ๆ แปลความหมายและสรปความสมพนธของสงตางๆ และเปนการแสวงหาวธการปฏบตเพอรวบรวม

6

ขอมล จดกระทำาขอมล สอความหมายขอมลและตรวจสอบพสจนขอมล

ประพนธศร สเสารง ( 2541) ไดใหความหมายของทกษะการคดไววา ทกษะการคด หมายถง ความสามารถในการแสดงออกหรอแสดงพฤตกรรมของการใชความคดอยางชำานาญ

ทศนา แขมมณ (2542) ไดใหความหมายของทกษะการคดวา ทกษะการคด หมายถง ความสามารถในการคดในลกษณะตาง ๆ ซงเปนองคประกอบของกระบวนการคดทสลบซบซอน

รตนาภรณ ผานพเคราะห (2544) ไดใหความหมายของทกษะการคดวา ทกษะการคด หมายถง ความสามารถในการแสวงหาขอมลโดยการอธบายถงสาเหตทมาของปญหาและปรากฏการณคาดคะเนสงทจะเกดขนจากสาเหตและปจจยตางๆ แปลความหมายและสรปความสมพนธของสงตางๆ และเปนการแสวงหาวธการปฏบตเพอรวบรวมขอมล จดกระทำาขอมล สอความหมายขอมลและตรวจสอบพสจน

จากความหมายขางตน สรปไดวา ทกษะการคดเปนความสามารถยอย ๆ ของบคคลในการแสดงพฤตกรรมการใชความคดทสลบซบซอนอยางชำานชำานาญในการแสวงหาขอมลทเปนไปตามลำาดบเพอใหเกดพฤตกรรมนน

1.3 ทกษะการคดพนฐานทศนา แขมมณ และคณะ (2544) กลาววา ทกษะการคด

เปนความสามารถยอย ในการคดในลกษณะตาง ๆ ซงเปนองคประกอบของกระบวนการคดทสลบซบซอน ทกษะการคดอาจจดเปนประเภทใหญ ๆ ได 2 ประเภท คอ

1) ทกษะการคดขนพนฐาน (basic skills) ไดแก1) ทกษะการสอความหมาย (Communication

skills)

7

2) ทกษะการคดทเปนแกนหรอทกษะการคดทวไป( core or general thinking skills)

2) ทกษะการคดขนสงหรอทกษะการคดทซบซอน (higher orderor more complexed thinking skills)

ทกษะการคดพนฐาน (basic skills) หมายถง ทกษะการคดยอย ทเปนพนฐานเบองตนตอการคดในระดบสงขน หรอซบซอนขน แบงเปน 2 กลมยอยคอ(1) ทกษะการสอความหมาย หมายถง ทกษะการรบสารทแสดงถงความคดของผอนเขามาเพอรบร ตความ จดจำา และเมอตองการจะระลกเพอนำามาเรยบเรยบและถายทอดความคดของตนใหแกผอน โดยแปลงความคดใหอยในรปของภาษาตาง ๆ ทงทเปนขอความ คำาพด ศลปะ ดนตร คณตศาสตร ทกษะการสอความหมายประกอบดวยทกษะยอย ๆ ดงตอไปน

ก. ทกษะการฟงข. ทกษะการใชขอมลค. ทกษะการอานง. ทกษะการบรรยายจ. ทกษะการรบรฉ. ทกษะการอธบายช. ทกษะการจดจำาซ. ทกษะการทำาใหกระจางฌ. ทกษะการคงสงทเรยนไวไดภายหลงการเรยนนนญ. ทกษะการพดฎ. ทกษะการบอกความรไดจากตวเลอกทกำาหนดใหฎ. ทกษะการเขยนฐ. ทกษะการบอกความรออกมาดวยตวเองฑ. ทกษะการแสดงออกถงความสามารถของตน

8

2) ทกษะการคดทเปนแกนหรอทกษะการคดทวไป หมายถงทกษะการคดทตองจำาเปนตองใชอยเสมอในการดำารงชวตประจำาวนและเปนพนฐานของการคดขนสงทมความสลบซบซอน ซงคนเราตองใชในการเรยนรเนอหาวชาตางๆ ตลอดจนการใชชวตอยางมคณภาพประกอบดวย

ก. ทกษะการสงเกตข. ทกษะการจดหมวดหมค. ทกษะการสำารวจง. ทกษะการสรปอางองจ. ทกษะการตงคำาถามฉ. ทกษะการแปลช. ทกษะการเกบรวบรวมขอมลซ. ทกษะการตความฌ. ทกษะการระบญ. ทกษะการเชอมโยงฎ. ทกษะการจำาแนกแยกแยะฏ. ทกษะการขยายความฐ. ทกษะการจดลำาดบฑ. ทกษะการใหเหตผลฒ. ทกษะการเปรยบเทยบณ. ทกษะการสรปยอ

(3) ทกษะการคดขนสงหรอทกษะการคดทซบซอน หมายถง ทกษะทมขนตอนหลายขนตอนและตองอาศยทกษะการสอความหมาย และทกษะการคดทเปนแกนหลาย ๆ ทกษะในแตละขน ทกษะการคดขนสงจงจะพฒนาได เมอเดกไดพฒนาทกษะการคดขนพนฐานจนมความชำานาญพอสมควรแลว มดงน

ก. ทกษะการสรปความข. ทกษะการคนหาแบบแผน

9

ค. ทกษะการใหคำาจำากดความง. ทกษะการหาความเชอพนฐานจ. ทกษะการวเคราะหฉ. ทกษะการคาดคะเน/พยากรณช. ทกษะการผสมผสานขอมลซ. ทกษะการทดสอบสมมตฐานฌ. ทกษะการจดระบบความคดญ. ทกษะการตงสมมตฐานฎ. ทกษะการสรางองคความรใหมฏ. ทกษะการประยกตใชความรฐ. ทกษะการกำาหนดโครงสรางความรฑ. ทกษะการพสจนความจรงฒ. ทกษะการแกไขปรบปรงโครงสรางความรเสยใหมณ. ทกษะการตงเกณฑ

สรปไดวา ทกษะการคดพนฐานเปนความสามารถยอย ๆ ของบคคลในการแสดงพฤตกรรมการคดซงประกอบไปดวยการกระทำายอย ๆ ทเปนไปตามลำาดบเพอใหเกดพฤตกรรมนน ทกษะการคดแบงออกเปน 2 ประเภท 1) ทกษะการคดพนฐาน ประกอบดวย ทกษะการสอความหมายและทกษะการคดทเปนแกน 2) ทกษะการคดขนสงหรอทกษะการคดทซบซอน แตในทนจะมงกลาวถงรายละเอยดทกษะการคดพนฐานซงเปนทกษะยอย ๆ ทตองการพฒนาการคดระดบตำา โดยเนนการใชคำาถามทเหมาะสมกบวยของผเรยนระดบชนประถมศกษาปท 3 เนองจากวทยาศาสตร เปนเรองของการเรยนรเกยวกบธรรมชาต โดยมนษยใชกระบวนการสงเกต สำารวจตรวจสอบและทดลองเกยวกบปรากฏการณทางธรรมชาตและนำาผลมาจดระบบในการวจยครงน มงเนนทจะพฒนาทกษะการสงเกตทกษะการสำารวจ ทกษะการตงคำาถาม ทกษะการรวบรวมขอมล ทกษะการเปรยบเทยบ

10

ทกษะการใชเหตผล ซงเปนทกษะการคดพนฐาน ดงทกลาวขางตน ซงรายละเอยดยอย ๆ ดงแสดงไวในตารางท 1

ตารางท 1 ทกษะการคดพนฐานทสำาคญและทกษะยอย

ทกษะการคดพนฐาน

ทกษะยอย

1. ทกษะการสงเกต (observing)

1.1 การรบรสงหรอปรากฏการณตาง ๆ1.2 การรบรแลว เหนหรอบอกไดถง - คณสมบตหรอคณลกษณะของสงนน - องคประกอบหรอโครงสรางของสงของนน - รายละเอยดของแตละสวนของสงนน - ความแตกตางจากสงอนหรอความผดปกตของสงของนน

2. ทกษะการสำารวจ (exploring)

2.2 การลงมอทำากจกรรมหรอมปฏสมพนธกบสงทตองการเรยนร เชน จบ ลบคลำา เคลอนยายหรอพลกสงของไปในมมตาง ๆ ดม ชม และฟงเสยงเปนตน แลใชประสาทสมผสทงหารบรปรากฏการณท เกดขนระหวางททำากจกรรมหรอปฏสมพนธกบสงนน

ตารางท 1 ทกษะการคดพนฐานทสำาคญและทกษะยอย (ตอ)

ทกษะการคดพนฐาน

ทกษะยอย

3. ทกษะการ 3.1 การกำาหนดขอบเขตการศกษาวาเกยวของ

11

ตงคำาถาม (questioning)

กบอะไรบาง และระบ วตถประสงคทตองการจากการศกษาใหชดเจน3.2 การรบขอมลทเลอกแลววาเกยวกบเรองทศกษาเขามาโดยผาน ประสารทสมผสทงหา แลวเทยบกบความรเดมทตนมอย แลวตง คำาถามเกยวกบ - ความเปนไปไดของความแตกตางหรอความเหมอนของขอมลเดม กบขอมลใหม - ความถกตองเกยวกบการคาดคะเนของตนเองหลงจากทกษะยอย เปรยบเทยบขอมลแลว - รายละเอยดหรอสงทยงไมรเกยวกบขอมลใหมเพราะความจำาเปน หรอความแตกตางของความรเดม - เหตผลของปรากการณทความรเดมไมเพยงพอจะอธบาย3.3 การคาดคะเนปรากฏการณทกำาลงจะเกดขนจากการทดลองกะทำา ดวยตนเองหรอผอน หรอเกดขนตามธรรมชาตหรอสมมตฐาน เหตการณตามเงอนไขทกำาหนดแลวอาศยความรเดมเทยบกบ ปรากฏการณหรอเหตการณดงกลาว แลวตงคำาถามเกยวกบ - ความเปนไปไดของความแตกตางหรอ

12

ความเหมอนของขอมลเดม ขอมลใหม - ความถกตองเกยวกบการคาดคะเนของตนเองหลงจากเปรยบเทยบ ขอมลแลว - รายละเอยดหรอสงทยงไมรเกยวกบขอมลใหมเพราะความจำากด หรอความแตกตางของความรเดม - เหตผลของปรากฏการณทความรเดมไมเพยงพอ จะอธบายได3.4 การเรยนรสงใหม แลวคาดคะเนความคาดหวงในตวผอนเมอเรยนร สงนวาจะตองสามารถบอกอะไรไดบาง แลวตงคำาถามเพอตรวจสอบ ความรของบคคลทสมมตขนนนเกยวกบ - ขอเทจจรงตามทพบในสงทเรยน - ขอสรปอางองจากสาระในสงทเรยน

ตารางท 1 ทกษะการคดพนฐานทสำาคญและทกษะยอย (ตอ)

ทกษะการคดพนฐาน

ทกษะยอย

- ความคดเหนเชงวเคราะหวจารณเกยวกบสงทเรยน

13

- คณคาหรอคานยมเกยวกบสงทเรยน3.5 การพจารณาคำาถามตางๆ ทตงขนแลวเจาะจงเลอกเฉพาะคำาถามทตรง

4. ทกษะการรวบรวมขอมล (information gathering)

4.1 การพจารณาเรองทเรยนรเกยวของกบอะไรและเรยนรเพออะไร4.2 การเปรยบเทยบวตถประสงคของการเรยนรและสาระทตองเรยนร กบความรเดมทมอย เพอบอกวายงไมรอะไร หรอยงไมรอะไรไมพอ ตามวตถประสงคของการเรยนรนน4.3 การจดระบบสงทยงไมร หรอยงไมพอ4.4 การระบวธไดความรและแหลงขอมลของความร เชน อานหนงสอ ในหองสมด ถามผร จากพอแม ญาตผใหญ เปนตน

5. ทกษะการเปรยบเทยบ (comparing)

5.1 การกำาหนดมตทเปรยบเทยบระหวางสงสองสง เชน ความยาว จำานวน เปนตน5.2 การนำาของทงสองสงทจะเปรยบเทยบมาจดใหอยพนฐานเดยวกน เชน วดความยาวของเสน ตองเรมตนทเทากน หรอเปรยบเทยบเสน จำานวน ตองเรมตนจาก 0 เทา ๆ กน หรอจบคหนงตอหนง เปนตน5.3 ก. การตรวจสอบวาสงใดเกนหรอเหลอมากวาเมอเปรยบเทยบกน และระบคำาทแสดงทศทางของการเหลอมากกวานน เชน ยาวกวา

14

มากกวา สงกวา เปนตน ข. การตรวจสอบวาสงใดขาดไปเมอเทยบกน และระบคำาทแสดง ทศทางของการขาดไปนน เชน สนกวา นอยกวา เปนตน

6. ทกษะการใชเหตผล (reasoning)

6.1 การพจารณาและระบใหชดเจนวา ผลทเกดขนคออะไร6.2 การพจารณาเหตการณหรอสงทเกดขนกอนผลนนอยางสมำาเสมอ6.3 การพจารณาแตละเหตการณ หรอสงทเกดขนกอนและมความ สมพนธอยางสมำาเสมอนน และตดสนวาเปนผลมาจากสงใดสงหนง รวมกน หรอเปนสงททำาใหเกดผลโดยการสรปอางองจากความรหรอ ประสบการณเดมประกอบ6.4 การเลอกระบเหตการณหรอสงทพจารณาและตดสนแลววาเปนสงท ทำาใหเกดผลทกำาหนด

1.4 หลกการและแนวคดทเกยวกบการคดทเปนสากลจากประเทศซกโลกตะวนตก

ทศนา แขมมณ (2540) ไดสรป ทฤษฎ หลกการ แนวคดเกยวกบการคดจากทฤษฎหลกการและแนวคดทเปนสากล

15

ในชวงศตวรรษท 20 จากประเทศทางซกโลกตะวนตก มประเดนสำาคญทเกยวของกบการคด ดงน

ธอรนไดค (Thorndike) ไมไดกลาวถงกระบวนการทางสมองทใชในการคดอยางชดเจน แตเขาเชอวาการเรยนรเกดขนจากการเชอมโยงระหวางการรบรสงเรา และการตอบสนองแบบลองผดลองถก (trial anerror) จนกระทงไดรบผลอยางเปนทนาพอใจ ซงการตอบสนองสงเรา ยอมตองผานกระบวนการทางสมองคอ การคด ซงการคดนจะมลกษณะเปนการคดแบบลองไปเรอย ๆ ธอรนไดคยงไมไดอธบายถงกระบวนการคดในสวนนอยางชดเจน แตกฎการเรยนรของธอรนไดคแสดงใหเหนวา การคดหรอการเรยนรจะตองพงองคประกอบสำาคญ 3 ประการ คอ ความพรอม การกระทำาและผลทไดรบ

พาฟลอฟ (Pavlov) ใหความคดตอเนองจากธอรนไดควา การเรยนรของมนษยอาจไมจำาเปนตองเกดจากการตอบสนองตอสงเราทเปนไปตามธรรมชาตเทานน แตการเรยนรสามารถเกดขนไดจากการวางเงอนไขสงเราใหเชอมโยงกบสงเราทเปนไปธรรมชาต เพอใหบคคลตอบสนองตามทตองการ ทฤษฎของพาฟลอฟน แมจะยงไมไดอธบายถงกระบวนการคดทแฝงอยในคำาวา การเรยนรอยางชดเจนกตาม แตสามารถตความไดวา ในกระบวนการเรยนรบคคลจะมการเชอมโยงระหวางสงเราตามธรรมชาตกบสงเราทวางเงอนไขเกดขนในกระบวนการทางสมอง ซงอาจกลาวไดวาการคดคอ กระบวนการเชอมโยงขอมลตาง ๆ ทบคคลรบร

