an chay va suc khoe - tran anh kiet

8/3/2019 An Chay Va Suc Khoe - Tran Anh Kiet

1/84

N CHAY V SC KHETc gi : Trn Anh Kit

Do nhm Thn hu Sydney n tngK thut v trnh by : Trn Xun Thng - nh ba : Ngc Tng

In ln th nht thng 12 nm 1999 (1000 quyn)In ln th hai thng T nm 2000 (2500 quyn)

---o0o---Ngun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 8-8-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLi Cm TTh Ph Bnh v Gp Ca c GiTh ca Lut S inh S Trang, BrisbaneTh ca ng Nguyn Vn BonTh ca ng Nguyn Vn ChnVi dng v Quyn Sch n Chay v Sc KheLi Gii thiuLi Ni uPHN MT - N CHAY THEO QUAN NIMCA MI THI I

Bi I - N CHAY V LNG THNG YU LOI VT1. C Heo Cu Ngi2. Ra Bin Cu Ngi3. Chim Hong Oanh Cu Ch4. Loi Vt Cng C Tnh Mu T

Bi II - N CHAY KIN TO MT X HI HO BNHn Chay Gii Quyt Nn Ngho iS ch Li Ca Nhng Con B Cn Sngn chay s trnh c s h hi mi sinh

n chay c th trnh mi xung t x hiBi III - N CHAY V QUAN NIM CA DANH NHN TH GIIBi IV - N CHAY V QUAN NIM CA TN GIO

PHN HAI - N CHAY V SC KHE CA CON NGIBi I - KHI NIM TNG QUT

Cu trc ca h thng Tiu ha trong c th ca con ngiTin trnh ca s tiu haS Lin Quan gia n Tht v Bnh Tim Mch
http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Quoc%20Te/An%20Chay%20Mot%20Triet%20Ly%20Song%20-%20Avadhutika%20Anandamitra%20Acarya%20-%20Bs%20Lien%20Huong%20Dich/http://phatphaponline.org/kinh/Audio/Sach%20Noi/Quoc%20Te/An%20Chay%20Mot%20Triet%20Ly%20Song%20-%20Avadhutika%20Anandamitra%20Acarya%20-%20Bs%20Lien%20Huong%20Dich/


2/84

S Lin Quan Gia n tht v Bnh Ung ThNhng ha cht nguy him trong thtNhng mm bnh san c trong thtS dinh dng khng cn c tht

Bi II - N CHAY V PHNG BNH

Bi III - N CHAY V SC KHE CA PH N TRONG THI K THAINGHNThc n Chay C y Cht Calcium Khng?n Chay C y Cht Protein Khng?c Cht Ca Thuc Dit Su B Trong Rau Ci Nh Th No?S Lin Quan Gia Cc Sn Phm Ca Sa V Bnh Tiu ng Tr Con NhTh No?N CHAY I VI S PHT TRIN TH CHT V TR THNG MINH CATR CON

Bi V - NGI N CHAY S C LN DA TR PBi VI - NHNG NGI SNG KHE V SNG LU

TRN TH GIIBi VII - N CHAY V TH LCNgi Lc S n Chay Trng Ni Danh Nc cMt C Gi n Chay Trng ot Huy Chng Vng V Mn Chy BNgi Lc S Leo Ni n Chay Trng

Bi VIII - NGI N CHAY C KH NNG SNG TRNG THBi IX - NH N CHAY V NGI THIN, MT BNH NHNUNG TH THOT CHT V BNH PHCBi X - C QUAN Y T ANH QUC KHUYN CO :N THT NHIU S B BNH UNG THBi XI - N CHAY Y V NG CCHBi XII - TM S CA MT N MINH TINH IN NHN CHAY TRNG

PHN BA - C TNH DINH DNGCA VI LOI THC VT

Bi I - U NNH V KH NNGPHNG CHNG BNH TT

u nnh c kh nng cha c bnh tim mchu nnh cha c bnh ca xngu nnh c th phng chng c bnh ung thu nnh v bnh thnu nnh v nh hng sinh l ca ph nu nnh v sc khe ca tr con

Bi II - CHUI C KH NNG TR BNH CAO HUYT PBi III - KH NNG PHNG CHNG BNH UNG TH DACA TRI CY V RAU CIBi IV - SINH T C TRONG CAM, CHANH, QUTV BI CHNG C BNH CM CM MA NGBi V - DU M TRONG N UNG V DINH DNG


3/84

Bi VI - S CH LI CA DU -LIU TRONGN UNG V PHNG CHNG BNH TTBi VII - NHA AM HAY L HI, CY KING V DC THO

PHN BN - PH LCGII THIU NNG TRI HU C CA

MT NG HNG VIT NAM TI TY C

---o0o---

Li Cm T

Tc gi chn thnh cm n s gip tn tnh ca qu thn hu:ng Nguyn Ph Hung L H Linng Nguyn vn Bon

dnh th gi qu bu c bn tho v ng gp rt nhiu kin xydng hon thnh quyn sch nyC s K Vn

cung cp ti liu v quan nim n chay ca o Cao i v Ha HoLut S o Tng Dc

gip th tc ng k bn quyn.Bc S Nguyn Hu MinhBc s Liu Vnh Bnh

vit bi gii thiu v bi "Vi dng v quyn sch n Chay v ScKhe".

c bit chng ti xin chn thnh cm t qu v tc gi v nh xut bn mchng ti tham kho ti liu trch dn trong quyn sch ny.

---o0o---

Th Ph Bnh v Gp Ca c Gi

Sau khi pht hnh quyn sch N CHAY V SC KHE, chng ti nhnc mt s th t v in thoi khp ni ca cc thn hu gi v chc

mng v nhn nh v s ch li ca vic n chay trong i sng hng ngy.Chng ti xin thnh tht cm n tm chn tnh ca tt c qu v u ingi khen, bnh phm v ng gp kin xy dng cho quyn sch ccng ngy cng hon chnh hn trong nhng ln ti bn sp ti.


4/84

chia x vi qu c gi, chng ti xin php c ng ti cc bc thny theo th t thi gian nhn c trong dp n hnh quyn sch ln thhai v xin thnh tht cm n s ch gio chn tnh ca qu Thn hu.

---o0o---

Th ca Lut S inh S Trang, Brisbane

Tha ng,

Ti c nhn c quyn sch N CHAY V SC KHE do ng son rtcng phu v n tng khuyn khch ng bo n chay.

V hnh thc, ba sch trnh by rt p.

c bit v ni dung, ng khuyn khch n chay khng phi bng linhi s c rch: "Trnh st sanh - S ti",m bng nhng l lun khoa hc,r rng, hu ch cho ngi n chay bng cch vin dn mt s trng hpin hnh vi nhng nhn vt c tht, hin cn sng hng nhn s lich ca n chay nh th no v.v...

Cch ng trnh by s ch li ca n chay cn c trn nhng s kin chnhxc v rt khoa hc, s li cun c nhng ngi t trc ti nay ngnngi khng dm (hay khng chu) n chay v h ngh rng n chay s thiudinh dng cho c th, hi sc khe.

Quyn sch ca ng s nh tan mi nhn nh sai lm ni trn.

Ti xin thnh tht tn thn vic lm hu ch v rt cng phu ca ng v tinrng quyn sch N CHAY V SC KHE ca ng son, s thuyt phcc nhng ngi cn do d cha chu n chay. V cng nhiu ngi tnhng chng no th cng c ca ng cng to ln chng ny.

Trc thm nm mi, knh chc ng v bu quyn c vn s nh , sc

khe di do.Knh th

(inh S Trang)


5/84

---o0o---

Th ca ng Nguyn Vn Bon

Ging S Trng i Hc Western Sydney, Macarthur.

ng Trn Anh Kit knh mn,

Li ni u tin ca ti l thnh tht cm n ng gi tng ti quyn schN CHAY V SC KHE.

Ti xin xc nh rng bi vit ny ch l th gp trong tinh thn xy dng.ng xt thy kin no cn thit th b sung cho quyn sch trong cc lnti bn. Nu xt thy cha thc hin c th cng ng bn tm.

Sau khi c cc ti liu trong quyn sch, ti rt ly lm thch th. S d tidng ch thch th l v ti ang thc hnh trng chay v nhng ti liuny rt hu ch cho ti.

Ti rt ng vi ng l t ngn xa cc tn gio ch trng n chay vdy tn n chay nhm trng dng lng t bi v tn trng mng sngca cc sinh vt. Cc danh nhn trn th gii t ng sang Ty u quannim rng lng t bi v lng yu thng cc sinh vt l ng c ch yu chovic trai tnh. Cc ti liu in hnh minh chng rng loi vt cng clng t tm, c tr thng minh v lng nhn i, dm hy sinh cu ngi vng loi. Cc ti liu ny h tr cho ch trng ca cc Phong tro

Bo v Mi sinh thin nhin v Thng Yu cc Loi Cm Th, nhm binhvc s hin hu ca cc sinh vt ng thng trn qu a cu.

Cc nghin cu khoa hc v cc ti liu y hc chng minh rng c s linh gia n chay v sc khe ca con ngi. in hnh l n chay s tngcng sc khe cho ph n trong thi k thai nghn. n chay ng cch s

gip cho con ngi phng nga c bnh tt, tng cng th lc v kodi tui th. Nhng ti liu ca cc c quan y t chng minh n chay

khng lm cho c th ca con ngi b suy yu m l mt phng php tnhin v hu hiu nhm thanh lc cc c t gy ra cho c th do n thtcc ng vt. Ngoi ra, kt hp s n chay v thin nh l mt phng

php rt hu hiu gia tng sc khe, cng c c tnh min nhim ca cth, gip cho c th chng li mt s bnh tt, k c bnh ung th.


6/84

Thc t trong i sng hng ngy, vic n chay trng khng phi ch dnhring cho mt s tu s ca cc tn gio, m y l li sng bnh d ca ccdanh nhn trn th gii. Ngy nay vic n chay trng tr thnh li sngquen thuc v t nhin ca nhiu ngi.

Cc nh y hc ng Ty cng nhn li ch ca n chay trong vic iutr cc chng bnh tim mch, bnh tiu ng, mp ph, ung th ng rutvn vn....Cc nh y hc ng l cc bnh trn pht sinh do con ngidng qu nhiu tht c, ru v thuc l.....Nhng c t gy ra do cc thcn trn lm nhim v khin cho mt s b phn trong c th b sng ln,dn dn lan ra pht trin n cc b phn khc v gy ra bnh tt.

Ti nh gi cao cng trnh nghin cu ca ng. minh chng s ch lica vic n chay trong vic iu tr cc bnh him ngho, ti xin lin h kinh

nghim bn thn lm trng hp in hnh. Cch nay hn 6 nm, ti bchng vim gan C (Hepatitis C ) vo thi k trm trng. Cc bc s chuynkhoa ti bnh vin Westmead (Sydney) chn on v xt nghim, xcnhn gan ca ti b x v chc nng ca gan b ri lon hon ton. Ti chc iu tr nh nhng bnh nhn khc. Trong lc iu tr, ti gi trngchay kt hp vi thin nh mi ngy. Mt php l n cho ti. Sau mtthi gian iu tr v c ti khm, siu m, th nghim mu v.v...Cc bc

s chuyn khoa xc nhn bnh vim gan ca ti hon ton bin mt. Gan tr li trng thi bnh thng nh cha h b mc bnh. Siu vi trng gybnh khng cn hin din trong c th (HCV = NEGATIVE). Qua 4 ln ti

khm, cc bc s rt ly lm ngc nhin v kt qu ca s iu tr ny. Theokinh nghim c nhn ca ti, vic n chay ch l iu kin cn iu trcc chng bnh him ngho, nhng cha phi l iu kin . iu kin cnv l phi kt hp c hai phng php n chay v thin nh mi cnghiu hn. Ti p dng phng php thin qun m thanh Ni ti thanh lc cc c t trong c th. Th nghim cho ti thy nh cc mthanh nh Phm m, Hi Triu m, Thng B Th Gian m... gip chovic tr bnh ca ti c kt qu.

Nu c iu kin, ti ngh ng nn su tp thm cc trng hp in hnhlnh bnh nh vo n chay v thin nh.

Nhng iu trnh by trong hn 100 trang sch ca ng chc chn cha niln ht c s tng quan gia n chay v sc khe ca con ngi. Tuynhin nhng ti liu trnh by trong quyn sch ny rt khoa hc v thc t.

Ngoi ra, vi li hnh vn gin d, d hiu kt hp vi cch trnh by in n


7/84

rt m thut. Quyn sch ny s l mt tp ti liu tham kho hu ch gipcho c gi nghin cu v thc hnh phng php n chay bo v sckhe v ngn nga bnh tt.

Trc khi kt thc, mt ln na, ti xin cm n v chc ng thnh cngtrong vic su tm, nghin cu nhm ph bin nhng ti liu hu ch thitthc cho mi ngi.

Knh

(Nguyn Vn Bon)

---o0o---

Th ca ng Nguyn Vn Chn

cu Gio S, Sydney

.....Ti c mt nhn xt ch quan l : Cng ln tui, ngi ta cng nvn sc khe nhiu hn. Mi thay i v thi tit, v n ung, v cchlm vic, v ngh ngi v.v...nht nht u nh hng n sc khe ca mnh.Ti thuc lp ngi ny nn ti thch tm c cc sch bo v dng sinh,v th dc, v cch n ung... n hp vi la tui ca mnh. Tht khc xavi nhng ngy cn tr, sc sng mnh lit, di do nn t khi mng n

chuyn sc khe.

Ti may mn c c cun sch N CHAY V SC KHE ca tc giTrn Anh Kit va mi xut bn gn y. i vi ti, y l mt cun schrt thc t, vi li hnh vn gin d, d hiu. Sch khng mang tnh tn

gio, khng l thuyt rm r. Cng khng tuyn truyn hay thuyt phcmi ngi n chay.

