zapis pionowy w rekordach bibliograficznych katalogu online bpb

Zapis pionowy w rekordach bibliograficznych katalogu

online BPB

Elżbieta MickiewiczBiblioteka Politechniki Białostockiej

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 2

W jaki sposób dostosować klasyfikację UKD do systemu komputerowego, żeby spełniała swoją rolę jako narzędzie wyszukiwawcze

Problem do rozwiązania :

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 3

Dostosowanie zapisu symboli UKD do wymagań

formatu USMARC

Problem do rozwiązania:

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 4

Problem do rozwiązania:

Jedynym polem umożliwiającym wprowadzenie symbolu UKD w formacie USMARC było pole 080

(wówczas niepowtarzalne)

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 5

Rozwiązanie problemu: 2 wyjścia : scharakteryzowanie treściowo

dokumentów tylko jednym symbolem UKD (co spowodowałoby niepełną i niedokładną charakterystykę treści dokumentu)

dodanie do formularza katalogowania takiego pola, aby każdy z symboli był wprowadzony do kartoteki w postaci odrębnych zapisów

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 6

Rozwiązanie problemu: Każdy symbol elementarny stanowiłby

wejście do systemu (symbole UKD byłyby traktowane jako samodzielne klucze wyszukiwawcze, co zapewniłoby większą liczbę wejść do systemu).

Obok możliwości wyszukiwania za pomocą kryteriów formalnych (np.: autor, tytuł, itp.), pojawiłaby się również możliwość wyszukiwania za pomocą symboli UKD.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 7

Kartoteka UKD z pola 080

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 8

P o le U K D : 624.131 P o le U K D : 678 P o le U K D : 005.746(06)

P o le 08 0 : 624.131:678]:005.745(06)

Pole 080 - zapis poziomy

Pole UKD - zapis pionowy czyli rozdzielenie symboli prostych, złożonych i rozwiniętych

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 9

Zmienne pole UKD Same symbole cyfrowe niewiele wniosłyby do

wyszukiwania, ponieważ trzeba je znać. Dlatego też:

- w jednym polu należałoby wpisać symbol UKD w całości, czyli:

i symbol cyfrowy i jego odpowiednik słowny. Miało to być jedno pole ale o dwóch

podpolach. Wprowadzono więc do formularza katalogowania pole zmienne, powtarzalne o nazwie "UKD".

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 10

Struktura pola „UKD” w USMARC

$$a – zapis symbolu UKD$$b – zapis odpowiednika słownegoNp.:$$a 510.6$$b Logika matematyczna

Obecnie w MARC21 podpole „b” zmieniło się na podpole „h”

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 11

Zapis poziomy i zapis pionowy symboli UKD

080 573.6:577.3:66.01/.09+62

UKD 573.6 Biologia stosowana UKD 577.3 Fizyczne i fizykochemiczne podstawy

życia UKD 66.01/.09 Inżynieria chemiczna. Technologia

chemicznaUKD 62 Inżynieria. Technika w ogólności

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 12

KHW UKD

Na podstawie pola UKD powstała kartoteka haseł wzorcowych UKD.

Pole UKD odwzorowywało zawartość pola 153 w khw UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 13

Zapis poziomy a zapis pionowy

Początkowo zagadnienie zapisu pionowego dotyczyło tylko pola UKD,

pole 080 pozostało w formie zapisu poziomego, zachowującego hierarchię zdania UKD. Zapis taki istniał wiele lat ponieważ istniało drugie pole - pole UKD, które powiązane było z kartoteką haseł wzorcowych UKD i z tego pola ważne było każde wejście do kartoteki.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 14

Zapis pionowy i poziomy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 15

Zapis poziomy pola 080 i pionowy pola UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 16

Zapis poziomy a pionowy

W katalogu online BPB widzianym przez czytelnika, w poszczególnych rekordach bibliograficznych, istnieje zapis i poziomy i pionowy ale nie jednocześnie w jednym rekordzie. Zależy to od formatu wyświetlania danych. W formacie standardowym wyświetla się zapis pionowy (z pola UKD) a w formacie karty katalogowej - poziomy (z pola 080). Sukcesywnie zmieniamy zapis obu pól na pionowy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 17

Format standardowy – zapis pionowy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 18

Format karty katalogowej – zapis poziomy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 19

Zapis pionowy pola 080

Zmiana zapisu pola 080 nastąpiła w momencie dużych zmian w UKD, po opublikowaniu Tablic UKD P058.

