wpływ antykoncepcji hormonalnej na organizm...
Post on 14-Sep-2020
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna 289
Nartykuł naukowy zdrowie
StreSzczenie
Antykoncepcja sięga czasów starożytnych. Obecnie istnieje wiele metod zapobiegania ciąży, jednak ko-biety coraz częściej decydują się na antykoncepcję hormonalną.
Celem badania było sprawdzenie wpływu anty-koncepcji hormonalnej na skórę, przydatki skóry oraz na organizm kobiety.
Niedobór lub nadmiar hormonów steroidowych przyczynia się zarówno do powstania pozytyw-nych, jak i negatywnych zmian skóry, w tym za-burzeń homeostazy, która odgrywa zasadniczą rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Waż-na zatem jest pełna świadomość mechanizmu dzia-łania oraz następstw przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych.
Słowa kluczowe: antykoncepcja hormonalna, hormony, wpływ antykoncepcji, skóra, przydatki skóry
AbStrAct
Contraception dates back to the ancient times. Nowadays,
there are numerous birth control methods, however, more
and more women choose hormonal contraception.
The purpose of this research was to determine the
hormonal contraceptives influence on skin, skin ad-
nexa and the woman’s body.
Deficiency or excess of steroid hormones leads to
positive and negative skin changes, including dysregu-
lation of homeostasis which plays a significant role in
proper functioning of human body. Therefore, full
understanding of hormonal contraceptives function-
ing as well as their influence on the human body are
very important.
Key words: hormonal contraceptives, hormones, the
effects of hormonal birth control, skin, skin adnexa
otrzymano / received
28.01.2018poprawiono / corrected
27.03.2018zaakceptowano / accepted
19.04.2018
» 290
Magdalena Król 1, 2
1. Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum ul. Medyczna 9 30-688 Kraków
2. Biadoliny Szlacheckie 216 32-828 Biadoliny Szlacheckie M: +48 731 183 234 e: magdalenakrol95@gmail.com
WStĘP
Antykoncepcja w XIX wieku powstała jako społecz-ny ruch, prowadząc do naturalnego planowania po-tomstwa. Nowoczesna antykoncepcja niesie możli-wość świadomego podjęcia przez człowieka decyzji o potomstwie, ogranicza odsetek nieplanowanych urodzeń i ma pozytywny wpływ na współżycie płciowe. Współczesna antykoncepcja obejmuje róż-norodne metody i środki antykoncepcji: •Zwalczanie owulacji albo spermatogeneza.•Blokada możliwości powiązania się komórki
płciowej męskiej i żeńskiej.•Działanie plemnikobójcze.•Wykorzystanie biologicznego rytmu rozrodu
u kobiety [1, 2].
W obecnych czasach coraz młodsze kobiety korzy-stają z ogólnodostępnych na rynku metod i środ-ków zapobiegania ciąży. Przeważająca część z nich to zalecane przez lekarzy ginekologów hormonal-ne środki antykoncepcyjne, które zawierają synte-tyczne odpowiedniki hormonów. W antykoncepcji hormonalnej (AH) stosuje się etynyloestradiol (EE)
razem z syntetycznym progestagenem albo sam progestagen. Po środki te sięga na całym świecie ponad 100 milionów kobiet. Badania nad stery-dami hormonalnymi, jak i doustnymi tabletkami antykoncepcyjnymi podjęto już w okresie między-wojennym. Pigułki antykoncepcyjne pojawiły się na rynku na przełomie lat 60. i 70. Wraz z wpro-wadzeniem ich na rynek zmieniło się życie wielu kobiet na całym świecie [3, 4].
Ogromna różnorodność schematów, drogi podawa-nia i kombinacji preparatów hormonalnych przyczyni-ła się do powstania kilku zasadniczych metod antykon-cepcji hormonalnej. Ze względu na sposób stosowania, metody antykoncepcji można podzielić na:1. Doustne tabletki antykoncepcyjne
(tabletki jednofazowe, dwu- lub trójfazowe).2. Plastry antykoncepcyjne.3. Dopochwowe pierścienie antykoncepcyjne.4. Zastrzyki progestagenne.5. Implanty antykoncepcyjne.6. Wkładki wewnątrzmaciczne.7. Antykoncepcja hormonalna postkoitalna [5, 6].