สกนเนอร (Skinner) นกจตวทยาคนสำาคญในกลมพฤตกรรมนยม (Begaviorism) ไดใหคำาอธบายเพมเตมจากผลการทดลองของเขาวา การเรยนรเกดขนไดจากการเสรมแรงทงทางบวกและทางลบ ซงสามารถนำาไปใชในการปรบพฤตกรรมของบคคลได หากตองการใหบคคลมพฤตกรรมใด กควรใหการเสรมแรงทางบวกเมอบคคลกระทำาพฤตกรรมนน หากตองการลดพฤตกรรมใดก

16

ควรใหการเสรมแรงทางบวกเมอพฤตกรรมนนเกดขน แมสกนเนอรจะไมไดอธบายถงกระบวนการทางสมองหรอทางสตปญญา เนองจากเขาใหความสนใจกบพฤตกรรม ซงมองเหนและควบคมไดมากกวา แตการทดลองและคำาอธบายของเขากมนยทแสดง การเสรมแรงซงบคคลไดรบจากภายนอก มผลตอกระบวนการภายใน ซงทำาใหเขาเกดความรความคดทจะตอบสนองไปในทางใดทางหนงหรอกลาวโดยสรปไดวา การเสรมแรงจากภายนอกเปนปจจยหนงทมตอการคด

เลวน (Lewin) นกทฤษฎกลมเกสตสท เนนวาการเรยนรของบคคลเกดจากการรบรสงเราซงเปนภาพรวมมากกวาสวนยอย และบคคลยงสามารถเกดหยงเหน (insight) จากการพจารณาปญหาในภาพรวมแลวเชอมโยงกบประสบการณเดม นอกจากนนการเรยนรยงเกยวของกบ “life space” ของบคคลนน ซงหมายรวมถง สภาพแวดลอมทงทางดานกายภาพ และทางจตวทยาอนไดแก แรงขบ (drive) แรงจงใจ (motivation) เปาหมาย (goal) และความสนใจ (interst) ดงนนจะเหนไดวา เลวน ไดเรมอธบายการเรยนรในแงของกระบวนการคดทางสมอง ซงสรปไดวา การคดจะเกดผลไดดนนตองพงสงเราทนำาเสนอภาพไดชดเจน และหากมการเชอมโยงกบความรประสบการณเดมกจะเกดการเรยนรแบบหยงเหนขน ซงการเรยนรและการคดโดยทวไปนนมความสมพนธกบสงแวดลอมทางกายภาพและทางจตใจของบคคลนน

บลม (Bloom) จากแนวคดในเรองการกำาหนดจดมงหมายทางการศกษาของบลม ซงแบงเปน 3 ดาน ไดแก ดานความร (cognitive domain) ดานความรสกหรอเจตคต (affective domain) และดานทกษะ (psycho-motor domain) ซงแตละดานจะมขนตอนของการเรยนรยอย ๆ อกจำานวนมากนน แสดงใหเหนวาบลมไดขยายแนวคดเกยวกบการเรยนรออกไปอยางชดเจนมากกวาบคคลมการเรยนรทงทางสต

17

ปญญาหรอความคด ทางดานจตใจและทางดานการกระทำา ซงในสวนทเกยวกบการคดนน บลมไดขยายความใหเหนวาการคดขอบบคคลนนมเปนขนตอน โดยเรมจากการร การเขาใจและพฒนาตอไปถงขนการวเคราะห และการประเมนนบไดวาบลมไดกาวเขาไปสกระบวนการทางสมองทชดเจนยงขน

เพยเจต (Piaget) เปนนกจตวทยาคนสำาคญทพดถงกระบวนการทางสมองโดยตรง ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจตใหคำาอธบายวา พฒนาการทางสตปญญาเปนผลเนองมาจากปฏสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม โดยบคคลจะพยายามปรบตวโดยใชกระบวนการดดซม (assimilation) ความรความคดใหมเขาไปเชอมโยงกบความคดเดม ซงหากไมสามารถเชอมโยงกนไดบคคลจะเกดภาวะไมสมดลขน (disequilibrium) และบคคลจะพยายามใชกระบวนการปรบใหเหมาะ (accommodation) ปรบความรความคดใหมกบความรความคดเดมใหเขากนไดเกดโครงสรางทางสตปญญาของบคคลนน นบไดวาเปนคำาอธบายถงกระบวนการทำางานของสมองหรอการคดโดยตรง

บรนเนอร (Bruner) ไดอธบายถงการเรยนรของบคคลวามเปนลำาดบขนตอนตามวยคอเรมจากการเรยนรจากการกระทำา ตอไปจงจะสามารถจนตนาการหรอสรางภาพในใจหรอในความคดขนได เมอสามารถจตนาการหรอสรางภาพในใจสงทเปนนามธรรมได การอธบายนนบเปนการอธบายในเรองของขบวนการทางสมองวา การคดของบคคลขนอยกบวยและจะพฒนาขนตามลำาดบหากไดรบประสบการณและการกระตนอยางเหมาะสม

กาเย (Gagne) ไดอธบายวา ผลการเรยนรของบคคลม 5 ประเภท ซงไดแก 1) ทกษะทางปญญา (intellectual skill) ซงประกอบดวยทกษะยอย 4 ระดบ ไดแก การจำาแนกการสรางความคดรวบยอด การสรางกฎเกณฑ และการสรางกระบวนการเรยนรหรอกฎระดบสง 2) กลวธในการเรยนร (cognitive

18

strategies) ซงประกอบไปดวยกลวธการใสใจ การรบแบบทำาความเขาใจขอมล การดงความสนใจจากความทรงจำา การแกปญหา และกลวธการคด 3) ภาษา-คำาพด (verbal information) 4) ทกษะการเคลอนไหว (motor skills) และ 5) เจตคต (attitudes)

กลฟอรด (Guilford) ไดอธบายวาความสามารถทางสมองของมนษยประกอบดวยมตสามมตคอ

1) มตดานเนอหา (contents) หมายถง วตถ/ขอมล ทใชเปนสอกอใหเกดความคดซงมหลายรปแบบ เชน อาจเปนภาพ เสยง สญลกษณ ภาษา พฤตกรรม

2) มตดานปฏบตการ (Operations) หมายถง กระบวนการตาง ๆ ทบคคลใชในการคดซงไดแก การรบร และการเขาใจ (cognition) การจำา การคดแบบอเนกนย การคดแบบเอกนยและประเมนคา

3) มตดานผลผลต (products) หมายถง ผลของการคด ซงอาจมลกษณะเปนหนวย (units) เปนกลมหรอพวกของสงตาง ๆ (classes) เปนความสมพนธ (relations) เปนระบบ (system) เปนการแปลงรป (transformation) และประยกต (implication) ความสามารถในการคดของบคคลเปนผลจากการผสมผสานมตเนอหาและดานปฏบตการเขาดวยกน

จะเหนไดวา กลฟอรด ไดใหความรเกยวกบการคด ซงเปนกระบวนการทางสมองทละเอยดแตกยอยออกไปอกหลายมต กลาวคอ การคดตองประกอบไปดวยเนอหา และวธการทใชในการคด ซงจะทำาใหไดผลของการคดออกมาในรปลกษณะตาง ๆ กน การแจกแจงรายละเอยดของกลฟอรด นอกจากจะเปนประโยชนในดานของความรเกยวกบการคดแลวยงทำาใหสามารถวดการคดไดอยางเปนปรนยมากขน

19

จะเหนไดวาแนวคด ทฤษฎและหลกการตาง ๆ ของนกคด นกจตวทยา และนกการศกษาผมชอเสยงทไดนำาเสนอไวนน เปนพนฐานสำาคญของทฤษฎใหม ๆ ทนยมกนอยในปจจบน และแมแนวคดหลายแนวอาจจะไมคอยมการกลาวถงในปจจบน แตกไดกลายเปนหลกปฏบตททำากนอยจนเคยชน

1.5 หลกการ และแนวคดของไทยทเกยวกบการคด และการพฒนาการคด

ทศนา แขมมณ (อางถงใน กญญารตน แสวงสข, 2544) ไดเสนอแนวคดและการพฒนาการคด ไดเสนอแนวคดทางพทธศาสนาทสำาคญบางประการทเกยวของกบการคด และพฒนาการคด คอหลกโยนโสมนสการ เปนแนวคดโดยแยบคาย เปนองคประกอบภายในทมความเกยวของกบการฝกใชความคดใหรจกคดอยางถกวธ คดอยางมระเบยบ คดอยางวเคราะหไมมองเหนสงตาง ๆ อยางตน ๆ ผวเผน เปนขนตอนสำาคญของการสรางปญญา การทำาใจใหบรสทธ และเปนอสระ จะนำาไปสความเปนอสระไรทกขพรอมดวยสนตสขอนเปนจดหมายสงสดของพทธธรรมมวธหลกอย 10 วธ คอ

1) วธคดแบบสบสาวเหตปจจย2) วธคดแบบแยกแยะสวนประกอบ3) วธคดแบบสามญลกษณ4) วธคดแบบอรยสจ5) วธคดแบบอรรถธรรมสมพนธ6) วธคดแบบคณโทษและทางออก7) วธคดแบบรคณคาแท คณคาเทยม–8) วธคดแบบเราคณธรรม9) วธคดแบบอยกบ10) วธคดแบบวภชชวาท

20

แนวคดเกยวกบเรองการคด และการพฒนาการคด ของนกการศกษาไทย

สาโรจน บวศร (อางถงใน ทศนา แขมมณ, 2544) ไดเรมจดประกายความคดในการนำาหลกธรรมอรสจ 4 มาประยกตใชในการสอนเพอพฒนากระบวนการแกปญหา โดยอาศยหลกอรยสจ 4 ซงไดแก 1) ทกข หมายถง สภาวะทบบคน สภาพททนไดยาก ปญหา ความปรารถนาหรอความไมสมหวงตาง ๆ 2) สมทย หมายถง เหตเกดแหงทกขหรอสาเหตแหงทกข 3) นโรธ หมายถง ความดบทกข ภาวะทตณหาดบสนไป และ 4) มรรค หมายถง ขอปฏบตใหถงความดบทกข สาโรจน บวศร ไดนำามาใชควบคแนวทางปฏบตทเรยกวา กจในอรยสจ “ 4” อนประกอบดวย ปรญญา (การกำาหนดร) ปหานะ (กาละ) สจฉกรยา (การทำาใหแจง) และภาวนา (การเจรญหรอการลงมอปฏบต) จากหลกทงสอง ทานไดกำาหนดการสอนกระบวนการคดแกปญหาไวเปนขนตอนดงน

1) ขนกำาหนดปญหา (ขนทกข) คอ การใหผเรยนระบปญหาทตองการแกไข

2) ขนตงสมมตฐาน (ขนสมทย) คอ การใหผเรยนวเคราะหหาสาเหตของปญหาและตงสมมตฐาน

3) ขนทดลองและเกบขอมล (ขนนโรธ) คอ การใหผเรยนกำาหนดวตถประสงคและวธการทดลองเพอพสจนสมมตฐาน และเกบรวบรวมขอมล

4) ขนวเคราะหขอมลและสรปผล (ขนมรรค) คอการใหผเรยนนำาขอมลมาวเคราะหและสรปผล

โกวท วรพพฒน (อางถงใน ทศนา แขมมณ และคณะ, 2544) ตามแนวคดนเปนการคดเพอการ คดเปน เปนการคด“ ”เพอแกปญหา เนองจากการคดมจดเรมตนทตวปญหาแลวพจารณายอนไตรตรองถงขอมล 3 ประเภทคอ ขอมลดานตนเอง ชมชน

21

สงคมสงแวดลอมและขอมลทางวชาการ ตอจากนนจงลงมอกระทำาการ หากกระทำาสามารถทำาใหปญหา และความไมพอใจของบคคลหายไป กระบวนการคดยตลงแตหากบคคลยงรสกไมพอใจ ปญหายงคงอยบคคลกเรมกระบวนการใหมอกครงดงแผนภาพท 1

ภาพท 1 รปแบบของการคดเปน (ทศนา แขมมณ และคณะ, 2544)

ตามแนวการคดเปนของ โกวท วรพพฒน (อางถงใน ทศนา แขมมณ และคณะ, 2544) บคคลทจะถอวาเปนคนคดเปน จะตองเปนบคคลทใชขอมล 3 ประเภท ประกอบกนในการคด คอ ขอมลทเกยวกบตนเอง ขอมลเกยวกบสงคมสงแวดลอม และขอมลเกยวกบวชาการ โดยในการคดบคคลจำาเปนตองคำานงถงสถานภาพตาง ๆ เกยวกบตนเอง เพอดถงความเหมาะสมตาง ๆ และเปนไปไดของการคดนน ๆ เราจำาเปนตองพจารณาขอมลเกยวกบสงคมและสงแวดลอมซงในทนหมายรวมทงดานกายภาพ (physical) และทางดานจตวทยา (psychological) ดวย ทางดานกายภาพ ไดแก สภาพแวดลอมทางธรรมชาต รวมทงสถานทวสด อปกรณทมนษยสรางขนสวนทางดานจตวทยานนไดกระบวนการทางสงคม

ปฏบ พอใจไมพอใจ

ตดสนใจ

ขอมลขอมลสงคมสงขอมล

จบความสขกระบวนการแก ปญห

เร

22

ซงอทธพลตอการกระทำา และความเปนอยของมนษย เชน บรรทดฐานทางสงคม ประเพณ วฒนธรรม ความเชอ ความคดเหน คานยม เปนตน นอกจากนนยงจำาเปนตองพจารณาถงขอมลทางวชาการ ซงเปนขอมล ขอเทจจรงทมนษยหรอสงคมไดสงสมไวดวย การใชขอมลทง 3 ประเภทประกอบกนในการคดพจารณาและตดสนใจแกปญหาเปนลกษณะเดนของคนคดเปน

ชยอนนต สมทวณช (2542, อางถงใน กญญารตน แสวงสข, 2544) ไดแสดงความคดเหนในเรองของการคดไววาการคดของคนเรามหลายรปแบบ มใชตายตววาใครคดแบบไหนแลวจะคดแบบอนไมได ทดทสดคอ เราควรรวาในสภาวการณใดเราควรจะคดอยางไร ซงทานไดยกตวอยางไว 4 แบบคอ

1) การคดแบบนกวเคราะห (analytical) ผคดแบบวเคราะหจะตองการความชดเจนตรงไปตรงมา เขาจะแสวงหาขอเทจจรง (fact) ดเหตผล (logic) หาทศทาง (direction) หาเหตผล (reason) และมงแกปญหา (problem solving)

2) การคดแบบรวบยอด (conceptual) คอ การพยายามหาความคดใหมขนมา ซงตองอาศยขอมลทแนนอน การวาดภาพในสมอง การทาทาย ไมกลวผดและลงมอทำา นกคดแบบนตองมมมมองใหม

3) การคดแบบโครงสราง (structural thinking) นกคดแบบนมกจะชอบจดการดสวนประกอบแลวทำาการเปรยบเทยบและเชอมโยงขอมล ซงจะนำาไปสความคดอยางมระบบและนำาไปสการตดสนวาควรจะทำาอะไรอยางไร

4) การคดแบบผนำาทางสงคม (social thinking) คอนกคดทชอบพดคยกบผอนมกทำาตนเปนผประสานประโยชน (facilitator) และสนใจกระบวนการทำางานเปนทม (group process) นกคดแบบนมกจะคดทง 3 ดาน ทเรยกวา

23

PMI คอ คดทางบวก (plus) คดทางดานลบ (minus) และคดในดานทไมบวก ไมลบ แตเปนดานทนาสนใจ (interesting)

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2542) ไดเสนอแนะวา ควรมการพฒนาความสามารถในการคดใน 10 มต ดงตอไปนใหแกคนไทย

มตท 1 ความสามารถในการคดเชงวพากษ (critical thinking) หมายถง ความสามารถในการทาทาย และโตแยงขอสมมตฐานทอยเบองหลงเหตผลทโยงเหตผลทโยงกบความคดเหลานน เพอเปดทางสแนวความคดอน ๆ ทอาจเปนไปได