V nghin cu, su tm, gom gp cc ti liu ca tc gi tht cng phu. Cckt qu c th ca nhng ngi n chay qua nhng ti liu trch dn cngvi kinh nghim ca bn thn tc gi l bng chng hng hn cho thy vicn chay c li cho sc khe v vt cht cng nh v tinh thn, v cn giptrnh c mt s bnh tt. V mt vt cht, cc thc n chay (rau, c, u,cc loi, tri cy...) cha y cc cht dinh dng khng km g cc thcn mn (tht, c, tm...) m i khi cn tri hn. V mt tinh thn, s n


8/84

chay gip con ngi ci thin nhiu hn v mt o c v cng c nimtin.

N CHAY V SC KHE l cun sch rt hu ch cho mi ngi. N csc li cun v "mi gi" n chay, l iu d nhin. Nhng N CHAYV SC KHE vn dnh cho chng ta mt s t do chn la.

Ti c mong s c nhiu ngi c quyn N CHAY V SC KHE rtb ch ny.

Thn mn

(Nguyn Vn Chn)

---o0o---

Vi dng v Quyn Sch n Chay v Sc Khe

Hin nay s ngi n chay trn th gii cng ngy cng ng. i vingi Vit Nam chng ta, ni n n chay th thng ngh ngay n o

Pht hay nhng ngi pht tm tu hnh theo Pht Gio. Nhng i vingi Ty Phng th n chay l mt phng php dinh dng mi mc chng minh bng nhng nghin cu khoa hc rt c li ch cho c thv sc khe.

Phn ng chng ta u cho rng n chay khng cht b dng vkhng ngon ming. Nhng khi nhn qua nhn li, c l qu v ly lm l thi sao cng ngy cng c nhiu ngi n chay nh vy? Cu hi y c tc gi Trn Anh Kit tr li trong quyn sch N CHAY V SC

KHE sau khi ng dnh ra rt nhiu thi gi kho cu v vn ny.Sch dy 140 trang c phn chia gn gh rt d c, t N CHAY THEOQUAN NIM CA MI THI i cho n cc bng chng khoa hc minht v li ch ca s n chay.

i vi Pht gio, n chay l th hin lng t bi v bin ca ngi conPht, lng thng yu v tn trng s sng ca mi loi, v bit rng misinh vt d ln, d nh u bit au n, u mun sng cn. Trong BnTuyn Ngn Quc T Nhn Quyn c ghi: "Mi ngi sinh ra i u cquyn bnh ng....". Trong o Pht cng c Bn Tuyn Ngn, tuy khng

ghi chp m mi ngi cng hiu l: "Mi loi sinh ra u c quyn bnh


9/84

ng....". Nu ta khng c quyn git hay lm tn thng ngi khc, thi vi ngi Pht t cng tng t nh vy. H tn trng s sng camun loi. Ngy nay Bn Tuyn Ngn T Bi ca c Pht t t lan trnra khp ni trn th gii. Cc hi bo v sc vt (Animal Welfare) cmt khp ni v ting ni ca h c mi chnh quyn tn trng lng nghe.

Di con mt ca cc nh khoa hc th "You are what you eat", c nghal n th g th bn s thnh th . C th ca chng ta lun lun thay i.Mi ngy th mt phn trm s lng mu trong c th ta b hy i, v 1

phn trm mi c to ra, c ngha l sau 100 ngy th mu ta hon tonmi. Tng t nh vy, tht, da, rut, gan...ngay c xng l cht rt cngtrong ngi cng lun thay i. Nhng cht liu c c thay th lin tcbi cc cht liu mi do ta em vo hng ngy. Ti nh li cu ca dao thuhc tr chng ta hc:

....c g anh ly c nng anh mua gch Bt Trng v xy.Xy dc ri li xy ngangXy h bn nguyt cho nng ra chn.

i! Nghe tht l hay, c nhn xa chn la k cng. Ci h bn nguytphi c xy bng gch Bt Trng, l mt th gch v cng qu gi, cho ngi con gi mang i chn dnh y bn t nhng xung ra....Cnchng ta, th hi bn c chn la cht liu tinh khit xy p cho c th

ca bn khng? Nu chng ta hay n tht ch, tht tru, th mt phn c thca chng ta s c lm ra bng cht liu . Nn nu c ai khi hi gimnh l " tru ch" th di ci nhn bng con mt khoa hc cngchng sao u, phi khng bn?

Nhng ngi n chay l nhng ngi bit chn la cc cht liu tinhkhit ca t tri m bi p cho c th mnh, v cy c c to thnh bi

s hp th nng lng nh sng t mt tri ha vi nhng phn t nctrong sch.

V phng din y khoa, th cc v bc s thng khuyn bnh nhn n cng tcht tht cng tt, i khi cm n c tht nu bn b bnh thng phong(Gout) nng. Xin ch l khi bc s dng ch tht khng phi ch ni ringtht heo, tht b thi, m ch tht y bao gm lun tht ca tt c sinh vtnh c, tp, mc, ch...v ngay c trng na. Hay ni ng hn, ch thtng ngha vi ch protein ng vt l cc cht m, cht tht ca mi sinh


10/84

vt. Bn c bit ngy nay nhng con g, b, heo... u b bt ung thuchoc chch thuc cho chng ln tht nhanh, cng thm vo v s cc hacht c cho thm vo thc n ca chng. Thuc v cc ha cht ny vncn tn ti sau khi con vt b lm tht. Nu bn n nhng ming tht nyc phi bn gin tip a vo c th nhng ha cht hay thuc ni trnkhng? Qu v cn nh bnh B in xy ra Anh Quc l do h chonhng con b n b lng ca nhng con b bnh. n khi ta n tht canhng con b ny l ta gin tip n b lng ca nhng con bnh, chonn ta s b bnh B in. V l , nn c u Chu cm nhp cng thtb Anh Quc, v lm cho k ngh nui b ca nc ny gn b ph sn.

Cc cuc nghin cu gn y cho thy n nhiu tht s to ra nhiu phn tAminoacids c hi l mm mng gy ra mt s bnh ung th. Trong biXI, phn th hai ca quyn sch: C QUAN Y T ANH QUC KHUYN

CO, N THT NHIU S B BNH UNG TH, tc gi Trn Anh Kit vit: "Gio s Bruce Amstrong, thuc hi ng nghin cu bnh ung thca trng i Hc New South Wales khuyn co rng, ch c cch duynht ngn nga s nguy him ca bnh ung th l phi n nhiu rau civ tri cy trong khu phn hng ngy".

Tm li n chay l mt iu rt tt cho thn th, l mt vic nn theo. Tuynhin qu v nn hc hi kinh nghim ca nhng ngi i trc, c mtkhu phn n chay y v b dng, nht l hc cch nu nng saocho ngon ming th n chay mi hp dn phi khng qu v? Hy vng mt

ngy gn y tc gi Trn Anh Kit s nghin cu v cho ra i mt quynsch "Cch Nu Thc n Chay Ngon Ming" th tuyt lm!

Sydney, ngy 02 thng 04 nm 2000

Bc s Liu Vnh Bnh(Ch Nhim kim Ch Bt

Tp Ch Y HC & I SNG, c Chu).

---o0o---

Li Gii thiu

Nhn loi ang chun b bc sang mt thin nin k mi vi nhiu hy vngnhng cng khng km phn u lo. Hy vng mt th gii ha bnh thnh


11/84

vng, mi ngi c c mt cuc sng khe mnh an vui trong v vntnh thng.

V phng din vt cht, con ngi tin b rt nhanh, em li cho cucsng ca chng ta rt nhiu tin nghi trong cc lnh vc nh n , dichuyn, thng tin, lin lc, gii tr v.v...

Tuy vy nhn loi vn c nhiu lo u v chin tranh vn cn, thin tai dndp, ngho i vn tip din v nht l nhng bnh him ngho cng giatng. Cc nh nghin cu tm thy rng nhng chng bnh nh p huytcao, bnh tim mch, ung th vn vn c t l cao nhng quc gia tiu thnhiu tht, so vi nhng ni dng nhiu rau ci v hoa qu.

gii ta phn no nhng lo u , chng ta c th tm s gii p trong

quyn "n Chay v Sc Khe" ny.Tc gi gii thch tng tn, trng dn nhng kt qu c th v xc thcv vic n chay. Khoa hc chng minh n chay y v ng cch,chng ta vn khe mnh v nht l phng nga c nhiu bnh himngho.

Ngoi ra tc gi su tp rt cng phu mt s ti liu qu gi v tm linh,n s h tr cho vic n chay c dng mt cch t nhin, rt ng cho chng ta suy ngm. Hn na tc gi cng c su tp nhng li vng

ngc ca Thnh Nhn v ca cc danh nhn th gii. l nhng ngnuc soi ng cho nhn loi tin n mt th gii tt p v mi mt mchng ta hng m c.

Xin chn thnh cm n tc gi.

Vi lng nhit thnh, ti xin gii thiu n qu c gi quyn sch ny vc mong rng n s gip ch phn no cho cuc sng ca qu v.

Trn trng

Sydney, ngy 21 thng 11 nm 1999Bc s NGUYN HU MINH

---o0o---


12/84

Li Ni u

Lc cn b, ti thng theo cha m n cha l Pht, sau cthng thc cc mn n chay ngon lnh do qu v tn n kho tay nunng. Cha chin sau nhng ngy l lc linh nh, tr lai cnh vnglng bnh thng. Qu tng, ni v ch v Pht t n cha cng qu sngnhng chui ngy bnh d, vui cng cu kinh ting k v an nhin vi nhngba n n gin bng da, c, rau, tri.

Khi cn trong nc, ti cho rng n chay ch l cch thc n ung thanhm ca nhng bc tu hnh trnh khng b phm vo gii cm st sanhtheo quy lut ca nh Pht. n chay ch gm ton nhng thc n tho mcnn khng y sinh t v khong cht cn thit cho c th ca con ngi.

Do chng ta s b yu ui v khng sc khe lm vic, nht l

khng th m ang cc cng vic nng nhc. Thm ch cng cn c thlm cho con ngi kh trnh c nhng bnh tt nguy him. a s Pht t,c l cng ng mt quan nim nh vy, cho nn d th Tam quy ng

gii ri, nhng vn cn e ngi, nn na chng b cuc, khng cn nchay na hoc tr li cch thc n chay nh k.

Tuy nhin sau bin c lch s 30 thng 4 nm 1975, gia nh chng ti may mn vt bin thnh cng v c nh c ti c. C c hi c c

sch bo nc ngoi, ti mi hiu rng n chay ngy nay khng cn c ngha quanh qun trong vn quy lut tn gio m n c lin h mt thit

n vic bo v sc khe v phng nga mt s bnh tt.

Mt hm cch nay lu, cc con ti tan hc v, c trao cho ti mt quynsch nhan l The Higher Tastes (Nhng khu v Cao Qu) v bo rngdo cc ng o Hare Krishna cho chng n. Ti vn c thnh kin khngmy ngng m i vi cc ng o ny nn khng mng ti quyn

sch . Tuy nhin mt ba n ti lc lo k sch sp t li cho nghong. Ti v tnh nht li quyn sch y v c c th mt vi trang

xem nhng g cp trong . Ti thy ni dung cng khuyn mnh n chay,lm lnh lnh d v m rng lng t bi bc i cng nh ni n lun hi,nhn qu v nghip bo...ging nh gio l nh Pht. Tn ca o nycng c mt np sng o c hin lng, dy d con ci ng hong mumc. i vi h, n chay khng l mt th gio l sung m phi tun hnhmt cch nghim chnh. Hng tun h thng t chc cc bui ging phpv khon i cm chay min ph cho cng chng gii thiu s n chaykhng nhng ch nhm mc ch trng dng lng t bi m cn c tnh


13/84

cch dinh dng na. T quan nim ca ti thay i hon ton, ngthi c thin cm i vi qu v tu s ca o Hare Krishna. Ti c gng tmc thm nhng ti liu m quyn sch ny tham kho tiu biu nhquyn Diet For A New America (Phng php n ung cho mt nc Hoa

K Mi) ca John Robbins, cc quyn sch v tp ch xut bn nh k ca Hi Sc Khe T Nhin (Natural Health Association) v Hi n Chay(Vegetarian Society ) ti c Chu. chia x nhng ti liu qu bu m ti su tp c vi qy v c gi, ti son li thnh cc bi ngn gnv ng trn cc tp ch nh k Chnh Tm ca Cha Pht

Brisbane v tp ch Phc Hu Cng c Tng Lm ca Cha Phc Huti Sydney, ng thi cng gi cho chng trnh pht thanh Ting Gi TnhThng ca Hi Quc T Thanh Hi V Thng S trung tm Sydney

ph bin rng ri. tin li, nay ti sp xp cc ti liu ny li thnh titmc ng hong v in thnh sch cng hin qu v tn h ty nghi suy

nghim.

Cch y hn 2 ngn 5 trm nm, khi nn vn minh khoa hc vn cn ntng trong bng ti, c T Ph Thch Ca Mu Ni Pht bo trong mtchn nc c v vn vi sinh vt (vi khun), th Ngi h li chng bit nchay l thi quen n ung thch hp vi c th ca con ngi, gia tng sckhe v phng nga c cc loi bnh tt. Chnh v th, chng ti hy vngvi s ng gp nh b ca quyn sch ny s mang n cho qu v c giv qu v tu hnh mt s vng tm hn trong vn n chay v tr gii.

Sau ht ti xin chn thnh cm t qu thn hu v qu ng hng khuyn khch tinh thn, ng gp kin v gip phng tin chu tonvic n tng quyn sch ny mt cch hon m. ng thi knh xin qu vthc gi bn phng vui lng ch gio cho nhng iu thiu st v b tcthm ti liu quyn sch ny s c hon chnh hn trong nhng k tibn sp ti.