wpływ antykoncepcji hormonalnej na organizm kobietyThe effects of hormonal contraception on a woman’s body
3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna290
Nartykuł naukowy zdrowie
WPŁYW AntYKOncePcJi HOrMOnALneJ
nA OrGAnizM KObietY
Hormonalne środki antykoncepcyjne to jedne z najpopularniej-szych metod kontroli urodzeń na całym świecie. Badania w ciągu ostatnich dziesięcioleci doprowadziły do opracowania receptur wielu skutecznych, niezawodnych oraz bezpiecznych doust-nych środków antykoncepcyjnych. Antykoncepcja hormonalna, jak prawie każdy lek, wiąże się również z efektami ubocznymi. Pomimo że lekarze przepisują ją wielu kobietom, tylko nieliczne mają dogłębną wiedzę na temat wielokierunkowego wpływu hormonów na skórę oraz innych skutków ubocznych.
Złożona doustna pigułka antykoncepcyjna zawiera dwa hormony – estrogen i progestagen. Badania donoszą o jej ko-rzystnym wpływie na trądzik i hirsutyzm. Z kolei zaprzesta-nie jej stosowania może prowadzić do utraty włosów. Pigułka, obejmująca jedynie hormon progestagen, potencjalnie pogar-sza objawy trądziku. Progesteron przyczynia się do zmiany pH skóry i gruczołów łojowych, powodując spotęgowanie lub pojawienie się trądziku pospolitego.
Pierścień oraz plaster antykoncepcyjny wpływają w mniej-szym stopniu na nadmierne owłosienie oraz trądzik [7-9]. Skórne działania niepożądane często zgłaszane przez kobiety to także ostuda, nadwrażliwość, wykwity pęcherzowe. Ostuda, przebar-wienia stanowią 60% wszystkich skórnych skutków ubocznych AH. Substancje estrogenowe zwiększają wrażliwość skóry na światło i indukują teleangiektazje. Innym objawem jest rumień guzowaty, ustępujący po odstawieniu AH. Ponadto stwierdzono, że tabletki antykoncepcyjne zwiększają częstość występowania kandydozy narządów płciowych [10]. Wysoki poziom estroge-nów prawdopodobnie nasila powstawanie cellulitu. Stan ten objawia się przede wszystkim podczas ciąży, karmienia piersią oraz może być spowodowany długotrwałym stosowaniem do-ustnych środków antykoncepcyjnych [11, 12].
Teoretycznie, antykoncepcja hormonalna może przyczyniać się do zwiększenia masy ciała, jeśli skutkuje zatrzymaniem pły-nów i zwiększeniem tkanki tłuszczowej. Dodatkowo uważa się, że złożone środki antykoncepcyjne wzmagają apetyt [13]. Często stosowana antykoncepcja hormonalna wywiera bezpośrednio czy też pośrednio wpływ na cały organizm kobiety. Metoda hor-monalna może stanowić zagrożenie dla ich zdrowia oraz życia [14]. Intensywność występowania skutków ubocznych u kobiet korzy-stających z AH nie jest jednakowa. Uwarunkowana jest osobni-czą nadwrażliwością na egzogenne hormony płciowe, która zale-żeć może od farmakokinetyki i różnic w absorpcji egzogennych hormonów oraz od aktywności enzymatycznej w sferze komórki.
Wśród działań niepożądanych przyjmowanej antykoncep-cji hormonalnej wyróżnia się szczególnie wzrost ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, zmiany w gospodarce węglowo-danowo-lipidowej oraz zwiększone ryzyko zachorowalności na raka szyjki macicy. Najczęściej występujące uboczne działania AH to m.in.: bóle głowy, nudności, wymioty, krwawienia oraz plamienia. Wśród korzystnych ubocznych efektów hormonal-nych metod antykoncepcyjnych wymienić można: zmniejszenie
częstości raka endometrium i raka jajnika, ciąży ektopowej, tor-bieli czynnościowych jajnika, niedokrwistości z niedoboru żelaza, bolesnych miesiączek oraz ich obfitości [15, 16]. Antykoncepcyjne środki hormonalne stosowane są również jako forma leczenia, w celu regulacji homeostazy ustroju. Niemniej jednak zawsze na-leży pamiętać o możliwych niepożądanych skutkach ubocznych przyjmowanej antykoncepcji hormonalnej [17].
ceL PrAcY
Celem niniejszej pracy było zbadanie wpływu antykoncepcji hormonalnej na organizm kobiety.