Bez problemu można było zmienić tylko pole UKD (zamienić stary symbol na nowy), natomiast w polu 080 zmiana mogła dotyczyć tylko pierwszego symbolu.

Po zastosowaniu zapisu pionowego mogliśmy dokonać reklasyfikacji każdego symbolu w rekordzie.

Obecnie zapis pionowy stosowany jest w obu polach UKD w rekordach bibliograficznych

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 20

Wzorce zapisu pionowego Znałyśmy przykłady kartotek UKD w

Hajfie (Technion Libraries ) i NEBISIE (The Network of Libraries and Information Centers in Switzerland). Tam po raz pierwszy zetknęłyśmy się z zapisem pionowym i kartotekami wzorcowymi UKD. Znaczyło to dla nas tyle, że takie rozwiązania są możliwe i są biblioteki, które stosują zapis pionowy i utrzymują khw do UKD.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 21

Zapis pionowy w BPB

Zapis pionowy w rekordach bibliograficznych BPB powstawał intuicyjnie (dzielone symbole z pola 080)

Nie jest zgodny z zapisem pionowym symboli, prezentowanym w tablicach UKD P058

ponieważ:

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 22

Zapis pionowy BPB

- przeplatają się w zapisie kolumnowym symbole proste ze złożonymi i rozwiniętymi i nie ma znaczenia czy symbolem pierwszym jest symbol złożony, prosty czy rozwinięty

- na pierwszym miejscu znajduje się symbol zagadnienia najważniejszego znaczeniowo dla danego dokumentu, potem kolejne a na końcu poddziały wspólne miejsca i formy, jeżeli w charakterystyce dokumentu występują.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 23

Symbole UKD w zapisie pionowym

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 24

Symbole UKD w zapisie pionowym - zgodne z brzmieniem w tablicach

(zwłaszcza odpowiedniki słowne) - szczegółowe (symbole rozwinięte lub

złożone) by zaistniało jak najprostsze i najbardziej zrozumiałe hasło indeksowe (czytelne)

- metodyka tworzenia symboli i ich zapisu w rekordzie bibliograficznym zgodna z metodyką podaną w tablicach UKD

- brak uproszczeń symboli, żeby nie tworzyć dużych zbiorów do przeszukiwania

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 25

Symbole UKD w zapisie pionowym

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 26

Symbole UKD w zapisie pionowym - symbole proste stanowiące

zawsze osobny klucz wyszukiwawczy

- symbole rozwinięte stanowiące osobny klucz wyszukiwawczy

- symbole złożone tylko wtedy, gdy nierozdzielne pojęcie nie może być wyrażone w inny sposób - tzw. symbole jednolite

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 27

Symbole UKD w zapisie pionowym

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 28

Symbole UKD w zapisie pionowym

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 29

Symbole proste UKD

- symbole z tablic głównych - symbole poddziałów

wspólnych formy - symbole poddziałów

wspólnych miejsca

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 30

Symbole proste UKD

621.921.34 Diament (jako ścierniwo) 620.179.152.1 Defektoskopia rentgenowska 691.175.746.222 Polistyren (styropian) jako materiał

budowlany 004.934.5 Synteza mowy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 31

Symbole proste UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 32

Symbole rozwinięte UKD

- symbol główny z dodatkiem poddziałów analitycznych i syntetycznych

- symbol główny z dodatkiem poddziałów wspólnych formy, miejsca, czasu, języka, narodowości i grupy etnicznej, poddziałów z -0

- symbol główny z dodatkiem podziału alfabetycznego A/Z

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 33

Symbole rozwinięte UKD

691.175.746.222-41 Płyty z polistyrenu (styropianowe) 66.074.332 Wydzielanie dwutlenku węgla 669.15’28-194 Stale molibdenowe 62-1/-8-049.32-049.35 Naprawa, reperacja maszyn. Konserwacja.