Ti cng khng qun thn thng gi lng tru mn n v v cc con cati dnh cho ti th gi qu bu, b tc kin thc chuyn mn v ph

trch k thut quyn sch ny c cho i mt cch tt p.Vit ti Sydney thng 10 nm 1999

Trn Anh Kit

---o0o---


14/84

PHN MT - N CHAY THEO QUAN NIMCA MI THI I

Bi I - N CHAY V LNG THNG YU LOI VT

Hin nay mt s nh truyn gio trn th gii vn cn rao ging vi tn ca h rng "loi vt l nhng ci my khng linh hn v khng cm gic".Do ngi ta c th st sinh cc loi ng vt mt cch v ti v lytht cung cp cho th trng tiu th. Ti mt s quc gia trn th gii, ngita cn lp ra cc hi hoc cu lc b sn bn. H coi vic i sn nh mtmn th thao hay mt tr vui tiu khin. c Chu c cu lc b sn bnvt tri. Hng nm nhn n ma vt tri t hi v, cc x th thi ua nhau

bn chng xem ai t c thnh tch k lc, ri vt b cc xc ca vttri y mt cch tn nhn v hoang ph m khng h ly tht.

Tuy nhin phong tro bo v mi sinh v thng yu cm th ra i. Hc gng tranh u bng mi phng tin truyn thng, bo ch vn vn nhm

bnh vc s hin hu ca cc sinh vt ng thng ny trn qu a cu.ng John Robbins, tc gi quyn Diet For A New America (Phng php nung cho mt nc Hoa K mi), mt quyn sch thuc hng bn chy nhthin nay trn th gii c s pht hnh trn 450 ngn quyn, phn bclun iu v thc v y bo lc trn y bng nhng cu chuyn tht mng su tm c qua cc phng s ca bo ch khp ni. Chuyn cang k th nhiu, nhng chng ti ch trng dn ra y mt vi s kin tiu

biu qu c gi tin vic suy xt.

---o0o---

1. C Heo Cu Ngi

Vo nm 1971, c Yvonne Vladislavich li thuyn bum vt i dng.n vng bin n th tu ca c b lm nn. Mn thuyn b b, nc trnvo v dn dn chm xung y bin. Ni Yvonne b m thuyn l vng

bin rt nguy him v c nhiu c mp sinh sng. Trong khi ang vt ln vi

sng to gi ln th bt thnh lnh mt ci phao t di y bin tri ln vnng thn hnh ca c ni lnh bnh trn mt nc. C quan st v rt ngcnhin khi bit rng y khng phi l mt ci phao m chnh l mt con cheo to ln ang thc hin vic cp cu. Ngoi ra cn c hai con c heo khc

bi chung quanh che ch cho c khi b tn cng bi n c mp qui c.Ba con c heo c th m bo v c v t t a c n mt ci phao lnm ngi ta dng lm du hi phn c bm cht vo mt cch an ton.


15/84

Sau khi Yvonne c mt tu hi hnh cu thot, ngi ta kim chng bitc t ch c c n c heo bo v n ci phao an ton c khong cchdi trn 200 hi l.

Ngoi ra vo ngay 28 thng 5 nm 1978, mt chic tu bin gm bn thyth b tht lc ngoi khi o Dassen thuc quc gia Nam Phi v bsng m dy c. H rt lo s v bit rng tu ang tri git trn vng binc nhiu ngm him tr. Trong lc mi ngi ang u lo tm phngthot him th bng thnh lnh tu ca h b hc nh v b y i theo mthng khc nn may mn thot ra khi vng sng m bao ph. Ra niquang ng, mi ngi trng thy mt n c heo ang y mnh chic tuv ni an ton. Sau chng phng ln khi mt nc v nho ln nhiuvng nh hn hoan bi bit mi ngi ri bin dng vo lng bin c.

---o0o---2. Ra Bin Cu Ngi

Mt cu chuyn khc vo nm 1975, mt chic tu b m ngoi khi hiphn Manilla, th ca nc Phi Lut Tn. Mi ngi trn tu nhn nhodnh git xung b cp cu. Mt ngi n b chng may khng cn chtrn b v ang vy vng trn sng nc trong tnh trng v cng nguyngp. Bng ngi ta trng thy mt con ra bin bi nhanh v pha nn nhntuyt vng . Nh may mn v c phao cp cu, ngi n b ny bn

bm cht trn lng ra mt cch an ton. Sut hai ngy lin, ra nhn n lm phao cp cu cho nn nhn c sng st. Sau cng ngi n bny c cu thot bi mt chic tu bin khc. C ngi lm tng rngnn nhn c sng st l nh bm vo mt vt ni trn bin. n khingi n b c vt ln tu ri, mi ngi mi trng thy r ra bin triln trn mt nc, vn qua vn li nhiu vng ri mi bin dng vo lngi dng.

Theo s nghin cu ca nh sinh vt hc Henry Bergh, ra bin ny l loing vt sng lu nm trn th gii. C con sng trn 600 nm. Tht ca

n rt qu v rt t tin. Mt s tu nh c bt c nhng con ra binny, m thng mai ca n ri x dy li theo sau con tu, hnh h v b ichng sau bao chng ng thy l, trc khi tht ca chng c hn hnhxut hin trn da ca nhng bn tic sang trng trong cc nh hng quc t.ng tic thay! Loi ngi chng ta tr n nhng ngha c cao p

bng cch hnh x khng tng xng nh th.


16/84

---o0o---

3. Chim Hong Oanh Cu Ch

Vo nm 1950, mt c b hin lnh c ng ti th trn Hemingtage c

nhiu bn lng ging cm mn v gi c mt cch thn mt l c Tess. Csng c n trong mt cn nh c k nn nui mt con mo v mt conchim hong oanh lm bn hu vi bt ni qunh qu. Ngi ta khng bitc c con ci g khng ngoi tr ngi chu gi cch nh c vi trm mtthng hay ti lui thm ving.

Mt m n, v chng ngi chu gi b nh thc bi ting v ca bnngoi. Ngi chng li bing bo: "Gi phe phy cnh l cc cy kingngoi sn m", ri ko chn trm ln tip tc ng na. Tuy nhin ting vca cng ngy cng dn dp v khn cp hn. Ngi chu gi bn xungging v n vn mn ca s xem vic g ng tnh bn ngoi. C rtly lm ngc nhin khi trng thy con chim hong oanh ca b c mnh angxe i cnh p mnh vo knh ca s. C gic chng: "Chc c vic gxy ra nh c ca mnh nn con chim hong oanh mi bay n v ca nhmnh mt cch khn cp nh th". Ngi chng bn tung chn xungging v vi vng a v n nh ngi c trong khi con chim hong oanh si cnh rt p xung khung ca s m cht v qu kit sc. n ni, haiv chng ngi chu mi pht gic c mnh t, nm bt tnh trn sn nhvi mnh my b bt mu. Nu khng nh sng kin ca con chim hong

oanh bay i cp bo th v chng ngi chu gi u c n kp thi cpcu, th bit u c Tess cht t lc no ri.

---o0o---

4. Loi Vt Cng C Tnh Mu T

Ngoi ra ti c Chu, vo nm 1998, theo tin tc bo ch v i truyn hnh Sydney loan ti, mt d nhn ci ti s th Taronga b n b ung vv cng bun thm trong nhiu ngy lin tip trc ci cht ca d nhn

con.

Frala l tn ca d nhn ci c cc nhn vin s th t cho. N thucgng d nhn vng ng bng v c a t mt s th khc Ha Lanv s th Taronga ti Sydney tip tc nui dng. Khi thy con d nhnci 17 tui ny c thai, cc nhn vin trch nhim ai ny cng u vui mngv bit rng n thch ng vi cch thc nui dng ca h.


17/84

Frala sinh ra mt d nhn con b bng. y l a con th ba ca Frala v la con th by ca d nhn c Kibau do nhn vin s th Taronga cho laiging trong iu kin t nhin c. Khi d nhn con ny c 3 tun tui,th n cht mt cch t ngt vo cui thng 3 nm 1998 khin c by dnhn ni chung v Frala ni ring au kh v cng. Ngi ta cha tng thyloi kh hay d nhn khc bao gi. Nhng c ch au bun ca mt ngim mt con biu l mt cch r rt Frala bng cch m cht xc chtca a con vo lng trong sut 3 ngy lin v b n b ung. S kin ny lm cho nhn vin s th no trng thy cng u mi lng. V tn trngtnh mu t v chia x s mt mt mt ng loi ca by d nhn, ccnhn vin s th bn che kn chung li chng c t do thch ng vihon cnh au bun. Ba ngy sau, khi h n m ca chung, Frala nguingoai c i cht. Nhng n khng ra ngoi cng n m lng l chui vochung nm ng. Cc nhn vin trch nhim cng c bit quan tm n d

nhn c Kibau trnh gy thm au bun cho n.

Sut my ngy lin, nhn vin s th cng cm thy xt xa v mt i mtcon vt thn thng do chnh bn tay h nhiu ngy sn sc. Nhiu cin thoi v nhiu th chia bun cng c gi n t nhng ngithng yu sc vt chia x s mt mt ny vi Ban Gim c v nhnvin ca s th Taronga.

Qua nhng s kin trnh by trn y, chng ta thy loi vt cng c tnhcm, tr thng minh, lng nhn i v san sng x thn cu nguy tnh

mng ca nhng chng loi khc. Chnh v th m c Pht dy chng taphi n chay tr gii st hu tn qu sinh mng ca tt c mi chng sinh.V th chng ta nn thng yu loi vt v chng cng c To Ha sinh rav c quyn bnh ng hin din trn qu a cu ny. Cng cng mt ltng cao p , cc hi Bo v Mi sinh Thin nhin v Thng yu loivt khp ni trn th gii c ng mi ngi n chay, c ni cn chng bngc vic s dng lng th vt may o na.

---o0o---

Bi II - N CHAY KIN TO MT X HI HO BNH

Nu nhn loi trn ton th gii u n chay trng, khng ngh ngi g tichuyn st sanh nhng ng vt khc. C l cuc sng ca chng ta cmt b mt tt p. Mi ngi u sng trong s thanh bnh, khng lng snhn, chm git ln nhau. ng Alvin Toffler vit trong mt quyn schxut bn hi nm 1975 v ngh nhng bin php gii quyt nn khng


18/84

hong lng thc ti mt s quc gia i ngho trn th gii. ng ao c sc mt tn gio no phng Ty dy ln phong tro chng i v lnn gt gao vic st hi sc vt vi mt s lng khng l d lm thc phmcho dn chng. S lng ng cc khng cn dng vo vic chn nui na cth tha mn s dinh dng cho loi ngi trn ton th gii.

---o0o---

n Chay Gii Quyt Nn Ngho i

Chuyn gia nghin cu thc phm More Lapp, tc gi quyn sch bn chyhin nay Diet For A Smaller Planet (Phng php n ung cho mt qu tinhcu nh), xut hin trong mt cuc phng vn trn i truyn hnh gny rng: "Chng ta c th v mt ming tht b nh mt chic xe hiCadillac". B gii thch tip: "iu ti mun ni l x M hin thi,ngi ta thi ua nhau sm nhng chic xe hi ung xng nh hm ch v ginhin liu rt r. Cng nh h dng bit bao s lng ng cc chn nui cng ch v gi ng cc tht r m thi".

Theo nhng chng liu cung cp bi B Nng Nghip Hoa K, trn 90 phntrm tng sn lng thc la ti M c dng vo k ngh chn nui thayv dng xut khu cu gip nhng dn tc ngho i. Trong cc ba nthng nht ca ngi dn M v cc nc Ty Phng lc no cng thy

y dy nhng tht. Ngi ta dng nng phm chn nui tht l mt iuv cng lng ph. Cng do ti liu ca B Nng Nghip M th ngi ta phtmt ti 16 cn la m chn nui gia sc m ch thu vo khng y 1 cntht.

Tin s Aarol Altshul, trong quyn Protein: Their Chemistry and Politics(Protein: Ha Hc v Chnh Tr) vit: "Nu chng ta s dng mt dintch t 1 mu Anh (4046m2) trng hoa mu cung cp lng thc chongi n chay, ta s c mt sn lng gp 20 ln nu dng dt y chnnui sc vt ly tht. Hin nay ti Hoa K, phn na din tch t trng

trt c dng sn xut thc phm gia sc. Ti ngh rng nu ton th tai canh tc trn qu a cu ny u c dng sn xut nng phm choloi ngi th chng ta s c kh nng cung ng y lng thc cho 20 tdn s trn th gii mt cch d dng".

Do nhng s kin trnh by trn y, cc chuyn gia lng thc trn th giibo rng nn i ngy nay khng cn l mt mi e da trm trng na.


19/84

Ngi ta khng nn e s nn nhn mn m i khuyn khch vic ph thai,khin hng nm c n 50 triu thai nhi trn ton th gii b git mt cchoan ung khi chng cha c hn hnh ct ting khc cho i. Nu tnhqun bnh theo tng sn lng nng phm trn ton th gii cho mi ungi th ngy nay c coi nh khng cn xy ra cc nn i na. Nhngiu d ch l mt o tng. Trong mt bn tng trnh c trc Hi NghLng Nng Quc T ti La M hi nm 1974, ng Ren Dumont, mtchuyn gia nng hc ca vin i Hc Nng Nghip Php pht biurng: "Chnh nhng ba n thnh son y tht ca nhng ngi giu c gy ra nn i km cho nhng ngi ngho kh". Tnh trng lng ph nng

phm trm trng nh th phi c chm dt bng cch chnh quyn ti minc nn p lc cc k ngh gia chn nui khng c dng thc la lmthc phm gia sc v phi hn ch tri chn nui n mc ti thiu.