MAteriAŁ i MetODY
Badania przeprowadzono w okresie od lutego do kwietnia 2017 r. na grupie kobiet pomiędzy 18. a 50. rokiem życia. W ba-daniu brało udział 249 kobiet w przedziale 18.-30. r.ż. (86,35%), od 31. do 40. r.ż. (9,24%), powyżej 40. r.ż. (4,42%) (rys. 1). Celowo wyłoniona grupa badanych to kobiety zamężne (23,69%), panny (26,91%) oraz kobiety w związku partnerskim (49,40%) (rys. 2). Wykorzystano dobór celowy, ponieważ badanie skierowane było do grupy kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, znajdujących się w określonym przedziale wiekowym.
W niniejszej pracy posłużono się metodą sondażu diagno-stycznego, a jej narzędziem był kwestionariusz ankiety. Przed przystąpieniem do przeprowadzenia ankiety na grupie docelo-wej wykonano badania pilotażowe, pozwalające na weryfikację kwestionariusza. Ankietę umieszczono na stronie internetowej, do której każda respondentka miała swobodny dostęp. Kwestio-nariusz ankiety składał się z 16 zamkniętych pytań zarówno jednokrotnego, jak i wielokrotnego wyboru. Minimalna liczba wariantów odpowiedzi wyniosła 3, natomiast maksymalna
– 13 możliwości. Pytania zamknięte wykorzystano ze względu na skrócony czas realizacji badań, uzyskując dzięki nim ujed-nolicone i standaryzowane materiały, co ułatwiło późniejsze opracowanie. Pytano między innymi o źródła pozyskiwania in-formacji (rys. 3) oraz o rodzaj stosowanej antykoncepcji hormo-nalnej (rys. 4). W kolejnych pytaniach kwestionariusza badano wiedzę wśród respondentek w zakresie antykoncepcji hormo-nalnej. Ostatnia część ankiety obejmowała pytania, dotyczące czasu pojawienia się pozytywnych i/lub negatywnych skutków antykoncepcji hormonalnej na skórę, przydatki skóry, ale także jej wpływu na organizm kobiety.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
18-30 31-40 powyżej 40. roku życia
86,35%
9,24% 4,42%Proc
ento
wy
udzi
ałan
kiet
owan
ych
WiekRys. 1 Wiek ankietowanych kobietŹródło: Opracowanie własne
3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna 291
Nartykuł naukowy zdrowie
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
panna mężatka w związku partnerskim
29,91% 23,69%
49,40%
Proc
ento
wy
udzi
ał a
nkie
tow
anyc
h
Stan cywilnyRys. 2 Stan cywilny respondentekŹródło: Opracowanie własne
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
79,52%
7,23%
18,07%
18,47%
38,15%
70,28%
20,88%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
lekarz ginekolog
rodzice
znajomi
książki
prasa/artykuły
internet
ulotki
Procentowy udział ankietowanych
Źród
ło in
form
acji
na te
mat
ant
ykon
cepc
ji ho
rmon
alne
j
Rys. 3 Źródło pozyskiwania informacji przez ankietowane na temat antykoncepcjiŹródło: Opracowanie własne
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
87,95%
11,24%
6,83%
2,01%
0,40%
6,83%
0,80%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
tabletki antykoncepcyjne
plastry antykoncepcyjne
antykoncepcyjny krążek dopochwowy
implant
zastrzyki hormonalne
pigułka „72 godziny po"
wkładka uwalniająca hormony
Procentowy udział ankietowanych
Rys. 4 Rodzaj stosowanej antykoncepcji hormonalnej przez respondentkiŹródło: Opracowanie własne
MetODY StAtYStYczne
W analizie zastosowano statystykę opisową. Techniką badaw-czą była metoda ilościowa, w tym wskaźnik struktury. Wyni-ki przedstawiono graficznie w postaci wykresów słupkowych. Obliczenia statystyczne zostały przeprowadzone przy użyciu arkusza kalkulacyjnego Excel.