Obsługa techniczna

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 34

Symbole rozwinięte UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 35

Symbole rozwinięte UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 36

Symbole złożone, tzw. symbole jednolite

- symbole proste lub rozwinięte połączone kreską ukośną "/" - są to przede wszystkim symbole przejęte z tablic UKD, same nie tworzymy tego typu symboli złożonych

- symbole proste lub rozwinięte połączone znakiem "+"

- symbole proste lub rozwinięte połączone znakiem ":" dwukropka

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 37

Symbole złożone UKD 691.31:691.144]-415 Płyta gipsowo-kartonowa 692.81:691.175.743.22-423 Drzwi z kształtowników z PCW (polichlorku

winylu) 692.82:691.175.743.22-423 Okna z kształtowników z PCW (polichlorku

winylu) Tablice UKD P058 691 Materiały i

elementy budowlane (tylko jeden symbol)

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 38

Symbole złożone UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 39

Symbole złożone UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 40

Symbole złożone UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 41

Poddziały wspólne UKD

Poddziały wspólne formy i miejsca występują także w zapisie pionowym jako samodzielne symbole proste lub rozwinięte i stanowią dodatkowy klucz wyszukiwawczy w kartotece UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 42

Poddziały wspólne formy

(043) Prace dyplomowe. Rozprawy doktorskie. Dysertacje

(043.2) Prace dyplomowe. Prace magisterskie, akademickie

(043.3) Dysertacje. Rozprawy doktorskie

(043.5) Rozprawy habilitacyjne

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 43

Poddziały wspólne formy (07) Wydawnictwa dydaktyczne.

Podręczniki Wydzielono aż 14 symboli

szczegółowych z poddziałów wspólnych (07)

np.:(078.7) Case studies. Studium

przypadku(079) Materiały dotyczące konkursów,

egzaminów, testów

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 44

Poddziały wspólne formy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 45

Poddziały wspólne formy

(08) Dzieła zbiorowe. Wybór pism. Miscellanea (w danej dziedzinie)

Wydzielono aż 27 symboli szczegółowych z poddziałów wspólnych (08)

np..

(083.5) Tablice danych technicznych. Tablice matematyczne. Tablice rachunkowe. Tablice oprocentowania

(084.41) Tablice statystyczne. Dane statystyczne (085) Publikacje przedsiębiorstw i firm. Literatura

firmowa (085.2) Katalogi handlowe. Katalogi przemysłowe

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 46

Poddziały wspólne formy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 47

Poddziały wspólne miejsca

Symbole poddziałów wspólnych miejsca (1/9) oprócz tego, że dopisywane są do symboli głównych, tworząc symbole jednolite, stanowią też samodzielne wejście do kartoteki, zajmują oddzielne pole w zapisie pionowym. Umożliwia to wyszukiwanie zawężone do konkretnego miejsca

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 48

Poddziały wspólne miejsca

Symbole poddziałów wspólnych miejsca mogą być symbolami prostymi ale także mieć formę symbolu rozwiniętego.

Np.: (234.372.3) Karpaty (4-191.2-11) Europa Środkowo-Wschodnia (438.46) Województwo wielkopolskie (44) Francja (7/8=134) Ameryka Łacińska

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 49

Poddziały wspólne miejsca

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 50

Poddziały wspólne miejsca

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 51

Poddziały wspólne miejsca

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 52

Poddziały wspólne UKD Symbole poddziałów wspólnych rasy, narodowości i

grupy etnicznej są stosowane sporadycznie i nie występują samodzielnie, tylko z symbolem głównym

Symbole poddziałów wspólnych czasu nie występują samodzielnie

Symbole poddziałów wspólnych -0... nie występują samodzielnie

Symbole poddziałów wspólnych języka nie występują samodzielnie

Podział alfabetyczny A/Z występuje jako uzupełnienie symbolu UKD bezpośrednio po symbolu w symbolu rozwiniętym

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 53

Poddziały wspólne UKD w symbolu rozwiniętym

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 54

Poddziały wspólne UKD

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 55

Podział alfabetyczny A/Z w symbolu rozwiniętym

Podział alfabetyczny A/Z występuje jako uzupełnienie symbolu UKD bezpośrednio po symbolu, w symbolu rozwiniętym.

Ma on u nas znaczenie szczególne, występuje w wielu miejscach: jako nazwy programów, nazwy organizacji, stowarzyszeń, nazwy własne osób, miejsc itp..