---o0o---

S ch Li Ca Nhng Con B Cn Sng

Mt con b cn sng s cung cp c nhiu lng thc hn l mt con b b git ly tht. B sng c th cung cp ngun thc phm di do vlin tc cha nhiu cht protein cao nh sa, b, ph mt, sa chua v.v...

Nm 1971, ng Stewart Odendhal ca trng i hc Missouri hng

dn mt phi on nghin cu v chn nui sang Bengal (n ). ng quanst thy rng y ngi ta khng nui b bng thc la m ch cho n bngrm, r, xc ma v c. Nhng tr tru thay, n li thng xy ra nni km. S thiu ht lng thc ti n khng phi v nhn dn x nyth b nn khng gim git b n tht, m chnh v thin tai hn hn vnhng cuc khi lon chnh tr xy ra lin min. Ngy nay n c coinh l vt qua tnh trng thiu n trong dn chng. Trong mt bo coc trc Quc hi n hi thng 2 nm 1980, cc chuyn gia nng hc kt lun: "n ngy nay t sn xut y lng thc cung ngcho nhu cu ca nhn dn trong nc".

B sng cung cp cho chng ta sa v nhng ph sn ca sa mt cch lintc. y l nhng thc phm c phm cht b dng cao. Hoa K sn

phm ca sa rt di do. i khi ngi ta cn mun hn ch bt vic snxut. Dn biu Sam Gibbons ca tiu bang Florida gn y bo co lnQuc hi rng chnh ph hin nay ang b bt buc phi d tr sn lngca sa trn mc an ton. ng bo vi cc ng vin: "Chng ta hin nay


20/84

ang qun th n 440 triu cn b, 545 triu cn ph mt v 765 triu cnsa bt. Hng tun mc tn kho vn cn tng ln 45 triu cn. Thc ra chcn 10 triu con b sa nh th ti Hoa K cung cp mt sn lng sav ph sn ca sa d tha nh vy, khin thnh thong phi xut kho hngtriu cn cung cp hoc vin tr cho nhng dn tc ngho i. y l mt

bng chng hng hn cho thy rng gi tr ca nhng con b cn sng chli hn nhng con b git cht ly tht.

Hin nay trn th gii, ngi ta thnh lp nhng phong tro bo v misinh, nhng phong tro chng i vic st hi cc lai c voi, c heo v hicu vn vn. Hin cng c mt s phong tro thng yu loi vt nhmchng i vic st hi ng vt lm thc phm cho con ngi, trong s c n minh tinh in nh mt thi ni ting ca nc Php l BrigitBardo.

Nhng ai c d phn vo k ngh chn nui sn xut tht th mi lo ukhi thy khuynh hng n chay cng ngy cng lan rng trn th gii. Thng6 nm 1977, tp ch thng mi ti Hoa K c tn l Farm Journal, trongmc l th ch nhim vit: "Ai l k chng i li danh t thm tho catht?" Tp ch ny cn ku gi cc nh chn nui chung gp mt s tin n40 triu la qung co vic tiu th tht hu gi vng gi c ca tht trnth trng.

---o0o---

n chay s trnh c s h hi mi sinh

Ngy nay chng ta phi tr mt gi tht t cho s n tht l lm h hoimi sinh thin nhin hu ch cho nhn loi. C quan nghin cu v NngHc Hoa K ch trch v nhng cht cn b do cc l st sinh thi ra lm d bn sng lch. Ngun nc tinh khit cn b cn dn do vic s dngmt cch ph phm bi nhng l st sinh . Trong quyn Population,Resources and Environment (Dn s, Ti nguyn v Mi sinh), Paul v

Anne Ehrlich so snh: " thu hoch 1 cn la m, chng ta ch cn 60cn nc. Nhng nu mun sn xut c 1 cn tht, chng ta phi cn tiuth t 2500 n 6000 cn nc". Nm 1973, t New York Post tit lmt tin ng tri. Mt l st sinh ln ti M chuyn cung cp tht g sdng ti 100 triu gallons nc mi ngy, tng ng vi lng nc cungcp cho mt thnh ph c 25 ngn dn c.


21/84

---o0o---

n chay c th trnh mi xung t x hi

Nh chng ti trnh by trn, sn xut nng phm lm lng thccho loi ngi, chng ta ch cn mt din tch t ai tng i nh. Nhngnu mun sn xut nng phm cung ng cho k ngh chn nui th nhucu ng c v din tch t ai phi v cng rng ln. V l y m t ngnxa xy ra cc cuc tranh chp lnh th gia cc quc gia vi nhau. Mtcuc nghin cu c ng ti trong quyn The Plant Foods For Human

Nutrition (Thc n cy c cho s dinh dng ca loi ngi) so snh:"Trn cng mt din tch t mt mu Anh, chng ta trng nng phm lm lng thc th n s cung cp mt t s cht protein nhiu gp 5 ln sovi dng t y chn nui ly tht. Nu trng u chng ta s c cht

protein gp 10 ln v nu trng ci spinach th lng cht protein s gp 28ln nhiu hn". Qua lch s c i ca Hy Lp, nh trit hc ni danhSocrates tng khuyn bo loi ngi nn n chay. l mt phng cchkhn ngoan m con ngi tn dng ti nguyn phong ph do ngun thc

phm nng nghip cung cp. ng nhn mnh thm: "Nu mi ngi u ntht th chng ta phi cn rt nhiu din tch ng c chn nui nn dsinh ra cc cuc chm git ln nhau tranh dnh lnh th".

Tht l khi hi khi ni n vic n tht c lin quan cht ch ti nhng cucchin tranh trong thi k ngi u Chu m mang i xm chim thuc a. l nhng cuc chin tranh v hng liu gia v. Thu ngi u Chucha sn xut cc loi gia v nh tiu, hnh, ti, ng v hng vn vn, chonn cc thng nhn nhp cng cc loi sn phm ny thng rt giu c.Cc nh lnh o ca mt s nc Ty Phng v lng tham nn ng

binh xm chim n v mt s quc gia phng ng vi va cpot lnh th, bt dn n l v va nm trn quyn kim sot thu mua ccloi hng liu gia v t tin.

Trong k nguyn ny, ngun li v sn xut lng thc cng cn l mt m

nh d gy ra cc cuc bo ng v tranh chp. Thng 8 nm 1974, c quanTnh Bo Trung ng Hoa K (CIA) cnh gic rng trong tng lai gn,c th s khng lng thc cho ton th gii v s gia tng dn s cngngy cng nhiu. Song s kin ny c th khc phc c bng cch tit chvic dng nng phm chn nui gia sc, hu gia tng lng thc cho loingi.


22/84

Nh chng ti trnh by trn, go, la m, sa v u l nhng nguncung cp cht protein di do cho nhn loi. Do n chay bao gi cng cnhiu cht dinh dng nn rt tt cho sc khe ca con ngi. Chng ta cth so snh: 100g tht b cha 20g cht protein, 100g ph mt cha 25g v100g u nnh cha n 34g cht protein. Mc du tht cha t cht proteinhn nhng gi th trng li t hn.

V nhng s bt li ca vic n tht gy ra bit bao phin toi v thmtrng cho loi ngi, nn n lc chng ta nn n chay gi gn cho qua cu ny khi b nhiu xo trn.

---o0o---

Bi III - N CHAY V QUAN NIM CA DANH NHN TH GII

Ti Hoa K, ngi ta c lng hng nm c n 134 triu sc vt v 3 tgia cm b git cung cp tht lm thc phm cho dn chng. Nhng trongkhi mi ngi ang vui v thng thc cc mn n khoi khu , c my ailin tng n mt s lng khng l cc loi ng vt b git cht mt cchthm thng cho thn th ca con ngi c bo b. i khi ngi tacn nhn tm a ct trn s cht chc mt cch thch th v v t l. inhnh l danh h Ronold Mac Donald, trong mt chng trnh truyn hnhthng mi, khi hi vi m tr con rng: "Cc em c bit hamburgerxut x t u khng? Chng c trng vn Hamburger y!" n l

st sinh, ngi ta c cm tng nh bc chn ti mt th a ngc y mit kh. Ting ku la tht thanh ca nhng con vt b p u, b in git hayl b bn cng u l nhng cnh hi hng m bt c ai c mt cht t tmu khng th chu ng ni. Sau ngi ta cn treo gi nhng con vt lnri a vo nh my sn xut thc phm bng h thng dy chuyn. i khicon vt cn sng tr tr, nhng ngi ta thn nhin ct c n hoc tho thtn nh mt tr chi mt cch thch th. Mt hm n, nh v ch qun vtPeter Burwash n ving mt l st sanh. Khi ra v ng bt nhn m vitnhng cm ngh ca mnh trong mt quyn sch nhan l A VegetarianPrimer (Sch dy n chay). C on ng vit: "Ti khng n bp nt mtcnh hoa mong manh. Ti chi hockey vi ht sc bnh sanh ca minh.Ti cng tng vng vy v dc ngang trn cc sn qun vt trong nhngtrn th hng. Ti khng phi l loi ngi yu ui. Nhng trc cnhtng m ti chng kin ti l st sanh, ti thy mnh kinh khip v lngmnh mm yu v thng hi".


23/84

"Khi ti ri khi l st sanh, s ti nghip dy v lng tm ti. Ti thmnh s khng bao gi c can m i st hi mt con vt du ln du nh.Ti hiu rng c nhng nhn vt li lc trn th gii hp nhau bn ci vcc vn vt l, kinh t v mi sinh. Cng c mt s ngi c quan imtn ng vi ch thuyt n chay. Song iu lm cho ti chn ly con ngchay lt khng phi chy theo ch thuyt ny hay ch thuyt n m chnh vnhng cnh d man m con ngi i x mt cch ti t vi cc loi vtkhng phng t v m ti tn mt chng kin".

Trong thi k c Hy Lp v c La M, lng t bi v nhng quan nim v si x o c lun lun l nhng nguyn ng lc ch yu khin mt sdanh nhn khp minh trong vic th tr trai gii. ng Pythagore, nh tonhc lng danh trn th gii tng khuyn nh: "Ny bn, xin ng lmnh nhp thn th ca mnh bng nhng thc n ti li. Chng ta c bp,

bm, l, rau tri tha thi, sa v mt ong ngt lm. Qu t ny cung ngcho chng ta nhng thc n v ti mt cch di do, khon i chng tabng nhng ba tic khng can d vo mu. Ch c loi th ny mi n thtloi th khc v bn nng t nhin v v i. Nhng khng phi tt c loith no cng vy. Bi v trong s cng c cc loi nh b, nga vtr...du n c".

S hc gia Diogenes k rng, ng Pythagore dng im tm bui sng bngbnh m v mt ong v dng ba n chiu vi nhiu loi rau qu.Ngi cng th hin lng t bi bc i qua nhng hnh ng thc tin bng cch nhiu

ln tr tin cho mt s ng ph phng sanh nhng con c m h btc tr v lng bin c.

ng Plutarch, trit gia ngi Hy Lp nhn xt v ng Pythagore nh sau:"Theo ti s t tm l l do chnh khin ng Pythagore king tht. ngkhng n nhn cnh dy da v ku rng tht thanh ca nhng con vt khi bngi ta phanh thy x tht. Ngi ta git nhng con vt khng phi v ldo chng l th d c kh nng nhiu hi loi ngi, m chnh v mc ch tha mn khu v ca h m thi. Ngi ta bc t nhng con vt ngy th

khng mng vut t v m ng l ra theo lut To Ha, chng cng cquyn sinh tn, bnh ng v hin din lm p qu a cu ny nh tt cmi loi". ng cn nhn mnh: "Nu bo rng bn tnh t nhin ca loingi l n tht cc loi th, th th hi ch vi hai bn tay trng do To Hasinh ra, m khng cn n s tr lc ca dao, mc, ho, gy, con ngi lm c g cc loi th ?"


24/84

ng Lonard Da Vinci (1452 - 1519), nh danh ha v iu khc gia ngi, ng thi cng l mt thi s ni ting trn th gii quan nim n chay lo c ca con ngi. S n chay s trnh c nhng ti c v st sinh.ng cn nhn mnh rng nhng ai khng bit qu trng s sng ca nhngsinh vt khc l nhng k khng ng sng. C th ca nhng ngi n mnkhng khc g nhng bi tha ma chn vi xc cht cc th vt m h n vo. Trong cc quyn v nht k, ng thng vit y nhng cu danhngn v lng t bi bc i v lun lun c nhng hnh ng qy thng ccloi sinh vt khc.

ng Jean Jacques Rousseau (1712 - 1778), trit gia v l mt vn ho ngiPhp c nhng tc phm gi tr v mt t tng nh hng su xa nnn vn hc v cuc cch mng lch s ti quc gia ny. ng l ngi chtrng bnh vc s hin hu ca thin nhin v c xy s n chay. ng

nhn xt rng phn ng nhng loi th n tht c bn tnh hung tn hnnhng loi th n c. V d nhin nhng ngi n chay trng s hin thn nhng ngi n mn. ng cn ngh nhng ngi hnh ngh tkhng c mi vo lm bi thm on ti cc ta n.

Kinh t gia Adam Smith (1723 - 1790), trong quyn The Wealth of Nationsxut bn vo nm 1776 khuyn khch loi ngi n chay v thuytminh v s li ch ca vic th tr trai gii. ng bo rng vic n mn xt rakhng cn thit cho nhu cu dinh dng ca con ngi. Chng ta c ngcc, rau qu, ph mt, da v du thc vt. l nhng thc n cung cp

cho chng ta nhng cht dinh dng di do. Tht i vi chng ta s khngngha l g nu chng ta n chay y v ng cch.