WYniKi
Uzyskane dane umożliwiły zweryfikowanie wpływu stoso-wanej antykoncepcji hormonalnej na skórę, przydatki skóry oraz na organizm ankietowanych kobiet.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
poniżej roku 1-5 lat powyżej 5 lat
30,52%
53,01%
16,47%
Proc
ento
wy
udzi
ał a
nkie
tow
anyc
h
Okres stosowania antykoncepcji hormonalnej Rys. 5 Czas stosowania antykoncepcji hormonalnej przez respondentkiŹródło: Opracowanie własne
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
71,08%
37,35%
23,69%
1,20%
20,88%
9,64%
26,51%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
skuteczna antykoncepcja
regularny cykl menstruacyjny
dolegliwości menstruacyjne
objawy związane z menopauzą
trądzik
wpływ na zdrowie
zalecenie lekarza
Procentowy udział ankietowanych
Rys. 6 Powody zdecydowania się ankietowanych na stosowanie antykoncepcji hormonalnejŹródło: Opracowanie własne
Ponad połowa ankietowanych (53,01%) deklarowała, że stosuje an-tykoncepcję hormonalną od 1 roku do 5 lat, poniżej roku (30,52%) kobiet, natomiast powyżej 5 lat (16,47%) badanych (rys. 5). Respon-dentki w głównej mierze zdecydowały się na ten rodzaj antykon-cepcji, w celu zapobiegania ciąży (71,08%), znacznie mniejsza część ankietowanych korzystała z antykoncepcji hormonalnej, w celu leczenia rozmaitych schorzeń i dolegliwości (rys. 6).
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
pozytywnie negatywnie nie mam zdania
58,23%
12,05%
29,72%
Proc
ento
wy u
dzia
ł ank
ieto
wan
ych
Wpływ antykoncepcji hormonalnej na skóręRys. 7 Wpływ antykoncepcji hormonalnej u respondentek na skórę Źródło: Opracowanie własne
3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna292
Nartykuł naukowy zdrowie
Przeważająca część ankietowanych (58,23%) oceniła pozytyw-nie wpływ antykoncepcji hormonalnej na skórę. Zdecydowa-nie mniej kobiet (12,05%) zaobserwowało negatywny wpływ tej formy antykoncepcji na skórę, natomiast 29,72% respon-dentek nie wyraziło zdania (rys. 7).
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
0,80%
6,02%
5,22%
35,74%
50,20%
24,90%
30,52%
5,22%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
spłycenie zmarszczek
poprawienie elastyczności skóry
poprawa nawodnienia skóry
ogólny wygląd skóry
złagodzenie objawów trądziku
złagodzenie objawów łojotoku
brak objawów
inne objawy
Procentowy udział ankietowanychRys. 8 Pozytywne zmiany skórne zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
powstały podczasstosowania
antykoncepcjihormonalnej
pojawiły się wmomencie odstawienia
antykoncepcjihormonalnej
postępują nadal nie mam zdania
53,82%
4,02% 6,43%
35,74%
Proc
ento
wy u
dzia
ł ank
ieto
wan
ych
Okres postępowania pozytywnych zmian skórnych Rys. 9 Okres pojawienia się pozytywnych zmian skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne
W świetle powyższych wyników stwierdza się, że właści-wie połowa respondentek 50,20% zdeklarowała złagodzenie występujących objawów trądziku. Dużo kobiet (35,74%) za-obserwowało ogólną poprawę w wyglądzie skóry, u 24,90% ankietowanych nastąpiło złagodzenie objawów łojotoku. Jak wykazała analiza danych, u nieznacznej liczby kobiet pojawi-ła się poprawa nawodnienia skóry (5,22%), elastyczności skóry (6,02%) czy spłycenia zmarszczek (0,80%). Niemniej jednak 30,52% respondentek nie zaobserwowało wystąpienia żad-nych pozytywnych zmian skórnych spowodowanych przyj-mowaniem antykoncepcji hormonalnej. Zaledwie 5,22% bada-nych spostrzegło pojawienie się innych objawów. Trzy kobiety wśród ankietowanych zauważyły znaczną poprawę w wyglą-dzie skóry. W chwili zaprzestania stosowania AH u pięciu ko-biet pojawiły się problemy skórne w postaci krost, a u pięciu po pewnym czasie skóra zobojętniała na początkowy pozytywny wpływ AH (rys. 8). Ponad połowa ankietowanych (53,82%) zdeklarowała pojawienie się pozytywnych zmian skóry w mo-mencie stosowania antykoncepcji hormonalnej (rys. 9).