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 56

Podział alfabetyczny A/Z

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 57

Podział alfabetyczny A/Z

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 58

Podział alfabetyczny A/Z

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 59

Podział alfabetyczny A/Z

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 60

Dział Ogólny 0

W dziale 0 sporadycznie stosujemy poddziały wspólne miejsca (1…/9…)

Nie stosujemy poddziałów wspólnych rasy, narodowości i grupy etnicznej (=…), poddziałów wspólnych czasu

Przy wybranych symbolach stosujemy poddziały z kreską -02, -04, -05.

Stosujemy wybrane poddziały wspólne formy Stosujemy podział alfabetyczny A/Z

szczególnie przy nazwach programów komputerowych, języków, systemów operacyjnych itp.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 61

Podział alfabetyczny A/Z w symbolu rozwiniętym

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 62

Dział Ogólny 0

W dziale tym stosujemy symbole rozwinięte i złożone i często też zapisujemy je jako symbole jednolite, np.

004.3’144:621.314 Zasilacze do komputerów

005.912:82-86 Listy handlowe 069.02:7 Muzea sztuki

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 63

1 Filozofia. Psychologia 2 Religia. Teologia

Działy najsłabiej reprezentowane w katalogu BPB

W dziale 1 Filozofia najwięcej zastosowano podziału alfabetycznego A/Z, np..:

1Husserl Husserl, Edmund (filozof ; 1859-1938)

Dział 2 Religia posiada własne symbole analityczne i tylko takie są stosowane

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 64

3 Nauki społeczne. Prawo. Administracja

W dziale 3 stosujemy poddziały wspólne:

miejsca (1/9), z kreską -02; -04; -05, formy

Poddziały wspólne rasy, narodowości, grupy etnicznej (=…) i poddziały wspólne czasu nie występują

Podział alfabetyczny A/Z jest także stosowany w dziale nauk społecznych

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 65

338 Sytuacja gospodarcza. Polityka gospodarcza

W dziale 338 najwięcej jest i poddziałów wspólnych różnego rodzaju i symboli rozwiniętych a także złożonych, tzw. jednolitych. Np..:

338.43-048.26 Restrukturyzacja rolnictwa. Transformacja rolnictwa

338.488.3:339.378.2 Centra handlowe jako usługa turystyczna

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 66

5 Matematyka i nauki przyrodnicze

W dziale 5 nie stosujemy poddziałów wspólnych:

- rasy, narodowości, grupy etnicznej (=…)

- czasu "…” W dziale 5 stosujemy poddziały

wspólne formy, miejsca i podziału alfabetycznego A/Z.

Sporadycznie stosujemy poddziały „-0” i poddziały z apostrofem „ ’ ” (syntetyczne)

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 67

Poddziały z apostrofem

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 68

502/504 Nauka o środowisku

Bardziej szczegółowy podział i łączenie w symbole złożone, symbole rozwinięte dotyczy działu 502/504 Nauka o środowisku. Występują tutaj przede wszystkim poddziały wspólne miejsca, dużo jest symboli rozwiniętych i złożonych, jednolitych

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 69

502/504 Nauka o środowisku

502.3:502.175 Monitoring atmosfery 502.51:502.175 Monitoring hydrosfery

502.51(28) Środowisko wód powierzchniowych

502.51(282) Środowisko rzeczne 502.51(282.02)Środowisko wód

podziemnych 502.51(282.3) Bagna. Błota 502.51(285) Jeziora, zbiorniki i stawy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 70

6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo

W dziale 6 nie stosujemy poddziałów wspólnych:

miejsca (1…/9…) rasy, narodowości, grupy etnicznej (=…) czasu "…” W dziale 6 stosowane są poddziały wspólne z kreską -02; -04; -05. poddziały wspólne formy. Jest to najbardziej rozbudowany dział w

katalogu BPB

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 71

6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo

W dziale 6 stosujemy najwięcej symboli rozwiniętych i złożonych. Z racji profilu księgozbioru w zdecydowanej większości technicznego, niezbędna jest duża szczegółowość symboli. Zdarza się jednak, że symbol rozwinięty musi być przydzielony do kilu pól w zapisie pionowym po to, żeby było jak najwięcej wejść do systemu.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 72

621.436-047.43-049.7 Eksploatacja i diagnostyka silników wysokoprężnych

Obecnie dzieli się na: 621.436 Silniki wysokoprężne 62-1/-8-047.43 Diagnostyka maszyn 62-1/-8-049.7 Wykorzystanie,

eksploatacja maszyn

6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 73

6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo

659.1:004.738.5 Reklama internetowa 669.15’26-194 Stale chromowe 669.15’28-194 Stale molibdenowe 691.175.664-404.9 Pianka poliuretanowa 691.421-478 Cegła ceramiczna dziurawka.