Cng mt quan nim trn, ng Benjamin Franklin (1706 - 1790), mt khoahc gia v l mt chnh tr gia ni ting ca Hoa K, ngi bt u nchay t nm 16 tui bo rng nh n chay m c th ca ng c trongsch, tinh thn ca ng c minh mn, tr c ca ng c tin b v shiu bit ca ng c nhanh chng hn. Trong mt bi t thut, ng c

bnh phm nhng ngi n mn l nhng k c st".

Thi s Percy Bysshe Shelley (1792 - 1822) cng l ngi n chay trng.ng ch trng chng bng vic st hi sc vt cung cp tht cho dnchng tiu th. ng c lng v tha v bt u n chay trng t hi cn lmt sinh vin ti trng i hc Oxford. Sau ny ng thnh hn vi bHarriet. C hai v chng u chp nhn mt cuc sng chay lt thanh khit.Trong mt bc th ngy 14-3-1812, b Harriet tm s vi mt ngi


25/84

bn: "V chng chng ti king tht v n chay trng nh ngPythagore vy". Mt s thi phm ca ng Shelley thng mang tnh cht vtha bc i., khuyn nh mi ngi trnh vic st sanh, nn n chay v sngmt cuc i thanh cao tt p.

Vn ho nc Nga Lon Tolstoi (1828 - 1910) th trng chay t nm1885. ng chng i th sn bn ca mt s giai cp qy tc v trng gi.ng cng ch trng khng st sanh, ch trng ch thuyt ha bnh v nchay, tn trng s sng ca cc loi sinh vt khc k c con ong v loi kin.ng tin on nhng bo ng xy ra trin min trn th gii ch v loingi khng bit t ch tham vng ca mnh. S kin cng ngy cng t hihn v c th xy ra nhng cuc chin tranh khc lit lm xo trn cucsng an bnh ca nhn loi. Trong bi tham lun The First Step (Bc utin), Lon Tolstoi bo rng nhng ngi n tht l nhng k phn o c

v "phm ti st sinh". ng ni thm: "S st sinh lm cho nhng ngivn c mt tm hn cao thng, c lng v tha i vi mi ngi nh ivi chnh bn thn mnh, tr thnh nhng k hung bo".

Nh son nhc Richard Wagner tin tng mnh m rng s sng ca miloi u c tnh cch bt kh xm phm. ng bo: "n chay l mt s dinhdng thun hp vi bn cht thin nhin, cu vt con ngi xa lnh nhngtm a v hnh ng ti li, ng thi ng cng mong c sau ny s cha sinh v ni an lc i i".

ng Henry David Thoreau (1817 - 1862), vn ho Hoa K c khuynh hngchng p bc n l, ch trng mt cuc sng thanh bnh v thun l thinnhin. ng l ngi n chay nh k t thu nh, bo rng: "Chng takhng c trch c nhng ngi n mn. Thc ra v s sinh tn, loi ngi cth st sinh trn mt bnh din no . Nhng y l mt bin php bt khkhng v rt ng thng tm. Nhng ngi n mn cn phi c hngdn ci thin dn ng li mu sinh ca mnh, h t thc v tchn la cho mnh nhng thc n chay thanh m v cao khit hn. Theo ssuy nghim ca bn thn ti th nhng s kin can d mt cch quan

trng vo vn vn s ca con ngi. Ti tin rng iu kin n ung c thci thin c. Xuyn qua tin trnh lch s ca nhn loi, chng ta h chngthy nhng b lc n tht ngi t thu xa xa, ngy nay h khng cn ntht ln nhau v i sng cng ngy cng vn minh hn v con ngi trongnhng b lc c thc hn".


26/84

Trong lch s n vo thp nin 1940 v 50, nh cch mng bt bo ngMohanda Gandhi dnh li ch quyn cho t nc t trong tay thc dnAnh Quc. ng tng vo t ra khm v c nhn dn nc n tn thl bc Thnh nhn, cng l ngi n chay t thu nh. Thn sinh cangi vn theo o Hindus nn gia nh ca ngi l mt gia nh o c vtt c u n chay theo gio l tt lnh ca tn gio . Song di s cai trca Anh Quc, nhng t tng tn tin Ty phng nh hng mnh mv dn dn nh bt mt s phong tc c truyn ca nc n. Mt s thanhnin thi by gi ch bai vic n chay trng v th o bn x l h lunn h hc i theo li sng Ty phng trong c vic n tht c hhm h chp nhn hn c. S ngi ny cn khuyn d ng Gandhi theotro lu mi nh bn h, nhng b ng t chi. Do ng tr thnhnn nhn ca s ch bai gim xim. H bo rng n tht s tng cng sckhe, ngh lc v lng can m. Nhng ng Gandhi vn khng khng gi

vng lp trng ca mnh khng h xao xuyn. Khng nhng th ng cnvit tt c 5 quyn sch chuyn v ti n chay v khuyn mi ngi trgii. ng bo: " n lc chng ta cn phi sa sai mt s t tng lmln cho rng n chay s lm cho tinh thn chng ta b bc nhc, th ngv nht ch phn u. D trong tnh hung no, ti vn khng xem vic ntht l cn thit".

Hng ngy ng Gandhi thng dng gi la mch, bt hnh nhn, rau xanh,chanh v mt ong trong nhng ba n thanh m. Chnh ngi bo tmthy nhng nguyn l v gi tr o c ca s n chay qua cc tc phmca nh vn Tolstoi. Trong quyn Moral Basis of Vegetarianism (Cn bno c ca ch thuyt n chay), ngi vit: "Ti khng nh rng tht khng

phi l thc n thch hp vi con ngi. Chng ta khng nn sai lm chytheo li sng ca cc loi cm th, nu chng ta t coi mnh cao thng hncc loi cm th ". Ngi cng bo chnh lng t bi l nguyn ng lckhin ngi ta n chay v trnh st sinh hn l v l do sc khe Ngi bo stin b v tm linh n mt mc no , con ngi s t thc v thnghi m khng git chc nhng sinh vt bn b ca chng ta tha mn nhucu ca khu v".

Kch tc gia ni ting Bernard Shaw (1856 - 1950) c gii thng vvn hc ngh thut Nobel nm 1925. ng cng n chay trng t nm 25tui. ng bo chnh nhng thi phm ca Shelley lm cho ng thc tnh vthy c s o c trong vn chay lt. ng bo c ln ng b bnh. Bcs khuyn co ng hy b "ci tt xu n chay" i. Nu khng ng s toimng v kit sc. Nhng ng vn bt chp. ng cng mc k trc nhng


27/84

ma mai ca bng dn thin h, v cng ri ngh. ng bo chng ta khngnn quan tm v s gim pha ca s ngi chuyn n cc thy ma ca thvt y. ng thng trc tc nhng kch bn v nhng vn phm lin h tihnh vi o c ca con ngi, ti s st sanh v nhng bo ng trn thgii.

Trong tc phm A Modern Utopia (Mt th gii ton chn hin i), ngH.G.Wells cn c vng xa hn: "Trong th gii ton thin , loi ngi skhng st sanh v n tht. D trc kia h c phm phi. Nhng gi y h vui v vt i ci t tng ca s st sanh. Khi mi ngi u c giodc c mt trnh v l tng tt p th kh m tm thy mt ngi no c can m cm dao st hi mt con vt khc. Chng ti s reo vuinh mt a tr con v mng r trng thy l st sanh cui cng t ngca".

Albert Einstein (1879 - 1955), nh bc hc ni danh ca th k th 20.Ngi pht minh ra thuyt tng i v c tng gii Nobel v vt lhc nm 1921 cng l mt ngi n chay trng. Tuy ng chnh thc khngtheo tn ngng no nhng l mt ngi rt sng o. ng tin c Thng v v tr ny c iu khin bi mt c Tri huyn diu. Nu khng thmi s vn hnh trong v tr s lon ln v khng theo mt quy lut nhtnh. ng l mt ngi yu chung ha bnh, tn trng s sng ca munloi v tng pht biu: "Khng g ch li cho sc khe ca con ngi c c hi sng lu trn qu a cu ny bng cch n chay".

Vn ho Isaac Bashivis Singer (sinh nm 1904), tng ot gii thng vnhc ngh thut Nobel nm 1978 th chay trng t nm 1962. Lc ng va ng 58 tui. ng bo ng rt ly lm hi tic v ko di thigian n mn qu lu. Nhng th mun cn hn chng bao gi n chay c.ng ngh rng thuyt n chay trnh st sanh cng cng cng ha hp vis uyn chuyn huyn vi ca Do Thi gio. ng bo: "Chng ta u l conci ca Thng . Trong khi chng ta cu xin Thng tha ti chochng ta, th ngc li chng ta c tip tc phm ti st hi sinh mng ca

nhng ng vt khc". cp ti tnh trng sc khe c th b nh hngbi s n chay, ng bo rng d l hon ton da trn thc ca loi ngi.ng cng quyt bo: "Ngay c vic n mn c tt cho c th nh th nochng na, ti s khng bao gi chp nhn. Rt nhiu trit gia v cc nhtruyn gio trn th gii rao ging vi tn ca h rng loi th chngqua ch l nhng ci my khng linh hn v khng cm gic. Nhng li rao


28/84

ging nh vy l mt s ni lo, l sng kin v ch trng ca bn mavng v t o m thi".

---o0o---

Bi IV - N CHAY V QUAN NIM CA TN GIO

Cc tn gio ln trn th gii hu nh lc khi thy u rn dy tn khng c st sanh hi vt v phi lun lun th tr trai gii. Nhng triqua nhiu th k, nhng kinh in nguyn bn c chp tay truyn li ti ny sang i khc, c chuyn dch sang nhiu ngn ng khc nhauhoc c hiu nh bi nhiu gio ch v Hi ng Gio Phm thi i,nn c l c phn sai lch vi kinh in nguyn s. Do s cm st sinhv th tr trai gii khng cn c mt s tn gio chp hnh nghim chnh. gi tnh cch v t, tc gi xin trch dn mt cch trung thc nhng tiliu tham kho m khng h din gii, bnh phm hoc c quan im cnhn. Nu c iu g s st th chng qua ch l ngoi mun ca tc gi.Knh xin qu v lnh o tinh thn v qu tn hu cc tn gio rng lng thath.

Theo s sch, chng ta thy rng Ai Cp thu xa, cc tu s cng chtrng n chay. H king tht c v k c khng n trng na, v h nhngha trng l mt th tht trng thi lng (a). Cc tu s ny cng chtrng sng c thn v gi vng li nguyn x thn phc v o php.

Mc du trong kinh Cu c, kinh in nn tng ca Do Thi Gio, c vich cp ti vic n mn, nhng tu trung gio l cn bn vn dy tn phi trng chay v khng st sinh hi vt. Trong Sng Th K(Genesis1:29), quyn u ca kinh Cu c c on vit: "Cha phn rng:Ta ban cho cc con y cc loi rau qu v ng cc khp ni trn thgii ny. l thc n ca cc con vy"(b). Thnh Kinh cng ni lc mito thin lp a, Thng cng khng c sng to ra cc loi vt ny bitn tht cc con vt khc. Sng Th K (1:30) vit tip:"Cha phn: Cngnhng loi th khp ni trn a cu, nhng ni c s sng, ta ban chocc ngi cc loi rau qu v ng cc n. Cc ngi khng c ntht"(b). Trong on ny Sng Th K (9:4) nhn mnh hn: "Tht vnc mu v c s sng, nn cc con khng c n".(b)

Trong cc quyn Thnh Th, phn ln nhng li rao ging u ln n vicn tht. Isaiah (1:15) vit: "Cha phn rng: Ta ght cc ngi cng dng tano l tht tru nng, tht ca nhng loi th bo b khc. Ta khng cthch mu ca nhng con b mng, ca nhng con tru hoc cc con d


29/84

c. V th khi cc ngi nga tay xin ti, ta ngonh mt i. Khi ccngi cu nguyn, ta s khng nghe. Ti v bn tay ca cc ngi vyy mu"(b). Theo Isaiah (66:3): "Hnh ng git cht mt con b chngkhc g hnh ng vn c mt con ngi vy"(b).

Trong Thnh Kinh cng c chuyn v Thnh Daniel. Khi cn sanh tin, cln ngi b giam trong ngc tht ti thnh Babylon, ngi t chi ccthc n mn do bn cai ngc mang ti m quyt i cho c n chaymi thi.(a)

Ngy nay i a s trong chng ta ngh rng Cha Jesus n tht v cmt s khon lin quan n vic n mn trong kinh Tn c. Nhng nuchng ta tra cu v so snh vi Thnh Kinh nguyn bn bng ting Hy Lpth chng qua ch l mt s sai st trong khi dch thut m thi (a). V

y l li tin tri ni ting ca Isaiah v s ging trn ca c Cha Gi-Su:"Hi cc con! Ta bo tin cho cc con bit rng mt v n ng trinh s ththai v s h sinh mt ngi con trai. Ngi con trai c tn l Immanuel(tn ca c Cha Gi-Su). B v mt ong s l thc n chnh ca ngi. l ngha Ngi s xua ui bn t ma qu qui v s ban pht nhng iulnh m thi"(b). Thnh Clment cng th trng chay. Ngi tn dngv tng ca ngi l Mathew v ng ch dng nhng thc phm chay nhngi vy. Thnh Jrome, ngi dch Thnh Kinh ra ting La Tinh v lu truyn n ngy nay, tng vit: "Cc thc n chay rt gin d, d nunng m li rt r tin". Ngi cng bo n chay l phng cch tt nht

chng ta tu nim hu theo ui con ng thnh thin. Thnh Chrysotomquan nim n tht s to cho con ngi c bn tnh hung d v khng phi lmt tp qun bnh thng ca ngi tn Thin Cha Gio. Ngi ni:"Chng ta c thi quen bt chc theo hnh vi ca nhng con ch si,nhng con beo.Hoc gi cn t hn hnh vi ca chng na. Bn tnh bm

sinh ca loi th c an bi nh vy. Cn i vi chng ta, Thng ban cho ci vinh hnh c bit ni, bit cm gic v bit suy ngh c

s cng bng v l phi. Nhng ngc li chng ta li cn xu xa hn ccloi th na" (a).