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
18,07%
8,43%
11,65%
10,84%
11,24%
2,81%
4,82%
4,42%
2,81%
12,45%
28,92%
43,37%
2,81%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
suchość skóry
ogólny wygląd skóry
zaostrzenie objawów trądziku
pojawienie się łojotoku/nadmierneprzetłuszczanie skóry
pojawienie się przebarwień skórnych
pojawienie się odczynu fotoalergicznego
zmniejszenie elastyczności skóry
rumień
pokrzywka
zwiększenie wrażliwości skóry
pojawienie się/zwiększenie się cellulitu
brak objawów
inne objawy
Procentowy udział ankietowanychRys. 10 Negatywne zmiany skórne zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
powstały podczasstosowania
antykoncepcjihormonalnej
pojawiły sięw momencieodstawienia
antykoncepcjihormonalnej
postępują nadal nie mam zdania
35,74%
16,06%3,61%
44,58%
Proc
ento
wy u
dzia
ł ank
ieto
wan
ych
Okres postępowania negatywnych zmian skórnych Rys. 11 Okres pojawienia się negatywnych zmian skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne
Jak wykazała analiza przedstawionych danych, kobiety zaob-serwowały pojawienie/zwiększenie się cellulitu (28,92%), prze-suszenie skóry ujawniło się u 18,07% respondentek, zaostrze-nie wrażliwości skóry wystąpiło u 12,45% badanych, natomiast nasilenia objawów trądziku doświadczyło 11,65% ankietowa-nych. Ponadto u 11,24% kobiet powstały przebarwienia oraz u 10,84% respondentek ujawnił się łojotok lub nadmierne prze-tłuszczanie się skóry. Jedynie 8,43% badanych oceniło nega-tywnie wpływ na ogólny wygląd skóry. Nieznaczny procent ankietowanych dostrzegł pojawienie się pokrzywki (2,81%), rumienia (4,42%), zmniejszenia elastyczności skóry (4,82%) czy wystąpienie odczynu fotoalergicznego (2,81%). Brak negatyw-nych objawów deklarowało 43,37% kobiet. U dwóch respon-dentek (2,81%) wystąpiły inne objawy, jak nasilona skłonność do powstawania zaskórników zamkniętych oraz zaostrzenie objawów przy atopowym zapaleniu skóry (rys. 10). Badania wykazały, że co trzecia kobieta (35,74%) zaobserwowała po-jawienie się negatywnych zmian skórnych spowodowanych AH podczas jej stosowania. U 16,06% respondentek niepożąda-ne objawy powstały w momencie zaprzestania przyjmowania antykoncepcji hormonalnej, z kolei u 3,61% ankietowanych zmiany postępują nadal. Co druga respondentka nie wyraziła zdania (rys. 11).
3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna 293
Nartykuł naukowy zdrowie
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
11,65%
14,46%
13,65%
7,63%
63,86%
2,81%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
poprawa kondycji włosów
przetłuszczanie włosów zmniejszone
zmniejszenie pojawiania się owłosienia typumęskiego
poprawa kondycji paznokci
brak objawów
inne objawy
Procentowy udział ankietowanych
Rys. 12 Pozytywne zmiany przydatków skórnych zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
powstały podczasstosowania
antykoncepcji hormonalnej
pojawiły sięw momencieodstawienia
antykoncepcji hormonalnej
postępują nadal nie mam zdania
29,32%
3,61% 3,21%
63,86%
Proc
ento
wy u
dzia
ł ank
ieto
wan
ych
Rys. 13 Okres pojawienia się pozytywnych zmian przydatków skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne
Ograniczenie przetłuszczania włosów zaobserwowało 14,46% ankietowanych oraz zredukowanie owłosienia typu męskiego potwierdziło 13,65% kobiet. Ponadto u 11,65% re-spondentek antykoncepcja hormonalna wpłynęła na po-prawę kondycji włosów, ale jedynie u 7,63% ankietowanych nastąpiło wzmocnienie paznokci. Wśród 2,81% kobiet uwi-doczniły się także inne objawy, jak: powiększenie gruczołu piersiowego oraz brak łysienia typu andorgenowego (rys. 12). Co trzecia respondetka zaobserwowała wystąpienie pozy-tywnych zmian przydatków skórnych podczas stosowania antykoncepcji hormonalnej. U 3,61% kobiet objawy powstały wraz z zaprzestaniem jej przyjmowania, natomiast u 3,21% respondentek postępują nadal. Ponad połowa ankietowanych kobiet nie wyraziła zdania (rys. 13).