มตท 2 ความสามารถในการคดวเคราะห (analytical thinking) หมายถง ความสามารถในการสบคนขอเทจจรง เพอตอบคำาถามเกยวกบบางสงบางอยาง โดยการตความ (interpretation) การจำาแนกแยกแยะ (classification) และการทำาความเขาใจ (understanding) กบประกอบของสงนนและองคประกอบอน ๆ ทสมพนธกน รวมทงเชอมโยงความสมพนธเชงเหตและผล (causal relationship) ทไมขดแยงกนระหวางองคประกอบเหลานนดวยเหตผลทหนกแนน นาเชอถอ

มตท 3 ความสามารถในการคดเชงสงเคราะห (synthesis type thinking) หมายถงความสามารถในการรวมองคประกอบทแยกสวนกนมาหลอมรวมภายใตโครงรางใหมอยางเหมาะสม

มตท 4 ความสามารถในการคดเชงเปรยบเทยบ (comparative thinking) หมายถงการคนหาความเหมอนและ/หรอความแตกตางขององคประกอบตงแต 2 องคประกอบขนไป เพอใชในการอธบายเรอใดเรองหนงบนมาตรการ (criteria) เดยวกน

มตท 5 ความสามรรถในการคดเชงมโนทศน (conceptual thinking) หมายถง ความสามารถในการนำา

24

ขอมลทงหมดมาประสานกน แ ละสรางเปนกรอบความคดใหมขนมาใชในการตความขอมลอน ๆ ตอไป

มตท 6 ความสามารถในการคดเชงสรางสรรค (creative thinking) หมายถง คามสามารถในการคดออกนอกกรอบความคดเดมทมอย ทำาใหไดแนวทางใหม ๆ ทไมเคยมมากอน

มตท 7 ความสามารถในการคดเชงประยกต (applicative thinking) หมายถง ความสามารถในการนำาสงตาง ๆ ทมอยเดมไปใชประโยชนในวตถประสงคใหมได และสามารถปรบสงทมอยเดมใหเขากบบคคล สถานท เวลา และเงอนไขใหมไดอยางเหมาะสม

มตท 8 ความสามารถในการคดเชงกลยทธ (strategic thinking) หมายถง ความสามารถในการกำาหนดแนวทางทเปนรปธรรมทดสดภายใตเงอนไขขอจำากดตาง ๆ เพอบรรลเปาหมายทตองการ

มตท 9 ความสามารถในการคดเชงบรณาการ (integrative thinking) หมายถง ความสามารถในการคดเชอมโยงในมมตาง ๆ เขากบเรองหลก ๆ ไดเหมาะสม

มตท 10 ความสามารถในการคดเชงอนาคต futuristic thinking) หมายถง ความสามารถในการคาดการณการเปลยนแปลงตาง ๆ ทอาจจะเกดขนในอนาคต โดยการใชเหตผลทางตรรกวทยาสมมตฐาน ขอมลและความสมพนธตาง ๆ ของในอดตและปจจบน เพอคาดการณทศทางหรอขอบเขตทางเลอกทเหมาะสม อกทงมพลวฒสอดคลองกบการเปลยนแปลงทจะเกดขนในอนาคต

1.6 มตของการคดกรมวชาการ (2543) ไดสรปการคดเปนมต และไดจดมต

ของการคดไว 6 ดาน เพอใชเปนกรอบความคดในการพฒนาความสามารถทางการคดของเดกและเยาวชนทมตของการคดม 6 ดาน

25

ดงน 1) มตดานขอมลหรอเนอหาในการคด 2) มตดานคณสมบตทเอออำานวยตอการคด 3) มตดานทกษะการคด 4) มตดานลกษณะการคด 5) มตดานกระบวนการคด 6) มตดานการควบคมและประเมนการคดของตน

1.6.1 มตดานขอมลหรอเนอหาในการคด บคคลไมสามารถคดโดยไมมเนอหาของการคดได เพราะการคดเปนกระบวนการ ดงนนในการคด จงตองมการคดอะไรควบคกบการคดอยางไร ซงขอมลทมนษยใชในการคดพจารณาแกปญหาแบงออกเปน 3 ดาน ดวยกนคอ

(1) ขอมลเกยวกบตนเอง(2) ขอมลเกยวกบสงคมและสงแวดลอม(3) ขอมลวชาการ

ในการพจารณาหาทางแกปญหา บคคลจะตองพจารณาขอมลทง 3 สวนน ควบคไปอยางผสมกลมกลน จนกระทงพบทางออกหรอทางเลอกในการแกปญหาอยางเหมาะสม

1.6.2 มตดานคณสมบตทเอออำานวยตอการคด ในการคดพจารณาเรองใดๆ โดยอาศยขอมลตางๆ นน คณสมบตสวนตวบางประการมผลตอการคดและคณภาพของการคด เชน คนทมใจกวาง ยอมยนดทจะรบฟงขอมลจากหลายฝาย จงอาจจะไดขอมลมากกวาคนทไมรบฟง ซงขอมลเหลานจะมผลตอการคด ชวยใหการคดพจารณาเรองตาง ๆ มความรอบคอบมากขน หรอผทชางสงสยอยากรอยากเหน มความใฝร ยอมมความกระตอรอรนทจะแสวงหาขอมล และคนหาคำาตอบ ซงคณสมบตน มกจะชวยสงเสรมการคดใหมคณภาพขน ดงนน คณภาพของการคด สวนหนงจงยงตองอาศยคณสมบตสวนตวบางประการ แตในทำานองเดยวกน พฒนาดานการคดของบคคล กมกจะมสวนนอยกลบไปพฒนาคณสมบตสวนตวของบคคลนนดวย (นวลจตต เชาวกรตพงศ, 2544)

26

คณสมบตภายในของมนษยทเอออำานวยใหเกดการคดอยหลายประการ อาจเรยกไดวาเปนลกษณะนสยทตองสะสมมานานสามารถจดเปนกลมได 6 กลม คอ

(1) ใจกวางและเปนรปธรรม(2) กระตอรอรน ใฝร (3) ชางวเคราะหและผสมผสาน(4) ขยนตอสและอดทน(5) มนใจใจตนเอง(6) นารก นาคบในลกษณะนสยทงหมดทกลาวมาน ถอเปนปจจย

ภายในตวบคคล ซงจะตองมความเกยวของสมพนธกบปจจยภายนอก ซงไดแกขอมลทใชในการคดดวย ดงภาพท 2

ตนสงคม วชาการ

นารกนาคบ

กระตอรอรน

ขยนตอสอดทน

ชางวเคราะห

มนใจในตวเองใจกวาง

เปนธรรม

ขอมลทใชใน

27

ภาพท 2 คณสมบตภายในของมนษยทเอออำานวยใหเกดการคด (นวลจตต เชาวกรตพงศ, 2544)

1.6.3 ดานดานทกษะการคดในการคด บคคลจำาเปนตองมทกษะพนฐานหลาย

ประการในการดำาเนนการคด เชน ความสามารถในการจำาแนกความเหมอน และความแตกตางของ 2 สง หรอมากกวา และความสามารถในการจดกลมของทมลกษณะเหมอนกน ซงเปนทกษะพนฐานในการสรางมโนทศนเกยวกบสงนน ความสามารถในการสงเกต การรวบรวมขอมลและการตงสมมตฐาน เปนทกษะพนฐานในกระบวนการคดแกปญหา ทกษะทนบวาเปนทกษะยอย ซงมกระบวนการหรอขนตอนในการคดไมมาก ทกษะทมกระบวนการหรอขนตอนมากและซบซอน สวนใหญจะตองใชทกษะผสมผสานกนซงเราจะเรยกวา “ทกษะกระบวนการคด”

ทกษะการคดพนฐานทสำาคญในการคด บคคลจะคดไดด จำาเปนตองมทกษะการคดทจำาเปนมาบางแลว และเชนเดยวกนการคดของบคคลกจะมสวนสงผลไปถงการพฒนาทกษะการคดขอบบคคลนนดวยและจากการวเคราะหทกษะตาง ๆ

1) ทกษะการคดพนฐานทสำาคญคอ มจำานวนมาก ดงนก. ทกษะการสอสาร เชน

- ทกษะการฟง- ทกษะการใชความร- ทกษะการจำา

ฯลฯข. ทกษะทเปนแกนหรอทกษะขนพนฐานทวไป เชน

- ทกษะการสงเกต- ทกษะการสำารวจ

28

- ทกษะการตงคำาถาม- ทกษะการเกบรวบรวมขอมล- ทกษะการเปรยบเทยบ- ทกษะการจดหมวดหม

ฯลฯค. ทกษะการคดขนสง ทสำาคญ เชน

- ทกษะการนยาม- ทกษะการวเคราะห- ทกษะการผสมผสาน

ฯลฯ1.6.4 มตดานลกษณะการคด

ลกษณะการคด เปนคำาทแสดงลกษณะของการคดซงใชในลกษณะเปนคำาวเศษณ เชน คดละเอยด คดกวาง คดถกทาง คดชดเจน ซงคำาไมไดแสดงออกถงพฤตกรรมหรอการกระทำาโดยตรง แตสามารถแปลความไปถงพฤตกรรมหรอการกระทำาประการใดประการหนงหรอหลายประการรวมกนเชนคดคลองมความหมายถงพฤตกรรมการบอกความคดทมลกษณ / รปแบบ / ประเภท ทหลากหลายซงลกษณะการคด หมายถง การคดทมลกษณะพเศษเปนเอกลกษณเฉพาะของการคดนน ๆ ซงลกษณะดงกลาวไมไดบงชพฤตกรรมหรอการกระทำาทชดเจน ตองอาศยการแปลความและตความไปถงพฤตกรรมตาง ๆ ทเมอประกอบกนเปนลำาดบขนตอนแลวจะชวยใหเกดเปนลกษณะการคดนน ๆ จดแบงเปน 2 กลม คอ

ลกษณะการคดทวไปทจำาเปน ไดแก การคดคลอง การคดละเอยด การคดทหลากหลาย การคดชดเจน ลกษณะการคดทเปนแกนสำาคญ ไดแก การคดถกทาง การคดไกล การคดกวาง การคดอยางมเหตผล การคดลกซง (นวลจตต เชาวกรตพงศ, 2544)

1.6.5 มตดานกระบวนการคด

29

กระบวนการคด เปนการคดทประกอบไปดวยลำาดบขนตอนในการคดซงมมากบางนอยบางแลวแตความจำาเปนของการคดแตละลกษณะ และในแตละขนตอนของการดำาเนนการคดแตละลกษณะ และในแตละขนตอนของการดำาเนนการคด จำาเปนตองอาศยทกษะการคด ทงขนพนฐานและขนสงตามความเหมาะสม

กระบวนการคดทจำาเปนคอ กระบวนการคดอยางมวจารณญาณเนองจากกระบวนการนเปนกระบวนการทสำาคญทตองนำาไปใชกระบวนการ หรอสถานการณอน ๆ อกเปนจำานวนมาก เชน กระบวนการคดแกปญหา กระบวนการตดสนใจ กระบวนการคดรเรมสรางสรรค กระบวนการวจยเปนตน

1.6.6 มตดานการควบคมและประเมนการคดของตนการควบคมการรคดของตนเอง หมายถง การรตว

ถงความคดของตนเองในการกระทำาอะไรอยางใดอยางหนงหรอการประเมนการคดของตนเอง และใชความรนนควบคม หรอปรบการกระทำาของตนเองเรยกวา การคดอยางมยทธศาสตร (strategic thinking) ซงควบคมการวางแผน การควบคมกำากบการกระทำาของตนเอง การตรวจสอบความกาวหนาและการประเมนผล

มตดานการควบคมและประเมนการคดของตนเองน นบวาเปนมตทมความสำาคญของการคด บคคลทมการตระหนกรและประเมนการคดของตนเองได จะสามารถปรบปรงกระบวนการคดของตนใหดขนเรอย การพฒนาความสามารถของผเรยนในมตน จะสงผลตอความสามารถทางการคดของผเรยนในภาพรวมคอ จะสงผลตอความสามารถทางการคดของผเรยนในภาพรวม

1.7 เทคนคการใชคำาถามเพอพฒนาการคดคำาถามมความสำาคญมากในการจดการเรยนการสอน เพอ

พฒนาความสามารถในการคดใหแกนกเรยน และการใชคำาถามจะเกดประโยชนสงสดเมอครเลอกใชไดถกตองเหมาะสมกบวตถประสงคของผเรยนและสถานการณทเกยวของ คำาถามแบงเปนหลายประเภท

30

เชน คำาถามระดบตำา คำาถามระดบสง คำาถามงาย คำาถามยาก เปนตน การใชคำาถามเปนเทคนคทสำาคญยงของการเรยนรเพอพฒนาการคดและกระบวนการคดครจงตองรจกใชคำาถาม และฝกการใชคำาถามจนชำานาญหรอเรยกวามทกษะในการใชคำาถามเพราะการตงคำาถามให เดกคดและตอบ เปนการฝกการคดเปนอยางด ดงนน ครจะตองตงจดมงหมายใหแนชดวาตองการพฒนาทกษะการคดใดแกนกเรยนกตงคำาถามเพอฝกทกษะการคดดานนน ๆ การใชคำาถามจะเกดประโยชนสงสด เมอผถามทดจงจะสงผลตอการพฒนาการคดของผเรยนอยางแทจรง (ทศนา แขมมณ, 2544) และมจดมงหมายของการใชคำาถาม เพอ

1) ทบทวนสงทเรยนไปแลว2) เชอมโยงความรเกาไปสความรใหม3) ฝกคดหาคำาตอบดวยตนเอง4) เราความสนใจ5) กระตนความคดรเรมสรางสรรค6) กระตนใหเกดการอภปรายอยางกวางขวางและ

ตอเนอง7) ควบคมกจกรรมตาง ๆ ในชนเรยน8) คดอยางมเหตผล9) สรปและประเมนเนอหาสาระหรอบทเรยน

ประเภทของคำาถาม คำาถามมหลายประเภทอาจแบงงาย ๆ เปนคำาถามระดบตำาและคำาถามระดบสง (พมพนธ เดชะคปต, 2540) ไดใหนยามและตวอยางคำาถามระดบตำาและระดบสงดงน

นยามและตวอยางคำาถามระดบตำา1) คำาถามใหสงเกตเปนคาถมทมงใหหาคำาตอบโดยการใช

ประสาทสมผสทง 5 คอ ตา ห จมก ลน และกายสมผส เชน ในภาพนมสตวอะไรบาง สตวแตละตวกำาลงทำาอะไรบาง เสยงทนกเรยนไดยนเปนเสยงอะไรบาง เสยงทไดยนคลายกบเสยงของสงใด

31

นำาหอมขวดนมกลนอยางไร กระดาษทรายแผนไหนละเอยด อากาศในหองไหนรอน ฯลฯ

2) คำาถามใหทบทวนเปนคาถามทใหนกเรยนนำาความรเดมหรอประสบการณมาตอบคำาถามประเภทนมกมคำาตอบถกเพยงคำาตอบเดยว เชน นำามะนาวมรสอยางไร สงของทนกเรยนเหนมชอวาอยางไร คนทเมาสรามกมอาการอยางไร ฯลฯ

3) คำาถามใหบอกความหมายหรอคำาจำากดความ เปนคาถามทมงเนนใหนกเรยนบอกความหมายหรอ คำาจำากดความของสงนน ๆ โดยนำาความรหรอประสบการณเดมมาตอบคำาถามประเภทนมกม คำาตอบเดยว เชน สตวกระดกสนหลงหมายถงอะไร พชใบเลยงเดยว หมายถงอะไร ผลไมอะไรเอยมเนอสเหลอง เปลอกมหนาม จงบอกคำาจำากดความของ แมว ฯลฯ“ ”