Thnh Benedict, ngi sng lp ra gio phi Benedictine Order vo cngnguyn 529, quy nh cc gio s trong gio hi phi n chay trng.Gio phi Trappist sng lp t th k th XVII cng quy nh kht khe rngcc tn khng c n tht ng vt v k c khng n trng na. Quylut ny c gii ta bi Hi ng Gio Phm Vatican hi thp nin1960. Nhng phn ln tn ca mn phi ny vn tip tc th tr trai gii


30/84

theo gio l nguyn thy. Tuy nhin hin thi cng c mt s chng vinTrappist ci cch. Cho php chn nui gia sc v x tht bn ngoi thtrng gy qu cho nh chung (a).

Gio hi Seventh Day Adventist Church nghim cm cc tn st sinh vn mn. Tin s John H. Kellogg, tn trung kin ca gio phi ny HoaK c xy mi ngi n chay. ng cai qun mt bnh vin bng cchcho cc bnh nhn iu dng ch ton bng nhng thc n chay m thi(a).

Ngoi ra ng Kellogg cng ch bin ra mt loi thc phm chay rt tindng. l loi cm gip bp (corn flakes). Ban u loi thc phm tindng ny ch lu hnh trong gii gio hu, nhng sau ni danh v hinthi c lm cng ty trn th gii hot ng vi tnh cch t lp sn

xut corn flakes hoc nhng thc n tng t cng ly nhn hiu Kellogg"s.(a)

Quc gia c s dn n chay nhiu nht trn th gii phi k l n , quhng ca o Hindus v Pht Gio. Vn nh hng bi gio l tt lnhkhng st sanh v khng bo lc, a s dn n l nhng ngi c tnngng v chp hnh nghim chnh nhng gii lut ca tn gio h. KinhV , tin thn ca cc kinh in Pht gio, xc quyt rng n chay l nntng ca o c kh d trnh c cc vic bo ng c th xy ra. Lut cxa ca n Manu-Samhita din gii: "n tht d nhin phi st hi

sinh mng ca nhng ng vt khc. S st sinh s lm ngn tr conng tm n hnh phc ca Thin ng. V th chng ta ng c n tht.Trong mt chng khc, Manu-Sahimta cng cnh co:"S cm chn vgit cht sinh mng ca nhng ng vt khc ly tht l ngun gc ca shung d.Nn chng ta phi trnh xa ra v ng c n tht" (a).

Trong nhng nm gn y, gio hi Hare Krishna pht ng phong trokhuyn khch mi ngi n chay trn ton th gii. Srila Prabhupada, v lnho tinh thn ca phong tro c ln ni: "Lut Manu-Sahimta cng cmvic tr th bng cch ly mng n mng. Ngay c git mt sinh vt nhnh con kin cng chu trch nhim v hu qu ca nghip chng. Bi vchng ta khng sng to ra c nhng sinh vt nn chng ta khng cquyn cp i sinh mng ca chng. V th php lut do loi ngi t rac s phn bit gia st sinh v st nhn l mt th lut l khng hon m.Theo lut cng bnh ca To Ha, git cht mt sinh vt c ti nh git chtmt con ngi vy. Chnh 10 iu rn trong Thnh Kinh cng dy khng


31/84

c st sinh (Thou shalt not kill) l mt th lut l v cng hon ho.Nhng ngi ta c din gii l khng st nhn"(a).

Srila Prabhupada cp n khi nim trong kinh V nhn mnh ntnh cch vn vt ng nht th nh sau: "Tt c cc sinh vt u l con cica Thng , nhng c khoc di nhng lp o c hnh thi khcnhau. Thng l ng cha lnh ti cao ca mun loi. Mt ngi cha thlun lun thng yu con ci mt cch cng bng. Gi c mt ngi conno tu vi cha rng: Em con n xu x v ngu dt qu. Xin php chacho con git n i. Liu ngi cha c bng lng hay khng? Do chng tac th suy nghim rng chc chn Thng cng s khng cho phpchng ta git hi sinh mng ca nhng ng vt khc v chnh chng cngu l con ci ca Thng v l anh em ca chng ta"(a).

Trong Pht Gio, n chay gi gii st sanh l mt iu rt ph cp trongdn chng. Cho nn i vi ngi Vit Nam mnh, h ni n n chay thmi ngi u ngh ngay ti Pht Gio. Trong kinh Php C, mt quynkinh cha ng ton nhng li gio ha vng ngc ca c Pht, nichng Hnh Pht, Ngi dy: "Khng nn git hi v ai cng munsng. ng thi cng khng nn gy tn hi cho mi chng sinh"(c). Dchnh mnh khng c trc tip cm dao st hi sc vt. Nhng n tht tcl gin tip c ng ngi khc st sinh.

Trong Kinh Lng Nghim, c Pht dy : "ng A Nan, nu cc chng

sinh trong cc th gii su trn m tm chng st th khng b sinh t nitip. ng tu tam mui, gc vt khi trn lao, nu st tm chng tr thkhng th ra khi c. D c a tr, thin nh hin tin, nhng chngon nghip st th quyt s lc vo thn o. Thng phm lm i lc,qu. Trung phm lm phi hnh d xoa, cc qu xoi. H phm lm a hnhla st. Cc qu thn y cng c t, v t tn mnh l v thng o. Saukhi ti dit ri, nhiu qu thn hng thnh ln gi dng lm Pht v ni :

n tht cng chng c B "(d).

"ng A Nan, ti khin cc t kheo n ng tnh nhc. Tht u do ti dngthn lc ha sanh, nn khng c mng cn. V rng v t B La Mn, phnnhiu m thp, li thm nhiu , nn cy c v rau khng mc c. Tidng thn lc i bi gip, nhn c t bi ln, gi ni l tht. ng c ncc th ". (d)

"Th sau khi Nh Lai dit ri, cc Thch T li n tht chng sanh?"


32/84

"Cc ng nn bit : Ngi n tht , d c tm khai ng ging nh tamma a, cng u b qu bo i la st. Sau khi cht, quyt b chm dm binkh sinh t, chng phi l t ca Pht. Nhng ngi nh vy git nhau,n nhau. Ci n n nhau vng cha xong, lm sao ngi y thot ra khiTam gii. ng dy ngi i tu tam ma a, phi on nghip st sinh. y

gi l li dy r rng....Ti ni nh vy l Pht ni. Ni khng nh vy lma ni". (d)

Trong Php Bo n Kinh, bn dch ca c Minh Trc Thin S, c lidy nh sau:

Ngi tu theo chnh o

Mun vt ch tn thng

Li mnh hay xt thy

Mi hip o chn thng

Mun loi t c o

Ch git hi loi no

La ao m tm o

chung thn o kh vo(e)

Cng theo kinh Php Bo n (Bn dch ca Lut s inh S Trang), khingi Lc T Hu Nng n huyn To Kh th b bn c tm tm kim hm hi. Ngi phi lnh sang vng T Hi t nn v chung vi mtnhm th sn trong vng 15 nm. Trong thi gian ny, ngi cng li dnglc thun tin thuyt php cho bn chng nghe. Tuy nhin nhm th sni khi bt ngi phi gi ming li. Mi khi c th lt vo by th ngi thra ht. Mi ln nu thc n th ngi bt c d phi chung rau vo tht v

sau ch vt rau ra n m thi (f).Theo o Ha Ho, trong 10 iu Tm Huyt, c Pht Thy Ty An khuyn ngi i n chay gi hnh lnh nh sau :

.....iu th t Php mn quy lut


33/84

Hnh trng chay c sc trau gii

Tht l xng mu tanh hi

C cy rau ci cng ri ba n

c T Bi thng hng th hin

Khng st sanh lng thin ta cn

Lt chay tuy chng ngt ngon

Cn hn th v cm chan mu hng.... (e)

Trong o Cao i, c bt ca c Diu Tr Kim Mu vit trong bi

Khuyn N Hi Tm nh sau:

......Lm phen ri m khuyn chay lt

Gc g u sanh st cm ngn

Cng tnh lin lc ng bng

Th cm vn th linh cn Thng Hong....

Tuy chng ni thn hnh ging tc

Cng bit n, bit kht, bit au

Phi da lc tht lm sao

Con i sao ung huyt o n em..... (e)

PH CH :

Theo quyn The Higher Tastes do Gio hi Hare Krishna c Chu ntng

The New English Bible (Old Testament) do Oxford University Pressv Cambridge University Press xut bn nm 1970


34/84

Li Pht Dy (Kinh Php C) do Lut s inh S Trang dch v ntng nm 1998

Kinh Lng Nghim do Gio s Tu Quang v Thng Ta Tr dch, Nhm Pht t New South Wales n tng nm 2535 Pht Lch.

Ti liu do C s K Vn cung cp Kinh Php Bo n do Lut s inh S Trang dch v n tng nm

1999

---o0o---

PHN HAI - N CHAY V SC KHE CA CON NGI

Phng Php T Nhin Phng Nga Bnh Tt

Bi I - KHI NIM TNG QUT

Ngy nay khoa hc tin b rt nhiu trn mi lnh vc. Nhng cucnghin cu gn y ca cc khoa hc gia chng minh rng n chay gipch cho c th ca con ngi, lm cho c thm sc khe, yu i v sng luhn. gii thch cn k hu cho mi ngi khng cn ng vc, h cgng th nghim xem c th ca con ngi m To Ha sinh ra thch hpvi s n chay hay n mn. Cc cuc th nghim da vo hai yu tsau y: Th nht l cu trc ca c th con ngi theo gii phu hc v thhai l tin trnh tiu ha ca thc n chay v thc phm bng tht trong c

th ca con ngi khc nhau nh th no.

---o0o---

Cu trc ca h thng Tiu ha trong c th ca con ngi

Trc ht ngi ta quan st v tay v mm ca loi ngi. Rng ca loingi c cu to mt cch c bit ging nh rng ca cc loi ng vtn tho mc, c To Ha sng ch mt cch kho lo nghin v nhai

nt cc thc n. Loi ngi v loi ng vt n tho mc khng c rng cav rng nanh bn nhn v sc mnh nh loi ng vt n tht, nhng crng hm v xng quai hm nhai theo c ng chiu ngang v qua li.

Ngc li loi ng vt n tht c rng nanh rt bn nhng khng c rnghm v xng quai hm. Do khi n tht, chng ch x v nut trng lunch khng h nhai. Bn tay ca loi ngi khng c mng vut sc bn nn


35/84

ch dng lt rau v hi tri, trong khi loi ng vt n tht c mng vutrt bn v rt mnh v mi v x tht.

---o0o---

Tin trnh ca s tiu ha

Trong bao t ca loi ng vt n tht, dch tiu ha cha n 20 ln lnghydrochloric acid nhiu hn trong bao t ca loi ng vt n rau qu vloi ngi. S khc bit ch yu trong b phn tiu ha ca loi ng vt nrau qu v loi ngi vi loi ng vt n tht l ng rut, ni thc nc tiu ha bin thnh dng cht ri c hp th vo mu. Mtming thc n bng tht chng qua ch l mt phn nh trong xc cht camt con vt. D nhin sau khi mng rut tinh lc ly cht dinh dng ri,cht cn b cn li s tch ly lu trong c th v s sinh ra nhiu c t,nguyn nhn v mm mng gy ra cc bnh tt nguy him. gip loi thc thi quen n tht t b cc chng bnh him ngho, To Ha ban c ncho chng cho c ng tiu ha ch di gp 3 ln chiu di ca c th.Trong khi ng tiu ha ca loi ngi v loi ng vt n rau qu thdi gp 12 ln chiu di ca thn th. V th cht cn b trong rut ca loith n tht s c bi tit ra ngoi nhanh chng hn. Trong khi chng s li trong rut ca loi ngi v loi ng vt n tho mc lu hn. Chnhv th m chng c c hi sanh ra c t nhiu hn. Thn phi lm vic v

cng vt v nhng vn khng kh nng thanh lc ht cc c t trongmu. i vi ngi tr tui thn cn khe nn cha c h hn g. Tuy nhini vi ngi trng tui thn suy yu, nn d sinh ra cc chng bnhhim ngho hn.

---o0o---

S Lin Quan gia n Tht v Bnh Tim Mch

S bt lc ca con ngi l khng th tiu th ht cc cht bo thng dtrong c th. Ngc li loi ng vt n tht bao gi cng tiu ha ht cccht bo v cht cholesterol mt cch t nhin m khng h sinh ra nhng

phn ng bt li. Ngi ta tng th nghim vi loi ch bng cch cho


36/84

vo thc n hng ngy ca n 225g m lin tip trong vng 2 nm lin.Nhng thnh phn cht cholesterol trong mu ca n vn khng c g thayi.

Ngc li loi ngi v loi ng vt n tho mc c kh nng rt hn hptrong vic i ph vi s thng d cc cht bo v cht cholesterol trong cth. Sau nhiu nm cht cholesterol thng d s lng ng v bm chtvo thnh cc huyt qun nn d sinh ra chng cng dng mch(arteriosclerosis). Lu lng mu tr v tim b bp nghn, lu ngy s sinhra bnh tim hoc chng nghn ng mch c th a n tnh trng t vong.

u nm 1991, tp ch Y Khoa Hoa K bo co rng t 90 ti 97 phn trmcc trng hp bnh tim mch gy ra phn na s lng ngi cht v

bnh tt ti Hip Chng Quc c th ngn nga c bng cch n chay

trng. S khm ph ny dc C Quan Nghin Cu v Bnh Tim tiHoa K tn ng mnh m. Ngoi ra Hc Vin Khoa Hc Quc Gia Hoa K(National Academy of Sciences) bo ng mt ln na rng s tng caolng cholesterol trong mu c tm thy trong hu ht dn chng M.