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
10,04%
14,46%
15,26%
18,47%
2,41%
2,01%
5,22%
10,44%
57,43%
1,61%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
suche włosy
rozdwajające się/ łamliwe włosy
nadmierne przetłuszczanie się włosów
nadmierne wypadanie włosów
łysienie
odbarwienie włosa
pojawienie się owłosienia typu męskiego
łamliwe/ rozdwajające się paznokcie
brak objawów
inne objawy
Procentowy udział ankietowanych
Rys. 14 Negatywne zmiany przydatków skórnych zaobserwowane u kobiet podczas/po stosowaniu antykoncepcji hormonalnej Źródło: Opracowanie własne
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
postępują nadal nie mam zdania
19,68% 11,65% 5,62%
63,05%
Proc
ento
wy u
dzia
ł ank
ieto
wan
ych
powstały podczasstosowania
antykoncepcji hormonalnej
pojawiły sięw momencieodstawienia
antykoncepcji hormonalnejRys. 15 Okres pojawienia się negatywnych zmian przydatków skórnych u ankietowanychŹródło: Opracowanie własne
W świetle powyższych badań 18,47% kobiet zaobserwowało nad-mierne wypadanie włosów, natomiast 15,26% respondentek do-strzegło nasilone przetłuszczanie się włosów i 14,46% ankietowa-nych rozdwajające się końcówki lub łamliwe włosy. Z kolei 10,04% zapytanych zdeklarowało nadmierne przesuszanie się włosów. Ponadto 2,41% kobiet zmagało się z łysieniem, 2,01% ankietowa-nych z odbarwieniem włosa i 10,44% badanych zauważyło łam-liwość i rozdwajanie się paznokci. Wśród innych objawów (1,61%) było pojawienie się guzków w piersiach (rys. 14). Co piąta kobieta (19,68%) zmagała się z negatywnymi zmianami przydatków skóry podczas stosowania AH, natomiast u 11,65% respondentek objawy te powstały w momencie zaprzestania jej stosowania. U 5,62% ne-gatywne zmiany postępują nadal. Ponad połowa ankietowanych kobiet nie wyraziła zdania (63,05%) (rys. 15).
•Pytanie wielokrotnej odpowiedzi
23,69%
47,39%
18,47%
27,31%
33,33%
15,26%
2,01%
9,64%
3,21%
21,69%
14,06%
16,06%
4,02%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
migrena/bóle głowy
spadek libido
stany depresyjne
złe samopoczucie
zwiększenie masy ciała
infekcje dróg rodnych
zwiększenie ciśnienia tętniczego
wymioty/nudności
powikłania zakrzepowo-zatorowe
bóle piersi
krwawienia pomiędzy miesiączką
brak objawów
inne objawy
Procentowy udział ankietowanych Rys. 16 Zaobserwowane skutki uboczne stosowanej antykoncepcji hormonalnejŹródło: Opracowanie własne
W wyniku badań stwierdzono, że co druga kobieta zaobserwowa-ła spadek libido i co trzecia zwiększenie masy ciała. Złe samopo-czucie pojawiło się u 27,31% kobiet, migrena i bóle głowy u 23,69% respondentek, bóle piersi zauważyło 21,69% kobiet, stany depre-syjne objawiły się u 18,47% zapytanych, a infekcje dróg rodnych u 15,26% ankietowanych. Natomiast 14,06% kobiet zdeklarowało pojawienie się krwawień pomiędzy miesiączką. Z kolei wymioty i nudności objawiły się u 9,64% respondentek, powikłania za-krzepowo-zatorowe u 3,21% kobiet, a zwiększone ciśnienie tęt-nicze u 2,01% zapytanych. Dochodziło także do innych objawów u 4,02% ankietowanych, jak: wahania nastroju, skurcze w koń-czynach dolnych i częste zapalenie pęcherza. 16,06% responden-tek nie zaobserwowało żadnych skutków ubocznych (rys. 16).