4) คำาถามบงชเปนคาถามทกำาหนดขอมลให แลวใหเลอกวาขอมลใดเปนคำาตอบทตองการ เชน นำาสม นำามะนาว นำาแตงโมอยางไหนมรสหวาน ชาง มา ววและเสอ สตวอะไรดรายทสด ใบบว ใบมะมวง ใบมะพราว อะไรใหญทสด ฯลฯ

5) คำาถามนำา เปนคำาถามนำาทเนนเรองทพดโดยไมมงหวงคำาตอบอยางจรงจงแตเปนวธการบอกหรอทบทวนขอเทจจรงเพอเราความสนใจของเดก เชน นกเรยนเคยไปเทยวเขาดนบางไหม นกเรยนชอบเรยนวชาวทยาศาสตรใชไหม

6) คำาถามเราความสนใจ เปนคำาถามทไมเกยวกบเนอหาทเรยนโดยตรง แตใชเพอควบคมกจกรรมในชนเรยนใหดำาเนนไปดวยความราบรน ลองทายซวาวนนฝนจะตกไหม ฯลฯ

นยาม และตวอยางคำาถามระดบสง1) คำาถามใหอธบายเปนคำาถามทมงเนนใหอธบายเกยวกบ

สงตางๆ ใหเขาใจมกมคำาวา ทำาไม อยางไร เพราะเหตใดประกอบอยดวย เชน ผาขาวมประโยชนอยางไร ถาเราจะซอสมควรเลอกสมทมลกษณะอยางไร เพราะเหตใดเราจงรณรงคงดการสบบหร ฯลฯ

32

2) คำาถามใหเปรยบเทยบเปนคำาถามทใหเปรยบเทยบสงของสองสงวามคณสมบตหรอมลกษณะคลายกนอยางไร เชน ปลาโลมากบปลาฉลามตางกนอยางไร ดอกกหลาบกบดอกเขมตางกนอยางไร แตงโมกบสมมลกษณะคลายกนอยางไร พนองคนมลกษณะคลายกนอยางไรบาง ผาฝายกบผาไนลอนมคณสมบตตางกนอยางไร ฯลฯ

3) คำาถามใหจำาแนกเปนคำาถาทมงใหรจกการสงเกตและพจารณาเปรยบเทยบจดหมวดหมของสงตาง ๆ โดยใชเกณฑในการจด เชน ชาง มา เปด ไก สตวอะไรเลยงไวใชงานสตว ในภาพมสตวอะไรบางทเลยงลกดวยนม ในกลองใบนมรปทรงกลมกรป รปทรงกระบอกกรป อาหารจานใดมรสเผด ฯลฯ

4) คำาถามใหตวอยางเปนคำาถามทใชความร และประสบการณเดมคดหาคำาตอบทมหลากหลาย เชน ผลไมทตองปอกเปลอกกอนรบประทานมอะไรบาง สตวเลยงลกดวยนมมอะไรบาง สตวปกมอะไรบาง พชใบเลยงเดยวมอะไรบาง ฯลฯ

5) คำาถามใหสงเคราะห เปนคำาถามใหคดคนหาความจรงตาง ๆ ทประกอบขนเปนเรองราวหรอเหตการณหรอแยกแยะเรองราวออกเปนสวนยอย หรอหาสาเหตและเหตผลของปญหาตาง ๆ ทเกดขน เชน เพราะเหตใดนำาในแมนำาลำาคลองจงเนาเสย ผลไมแตละผลประกอบดวยอะไรบาง การตดไมทำาลายปาจะเกดผลตามมาอยางไร ฯลฯ

6) คำาถามใหสงเคราะหเปนคำาถาทใหคดเพอสรปความสมพนธระหวางสวนยอยมาเปนความคดใหม และพฒนาสงทมอยแลวใหดขน ใชประโยชนไดมากขน เชน ทำาไมจงตองลางมอกอนรบประทานอาหารทกครง เพอเปนการปองกนผลทเกดจากการตดไมทำาลายปาเราควรทำาอยางไร ถาเศรษฐกจตกตำาไปเรอย ๆ จะเปนผลอยางไร ฯลฯ

33

7) คำาถามใหประเมนคาเปน คำาถาทใหเดกพจารณาคณคาของสงตาง ๆ และตดสนใจอยางมเหตผล รจกประเมนผลโดยใชเนอหา เรองราว รวมทงกฎเกณฑทเปนจรงแลวนำามาสนบสนนความคด เชน นกเรยนชอบเรยนวชาอะไรมากทสด เพราะเหตใด นกเรยนชอบเสอตวไหนมากทสด เพราะอะไร ดอกไมในแจกนดอกไหนสวยทสด เพราะเหตใด ลองใหเหตผลประกอบ ฯลฯ

คำาถามทสงเสรมใหคดและเกดทกษะในการคดดานพทธพสยของบลม เปนแนวการใชคำาถามอกลกษณะหนงทเปดโอกาสและกระตนใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนและเกดทกษะในการคดอยางเปนระบบ โดยยดตามระดบขนของการใชความคดดานพทธพสย (Congitve Domain) ของบลม (Benjamin Bloom) ระดบขนของการคด แบงออกเปน 6 ประเภท คอ (พมพนธ เตชะคปต, 2540)

1. ความร2. ความเขาใจ3. การนำาไปใช4. การวเคราะห5. การสงเคราะห6. การประเมนคา

ลกษณะการใชคำาถามทดการรจกใชคำาถามประเภทตาง ๆ เปนการสงเสรมใหผเรยน

ไดคดทงงายและยากขนเปนลำาดบ เพอพฒนาไปสการเปนผทมความคดอยางมวจารณญาณ เทคนคการใชคำาถาม ครตองฝกการใชคำาถามในลกษณะดงตอไปน (พมพนธ เตชะคปต, 2540)

1) เตรยมคำาถามลวงหนาเพราะจะสามารถถามไดอยางเรยงลำาดบตามความงายยากของเนอหาและยงมความมนใจในการถาม

2) ถามอยางมนใจภาษาชดเจน กะทดรด

34

3) การใหเวลาคดกอนตอบถามแลวตองมเวลารอคอย ประมาณ 3 วนาท เพอเปดโอกาสใหนกเรยนทงเกงและออนไดคดกอนตอบ

4) ถามทละคน และใหตอบทละคนโดยเปดโอกาสใหผเรยนตอบหลาย ๆ คนในคำาถามเดยวกน

5) ถามแลวไมทบทวนคำาถามและไมทวนคำาตอบเพอฝกความสนใจในการฟง

6) ควรใชทาทางนำาเสยงประกอบการถามเพอกรตนและเราความสนใจ

7) ควรใชคำาถามปพนกอนเมอตอบคำาถามแรกไมได8) ควรใชคำาถามงายปนกบคำาถามยาก9) ควรเปดโอกาสใหนกเรยนถามครผสอนบาง10) การเสรมแรง แสดงการยอมรบคำาตอบของผเรยนการเรยนการสอนควรเปนการพฒนาใหผเรยนมทกษะการ

คด และกระบวนการคดยทธวธทใชกระตนการคดคอ การใชคำาถามเปนการกระตนใหผเรยนไดคด การใชคำาสง ตวอยาง คำาถาม / คำาสง ทสงเสรมทกษะการคดทเปนทกษะการคดพนฐานทใชในการวจย ดงแสดงไวในตารางท 2 (ทศนา แขมมณ, 2540)

ตารางท 2 แสดงความหมายและตวอยางคำาถาม / คำาสง ของทกษะการคดพนฐาน

ทกษะการคดพนฐาน

ความหมาย ตวอยางคำาถาม / คำาสง

1. ทกษะการสงเกต (Observing)

- การใชประสาทสมผสทงหา รบรขอมล

- ในภาพนมอะไรบาง- วตถกอนนมลกษณะอยางไร

2. ทกษะการ - การลงมอกระทำา - ใหเดกไดชวยสำารวจดวา

35

สำารวจ (Exploring)

พฤตกรรม หรอทำากจกรรมตาง ๆ โดย อาศยประสาทสมผสทงหา ชวยในการรบรขอมล

โรงเรยน ของเรามตนไมอะไรบาง- ใหนกเรยนลองสำารวจการกระทำา ของตนเองวาเคยโกหกบางหรอไม

3. ทกษะการตงคำาถาม ( Questioning)

- การพดหรอการเขยนสงท สงสยหรอ สงทตองการร

- ใหนกเรยนตงคำาถามเกยวกบเรอง ทอาน

4. ทกษะการเกบ รวบรวมขอมล (Information gathering)

- การใชวธการตาง ๆ เพอให ได ขอมลทตองการร

- ใหไปคนควาพระราชประวตของ รชกาลท 5- ใหนกเรยนสมภาษณคนใน ครอบครว วาเหนดวยหรอไมกบ พระราชบญญตหมวกกนนอก- ใหนกเรยนสงเกตพฤตกรรมของ นกเรยนทเรยนวชาวทยาศาสตร- ทำาอยางไรจงจะรวาเขาทำาผดจรง

36

ตารางท 2 แสดงความหมายและตวอยางคำาถาม / คำาสง ของทกษะการคดพนฐาน (ตอ)

ทกษะการคดพนฐาน

ความหมาย ตวอยางคำาถาม / คำาสง

5. ทกษะการเปรยบเทยบ (Comparing)

- การนำาสงตาง ๆ ตงแต สองสง ขนไปมาเทยบกน โดยใชเกณฑใดเกณฑหนง

- ใหนกเรยนเปรยบเทยบขนาดของ จงหวดตางๆ และบอกครวาจงหวด ใดมพนทมากทสด- ใหเปรยบเทยบลกษณะพชใบเลยง เดยว และพชใบเลยงค

6. ทกษะการใชเหตผล (Reasoning)

- การบอกทมาหรอสงทเปน สาเหต ของปรากฏการณ หรอพฤตกรรมนน ๆ

- ทำาไมหนจงไมทำาการบาน

1.8 การวดและประเมนความสามารถในการคดการวดความสามารถในการคดเราสามารถวดไดหลายวธ แต

ถาพจารณาถงรปแบบและแนวทางของการวดความสามรถในกาคดทงในอดตและปจจบน พอจะจำาแนกประเภทของการวดความสามารถในการคดเปน 2 แนวทางสำาคญคอ แนวทางของนกวดกลมจตมต (Phychometrics) และแนวทางของการวดจากการปฏบตจรง (Authentic Performance Measurement)

การวดความสามารถในการคดตามแนวทางของนกวดกลมจตมต (Phychometrices) ซงไดเสนอการวดความสามารถในการคดเปน 2 ลกษณะคอ แบบสอบมาตรฐานทใชสำาหรบวดความ

37

สามารถในการคด ซงมผสรางไวแลว กบแบบสอบสำาหรบวดความสามารถในการคดทสรางขนใชเอง (ศรชย กายจนวาส, 2544)

1) แบบสอบมาตรฐานทใชสำาหรบวดความสามารถในการคด

แบบสอบมาตรฐานทมผสรางไวแลว สำาหรบใชวดความสามารถในการคด สามารถจดกลมไดเปน 2 ประเภท ไดแก แบบสอบการคดทวไป และแบบสอบถามการคดเฉพาะดาน (Ennis, 1985 ; Norris และ Ennis, 1989 ; อางถงใน กญญารตน แสวงสข, 2546)

(1) แบบสอบการคดทวไปแบบสอบการคดทวไป เปนแบบสอบทมงวดใหครอบคลม

ความสามารถในการคดโดยเปนความคดทอยบนพนฐานของการใชความรทวไป แบบสอบลกษณะนสวนใหญเปนขอสอบแบบเลอกตอบ แบบสอบมาตรฐานทใชสำาหรบความสามารถในการคดทวไปทสำาคญ ไดแก

ก. Watson-Glaser Critical thinking Appraisal

ข. Comell Critical Thinking Test, Leve (2) แบบสอบความสามารถในการคดลกษณะเฉพาะแบบสอบการคดประเภทน เปนแบบสอบทมงวดความ

สามารถในการคดเฉพาะทแสดงถงลกษณะของการคด เชน การคดแบบนรนย (deductive) ความสามารถประเมนขอมลทไดจากการสงเกต เปนตน แบบสอบมาตรฐานทใชสำาหรบวดความสามารถในการคดลกษณะเฉพาะทสำาคญ มดงน ก. Comell Class Reasoning Test, FormX

ข.Comell Conditional Reasoning Test, FormX

ค.Logical Reasoningง.Test on Appraising Observations

38

2) การสรางแบบวดการคดขนใชเองถาแบบสอบมาตรฐานสำาหรบการคดทมใชกนอยทวไปไม

สอดคลองกบเปาหมายการวดจะตองหาวธสรางแบบวดการคดขนใชเอง เพอใหเหมาะสมกบความตองการในการวด อยางแทจรง

(1) หลกการสรางแบบวดความสามารถทางการคดการคด (Thinking) เปนการคดทนำาไปสเปาหมาย

โดยตรง อนเปนคำาตอบสำาหรบตดสนใจหรแกปญหาสงใดสงหนง การคดเปนความสามารถทางสมอง การคดเปนนามธรรมทมลกษณะซบซอน ไมสามารถมองเหน ไมสามารถสงเกต สมผสวดไดโดยตรงจงตองอาศยหลกการการวดทางจตมต (Psychometrics) มาชวย การวดความสามารถทางการคดของบคคลผสรางเครองมอจะตองมความรอบรในแนวคดหรอทฤษฎเกยวกบการคด เพอมาเปนกรอบหรอโครงสรางของการคด เมอมการกำาหนดนยามเชงปฏบตการของโครงสรางหรอองคประกอบการคดแลวจะทำาใหไดตวชวดหรอลกษณะพฤตกรรมเฉพาะทเปนรปธรรม จากนนจงเขยนขอความตามตวชวดหรอลกษณะพฤตกรรมเฉพาะของแตละองคประกอบของการคดนน ดงภาพท 3

ทฤษฎท

เขยนคำาถามเชงพฤตกรรท

เปนตวแทนและ

นยามเชงปฏบตการของแตละองคประกอบ

โครงสรางหรอองคประกอบ

เครองมอสำาหรบใช

รปธรรม(ตวชวด)

ความสามารถทางการสงทมงวด(

39

ภาพท 3 หลกการสรางแบบวดความสามารถทางการคด (กองวจยทางการศกษากรมวชาการ : 2542)

2.การคดวเคราะห

2.1 ความหมายของการคดวเคราะหความหมายของการคดวเคราะห พจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายคาวา คด คอ ทาให ปรากฏเปนรป หรอ ประกอบใหเปนเรองขนในใจ ใครครวญ ไตรตรอง สวนคาวา วเคราะห ม ความหมายวา ใครครวญ แยกออกเปนสวน ๆ เพอศกษาใหถองแท ดงนน คดวเคราะหจงมความหมายวาทาใหปรากฏเปนรปหรอเปนเรองขนในใจ โดยการใครครวญ ไตรตรอง โดยการแยกออกเปนสวน ๆ เพอศกษาใหถองแท นกการศกษาและนกจตวทยาไดศกษาและให ความหมายของการคดวเคราะหไว ดงน

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2546 : 2) ไดกลาวไววา การคดวเคราะห หมายถง การจำาแนกแยกแยะองคประกอบของสงใดสงหนงออกเปนสวน ๆ เพอคนหาวาทามาจากอะไร มองคประกอบอะไร ประกอบขนมาไดอยางไร เชอมโยงสมพนธกนอยางไร

สวทย มลคำา (2547 ; 9) ไดกลาววา การคดวเคราะห หมายถง ความสามารถในการแยกแยะสวนยอย ๆ ของเหตการณ เรองราวหรอเนอเรองตาง ๆ วาประกอบดวยอะไร มจดมงหมายหรอ

40

ความประสงคสงใด และสวนยอย ๆ ทสำาคญนนแตละเหตการณเกยวพนกน อยางไรบาง และเกยวพนกนโดยอาศยหลกการใด เปนการระบคณลกษณะ ระบประเดนหรอองคประกอบของขอมล ซงครอบคลมถงการระบความเหมอนหรอความแตกตางของขอมลดวย