Nu khng trnh hoc tit ch vic n tht th nguy c cht bt c k t bibnh tim mch s cng lc cng gia tng.

Ti hi ngh quc t ln th ba v n chay v dinh dng hi nm 1997, cckhoa hc gia trnh by rt nhiu cuc kho cu lin quan n vic so snht s cc bnh nhn cht v bnh tim mch gia nhng ngi n tht v

nhng ngi n chay trng. Bc s Margaret Thorogood thuc vin i hcV Sinh v Y Khoa Vng Nhit i ca Lun n bo co v cuc nghincu nh sau : Bt u t nm 1980, ngi ta kho st bng cch theo dilin tc sc khe ca 600 ngi n chay trng v 500 ngi n mn trongvng 14 nm. Kt qu ghi nhn trong khong thi gian ch ring s ngin chay cht v bnh tim mch c t l 38% thp hn nhng ngi n tht cht v bnh ny.

Gio s Gary Fraser thuc trng i hc Loma Linda theo di nghin cu v sc khe ca 34,192 tn ca gio phi n chay trngSeventh Day Adventist Church California trong vng 13 nm v ghinhn rng tt c nhng ngi n chay trng u c sc khe v t khi bnhhon hn ngi n tht.

---o0o---


37/84

S Lin Quan Gia n tht v Bnh Ung Th

Gn y cc chuyn gia y t nghin cu c nhiu bng chng chnh xcchng minh s lin h gia n tht vi chng bnh ung th rut gi. L dogy bnh l v trong tht cha nhiu cht bo nhng li t cht x, nn d gyra chng to bn. Tri qua lu ngy cc c t trong tht s lm cho rut bung thi. Tin s Sharon Flaming thuc Phn Khoa Dinh Dng ca vini hc Berkeley California vit rng: n chay trng s ngn nga vlm gim thiu s nguy him ca bnh ung th rut gi v rut cng". Ngoira cc nghin cu gn y cng khm ph ra rng n nhiu tht cng l mmmng pht sinh nhiu chng bnh ung th khc n mc phi bo ng.Trong mt bi tng trnh ca Vin Khoa Hc Quc Gia Hoa K vo nm1983, cc chuyn gia y t n cn nhc nh dn chng: "Chng ta c thngn nga cc chng ung th thng thng bng cch tit ch tht. Nn n

nhiu rau qu v ng cc". ng Rollo Russell cng pht biu: "Ti tmthy trong 25 quc gia tiu th tht nhiu nht trn th gii c ti 19 qucgia c t s dn chng mc bnh ung th cao v ch c mt quc gia hngt s thp. Ngc li trong 35 quc gia m dn chng khng n tht hoc nrt t tht khng mt quc gia no c t s cao v dn chng mc bnh ungth c'".

---o0o---

Nhng ha cht nguy him trong tht

Gn y cc khoa hc gia tm thy rt nhiu cht ha hc c hi tim ntrong tht cc loi th m khch hng tiu th khng h hay bit. Trongquyn Poisons in Your Body (Cht c trong c th ca bn), Gary vSteven Null ni v nhng mnh khe ca mt s c xng sn xut thc

phm: Ngi ta dng nhiu loi thuc kch thch t, thuc an thn,thuc tr sinh v hn 2700 loi dc cht khc d cho sc vt tng trngmt cch nhanh chng bt thng v lm cho chng bo mp nng cn cngnh khng b cht chc v cc loi bnh tt. H dng thuc nui con vtngay trong khi chng cn trong bng m v cng dng thuc p cho thtchu ng c lu ngy sau khi chng b st sanh. Hin nay cha c quylut no bt buc cc c s chn nui v cc k ngh gia sn xut tht phighi r loi thuc no m h dng qua trong thi gian chn nui ngitiu th c s la chn chn chn.


38/84

Ti c Chu, ngi ta dng cht kch thch t Diethylstilbestrol trong kngh chn nui. y l mt cht c c kh nng gy ra bnh ung th nn tng b khch hng ngoi quc t chi v hy b hp dng thng mi.

Nhng cn bao nhiu nhng cht c ha hc khc c dng trong kngh chn nui m hin thi vn cha b khm ph? Nh nhng cht hahc ny, hng nm cc k ngh gia sn xut tht thu v mt s li tckhng l, song cng gy ra bit bao cht chc v bnh tt m nhngkhch hng ngy th v tnh phi gnh chu.

Nm 1972, B Nng Nghip Hoa K khm ph ra cht c thch tn(arsenic) c s dng trong k ngh chn nui g nn khuyn co ccnghip ch ch c php s dng trong mt mc an ton m thi.

Cht Sodium Nitrate v Sodium Nitrite c dng gi cho tht khi b h

thi trong k ngh thc phm k c cc sn phm ca tht c ch binv c u l nhng cht c hi cho sc khe. Nhng cht ha hc ny lmcho tht lun lun trng c v ti tt v n c nhum thm vo muv th tht. Nu khng c cc cht ha hc ny, tht lu s i thnh muxm v c mi hi nn s b khch hng t chi. Mt iu t ai ng n lchnh nhng cht ha hc ny lm cho chng ta kh phn bit c thtno lu ngy v tht no hy cn mi. V vy, cng vi cht c hahc, c t pht xut ra t tht lu ngy s cng hng vi nhau m thah tn ph sc khe ca chng ta, c bit nguy him i vi tr th v tng

ph ca chng vn cn non yu. V th C Quan Lng Nng Quc T

(FAO) khuyn co cc k ngh gia ch bin thc n cho tr con khngc dng hai cht ha hc ny p vo thc phm. ng AJ.Lehman ni:"Ch mt s lng tht nh ca cht nitrate cho vo thc phm c coi ltrong mc an ton cng l mt c cht nguy him hung h l vimt s lng ln". Ni chn nui gia sc thng khi bn thu v cht hpnn d sinh ra cc bnh dch. ngn nga hoc cha tr cc bnh truynnhim lan trn lm thit hi ti sn, cc nghip ch khng ngn ngi s dngmt s lng tr sinh ln lao. H khng m xa g n vic s dng thuctr sinh mt cch ba bi trn c th ca loi vt v tnh gy ra cc cht

khng th v nhng vi khun c sc chng c li vi cng hiu ca thuc trsinh. Sau d nhng khng th c hi ny s t nhin c truyn vo c thca con ngi bng ng n ung. C quan kim sot thc phm ca HoaK c lng, nh cc thuc tr sinh nh Penicillin v tetracyclin m nnk ngh thc phm sn xut tht c cu vt v nng tng li tc thunhp hng nm ln n 1 t 900 triu la. Quyn li v lng tham khincc nghip ch lm ng trc nhng nh hng tai hi ti sc kho m


39/84

nhng khch hng tiu th l nhng k v ti phi hon ton gnh chu mtcch oan ung.

---o0o---

Nhng mm bnh san c trong tht

Ngoi nhng ha cht c hi c ngi ta cho vo tht trong thi k chnnui cho th c mau ln hoc sau khi st sinh gi cho tht c ludi, tht cng cn cha nhng mm mng bnh tt khc. Cc nh kim thc c gng thanh lc cc mm bnh, nhng v p lc t pha cc k ngh giagiu c v th lc hoc khng kh nng thanh tra kim sot ton bnn mt s lng ln tht lt khi li kim tra v n tay ngi tiuth mt cch d dng.

Trong mt bn bo co ca c quan kim dch Hoa K hi nm 1972, xcnhn rng c nhiu xc th vt thng qua c cc mng li kim sotsau khi nhng b phn b nhim bnh c ct b hoc ty sch. inhnh gn 100 con b b bnh ung th mt v 3.596.302 trng hp sc vt b

bnh bu gan u qua mt c s kim sot. C quan kim dch cngcn cho php thng qua nhng trng hp g b bnh vim phi c phpem bn ngoi th trng sau khi ra sch b phn b nhim bnh bngmt loi my ht c bit. Song phng php ny cng khng th no thanhlc c ht mm bnh nhim vo tht. S kin tng t ny hin nay

cng ang xy ra trong ngnh k ngh sn xut tht ti c.

---o0o---

S dinh dng khng cn c tht

Mt s thnh kin cho rng thc n chay s khng th no b p vo chthiu st cht prtotein cn thit trong c th ca con ngi, v cht proteinny ch c nhiu trong tht gia sc m thi. Mt s ngi khc th cho rngcht protein thc vt khng c tnh cch tng ng thay th cht protein

ng vt. Vy th loi tru, b, nga v voi...u c n tht m vn c y cht protein v lun khe mnh bnh thng. Thc ra cht Protein gm c22 amino acids. Trong s ch c 8 loi l cn thit cho nhu cu ca c thcon ngi v u hm cha y trong cc loi ng cc v rau u. ikhi s lng cn nhiu hn cc thc phm bng tht bin ch na. Mtcuc nghin cu ca tin s Fred Stare thuc vin i hc Harvard v tin sMarvyn Hardinge ca i hc Loma Linda bng cch so snh gia hai nhm


40/84

ngi n chay v n tht. Kt qu cho thy rng nu c n ung y thcht lng Amino acids trong c th ca h u gp i nhu cu cn thit.

Trong khu phn ca ngi M, cht protein cha n 20 phn trm, gp is lng cn thit m T Chc Y T Quc T n nh. Mc du s thiukm cht Protein trong c th s lm cho con ngi b yu ui. Nhng nuthng d, c th s khng tiu th ht. N s bin dng thnh cht Nitrogen

ph thi v s gy ra gnh nng cho s hot ng ca thn. Chtcarbohydrate l ngun cung cp nng lng cho c th. Nhng nu cht

protein thng d cng s lm gim thiu s cung cp nng lng ny. Trongmt lot cc cuc th nghim c thc hin bi tin s Irving Fisher cavin i hc Yale (Hoa K), nhng ngi n chay trng c kh nng lmvic gp i nhng ngi n tht. ng th gim thiu 20 phn trm cht

protein ng vt trong khu phn ca nhng ngi n mn th thy hiu

nng lm vic ca h gia tng n 33 phn trm. Nhiu cuc th nghimkhc chng minh s n chay ng cch v y s cung cp nhiu chtdinh dng hn n mn. Tin s J. Iotekyo V. Kipani ca vin i hcBrussel (B Quc) chng minh ngi n chay c sc khe do dai hnngi n tht gp i hay ba ln. Trong trng hp b mt l th ngi nchay s hi phc sc khe nhanh chng hn ngi n tht n 1/5 thi lngcn thit.

Qua nhng dn chng trn y, chng ta thy rng s n chay khng nhngkhng lm cho c th ca con ngi b yu ui v suy gim nng sut lm

vic m cn l mt phng php t nhin thanh lc mu huyt gy ra binhng c t trong tht ng vt, tng cng tnh min nhim ca c th vgia tng hiu nng phng chng bnh tt. thc nhng iu hu ch ,ngi Pht t chng ta s khng cn ngn ngi khi va n chay tr gii vva i lm hng ngy. Trnh khi phm gii st sinh, thn tm ta s thngan lc v thanh thn.

---o0o---

Bi II - N CHAY V PHNG BNH

n chay l cch sng m bc ca nhng bc tu hnh nhm gi gn cho tmhn c an nhin t ti v khng dnh lu vo chuyn st sinh. Song ngynay, cc khoa hc gia kho cu v i n mt kt lun thng nht rngngi M v cc nc Ty Phng s khng th no gim thiu c t sdn chng trong nc mc bnh ung th, bnh tim v mt s bnh nan ykhc nu h khng thay i thi quen n ung bng cch t b cc thc n


41/84

c ngun gc ng vt (n mn) chuyn sang cc thc n c ngun gc thcvt (n chay).

ng T.Colin Campbell, nh sinh ha hc, hin l gim c c quan nghincu v Sc Khe, Dinh Dng v Mi Sinh Cornell-China-Oxford tit lrng: " ngn nga cc bnh nan y hin nay ang lan trn trn th gii,chng ta phi can m chp nhn thay i vic n ung theo s ch dn cacc khoa hc gia. Ch cn tiu th mt lng tht nh b no thi cnglin quan mt thit ti nguyn nhn gy ra cc bnh ung th, bnh timmch..., in hnh l hin trng ti cc nc Ty Phng v M Quc". ngnhn mnh: "n t cht bo theo nh s hng dn ca C Quan Sc Khev Dinh Dng ca Hoa K cng cha chc c th phng nga c cc

bnh nan y . iu cn yu l chng ta phi n chay vi nhng thc nthanh m nhng khng km phn b dng".

Hin nay ng Campbell ang cng mt s khoa hc gia khc thc hinchng trnh hp tc nghin cu Cornell gia Hc vin Y Khoa Phng

Nga Trung Quc v vin i hc Oxford Hoa K. Nhm khoa hc gia nycn nhn c s bo tr 200 ngn M kim ca Hc Vin Nghin Cu BnhUng Th Quc Gia Hoa K nhm kho st mt cch rng ln v thi quenn ung, tp tc sinh hot v cc bnh tt thng xy ra ti khp lc aTrung Quc tn nhng vng xa xi ho lnh. H quan st v phng vntrn 7 ngn gia nh ngi Trung Hoa v thu thp rt nhiu kin thc mim cho cc chuyn gia y t trn th gii v nguyn nhn ca nhiu loi bnh

tt khc nhau. T h nghin cu ra phng php phng chng bng cchthay i thi quen n ung bng rau qu v ng cc thch hp hn l bng ydc thun ty.