3 / 2018 / vol. 7Kosmetologia Estetyczna294
Nartykuł naukowy zdrowie
DYSKUSJA
Od lat 60. XX wieku antykoncepcja hormonalna jest powszech-nie stosowana na całym świecie ze względu na łatwość aplikacji, dużą dostępność oraz względne bezpieczeństwo przyjmowania. Obecnie antykoncepcja hormonalna stanowi jedną z najczęściej zalecanych przez lekarzy ginekologów metod kontroli urodzeń [15]. Doustne środki antykoncepcyjne mogą oddziaływać na skórę i przydatki skóry, poprzez działanie hormonalne lub jatrogenne, powiązane z ich toksycznością u niektórych osób [18]. Z biegiem lat wzrosła liczba opublikowanych prac naukowych, wskazują-cych związek pomiędzy przyjmowaniem środków antykoncepcji hormonalnej a ich oddziaływaniem na skórę. Przeprowadzone badania ukazują niepożądane działania pigułki antykoncepcyjnej na organizm kobiety. Wśród skórnych skutków ubocznych anty-koncepcji hormonalnej wyróżnić można m.in: plamy, nadmierne owłosienie, łysienie, odczyny fotoalergiczne, nasilenie objawów w trądziku pospolitym, wzmożenie łojotoku [19, 20]. W okresie sto-sowania antykoncepcji hormonalnej prawdopodobne jest zauwa-żenie poprawy wyglądu skóry poprzez hormony, które wpływają na gospodarkę hormonalną kobiety [21]. Środki te wykazują rów-nież działanie ogólnoustrojowe m.in. na gospodarkę węglowoda-nową, układ krążenia, choroby nowotworowe, czynność wątroby i pęcherzyka żółciowego oraz torbiele czynnościowe jajników [16].
Badanie wykazuje znaczący wpływ antykoncepcji hormo-nalnej na organizm kobiety. Antykoncepcję hormonalną stosuje najwięcej kobiet między 18. a 30. r.ż. Najchętniej po antykoncep-cyjne środki hormonalne sięgają kobiety, będące w związku part-nerskim. Najcenniejsze źródło informacji na temat AH wśród respondentek stanowi lekarz ginekolog. Szczególną popularno-ścią wśród ankietowanych kobiet cieszą się tabletki antykon-cepcyjne. Ponad połowa badanych stosuje AH w przedziale od 1 roku do 5 lat. Antykoncepcja hormonalna w grupie badanych kobiet stosowana jest z wielu przyczyn. Zasadniczym powodem jej przyjmowania jest m.in. skuteczna kontrola urodzeń oraz zalecenia lekarza. Przeważająca część ankietowanych oceniła pozytywnie wpływ antykoncepcji hormonalnej na skórę. Po-łowa respondentek zaobserwowała złagodzenie objawów trą-dziku pospolitego. U nieznacznej liczby badanych pojawiła się poprawa nawilżenia i elastyczności skóry. Wśród negatywnych zmian skórnych ankietowani dostrzegli: zwiększenie cellulitu, przesuszenie i zaostrzenie wrażliwości skóry, nasilenie objawów trądziku, łojotoku oraz powstanie przebarwień. Pozytywne i ne-gatywne zmiany skórne ujawniły się u większości respondentek w czasie przyjmowania środków antykoncepcji hormonalnej. Ankietowane kobiety zaobserwowały także pozytywne zmiany przydatków skóry, m.in: zredukowanie owłosienia typu męskie-go, poprawa kondycji włosów i paznokci. Ponadto w grupie ba-danych kobiet ukazały się negatywne zmiany przydatków skóry, jak: nadmierne wypadanie oraz osłabienie kondycji włosów i pa-znokci. Większość respondentek zaobserwowała pojawienie się zarówno pozytywnych, jak i negatywnych zmian przydatków skóry w momencie stosowania AH. Ankietowane kobiety zma-gały się również z niepożądanymi skutkami ubocznymi środków antykoncepcji hormonalnej. Następstwa te objawiły się w postaci
złego samopoczucia, migreny, bólu głowy i piersi, infekcji dróg rodnych, wymiotów, nudności, zwiększonego ciśnienia tętnicze-go krwi oraz powikłań zakrzepowo-zatorowych. U badanych również miały miejsce inne skutki uboczne, jak: wahania nastro-ju, częste zapalenie pęcherza i skurcze w kończynach dolnych.
PODSUMOWAnie
Badanie potwierdziło znaczący wpływ antykoncepcji hormo-nalnej na organizm kobiety. Respondentki zaobserwowały zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany skóry i jej przy-datków. Okres pojawienia się tych zmian w szczególności miał miejsce w czasie stosowania antykoncepcji hormonalnej.
Zdaniem autora konieczne jest dalsze poszukiwanie nie-zmiernie ważnych doniesień z zakresu wpływu antykoncepcji hormonalnej na organizm kobiety. Nieliczna ilość dostępnych badań naukowych wskazuje na potrzebę ich przeprowadzenia.