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา (2548 : 139 ) กลาววา กระบวนการคดวเคราะหเปน กระบวนการทใชในการจำาแนกแยกแยะสงทเหน สงทพบ สงทไดยน สงทสมผส สงทชมรส หรอ สงทดมกลน แลวแยกออกดวยความคดทมาของสงตาง ๆ ทไดเรยนรวาคออะไร มองคประกอบอยางไร เชอมโยงสมพนธกนอยางไร

สำานกงานวชาการและมาตรฐานการศกษา (2549 :90) ไดใหความหมายการคดวเคราะหวา การคดวเคราะห คอการระบเรองหรอปญหา การจำาแนกแยกแยะ เปรยบเทยบขอมลหรอเพอจดกลมอยางเปนระบบ ระบเหตผลหรอเชอม โยงความสมพนธของขอมลและตรวจสอบขอมล หรอหาขอมลเพมเตมเพอใหเพยงพอในการตดสนใจ แกปญหา คดสรางสรรค

กด (Good. 1973 : 680) ใหความหมายของการคดวเคราะหวา เปนการคดอยาง รอบคอบตามหลกของการประเมนและมหลกฐานอางอง เพอหาขอสรปทนาเปนไปได ตลอดจน พจารณาองคประกอบทเกยวของทงหมด และใชกระบวนการตรรกวทยาไดอยางอยางถกตอง สมเหตสมผล

อลฟาโร ลเฟบเร (Alfaro-LeFevre. 1995 ; 177) อธบายความหมายของการวเคราะหวา การคดวเคราะหเปนกระบวนการทางปญญาทบคคลจะใชใหเกดความเขาใจธรรมชาตของบางสงบางอยางไดดขน โดยการแยกสวนรวมหรอภาพรวมของสงนนอยางระมดระวงใหไดเปน สวนยอยลงไป

จากการศกษาความหมายของการคดวเคราะห สรปไดวา การคดวเคราะหเปนกระบวนการทางปญญา เปนการคดอยางรอบคอบ

41

ตามหลกของการประเมนและมหลกฐานอางอง เพอหาขอสรปทนาเปนไปได เปนการคดแบบตรกตรองและมเหตผล เปนความสามารถในการคดแยกแยะสวนยอยออกจากองคประกอบ โดยการใครครวญ ไตรตรอง คดอยางรอบคอบวา ประกอบไปดวยสงใด มความสำาคญอยางไร และสามารถบอกไดวา เรองราวหรอเหตการณตาง ๆ เปนอยางไร มแนวโนมไปในทางใด เพอประกอบการตดสนใจอยางสมเหตสมผล

2.2 ลกษณะของการคดวเคราะห ศรนธร วทยะสรนนท (2544 : 133) ไดแบงขนตอนการ

วเคราะหไวดงน 1. การรวบรวมขอมลทงหมดมาจดระบบหรอเรยบเรยง

ใหงายแกการทำาความเขาใจ

2. การกำาหนดมตหรอแงมมทจะวเคราะห 3. กำาหนดหมวดหมในมตหรอแงมมทจะวเคราะห 4. แจกแจงขอมลทมอยลงในแตละหมวดหม 5. นำาขอมลทแจกแจงเสรจแลวในแตละหมวดหมมาจด

ลาดบ เรยงลาดบ หรอ จดระบบใหงายแกการทาความเขาใจ 6. เปรยบเทยบขอมลระหวางแตละหมวดหม ในแงของ

ความมาก นอย ความสอดคลอง ความขดแยง ผลทางบวก – – –ผลทางลบ ความเปนเหต เปนผล ความ ตอเนอง เปนตน –

เพญศร จนทรดวง (2545 : 90) ไดอธบายถงขนตอนของการคดวเคราะหไวดงน

1. กำาหนดขอบเขตหรอนยามสงทเราจะวเคราะหใหชดเจนวาจะวเคราะหอะไร

2. กำาหนดจดมงหมายใหชดเจนวาจะวเคราะหเพออะไร 14

42

ฮดกนส (Hudgins. 1977 : 173-180 ; อางถงใน มาลน ศรจาร. 2545 :40) ทกษะทประกอบกนเปนการคดวเคราะห 4 ประการ คอ

1. ผเรยนจะตองมความเขาใจเกยวกบองคประกอบทสำาคญของการอางเหตผล โดยขนตนผเรยนตองมพนฐานทางมโนทศนและขอมลเพยงพอสาหรบการพจารณาความจรงทอาจเปนไปไดของการอางเหตผลหรอความเปนไปไดของผลลพธทคาดการณไว นอกจากนนผเรยน จะตองมลกษณะทจาเปนในการประเมนอางเหตผลดวย

2. ผเรยนจะตองแสวงหาหลกฐานทนามาใชในการอางเหตผลหรอการลงสรปโดย จะตองพจารณาวา ขอสรปทนามากลาวอางมขอมลสนบสนนหรอไม ตลอดจนการพจารณาวา หลกฐานทนามาอางองมอคตหรอไม

3. ผเรยนจะตองพจารณา ไตรตรองและประเมนทงหลกฐานทนามาใชและลกษณะการใชเหตผลทนามาใชในการอางเหตผลกอนการตดสนใจยอมรบหรอปฏเสธขอสรปนน

4. ผเรยนสามารถระบขอสนนษฐานทไดกำาหนดทกษะการวเคราะห ดงน

1. การนยามและการทาความเขาใจ 1.1 กำาหนดประเดนและปญหา 1.2 กำาหนดขอสรป 1.3 กำาหนดเหตผล 1.4 กำาหนดขอคาถามใหเหมาะสม 1.5 การเลอกสรรขอมล 1.6 เลอกขอมลและสงเกตไดถกตอง เชอถอได 1.7 หาความสมพนธของขอมล 1.8 จำาไดแมนยา

2. วนจฉย แกปญหา และสรปเหตผล

43

2.1 วนจฉยและตดสนใจขอสรปเชงอนมาน 2.2 ทบทวนการตดสนดวยการอนมานอยางถก

ตอง 2.3 ทำานายความนาจะเปนอยางมเหตผล

ลปแมน (Lipman). 1988 : 38 – 43 ; อางถงในมาลน ศรจาร. 2545 : 40) กลาววา ทกษะการคดวเคราะหทาใหบคคลมความสามารถตดสนใจเทยงตรงมากกวาความคดธรรมดา ซง ประกอบไปดวยทกษะดงตอไปน

1. การประเมนคา 2. การประเมนผล 3. การวนจฉย 4. การวางหลกการ5. การหาความสมพนธ 6. การตงสมมตฐาน 7. การเสนอความคดเหน 8. การตดสนใจ

มนโร และสลาเตอร (Munro & Slater. 1985 : 284 ; อางถงใน มาลน ศรจาร. 2545 : 40) ไดแสดงใหเหนถงขนตอนการเรยนร ซงจะทำาใหเกดขนตอนการคดวเคราะห ดงน

1. กระบวนการตดสนใจ เปนกระบวนการทใชคานยม และหลกฐานทไดมาจากกระบวนการแกปญหาทไดปฏบตมาแลว ซงประกอบดวยกระบวนการดงตอไปน

1.1 ทกษะพนฐาน เปนประสบการณเดมทใชในการจดการขอมลขาวสาร ประกอบดวยทกษะดงน

1.1.1 การเปรยบเทยบ คณสมบตของสงทเหมอนกน

1.1.2 การจดกลมของขอมลทมอย

44

1.1.3 การจำาแนก ตวอยางของขอเทจจรงหรอขอคดเหน

1.2 ทกษะการบรณาการ เปนการจดการของจตใจทตองอาศยพนฐานตาง ๆ มาใชขณะเมอเกดเหตการณจรง

1.3 ทกษะพนฐานจากโรงเรยน เปนทกษะทไดรบการพฒนาจากโรงเรยน

1.4 การแกปญหา เปนกระบวนการทตอบคาถามหรอปญหาทเกดขน

1.5 การตดสนใจ เปนกระบวนการของการใชคานยมและหลกฐานทไดมาจาก กระบวนการแกปญหา

1.6 การวเคราะห เปนทกษะทใชสาหรบการพจารณาทเขาไปอยในทกขนตอน ของกระบวนการตดสนใจ เปนทกษะทตองการใหเกดความถกตองแมนยา ในการตดสนใจ แกปญหา

2. กระบวนการเกดความร เปนขอมลขาวสารทมอยในตวบคคลทเกดจาก ประสบการณ และกระบวนการทไดมาของขาวสารขอมล เกดจากขนตอนดงน

2.1 ขอมลและขอเทจจรงทไดรบ2.2 เกดมโนทศน 2.3 สรปยอ เกดจากการทไดรบขอมลและมโน ทศน

ตาง ๆ เปนขาวสารขอมล เชงปรมาณ 2.4 การสรป เปนขอความรทไดรบและเปนคาตอบ

ขนสดทายของปญหา 2.5 การวางหลกการหรอกฎเกณฑ เปนการวางกฎ

ทวไปซงบคคลไดรบการ พฒนาและประยกตมโนทศนตาง ๆ เขาดวยกน

3. กระบวนการเกดเจตคต เปนกระบวนการของความรสกของบคคลทไดรบการ พฒนาจากประสบการณทาใหเกดความรสกชอบ ไมชอบ ทศนคต คานยม บลม (ลวน สายยศ และองคณา

45

สายยศ.2539; 41 – 44 ; อางองมาจาก Bloom. 1956) กลาววา การคดวเคราะหเปนความสามารถในการแยกแยะเ พอหาสวนยอยของเหตการณ เรองราวหรอเนอหาตาง ๆ วาประกอบดวยอะไร มความสำาคญอยางไร อะไรเปนเหต อะไรเปน ผล และทเปนเหตอยางนนอาศยหลกการใด การวเคราะหแบงออกเปน 3 อยาง ดงน

3.1 วเคราะหความสำาคญ หมายถง การแยกแยะสงทกำาหนดมาใหวาอะไรสำาคญหรอ จาเปนหรอมบทบาททสด ตวไหนเปนเหต ตวไหนเปนผล

3.2 วเคราะหความสมพนธ หมายถง การคนหาวาความสำาคญยอย ๆ ของเรองราว หรอเหตการณนนเกยวพนกนอยางไร สอดคลองหรอขดแยงกนอยางไร

3.3 วเคราะหหลกการ หมายถง การคนหาโครงสรางและระบบของวตถ สงของ เรองราว และการกระทาตาง ๆ วาสงเหลานนรวมกนจนดารงสภาพเชนนนอยไดเนองจากอะไร โดยยดอะไรเปนหลก เปนแกนกลาง มสงใดเปนตวเชอมโยง ยดถอหลกการใด มเทคนคอยางไร หรอยดคตใด

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2546 : 26 – 30) ไดอธบายถงองคประกอบของการคด วเคราะหวาแบงออกเปน 4 ประการ คอ

1. ความสามารถในการตความ เราไมสามารถวเคราะหสงตาง ๆ ได หากไมเรมตนดวยการทาความเขาใจขอมลทปรากฏ เรมแรกเราจงตองพจารณาขอมลทไดรบวาอะไรเปนอะไร ดวยการตความ การตความ (Interpretation) หมายถง การพยายามทาความเขาใจ และใหเหตผลแกสงทเราตองการจะวเคราะหเพอแปลความหมายทไมปรากฏโดยตรงของสงนน เปนการสรางความเขาใจตอสงทตองการวเคราะห โดยสงนนไมไดปรากฏโดยตรง คอ ตวขอมลไมไดบอกโดยตรงแตเปนการสรางความเขาใจทเกนกวาสงทปรากฏ อนเปนการสรางความเขาใจบนพนฐานของสงทปรากฏใน

46

ขอมลทนามาวเคราะห เกณฑทแตละคนใชเปนมาตรฐานในการตดสน หรอเปนไมเมตรทแตละคนสรางขนในการตความนนยอมแตกตางกนไปตามความร ประสบการณ และคานยมของแตละบคคล เชนการตความจากความร การตความจากประสบการณ การตความจากขอเขยน

2. ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห เราจะคดวเคราะหไดด นนจาเปนตองม ความรความเขาใจพนฐานในเรองนน เพราะความรจะชวยในการกำาหนดขอบเขตของการวเคราะห แจกแจงและจำาแนกไดวาเรองนนเกยวของกบอะไร มองคประกอบยอย ๆ อะไรบาง มกหมวดหม จดลาดบความสำาคญอยางไร และรวาอะไรเปนสาเหตกอใหเกดอะไร การวเคราะหของเราในเรองนนจะไมสมเหตสมผลเลยหากเราไมมความรความเขาใจเรองนน เราจาเปนตองใชความรทเกยวของเขามาเปนองคประกอบในการคด ถาเราขาดความร เราอาจไมสามารถวเคราะหหาเหต ผลไดวาเหตใดจงเปนเชนนน

3. ความชางสงเกต ชางสงสยและชางถาม นกคดเชงวเคราะหจะตองมองคประกอบ ทงสามนรวมดวยคอ ตองเปนคนทชางสงเกต สามารถคนพบความผดปกตทามกลางสงทดอยาง ผวเผนแลวเหมอนไมมอะไรเกดขน ตองเปนคนชางสงสยเมอเหนความผดปกตไมละเลย ไป แตหยดพจารณา ขบคดไตรตรอง และตองเปนคนชางถาม ชอบตงคาถามกบตวเองและคนรอบ ๆ ขาง เกยวกบสงทเกดขน เพอนาไปสการคดตอเกยวกบเรองนน การตงคาถามจะนาไปสการ สบคนความจรง และเกดความชดเจนในประเดนทตองการวเคราะห ขอบเขตคาถามทเกยวของกบการคดเชงวเคราะห จะยดหลกการตงคาถามโดยใชคาวา ใคร (Who) ทาอะไร (What) ทไหน (Where) เมอไร (When) ทำาไม (Why) อยางไร (How) คาถามเหลานอาจไมจาเปนตองใชทกขอ เพราะการตงคาถามมจดมงหมายเพอใหเกดความชดเจน ครอบคลมและตรงประเดนทเราตองการสบคน

47

4. ความสามารถในการหาความสมพนธเชงเหตผล นกคดเชงวเคราะหจะตองมความสามารถในการหาความสมพนธเชงเหตผล สามารถหาคาตอบไดวา

อะไรเปนสาเหตใหเกดสงน เรองนนเชอมโยงกบเรองนไดอยางไร เรองนมใครเกยวของบาง เกยวของกนอยางไร เมอเกดเรองน จะสงผลกระทบอยางไรบาง สาเหตทกอใหเกดเหตการณองคประกอบใดบางทนาไปสสงนน วธการ ขนตอนททาใหเกดสงนน สงนประกอบดวยอะไรบาง แนวทางการแกปญหามอะไรบาง ถาทาเชนน จะเกดอะไรขนในอนาคต และคาถามอน ๆ ทมงหมายการออกแรงทางสมองให

ตองขบคดอยางมเหตผล เชอมโยงกบเรองทเกดขน นกคดเชงวเคราะหจงตองเปนผทมความสามารถในการใช

เหตผล จำาแนกแยกแยะไดวา สงใดเปนความจรง สงใดเปนความเทจ สงใดมองคประกอบในรายละเอยดเชอมโยงสมพนธกนอยางไร เปนเหมอนคนทใสแวนเพอดภาพยนตร 3 มต ขณะทคนทวไปไมไดใสแวนจะดไมรเร อง เพราะจะเหนเปน 2 มต ทเปนภาพระนาบ แตเมอใสแวนแลวเราจะเหนภาพในแนวลก มองเหนความซบซอนทอยภายใน ร วาแตละสงจดเรยงลำาดบกนอยางไร รเหตผลทอยเบองหลงการกระทำา รอารมณความรสกทซอนอยเบองหลงสหนาและการแสดงออก การคดเชงวเคราะหชวยใหเรารขอเทจจรง รเหตผลเบองหลงของสงทเกดขน เขาใจความเปนมาเปนไปของเหตการณตาง ๆ รวาเรองนนมองคประกอบอะไรบาง รวาอะไรเปนอะไร ทำาใหเราไดขอเทจจรงทเปนฐานความรในการ นำาไปใชในการตดสนใจแกปญหาการประเมนและการตดสนใจเรองตาง ๆ ไดอยางถกตอง จากแนวคดทเกยวกบการ