Pustaki 692.535:691.175.743 Posadzki z

polichlorku winylu (PCW) 699.814.32 Drzwi ogniochronne

(przeciwpożarowe)

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 74

7 Sztuka. Rozrywki. Sport

W dziale 7 stosujemy poddziały wspólne: miejsca (1…/9…) rasy, narodowości, grupy etnicznej (=…) formy (0…) podziału alfabetycznego A/Z W dziale 7 nie stosujemy poddziałów

wspólnych z kreską -02, -04.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 75

7 Sztuka. Rozrywki. Sport

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 76

7 Sztuka. Rozrywki. Sport

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 77

7 Sztuka. Rozrywki. Sport

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 78

72 Architektura

W dziale 72 stosowane są symbole rozwinięte i złożone, zapisywane jako jednolite, np.,:

72.023:691.11 Zastosowanie architektoniczne drewna

725.42:634.8.047 Winnice 727.944 Rozgłośnie radiowe i

budynki studiów (dźwięk, wizja)

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 79

7 Sztuka. Rozrywki. Sport

Sztuka 7.036.7 Ekspresjonizm - dotyczy wszystkich dziedzin sztuki

poza architekturą 72.036.7 Architektura

ekspresjonistyczna - dotyczy tylko architektury

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 80

7 Sztuka. Rozrywki. Sport 75.036/.038(73)"19"(091)(084.1) Malarstwo

amerykańskie XX wieku – zapis poziomy

Zapis pionowy: 75 Malarstwo 7.036 Sztuka nowoczesna do ekspresjonizmu. Realizm.

Naturalizm. Funkcjonalizm. Ekspresjonizm 7.037 Okres między ekspresjonizmem a

abstrakcjonizmem. Fowizm. Kubizm. Futuryzm. Dadaizm. Surrealizm

7.038 Sztuka abstrakcyjna 7.03(73)(091) Historia sztuki Stanów Zjednoczonych

AP (084.1) Przedstawienia obrazowe. Ilustracje. Albumy

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 81

8 Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura

W dziale 8 najbardziej rozbudowane symbole dotyczą poszczególnych języków, natomiast symbole złożone słowników językowych przekładowych traktowane są jako symbole jednolite

811.112.2'373.72 Idiomy niemieckie 811.133.1:811.162.1]'374.822

Słowniki francusko-polskie

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 82

9 Archeologia. Prehistoria. Geografia. Biografie. HistoriaW dziale 9 stosujemy : poddziały wspólne miejsca (1…/9…),

rasy, narodowości, grupy etnicznej (=…), poddziały wspólne czasu "…” (daty roczne dla wojen, bitew, wydarzeń, ruchów społecznych) i formy.

Szczególne znaczenie ma w tym dziale podział alfabetyczny A/Z, stosowany przeważnie w dziale 91 Geografia.

Mają też miejsce symbole rozwinięte i złożone.

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 83

913(4/9) Geografia poszczególnych krajów świata

nowożytnego

Symbole jednolite911.3:338.43 Geografia rolnictwa913(1-751.2):502.5 Parki narodowe913(438.11-751.2)Kampinoski:502.5

Kampinoski Park Narodowy913(438.13)(036) Przewodniki

turystyczno-krajoznawcze po województwie świętokrzyskim

913(7/8=134.2/.3) Geografia Ameryki Łacińskiej

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 84

94 Historia powszechna94(100)"1939/1945"::341.322.5

Przestępstwa i zbrodnie związane z II wojną światową

94(438):314.15-026.49 Historia emigracji polskiej

94(438)"1830/1831„ Powstanie listopadowe w Królestwie Polskim

94(520):008 Historia kultury Japonii

10 czerwca Warsztaty UKD BN 2011 85

Dziękuję za uwagę

Elżbieta Mickiewicz e.mickiewicz@pb.edu.pl