LiterAtUrA1. Martos A. Historia antykoncepcji. Bellona, Warszawa 2012.2. Siwik E, Lew-Starowicz Z. Antykoncepcja. Planowanie rodziny u progu XXI wieku.
Emmm-Press, Warszawa 2003.3. Rutkowska A, Rolińska A, Milanowska J, Kowalska AJ, Kryś K, Sidor K, Makara-
-Studzińska M. Metody zapobiegania ciąży w ocenie kobiet w wieku rozrodczym a deklarowana istotność wiary katolickiej – badania pilotażowe. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2012, vol. 18(2): 113-117.
4. Płonka-Syroka B, Szlagowska A, Stacherzak-Raczkowska J, Patyk A. Zjawisko antykoncepcji w perspektywie społecznej i historycznej. Wydawnictwo Quaestio, Wrocław 2012.
5. Pawlikowski M. Leczenie hormonami i pochodnymi hormonów. Państwowy Za-kład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1996.
6. Dębski R. Antykoncepcja – metody zapobiegania niepożądanej ciąży. Część II. Me-dyczne (nienaturalne) metody zapobiegania niepożądanej ciąży. Ginekol Pol, War-szawa 2007, vol. 78: 834-841.
7. Apter D, Borsos A, Baumgärtner W, Melis G-B, Vexiau-Robert D, Colligs-Hakert A, Palmer M, Kelly S. Effect of an oral contraceptive containing drospirenone and ethinylestradiol on general well-being and fluid-related symptoms. The European Journal of Contraception and Reproductive Health Care 2003, vol. 8: 37-51.
8. Salvaggio HL, Zaenglein AL. Examining the use of oral contraceptives in the mana-gement of acne. Int J Womens Health 2010, vol. 2: 69-76.
9. Arowojolu AO, Gallo MF, Lopez LM, Grimes DA. Combined oral contraceptive pills for treatment of acne. Cochrane Database Syst Rev 2012, vol. 11(7): CD004425.
10. Sabatini R, Cagiano R, Rabe T. Adverse Effects of Hormonal Contraception. Endo-krinol 2011, vol. 8: 130-135.
11. Friedmann DP, Lane Vick G, Mishra V. Cellulite: a review with a focus on subcision. Clin Cosmet Investig Dermatol 2017, vol. 10: 17-23.
12. Urtnowska K. Przegląd wybranych kosmetyków dla kobiet w ciąży i po porodzie dostępnych w drogeriach. Kosmetologia Estetyczna 2016, vol. 5(5): 451-457.
13. Lopez LM, Ramesh S, Chen M, Edelman A, Otterness C, Trussell J, Helmerhorst FM. Progestin-only contraceptives: effects on weight. Cochrane Database Syst Rev 2016, vol. 28(8): CD008815.
14. Wdowiak A, Bakalczuk G, Sulima M, Lewicka M, Filip M, Wdowiak A, Ćwikła K. Znajomość przeciwwskazań do stosowania antykoncepcji hormonalnej wśród stu-dentów Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdro-wiu 2016, vol. 22(5): 287-291.
15. Wolski H. Wybrane aspekty działań niepożądanych złożonej doustnej antykoncep-cji hormonalnej. Ginekol Pol 2014, vol. 85: 944-949.
16. Pawelczyk L, Banaszewska B. Regulacja urodzeń, [w:] Bręborowicz G (red.). Położ-nictwo i ginekologia. Wyd. PZWL, Warszawa 2015.
17. Suchecka-Rachoń K, Rachoń D. Rola hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Choroby Serca i Naczyń, Kraków 2005, vol. 2(3): 115-124.
18. Thomas P, Dalle E, Revillon B, Delecour M, Devarenne-Nicolle MF, Paagniez I. Cuta-neous effects in hormonal contraception. NPN Med 1985, vol. 5(81): 19-24.
19. Zaun H. Skin changes from taking hormonal contraceptives. Med Monatsschr Pharm 1981, vol. 4(6): 161-5.
20. Vessey MP, Painter R, Powell J. Skin disorders in relation to oral contraception and other factors, including age, social class, smoking and body mass index. Findings in a large cohort study. British Journal of Dermatology 2000, vol. 143: 815-820.
21. Kleine-Gunk B. Hormony kobiety. Wyd. PZWL, Warszawa 2011.
top related