48

คดวเคราะหทกลาวมาขางตนสรปไดวา ลกษณะของการคดวเคราะหโดยใชคาถาม 5W 1H เปนความสามารถในการแยกแยะเพอหาสวนยอยของเหตการณ เรองราวหรอเนอหาเปนการกาหนดหรอนยามสงทจะวเคราะห กำาหนดจดมงหมายในการวเคราะห พจารณาประเดนตามหลกการวเคราะห ตงขอสนนษฐาน วจารณ แปลความ เลอกสรรขอมล เพอชวยในการประเมนคา นำาไปสการวนจฉยและตดสนใจ

2.3 องคประกอบของการคดวเคราะห เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2546: 26-30) ไดอธบาย

ถงองคประกอบของการคดวเคราะหซงแบงออกเปน 4 ประการ คอ 1. ความสามารถในการตความ เราไมสามารถวเคราะห

สงตาง ๆ ไดหากไมเรมตนดวยการทาความเขาใจขอมลทปรากฏ เรมแรกเราจงตองพจารณาขอมลทไดรบวาอะไรเปนอะไร ดวยการตความ การตความ หมายถงการพยายามทาความเขาใจและใหเหตผลแกสงทเราตองการ จะวเคราะหเพอแปลความหมายทไมปรากฏโดยตรงของสงนน เปนการสรางความเขาใจตอสงทตองการวเคราะห โดยสงนนไมไดปรากฏโดยตรง คอ ตวขอมลไมไดบอกโดยตรง แตเปน การสรางความเขาใจทเกนกวาสงทปรากฏ อนเปนการสรางความเขาใจบนพนฐานของสงทปรากฏในขอมลทนามาวเคราะหเกณฑทแตละคนใชเปนมาตรฐานในการตดสนใจในการตความนน ยอมแตกตางกนไปตามความร ประสบการณ และคานยมของแตละบคคล

2. ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห เราจะคดวเคราะหไดดนนจาเปนตองมความรความเขาใจพนฐานในเรองนน เพราะความรจะชวยกำาหนดขอบเขตของการวเคราะหแจกแจงและจำาแนกไดวาเรองนนเกยวของกบอะไร มองคประกอบยอย ๆ อะไรบางมกหมวดหม จดลาดบความสามารถอยางไร และรวาอะไรเปน

49

สาเหต การวเคราะหของเราในเรองนนจะไมสมเหตสมผลเลย หากเราไมมความรความเขาใจเรองนน เราจาเปนตองใชความรทเกยวของมาเปนองคประกอบในการคด ถาเราขาดความร เราอาจไมสามารถวเคราะหหาเหตผลไดวาเหตใดจงเปนเชนนน

3. ความชางสงเกต ชางสงสยและชางถาม นกคดเชงวเคราะหจะตองมองคประกอบทงสามนรวมกนคอ ตองเปนคนชางสงเกต สามารถคนพบความผดปกตทามกลางสงทดอยางผวเผนแลวเหมอนไมมอะไรเกดขน ตองเปนคนชางสงสย เมอเหนความผดปกตไมละเลยไป แตหยดพจารณาขบคด ไตรตรอง และตองเปนคนชางถาม ชอบตงคาถาม คาถามจะนาไปสการสบคนความจรง และเกดความชดเจนในประเดนทตองการวเคราะห4. ความสามารถในการหาความสมพนธเชงเหตผล นกคดเชงวเคราะหจงตองเปนผทมความสามารถในการใชเหตผล จำาแนกแยกแยะไดวาสงใดเปนความจรง สงใดเปนความเทจ สงใดมองคประกอบในรายละเอยดเชอมโยงสมพนธกนอยางไร

สวทย มลคำา (2547: 17) ไดกลาวไววาการคดวเคราะหมองคประกอบสำาคญ 3 ประการ ดงน

1. สงทกำาหนดใหเปนสงทสำาเรจรปทกำาหนดใหวเคราะห เชน วตถ สงของ เรองราว เหตการณปรากฏการณตาง ๆ เปนตน

2. หลกการหรอกฎเกณฑเปนขอกำาหนด สาหรบใชแยกสวนประกอบของสงทกำาหนดให เชน เกณฑในการจำาแนกสงทมความเหมอนกนหรอแตกตางกน หลกเกณฑในการหาลกษณะความสมพนธเชงเหตผล อาจจะเปนลกษณะความสมพนธทมความคลายคลงกนหรอขดแยงกน

3. การคนหาความจรงหรอความสำาคญเปนการพจารณาสวนประกอบของสงทกำาหนดให ตามหลกการหรอหลกเกณฑ แลวทาการรวบรวมประเดนทสำาคญเพอหาขอสรป

50

การคดวเคราะหชวยใหเรารขอเทจจรง รเหตผลเบองตนของสงทเกดขน เขาใจความเปนมาเปนไปของเหตการณตาง ๆ รวาเรองนนมองคประกอบอะไรบาง รวาอะไรเปนอะไร ทาใหเราไดขอเทจจรงทเปนฐานความรในการนาไปใชในการตดสนใจแกปญหา การประเมนและการตดสนใจเรองตาง ๆ ไดอยางถกตอง

2.4 ประโยชนของการคดวเคราะหประโยชนของการคดวเคราะห การคดวเคราะหนบวาม

ประโยชนตอบคคลทกคนในการนาไปใชเพอการดารงชวตรวมกบผอนในสงคม เพอใหเกดความสข ความสมหวงดงทตนปรารถนา สวทย มลคำา (2547: 39) ไดอธบายถงประโยชนของการคดวเคราะหไวดงน

1. ชวยใหเรารขอเทจจรง รเหตผลเบองหลงของสงทเกดขน เขาใจความเปนมาเปนไปของเหตการณตาง ๆ รวาเรองนนมองคประกอบอะไรบาง ทาใหเรารขอเทจจรงทเปนฐานความร ในการนาไปใชในการตดสนใจแกปญหาการประเมนและการตดสนใจเรองตาง ๆ ไดอยางถกตอง

2. ชวยใหเราสำารวจความสมเหตสมผลของขอมลทปรากฏ และไมดวนสรปตามอารมณ ความรสกหรออคต แตสบคนตามหลกเหตผลและขอมลทเปนจรง

3. ชวยใหเราไมดวนสรปสงใดงาย ๆ แตสอสารตามความเปนจรง ขณะเดยวกนจะชวยใหเราไมหลงเชอขออางทเกดจากตวอยางเพยงอยางเดยว แตพจารณาเหตผลและปจจยเฉพาะใน แตละกรณได

51

4. ชวยในการพจารณาสาระสำาคญอน ๆ ทถกบดเบอนไปจากความประทบใจในครงแรกทาใหมองอยางครบถวนในแงมมอน ๆ ทมอย

5. ชวยพฒนาความเปนคนชางสงเกต การหาความแตกตางของสงทปรากฏพจารณาความสมเหตสมผลของสงทเกดขนกอนทจะตดสนสรปสงใดลงไป

6. ชวยใหเราหาเหตผลทสมเหตสมผลใหกบสงทเกดขนจรงในเวลานน โดยไมพงพงอคตทกอตวอยในความทรงจาทาใหเราสามารถประเมนสงตาง ๆ ไดอยางสมจรงสมจง

7. ชวยประเมนการความนาจะเปน โดยสามารถใชขอมลพนฐานทเรามวเคราะหรวมกนกบปจจยอน ๆ ของสถานการณในเวลานน อนจะชวยเราคาดการณความนาจะเปนไดสมเหตสมผลมากกวา

วนช สธารตน (2547: 135) ไดเสนอแนวคดในเรองประโยชนของการคดวเคราะหมากมายหลายประการ ดงรายละเอยดตอไปน

1. สามารถปฏบตงานอยางมหลกการและเหตผลและไดงานทมประสทธภาพ

2. สามารถประเมนงานโดยใชกฎเกณฑอยางสมเหตสมผล

3. สามารถประเมนตนเองอยางมเหตผล และมความสามารถในการตดสนใจไดอยางด

4. ชวยใหสามารถแกปญหาอยางมเหตผล 5. ชวยใหสามารถกาหนดเปาหมาย รวบรวมขอมลทชดเจน คนหาความร ทฤษฎ หลกการ ตงขอสนนษฐาน ตความหมาย ตลอดจนการหาขอสรปไดด

5. ชวยใหผคดมความสามารถในการใชภาษาไดอยางถกตอง จนถงขนมความสามารถเปนนายของภาษาได

52

6. ชวยใหคดไดอยางชดเจน คดไดอยางถกตอง คดอยางกวางขวางคดอยางลกและ คดอยางสมเหตสมผล

7. ชวยใหเกดปญญา มความรบผดชอบ มระเบยบวนย มความเมตตา และมบคลกภาพในทางสรางประโยชนตอสงคม

8. ชวยใหพฒนาความสามารถในการเรยนรตลอดชวตอยางตอเนองในสถานการณ ทโลกมการเปลยนแปลงสยคสารสนเทศ

จากการศกษาประโยชนของการคดวเคราะห สรปไดวา การคดวเคราะหชวยใหนกเรยนไดรจกใชเหตผล ชวยใหวนจฉยขอเทจจรงเขาใจแจมแจงในเรองทซบซอน สามารถแกปญหา ชวยในการประเมนและตดสนใจไดอยางสมเหตสมผลนอกจากนการคดวเคราะหยงพนฐานการคดในมตอน ๆ อกดวย

3.5 แนวทางการสอนใหนกเรยนเกดการคดวเคราะหสวทย มลคา (2547 : 19 – 24) กลาววา กระบวนการ

คดวเคราะห ประกอบดวย 5 ขนตอนดงน ขนท 1 กำาหนดสงทตองการวเคราะห เปนการกาหนด

วตถสงของ เรองราว หรอ เหตการณตาง ๆ ขนมา เพอเปนตนเรองทจะใชวเคราะห เชน พช สตว หน ดน รปภาพ บทความ เรองราว เหตการณหรอสถานการณจากขาว ของจรงหรอสอเทคโนโลยตาง ๆ เปนตน ขนท 2 กำาหนดปญหาหรอวตถประสงค เปนการกำาหนดประเดนขอสงสยจากปญหาของสงทตองการวเคราะห ซงอาจจะกำาหนดเปนคาถามหรอเปนการกำาหนดวตถประสงค ของการวเคราะหเพอคนหาความจรง สาเหต หรอความสำาคญ เชนภาพน บทความนตองการสอ หรอบอกอะไรทสำาคญทสด

53

ขนท 3 กำาหนดหลกการหรอกฎเกณฑ เปนการกำาหนดขอกำาหนดสาหรบใชแยกสวนประกอบของสงทกำาหนดให เชน เกณฑทใชในการจำาแนกสงทมความเหมอนกนหรอแตกตางกน หลกเกณฑในการหาลกษณะความสมพนธเชงเหตผลอาจเปนลกษณะความสมพนธทมความคลายคลงกนหรอขดแยงกน

ขนท 4 พจารณาแยกแยะ เปนการพนจ พเคราะห ทาการแยกแยะ กระจายสงทกำาหนดใหออกเปนสวนยอย ๆ โดยอาจใชคาถาม 5W 1H ประกอบดวย What (อะไร) Where (ทไหน) When (เมอไร) Why (ทำาไม) Who (ใคร) และ How (อยางไร) ขนท 5 สรปคาตอบ เปนการรวบรวมประเดนทสำาคญเพอหาขอสรปเปนคาตอบ หรอตอบปญหาของสงทกำาหนดให

จากการศกษาแนวทางการสอนใหนกเรยนเกดการคดวเคราะห สรปไดวาการคดวเคราะห เปนการคดโดยใชสมองซกซายเปนหลก เปนการคดเชงลก คดอยางละเอยด จากเหตไปสผล ตลอดจนการเชอมโยงความสมพนธในเชงเหตและผลความแตกตาง ระหวางขอโตแยงทเกยวของและไมเกยวของ เทคนคการคดวเคราะหอยางงายทนยมใช คอ 5W 1H What (อะไร) ปญหาหรอสาเหตทเกดขน เกดอะไรขนบาง มอะไรเกยวของกบเหตการณน

2.5 แนวคดทฤษฎเกยวกบการคดวเคราะหแนวคดเกยวกบการจดการเรยนร เพอพฒนากระบวนการ

คดตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 มผศกษาวธและเทคนคการสอนพฒนาทกษะการคดวเคราะหไดเนองจากวธการคดวเคราะหมการปฏบตตามหลกการเปนขนตอนอยางมระบบและมความสำาคญอยางยงอกทงทกษะการคดวเคราะหเปนทกษะของการนำาไปปรบแกปญหาตาง ๆ ในการดำาเนนชวตประจำาวนของมนษย มนกวชาการทศกษาขอมลจากอดตจนถงปจจบนไดอธบายไวหลายประเดนดงน

54

Gagne (อางถงใน ทศนา แขมมณ และคณะ, 2544) กลาวถง การเรยนรทเปนทกษะทางปญญาประกอบดวย 4 ทกษะยอยซงแตละระดบเปนพนฐานของกนและกนตามลำาดบซงเปนพนฐานของการเรยนรทเปนการเชอมโยงสงเรากบการตอบสนองและความตอเนองของการเรยนรตางๆ เปนลกโซซงทกษะยอยแตละระดบ ไดแก

1. การจำาแนกแยกแยะ หมายถง ความสามารถในการแยกแยะคณสมบตทางกายภาพของวตถตาง ๆ ทรบรเขามาวาเหมอนหรอไมเหมอนกน

2. การสรางความคดรวบยอด หมายถง ความสามารถในการจดกลมวตถหรอสงตางๆ โดยระบคณสมบตรวมกนของวตถสงนนๆ ซงเปนคณสมบตททำาใหกลมวตถหรอสงตางๆ เหลานนตางจากกลมวตถหรอสงอนๆ ในระดบรปธรรม และระดบนามธรรมทกำาหนดขนในสงคมหรอวฒนธรรมตางๆ

3. การสรางกฎ หมายถง ความสามารถในการนำาความคดรวบยอดตางๆ มารวมเปนกลม ตงเปนกฎเกณฑขน เพอใหสามารถสรปอางอง และตอบสนองตอสงเราตาง ๆ ไดอยางถกตอง

4. การสรางกระบวนการหรอกฎขนสง หมายถงความสามารถในการนำากฎหลาย ๆขอทสมพนธกนมาประมวลเขาดวยกน ซงนำาไปสความรความเขาใจทซบซอนยงขน

2.6 การจดการเรยนเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดวเคราะห

แนวคดเกยวกบการจดการเรยนร เพอพฒนากระบวนการคดตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 มผศกษาวธและเทคนคการสอนพฒนาทกษะการคดวเคราะหไดเนองจากวธการคดวเคราะหมการปฏบตตามหลกการเปนขนตอนอยางมระบบและมความสำาคญอยางยงอกทงทกษะการคดวเคราะหเปนทกษะของการนำาไปปรบแก

55

ปญหาตาง ๆ ในการดำาเนนชวตประจำาวนของมนษย มนกวชาการทศกษาขอมลจากอดตจนถงปจจบนไดอธบายไวหลายประเดนดงน

ประเวศ วะส (อางถงใน ทศนา แขมมณ, 2548) ไดกลาววา ในการเรยนรตองใหนกเรยนไดมโอกาสฝกคด ฝกตงคำาถาม เพราะคำาถามเปนเครองมอในการไดมาซงความรควรใหผเรยนฝกการ ถาม-ตอบ ซงจะชวยใหผเรยนเกดความกระจางในเรองทศกษารวมทงไดฝกการใชเหตผล การวเคราะหและการสงเคราะห ฝกคนหาคำาตอบจากเรองทเรยน Jarolimek (อางถงใน อารม โพธพฒน, 2550) ไดกลาววา วธการคดวเคราะหสามารถสอนไดเพราะเปนเรองความร ความเขาใจ และทกษะทเกดขนจากกจกรรมทางสมองตามทฤษฎของ Bloom วาดวยการอธบายขนตอนและการเรมจากความรความเขาใจ การนำาไปใชซงเปนจดมงหมายของการสอนใหเกดพทธพสยระดบตำา สวนทอยในระดบสงคอ การวเคราะหการสงเคราะห และการประเมนผลในสวนของการวเคราะหยงไดแยกแยะพฤตกรรมการเรยนรคอความสามารถทจะนำาความคดตาง ๆ มารวมกนเพอนเกดมโนทศนใหมๆ เพอใหเขาใจสถานการณตาง ๆ

Bloom (1961: 56 อางถงใน ประทป ยอดเกต, 2550) ไดจำาแนกจดมงหมายของการศกษาดานการคดตอนตน และไดเรยบเรยงลำาดบพฤตกรรมทเกดขนงายไปสพฤตกรรมทซบซอนมอย 6 ระดบขน ดงน ระดบความร ความเขาใจ การนำาไปใช การคดวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคาจากการศกษาเทคนคการสอนทางการคดวเคราะห สรปไดวา เทคนคในการสอนคดวเคราะห ครผสอนจะตองเขาใจความคดแบบวเคราะห จงนำาไปผสานเทคนค คำาถาม “5W 1H”โดยการเปดโอกาสใหเดกตงคำาถามตามเทคนคดงกลาวบอย ๆ จนเปนนสย เปนคนชางคด ชางถามชาง

56

สงสย แลวพฤตกรรมวเคราะหกจะเกดขนกบนกเรยน เพอนำาไปสการคนหาความจรงในเรอง

วระ สดสงข (2550 : 26-28) ไดกลาวไววา วธการคดสามารถฝกสมองใหมทกษะการคดวเคราะหใหพฒนาขน สามารถฝกตามขนตอนไดดงน

1. กำาหนดสงทตองการวเคราะห เปนการกำาหนดวตถ สงของ เรองราวหรอเหตการณตาง ๆ ขนมา เพอเปนตนเรองทจะใชวเคราะห

2. กำาหนดปญหาหรอวตถประสงค เปนการกำาหนดประเดนสงสยจากปญหาหรอสงทวเคราะห อาจจะกำาหนดเปนคำาถามหรอกำาหนดวตถประสงคการวเคราะห เพอคนหาความจรงสาเหตหรอความสำาคญ

3. กำาหนดหลกการหรอกฎเกณฑ เพอใชแยกสวนประกอบของสงทกำาหนดให เชนเกณฑในการจำาแนกสงทมความเหมอนกนหรอแตกตางกน

4. กำาหนดการพจารณาแยกแยะ เปนการกำาหนดการพนจพเคราะห แยกแยะ และกระจายสงทกำาหนดใหออกเปนสวนยอย ๆ โดยอาจใชเทคนคคำาถาม 5 W 1 H ประกอบดวย What(อะไร) Where (ทไหน) When (เมอไร) Why (ทำาไม) Who (ใคร) และ How (อยางไร)

5. สรปคำาตอบ เปนการรวบรวมประเดนทสำาคญเพอหาขอสรปเปนคำาตอบหรอตอบปญหาของสงทกำาหนดให

จากการศกษาการจดการเรยนเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดวเคราะห สรปไดวาการพฒนาทกษะการคดวเคราะหทำาไดโดยการดำาเนนการจดการเรยนร เทคนคการสอนตามขนตอนอยางมระบบจะชวยใหเกดทกษะการคดวเคราะหประสบผลสำาเรจตามความมงหมายซงในขณะเดยวกนกระบวนการทางสมองมการปฏบตตามลำาดบขนตอน เรมจากความร ความเขาใจ

57

การนำาไปใช มการเชอมโยงสงเรากบการตอบสนองของการคดโดยฝกคด ฝกตงคำาถาม กำาหนดสงทตองการวเคราะห การคดตความ การคดวเคราะหและสงเคราะหการคดแบบยอนทวน การคดจำาแบบแยกแยะ การคดเชอมโยงสมพนธและการคดจดอนดบเปนการปฏบตตามหลกการเปนขนตอนคอ การกำาหนดปญหาหรอวตถประสงค กำาหนดหลกการพจารณาแยกแยะและสรปหาคำาตอบ

2.7 พฤตกรรมการคดวเคราะห

พฤตกรรมทบงชการคดวเคราะห กลมของนกการศกษาไดศกษาเกยวกบพฤตกรรมของคนทบงชถงคณลกษณะการคดวเคราะหไวดงน

ดลก ดลกานนท (2543: 64-65) ไดกลาวไววา การฝกใหคนมพฤตกรรมทบงชทกษะการคดวเคราะหควรมลกษณะทรจกคดและตดสนใจไดอยางมระบบ แนวทางการฝกทำาไดโดยใหพจารณาจากเรองราวหรอเหตการณตางๆ ทงทเปนเรองจรงและสมมตใหผเรยนไดมโอกาสคดวเคราะหตามลำาดบขนตอน

1. วเคราะหวาอะไรคอปญหา ขนนผเรยนตองรวบรวมปญหา หาขอมลพรอมสาเหตของปญหาจากการคด การถาม การอาน หรอพจารณาจากขอเทจจรงนนๆ

2. กำาหนดทางเลอก เพอหาสาเหตของปญหานนไดแลว ผเรยนจะตองหาทางเลอกทจะแกปญหา โดยพจารณาความเปนไปไดและขอจำากดตางๆ ทางเลอกทจะแกปญหานนไมจำาเปนตองมทางเลอกทางเดยว อาจมหลายๆ ทางเลอก

3. ทางเลอกทเหมาะสมทสด เปนทางเลอกทจะแกปญหานน โดยมเกณฑการตดสนใจทสำาคญ คอผลได ผลเสย ทจะเกดขนจากทางเลอกนนซงจะเกดขนในดานสวนตว สงคมและสวนรวม 

4. ตดสนใจ เมอพจารณาทางเลอกอยางรอบคอบในขนท 3 แลวตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสดหลงจากทผเรยนไดรบการฝก

58

คดวเคราะห และตดสนใจ เลอกทจะแกปญหาในสถานการณ นน ๆ แลวผเรยนไดมโอกาสเสนอความคดและมการอภปรายรวมกนในกลม ยอมรบฟงความคดเหนของผอนซงบางครงจะมความขดแยงขนผทจะประสานความเขาใจในกลมชวงแรก ๆครตองแนะนำา และสงเกตการณอยหางๆ จะพบวาผเรยนจะมพฤตกรรมทมการทำางานอยางมระบบและเปนผทมความรอบคอบ มเหตมผล แกปญหา ตดสนใจกบปญหาตางๆไดอยางมนใจ

ทศนา แขมมณและคณะ (2544 : 133) ไดกำาหนดขอบเขตของทกษะการคดวเคราะหไววาทกษะการคดวเคราะหประกอบดวยทกษะยอย 6 ทกษะ คอ

1. การรวบรวมขอมลทงหมดมาจดระบบหรอเรยบเรยงใหงายแกการทำาความเขาใจ

2. การกำาหนดมตหรอแงมมทจะวเคราะหโดยอาศยองคประกอบ ทมาจากความรหรอประสบการณเดม และการคนพบลกษณะหรอกลมของขอมล

3. การกำาหนดหมวดหมในมตหรอแงมมทจะวเคราะห4. การแจกแจงขอมลทมอยลงในแตละหมวดหม โดย

คำานงถงความเปนตวอยางเหตการณ การเปนสมาชก หรอความสมพนธเกยวของโดยตรง

5. การนำาเสนอขอมลทแจกแจงเสรจแลวในแตละหมวดหมมาจดลำาดบ

6. การเปรยบเทยบขอมลระหวางหรอแตละหมวดหม ในแงของความมาก นอยความสอดคลอง– -ความขดแยง ผลทางบวก- ทางลบ ความเปนเหต-เปนผล ลำาดบความตอเนอง

3.เทคนค PMI (Plus Minus Interesting ) เทคนค PMI เปนเทคนคทชวยใหการคดกวางขนจากขอมลท

ครบถวน สมบรณเนองจากเปนการมองรอบดานทงดานทเปนบวก ดานทเปนลบ และสงทนาสนใจอน ๆ ประกอบการคดวเคราะห ตดสน

59

ใจ หรอหาขอสรป เราสามารถใช PMI เพอคนหาจดดกอน จากนนจงใชหาจดไมดและหาจดทอาจเปนทงจดดหรอไมดกได แตเปนจดท นา“สนใจ แลวยงสามารถใช ” PMI เปนตวทำาใหเกดความคดและขอเสนอแนะตาง ๆ

เทคนค PMI จะชวยใหผเรยนมองอยางรอบดานเหนขอด ขอเสย และยงแสดงใหเหนสงทนาสนใจทจะนำาไปสความคดหรอทางออกอนๆได จงสามารถพจารณาถงคณคาทแทจรงของสงนนไดอยางแทจรง เปนการสรางกระบวนการคดอยางมลำาดบขนตอน ทำาใหการตดสนใจรอบครอบขนไมดวนสรป

P มาจาก plus คอ การมองมมบวก / สงทดของความคดนน ระบเหตผลทชอบ........... M มาจาก minus คอ การมองมมลบ / สงไมดของความคดนน ระบเหตผลทไมชอบ.......... I มาจาก interest คอ สงทเกยวของ / สงทนาสนใจในความคดนน ระบเหตผลทสนใจ..........

การมองมมทนาสนใจ(I) จะเปนการมองประเดนอนๆทนอกเหนอจากการประเมนคาและการตดสนวาเปนดานบวกหรอดานลบ เปนการคดเพยงวามอะไรนาสนใจ หรอจะมอะไรเกดขนตอไป เปนการเปดโอกาสในการคด ไมตกรอบการคดวาจะเปนมมบวกหรอมมลบ ตวอยาง เรองเลาของสนขผใจด นานมาแลว มสนขผใจดตวหนงอาศยบานแหงหนง ทกวนผเลยงมนจะนำานมมาใหดม 1 ชามใหญ อยมาวนหนงมแมวผอมโซซดเซเขามาในบาน เหนนมชามโตอยหนาสนขผใจด ถงแมวาหวและยากจะกนเพยงใดกไมกลากน ไดแตนงแอบมอง วนตอมา เจาแมวทำาใจกลาลองแอบเขาไปลมชมเลยนดหนง เจาสนขผใจดกไมวาอะไร วนตอมา เจาแมวใจกลา จงเขาไปดมกนอกใหญ เจาสนขผอารกไมไดวาอะไร และสนขกไดกนนมนอยลง และวนตอ ๆ มา เจาแมวเรมไดใจ

60

กดมกนเปนการใหญ และในทสดกเขาครอบครองเปนเจาของนมชามนนในทกทกวน สนขผอารกซบผอมลง ซบผอมลง และตายไปในทสด

หากมองในมมบวก (P) จะเหนวาเจาสนขผใจด โอบออมอาร มเมตตาแกสตวดวยกน ถงมนจะกนไมอมและผอมตายในทสด แตมนกสามารถชวยเหลอแมวใหอยรอดจากความหวโหยได แตหากมองในมมลบ(M) อาจมองไดวา เจาสนขตวนไมรกชวตตวเอง หากมนกนอมมนกสามารถออกไปหาอาหารมาชวยชวตแมวได หรออาจแบงนมใหเพยงครงหนง มนกจะไมตองตายดวย มมทนาสนใจ(I) มองไดวา สนขบางตวกมนสยโอบออมอาร ไมดรายเสมอไป

4.การพฒนาโปรแกรมฝกกระบวนการคดวเคราะห4.1 สดาเรศ แจมเดชะศกด (2543 : 57) ใหความหมาย

ของโปรแกรมไววา คอ รายละเอยดของแนวทางการจดประสบการณการเรยนรเพอมงเนนพฒนาการผเรยนโดยทวไป หรอผเรยนทมคณลกษณะพเศษ เชน เดกทมความสามารถพเศษ เดกพการ เดกทมผลการเรยนตำา ใหผเรยนนนไดรบการพฒนาไปตามจดมงหมายหรอลกษณะของโปรแกรมทวางไว เชน การพฒนาโปรแกรมการศกษาสำาหรบเดกพเศษ โปรแกรมการพฒนาและสงเสรมผมความสามารถพเศษ ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย (พสวท.) โปรแกรมการศกษาทางอาชพ โปรแกรมการเตรยมความพรอมทางอาชพ เปนตน

4.2 องคประกอบของโปรแกรมฝกอบรม/หลกการในการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมคเปอรและวอรเดน (สดาเรศ แจมเดชะศกด. 2543 : 57 ; อางองมาจาก Cooper and Worden. 1983) ไดเสนอแนวคดเกยวกบโปรแกรมฝกอบรมวามสวนประกอบ ดงตอไปน

1. จดประสงค2. ความตองการของผเรยน ลกษณะผเรยน ความ

สามารถของนกเรยนทจะสอน

61

3. กระบวนการเรยนการสอน4. สอ วสดอปกรณ หนงสอ เกมและสงอนทตองการใช

โบเยล (วราภรณ โพธศรประเสรฐ. 2545 : 37 ; อางองมาจาก Boyle. 1981) ไดเสนอแนวคดเกยวกบองคประกอบในการพฒนาโปรแกรมฝกอบรม ดงน

1. การสรางพนฐานทางปรชญาในการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมความเชอและคานยมของนกพฒนาโปรแกรมฝกอบรมแตละคนทแตกตางกนจะสงผลตอการพฒนาโปรแกรมฝกอบรม เชน ถานกพฒนาโปรแกรมฝกอบรมมความเชอพนฐานเชงปรชญาวาผเรยนควรเปนศนยกลาง ของการเรยนการสอนและเปนผทสามารถจะชนำาตวเองได การจดการเรยนการสอนจะใหความสำาคญกบเทคนคทสงเสรมใหผเรยนพยายามศกษาและเรยนรดวยตนเองมากทสด

2. การวเคราะหสถานการณปญหาความตองการหรอสงทผเขารวมโปรแกรมฝกอบรมกงวลหวงใยเปาหมายทสำาคญทสดของการพฒนาโปรแกรมทางการศกษาสำาหรบผใหญ คอ การชวยใหผเขารวมโปรแกรมฝกอบรมบรรลความสำาเรจในเรองทเปนประโยชนแกตวเองในการวเคราะหความตองการ และปญหาอาจไมใชปญหาทแทจรงนกพฒนาโปรแกรมฝกอบรมจงตองวเคราะหสถานการณอยางลกซงจนสามารถลำาดบความตองการและปญหาได

3. การมสวนรวมของผรบบรการ เปนการสงเสรมใหบคคลสนใจและบคคลอนๆ ทเกยวของกบกระบวนการของโปรแกรมฝกอบรมและกจกรรมตางๆ ทจดขน แนวคดเรองการมสวนรวมน เปนเรองสำาคญมากสำาหรบการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมทกประเภท

4. ระดบทางสตปญญาและสถานภาพทางสงคมของผเขารวมโปรแกรมฝกอบรมนกพฒนาจะตองใหความสำาคญเรองความแตกตางของบคคลจะตองรวาผใหญตางจากเดกแมจะอยในกลมวชาชพเดยวกน กมความแตกตางเกยวกบเจตคตในการเรยนร

62

ภมหลงทางสงคมเศรษฐกจ เชอชาตและประสบการณในวชาชพ ความแตกตางของแตละบคคลมผลตอกระบวนการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมตวอยางเชน ผเรยนทมประสบการณนอยในสถานการณทใชกระบวนกลมจะหวาดกลวการเรยนการสอนในรปแบบกลมตางๆ

5. ศกษาแหลงขอมลเพอการวเคราะหและการกำาหนดจดประสงคโปรแกรมฝกอบรมแหลงขอมลทควรศกษาคอ ตวผเขารวมโปรแกรมฝกอบรม สถานการณปจจบนเกยวกบสงคม หรอสภาพแวดลอมทางสงคมและเศรษฐกจของผเรยนและเนอหาวชาการ แหลงขอมลใดแหลงหนง ไมเพยงพอตอการกำาหนดวตถประสงคทด

6. การยอมรบเรองขอจำากดเกยวกบสถาบนและบคคล ขอจำากดตางๆ ไดแก ปรชญาขององคกรเกยวกบการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมหรอกลมในสงคมมความคดเหนขดแยงงบประมาณไมเพยงพอ ความเชอของผใหการสนบสนนทางการเงน ความเชอของผรบบรการ เกยวกบโปรแกรมฝกอบรม ความเชอของฝายบรหารภายในองคกรเกยวกบลำาดบความสำาคญของโปรแกรมฝกอบรมความเชอของนกพฒนาโปรแกรมเองเกยวกบโปรแกรมฝกอบรม

7. ระดบความยดหยนของการวางแผนโปรแกรมฝกอบรม เนองจากการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมมลกษณะเปนการพฒนาและเกยวกบปญหา การกำาหนดและพยามควบคมทกปจจยทกขนตอนเปนเรองยาก การประเมนผลวตถปะสงคและวธการตางๆ อยางตอเนองจะชวยใหได หลายทางเลอก ทำาใหโปรแกรมฝกอบรมมความยดหยน

8. การเลอกและการจดกจกรรมเชงประสบการณการเรยนร การเรยนรทมประสทธภาพ ผลจะเกดขนไดเมอผเรยนและผสอนรวมมอกน ผเรยนทคดวาไมตองทำาอะไรนอกจากฟงบรรยายจะไมประสบผลสำาเรจในการเรยนรทมประสทธภาพ

63

9. การประเมนประสทธภาพผลและผลกระทบจดมงหมายสำาคญของการประเมนคอ การนำาผลไปใชประกอบการตดสนใจเกยวกบการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมการประเมนผลโปรแกรมฝกอบรมจงเกยวของกบเรองตอไปน

9.1 การกำาหนดมาตรฐานหรอเกณฑ9.2 การรวบรวมขอมลหลกฐานเกยวกบเกณฑท

กำาหนดขน9.3 การพจารณาตดสนผลโดยเปรยบเทยบระหวาง

เกณฑกบขอมลทรวบรวมไว10. การเลอกวธการเทคนคและอปกรณการเรยนการ

สอนอยางเหมาะสมโดยใหผเรยนมสวนรวมในการเลอก

คาฟาเรลลา (วราภรณ โพธศรประเสรฐ. 2545 : 39 ; อางองมาจาก Caffarella. 1994) ไดเสนอแนวคดเกยวกบการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมสรปไดดงน

1. การพฒนาจดประสงคของโปรแกรมฝกอบรม1.1 กำาหนดจดประสงคของโปรแกรมฝกอบรมเพอ

สะทอนใหผเรยนหรอผรบบรการตระหนกถงคณคาและประโยชนจากโปรแกรมฝกอบรม

1.2 ประเมนทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ1.3 ตรวจสอบวาวตถประสงคของโปรแกรมฝก

อบรมมความชดเจนหรอไมกอนนำาเสนอผเกยวของ1.4 ใชวตถประสงคของโปรแกรมฝกอบรมเปนการตรวจ

สอบภายในวาโปรแกรมฝกอบรมมความสอดคลองตรงกบความตองการและปญหาหรอไม เชน วธการจดการเรยนการสอนการประเมนความตองการ

64

2. การสรางแผนการเรยนร 2.1 กำาหนดวตถประสงคของแตละกจกรรมการเรยน

การสอนอยางชดเจน2.2 เลอกและลำาดบเนอหาสาระตามระดบความรและ

ประสบการณผเรยนตามลกษณะเนอหาวชาการและสงทผสอนเหนวาเหมาะสม

2.3 เลอกเทคนคการเรยนการสอนเพอใหไดผลตามทคาดหวงไวในการจดการเรยนการสอน เชน การบรรยายกรณศกษา บทบาทสมมต การละเลน การเลาเรอง

2.4 เลอกและพฒนาสอทจะเสรมการเรยนการสอน2.5 ในแตละกจกรรมเลอกวธการประเมนผลทจะชวย

เสรมการเรยนรของผเรยนและชวยใหรวาการเรยนการสอนไดผลตามทคาดหวงไวหรอไม

3. การสรางแผนงานการประเมนผล3.1 ระบระเบยบวธการทจะประเมนผล ทงทเปน

ทางการและไมเปนทางการ3.2 กำาหนดวธการทจะรวบรวมขอมลตางๆ เพอการ

ประเมนผล เชน การสงเกต การใชแบบสอบถาม3.3 วางแผนลวงหนาวาจะใชวธการใดในการวเคราะห

ขอมลและวธการใดทจะนำามาใชเสนอผลการประเมน

3.4 อธบายเกณฑในการพจารณาคณคาและประโยชนของโปรแกรมฝกอบรม

3.5 นำาผลจากการประเมนโปรแกรมและเสนอขอเสนอแนะเพอปรบปรงโปรแกรมฝกอบรมตอไปในอนาคต

จอยสและเวล (สดาเรศ แจมเดชะศกด. 2543 : 57 ; อางองมาจาก Joyce and Weil. 1985) กลาวถงหลกการในการพฒนาโปรแกรมหรอรปแบบการสอน สรปสาระสำาคญไดดงน

65

1. โปรแกรมหรอรปแบบการสอนตองมทฤษฎรองรบ เชน ทฤษฎดานจตวทยาการเรยนร เปนตน

2. เมอพฒนาโปรแกรมหรอรปแบบการสอนแลวกอนนำาไปใชอยางแพรหลายตองมการวจยเพอทดสอบทฤษฎและตรวจสอบคณภาพในเชงการใชในสถานการณจรงและนำาขอคนพบมาปรบปรงแกไข

3. การพฒนาโปรแกรมหรอรปแบบการสอนอาจออกแบบใหใชไดกวางขวางหรอเพอวตถประสงคเฉพาะเจาะจงอยางใดอยางหนงกได

4. การพฒนาโปรแกรมหรอรปแบบการสอนจะมจดมงหมายหลกทถอเปนตวตง ในการพจารณาเลอกรปแบบไปใช กลาวคอ ถาผใชนำารปแบบการสอนไปใชตรงกบจดมงหมายหลกจะทำาใหเกดผลสงสดแตกสามารถนำารปแบบนนไปประยกตใชในสถานการณอนไดถาเหนวาเหมาะสม

3. ขนตอนในการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมแมคลอฟลนและเอยเรซ (สดาเรศ แจมเดชะศกด.

2543 : 58 ; อางองมาจาก Mclaughin and Eares. 1796) ไดเสนอแนวคดเกยวกบลำาดบขนตอนการพฒนาโปรแกรมฝกอบรมไว 5 ขนตอน ดงน

1. การประเมนผเรยน2. การตงเปาหมายและจดประสงคการสอน3. การวเคราะหงาน4. การเลอกและใชกลยทธการสอนรวมทงวสดอปกรณ5. การประเมนผลโปรแกรม

4. การประเมนผลโปรแกรมฝกอบรมในการพฒนาโปรแกรมการศกษาตองมการประเมนผล

โปรแกรมฝกอบรม เพอทราบวาโปรแกรมนนมคณภาพมากนอย

66

เพยงใด ตามความคดเหนของไทเลอร (สดาเรศ แจมเดชะศกด. 2543 : 57 ; อางองมาจาก Tyler. 1949) การประเมนผล คอ การเปรยบเทยบพฤตกรรมเฉพาะอยางกบจดมงหมายเชงพฤตกรรมทวางไว โดยมความเชอวา จดมงหมายทตงไวอยางชดเจน รดกมและจำาเพาะเจาะจงแลวจะเปนแนวทางชวยในการประเมนไดเปนอยางดในภายหลง

สรปไดวา การพฒนาโปรแกรมฝกอบรม คอ การออกแบบโปรแกรมใหใชไดอยางกวางขวางหรอเพอวตถประสงคเฉพาะเจาะจงอยางใดอยางหนงและตองมทฤษฎรองรบ กอนนำาไปใชอยางแพรหลายตองมการวจยเพอทดสอบทฤษฎและตรวจสอบคณภาพ ใชในสถานการณจรงและนำาขอคนพบมารบปรงแกไข ในการพฒนาโปรแกรมควรมองคประกอบดงน จดมงหมายของโปรแกรม ลกษณะของโปรแกรมคณสมบตของผใชโปรแกรมและกลมเปาหมาย เอกสารทใชในโปรแกรม ขนตอนการจดกจกรรมการเรยนการสอนและการประเมนผลการเรยนการสอน

4. งานวจยทเกยวของงานวจยภายในประเทศรศม ประทมมา (2552 : บทคดยอ) ไดศกษาวจยการพฒนา

แบบฝกทกษะการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนประถมศกษาปท 6 ผลการวจยพบวา 1) แบบฝกทกษะการคดวเคราะหกลมสาระการเรยนรภาษาไทยชนประถมศกษาปท 6 ผวจยสรางขนมประสทธภาพเทากบ 91.85/86.33 ซงสงกวาเกณฑมาตรฐาน 80/80 ทตงไว 2) ผลสมฤทธในการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 หลงเรยนโดยใชแบบฝกทกษะสงกวากอนเรยน อยางมนยสำาคญทระดบ .01

เถวยน ดงเรองศร (2553 : บทคดยอ) ไดศกษาวจยการพฒนาทกษะการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชน

67

ประถมศกษาปท 6 ผลการวจยพบวา 1) แบบฝกทกษะการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนประถมศกษาปท 6 มประสทธภาพ เทากบ 86.46/85.00 ซงสงกวาเกณฑทตงไว 80/80 2) ผลสมฤทธดานการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนประถมศกษาปท 6 หลงเรยน โดยใชแบบฝกทกษะสงกวากอนเรยน อยางมนยสำาสำาคญทางสถตทระดบ .01 3) ดชนประสทธผลของแบบฝกทกษะการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนประถมศกษาปท 6 มคาเทากบ 0.7308 หรอมความกาวหนาทางการเรยนเพมขน รอยละ 73.08 4) ความพงพอใจของนกเรยนทเรยนดวยแบบฝกทกษะการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย ชนประถมศกษาปท 6 โดยรวมทง 4 ดานอยในระดบมาก

ชลดา ใจมณ (2554 : บทคดยอ) ไดศกษาการสราแบบวดทกษะการคดวเคราะห กลมสาระการเรยนรภาษาไทย สำาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 พบวา 1) ไดแบบวดทกษะการคดวเคราะหกลมสาระการเรยนรภาษาไทยสำาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 จำานวน 2 ฉบบ ฉบบละ 40 ขอ ฉบบท 1 คอแบบวดทกษะการคดวเคราะห ดานการอานฉบบท 2 คอแบบวดทกษะการคดวเคราะหดานการฟง เปนแบบปรนยชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอกวดความสามารถในการวเคราะหความสำาคญ การวเคราะหความสมพนธ อยางละ 13 ขอ และการวเคราะหหลกการ 14 ขอ 2. แบบวดทกษะการคดวเคราะหทสรางขนมคณภาพดานความเทยงตรงเชงเนอหาและเชงโครงสรางโดยการพจารณาคาดชน ความสอดคลองของความเหนของผเชยวชาญมคาตงแต 0.60 ขนไปมความเทยงตรงตามสภาพสามารถแยกทกษะการคดวเคราะหของนกเรยนไดถกตองตรงกบสภาพความเปนจรงของนกเรยนในระดบปานกลาง 3. เกณฑปกตทอยในรปของคะแนนทปกต มคะแนนทปกตอยระหวาง 20 ถง 80

68

อรพน ภอราม (2552) ไดศกษาการพฒนาการคดวเคราะหทางการเรยนกลมสาระภาษาไทยโดยใชการสอนแบบโครงงานชองนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 พบวา แผนการจดการเรยนรทใชการสอนรปแบบโครงงาน หนวยวรรณกรรมแหงชวต กลมสาระภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท 5 มประสทธภาพเทากบ 81.17/86.30 ซงสงกวาเกณฑทตงไวคอ 80/80 และพบวาทกษะการคดวาเคราะหของนกเรยนกอนเรยนและหลงเรยนมความแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ 0.05

สภา คดนมาน (2555) ไดศกษาผลการพฒนาความสามารถดานการคดวเคราะห โดยการจดกจกรรมการเรยนรแบบสบเสาะหาความร กลมสาระคณตศาสตร ชนมธยมศกษาปท 2 พบวา 1) แผนการจดกจกรรมการเรยนรแบบสบเสาะหาความรกลมสาระการเรยนรคณตศาสตร เรอง ทฤษฎบทปทากอรส ชนมธยมศกษาปท 2 มคาประสทธภาพเทากบ 81.60/84.94 ซงสงกวาเกณฑทตงไว 2) คาดชนประสทธผลในการจดการเรยนรเทากบ 0.7691 และ 3) นกเรยนทไดรบการจดกจกรรมการจดการเรยนรแบบสบเสาะหาความรมความสามารถในการคดวเคราะห สงกวา นกเรยนทไดรบการจดการเรยนการสอนแบบปกต

สพรรณณ ชยสดา (2553) ไดศกษาผลของโปรแกรมการฝกสรางแผนทความคดทมตอการคดวเคราะหของนกเรยนชวงชนท 2 โรงเรยนวดบานโคดหนองแวง จงหวดนครราชสมา พบวาหลงการทดลองนกเรยนทไดรบการฝกสรางแผนทความคดมคะแนนการคดวเคราะหรายดานและโดยรวมสงกวากอนทดลองอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ 0.05 และนกเรยนทไดรบการฝกสรางแผนทความคดมคะแนนการคดวเคราะหรายดานและโดยรวมสงการนกเรยนทไมไดรบการฝกอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ 0.05

69

งานวจยตางประเทศLawrance and Hayden (1972 : 62-77) ไดศกษา

การใชแบบฝกเสรมทกษะกบนกเรยน เกรด 1-3 จำานวน 87 คน พบวา นกเรยนทไดรบการฝกโดยใชแบบฝกทกษะมคะแนนการทดสอบหลงทำาแบบฝกมากกวาคะแนนกอนทำาแบบฝก และนกเรยนสามารถทำาขอสอบหลงจากการทำาแบบฝกไดอยางถกตองเฉลยรอยละ 98.80

เฟอรนานเดช (Fernarndez. 2003 : Abstract) ไดศกษาเปรยบเทยบการใชหนงสอทเปนเลมและการใชหนงสออเลกทรอนกส ทมหาวทยาลย North Calolina ท Chapel Hill โดยมวตถประสงค เพอศกษาระดบของการใช และเปรยบเทยบสถตการใช พบวา โดยสวนมากมการสำาเนาโดยการใชหนงสอทเปนเลมมากกวาหนงสออเลกทรอนกส แตความแตกตางทพบ คอ ยงมบางวชาทมการใชหนงสออเลกทรอนกสมากกวาหนงสอทเปนเลม

มอรรส (Morris. 2004 : Abstract) ไดศกษาวา หนงสออเลกทรอนกส มขอดและขอจำากดเทคโนโลยหนงสออเลกทรอนกสและตลาดเครองเลนและบทบาทของหนงสออเลกทรอนกสในหองสมด พบวา การใหยมหนงสออเลกทรอนกสมความเปนไปไดทจะเปลยนแปลงการสอสาร การใหยม หนงสอจากหองสมดแบบ Inter-Library

จากการศกษาเอกสารงานวจยตางๆ ทเกยวของกบความสามารถในการวเคราะห จะเหนไดวาการนำาหนงสออเลกทรอนกสมาใชในการพฒนาการคด นกเรยนจะมการพฒนาดานการคดสงขน