Ngi Trung Hoa ti cc min thn d hng ngy n nhiu n tho mcgn nh chay lt. Do d trong khu phn ca h cha rt t cht bo nhngli nhiu cht x khc vi khu phn ca ngi M v ngi Ty Phng nrt nhiu tht. V thng d cht bo ng vt nn ngi M v ngi TyPhng thng hay b ph mp. Nguyn nhn d a n bnh ung th,

bnh tim mch...Ngoi ra cc khoa hc gia cn nghin cu xem khu phntiu chun do C Quan Dinh Dng v Sc Khe Hoa K n nh cho dnchng M c t c cng hiu trong vn phng chng bnh tt khng.Cuc kho cu cho thy mc du gim thiu tht ng vt rt nhiu, nhngdn chng Hoa K vn cn b mc chng suy thoi t bo (nguyn nhn gy

bnh ung th) cao hn Trung Quc. Khng nhng th, ngay ti lc aTrung Hoa cng vy, dn chng trong thnh th vn c t l mc bnh ung


42/84

th cao hn dn chng sng trong vng nng thn. V dn thnh th n nhiutht ng vt hn dn nng thn.

Hin nay ngi M tiu th hng ngy t 35 n 38 phn trm calories nnglung cung cp bi tht ng vt. Trong khi tiu chun n ung c chnhthc n nh bi C Quan Sc Khe v Dinh Dng ch c 30 phn trm mthi. Ngc li ti Trung Quc, ngun nng lng cung cp bi tht ngvt cho c th ca con ngi hng ngy l 15 phn trm hoc t hn. Chnhnh phng php ny m ngi Trung hoa nga c t 80 n 90 phntrm cc trng hp b bnh ung th, bnh tim v bnh tiu ng xy ratrong dn chng trc tui 65. y l kt qu nghin cu ca ng Campbellnhm ti xc nhn s chnh xc ca tp ti liu "Phng bnh nan y bng

phng php n ung" do Hc Vin Ung th Quc Gia Hoa K pht hnhvo nm 1982.

Cc chuyn gia y t thng bo cc chng bnh nan y thng xy ra ti HoaK v cc nc Ty Phng l "bnh Ty Phng" (Western Diseases). thc phng php phng bnh l mt vic, nhng c em ra p dng haykhng li l vic khc. B Banoo Parpia, mt trong nhng thnh vin caocp ca phi on pht biu: "Vn kh khn nht hin nay l ngiM v ngi Ty phng kh m thay i c thi quen n ung bngcch dng rau tri thay th tht ng vt. Chng ti khng nh rng

phng php ny chng nhng phng chng c bnh tt m cn tit kimc khong 120 t la hng nm trong ngn sch y t ca chnh ph".

ng thi ng Campbell bo n cng gim thiu c s nh hng tai hivo mi sinh v bt c s lm dng ti nguyn thin nhin vo vic chnnui gia sc.

Trong hai nm qua, ng Campbell cng vi cc ng nghip ca ng chopht hnh trn 30 n bn v cng trnh nghin cu m h thc hin c.Gn y ng thu gn nhng nghin cu vo mt quyn sch mi vaxut bn vi nhan Western Diseases: Their Dietary Prevention andReversibility. B Parpia bo mt trong nhng khm ph ni bt nht ca

phi on nghin cu trong dn chng Trung Hoa v cc bnh nan y ngghi nhn nh sau:

Bnh Ung Th Nh Hoa:

Cc thiu n n tht hng ngy t thu nh s c kinh sm hn cc thiu nn chay. Cho nn kch thch t n sn sinh ra nhiu trong sut cuc i


43/84

thanh xun ca h. Do khi ti tui trung nin tr ln, h l nhng ngid mc bnh ung th nh hoa nht. Ni tm li, gim thiu tht ng vt, nnhiu rau qu v ng cc hoc n chay trng s gim thiu c chthormone nn cng s c t nguy c b bnh ung th nh hoa hn.

Bnh Xng Xp (Osteopororis)

Nhng ph n n nhiu tht, cht calcium trong c th s b bi tit ra ngoiqu nhiu bng ng tiu, gy ra tnh trng thiu qun bnh lng calciumnn c nguy c d mc bnh xng xp hn, nht l i vi nhng ph ntrng tui.

Bnh Ung Th Gan:

Nguyn nhn chnh gy ra bnh ny l v nhim vi khun vim gan B trmtrng. Nhng t sut ca bnh ny cao lin h ti s gia tng chtcholesterol trong mu, nguyn nhn v n nhiu tht v m ng vt.

Ung Th Thc Qun:

Ngi Trung Hoa n nhiu tht c t l mc chng bnh ny gp 5 n 9 lnnhiu hn nhng ngi n t hoc khng n tht.

Ngoi cc bnh ung th v k, n tht cn c nguy c mc phi nhiu loi

bnh ung th khc, k c bnh ung th rut gi v bao t. ng Campbell ktlun: "Sau nhiu cuc kho cu, chng ti khng nh rng s n ung cphng php l ng lc ch yu kim sot c s pht sinh ca nhiu loibnh tt. Tuy nhin s chp v khu phn bng cch gim thiu lng m vtht ng vt ch hu hiu i vi mt vi trng hp no . N khng phil phng cch tt nht c th khng ch c nhiu bnh nan y. Ch ccch n chay trng l xt ra hu hiu m thi.

Gn y c quan y t Ba Lan cho bit, trong thp nin 1990, t sut canhng ngi cht v bnh tim mch gim thiu rt nhiu v dn chng

trong nc thay i thi quen n ung bng cch s dng du n thomc thay th cho du m dng vt m h dng t trc ti nay.

Ti Phn Lan,cc khoa hc gia bo, i vi cc bnh nhn ang mc phichng bnh cao m, ch cn gim thiu lng cholesterol trong mu ca hxung 10 phn trm th t sut ca nhng bnh nhn cht v bnh tim mchs gim thiu c 20 phn trm.


44/84

Cch nay 25 nm, Phn Lan l quc gia ng hng u trn th gii c t sdn chng cht v bnh tim mch. Nhng nh nhn dn trong nc thc, ci thin thi quen n ung bng cch tit gim rt nhiu tht ng vt,ng thi phong tro n chay v dng sinh c khuyn khch rng ri,nn Phn Lan ngy nay c mt b mt tt p v phng din y khoa ticc nc trong vng Bc u. Phong tro n chay v dng sinh cng cnc ph bin sang cc nc vn minh khc nh Anh Quc v mt s qucgia c t s dn chng mc phi cc chng bnh nan y cao nht trn th gii.

Tm li n chay ngy nay khng cn l thi quen n ung m bc canhng bc tu hnh na. N tr thnh mt phong tro sng khe v angc khuyn khch mnh m ti khp mi ni.

---o0o---

Bi III - N CHAY V SC KHE CA PH N TRONG THI KTHAI NGHN

Phn ng nhng ph n thng hay thc mc, mnh n chay trng vn khng c tht c ri, by gi li mang thai th c nh hng n sc kheca thai nhi hay khng. N c hi g cho a b sau ny hay khng? Dnhin qua s c vn ca cc chuyn gia y t, h s e ngi m phi tr li ntht nh xa bi b sc khe. Tuy nhin b Joann Farb, nguyn l chtch Hi Nhng ngi n Chay ti thnh ph Kansas (Hoa K) cng tng

c thc mc v nay t gii ta nhng thc mc qua mt bi vit nhsau:

Ti n chay trng t hn hai nm nay khi mi bt u c thai a congi u lng. Cng nh hu ht nhng ngi n b khc ln u tin spc lm m, ti bn khon nn tm kinh nghim bng cch c bt c tiliu lin h no m ti v c t th vin hay t hi Ph N.

Ti ln lt c qua rt nhiu sch v v ti ch trng c bit ti nhngchng c cp ti vn dng sinh v n ung. T ti rt ra c

mt gi p r rng: n chay khng c hi g cho ph n trong thi k thainghn c. Nhng cn phi b dp vo khu phn hng ngy bng trng, sav cc ph sn ca sa. Song ti tng phc v nhiu nm trong tri chnnui gia sc v tng chng kin cch thc ngi ta nui sc vt mt cch

phn t nhin nh cho chng n thc bng thuc, chch vo tht hoc xt voda cht kch thch t tng trng cho con vt c mau ln. Nn tikhng nh rng sa cng chng khc g tht ca sc vt c chn nui


45/84

mt cch khng bnh thng nh vy. D nhin sa ly t nng tri cngchng phi l mt th dinh dng g khc hn tht ng vt. Ti khngmun cho con ti sau ny s chu hu qu chng lnh, nu c, do vic dngsa sc vt m ra. Ti bit c rt nhiu tc gi bo rng thc n ny b vthc n kia khng b bng cch da vo mt s ti liu rt gii hn. Nn ticng quyt tm ti mt gii p tha ng cho chnh s nghi vn ca mnh.

Mc du ti c cc chuyn gia hng dn mt cch y v s chli ca vic n chay. Nhng ti khng bit nhiu v s tng quan gia vn n chay v sc khe ca ph n trong thi k thai nghn. Nhiu bn bk c mt ngi bn lm n h sinh cng l hi vin Hi Nhng Ngi nChay nh ti li khuyn co ti mt cch ngc i l nn n thm tht c

bi b. V vy ti phi t tm cho mnh mt s xc tn vng chc.

Cng vic u tin l ti n th vin y khoa tra cu cc sch lin quann vn n chay v thai nghn. Ln lt ti thu thp c mt gii pv cng tha ng. n chay khng nhng an ton cho ph n trong thi kthai nghn m cn gip h trnh c s nguy him ca cc chng bnhhuyt c (Toxeamia) v bnh tiu ng ca nhng ngi n b c thai(Gestational Diabetes). Cc kinh nghim ny c l phn ng cc chuyn giay t, n h sinh v chuyn gia dinh dng t khi ti. Nn ti mun chiax vi qy v qua nhng cu hi v gii p m ti tng thc mc trcy.

---o0o---

Thc n Chay C y Cht Calcium Khng?Cu tr li l c. Calcium c hm cha trong rau xanh, ht v ng cc.

Ngha l n c rt di do trong cc thc n c ngun gc thc vt. Mc duchng ta thng c khuyn co nn ung cht calcium thm bi b.

Nhng thc ra nhng ngi trng tui mc phi bnh xng xp khng phiv l do khng n y cht calcium m v h n qu nhiu cht Proteinhm cha trong tht ng vt. Khi Protein c hp th qu nhiu s ph v

tr lng calcium trong c th v lm gim pH trong mu. C th cachng ta phi ly Calcium d tr t trong xng em vo mu qun bnhlng pH tr li nn xng b gin v xp. Lng calcium b hy hoi sc bi tit ra ngoi bng ng tiu. Nhiu cuc th nghim cho thylng Protein m con ngi n vo s gim thiu lng calcium trong c thnhiu hn lng calcium m chng ta hp th vo bng ng n ung. Dntc Bantu Phi Chu ch n ton rau qu. Lng Calcium m h hp th


46/84

vo ch bng 1/3 lng calcium tiu chun c n nh bi c quan dinhdng Hoa K. Tuy nhin khng h nghe ni dn chng Bantu b bnhxng xp. Ngc li dn Eskimo n rt nhiu tht ng vt hng ngy vt ai vng h rt lnh khng th trng trt c nn ch sng nh vo ssn bn. H l nhng ngi hp th nhiu cht Protein ng vt nht trn thgii v lng calcium m h tip thu vo c th bng ng n ung cnggp i tiu chun n nh, nhng h li l sc dn b bnh xng xp c tl cao nht th gii. Chu rt t ngi b bnh xng xp v h tiu thrt t tht ng vt, sa v cc sn phm ca sa. Trong khu phn hngngy ca ngi Chu, rau ci l chnh yu. Theo thng k ca C Quan

Nghin Cu Bnh Xng Xp, so vi Chu, Hoa K hin nay l quc giaang b hm da nghim trng v t s dn chng mc phi chng bnh ny.

---o0o---

n Chay C y Cht Protein Khng?Nu chng ta n nhiu loi rau qu v ng cc khc nhau c y calories cho c th th ng nhin c cht protein ri. Thc ra sthiu cht protein trong c th ca con ngi rt him thy xy ra. Trong ccquc gia ngho i, dn chng thng n ung khng y calories chkhng phi thiu Protein. Khi chng ta cn thi k tr con, c th tngtrng rt nhanh chng. Tuy nhin khi c th a tr c y protein rith khng cn phi hp th thm vo na. Phn tch sa ca mt ngi mcho con b, chng ta thy lng calories bt ngun t protein ch chim 5%t s calories xut x t cc hp cht khc trong sa. Nh vy thnh phn

protein trong sa m c th coi nh l thnh phn tiu chun v an ton choc th. Cc cuc kho cu cho thy lng calories cung cp bi proteintrong ng cc chim t 8 ti 20 phn trm; rau ci t 10% ti 50%. Phnng thc n no cng c protein ngoi tr ng, cht bo v ru. Ktqu ca cc cuc nghin cu cng cn cho bit, thng d cht protein trongc th s gy ra nhiu loi bnh tt hn l thiu km.

---o0o---

c Cht Ca Thuc Dit Su B Trong Rau Ci Nh Th No?iu ng bun l ngy nay cht c ca thuc dit cn trng c tm thy khp ni, ngay c trong cc sn phm ca tht. Tuy nhin khi chng ta nrau ci th t b nh hng bi cht c DDT, Dioxin v Chlorane... Bi vth vt cng nh loi ngi thng tch t nhng c t n vo trongm. Cho nn khi chng ta n tht b vo chng hn l n tt c nhng c t


47/84

ha hc tch ly su m t by lu nay trong c th ca chng. Bi vkhi trng hoa mu chn nui gia sc, cc nng gia khng ngn ngi sdng ti a cc cht c ha hc min sao thu hoch cng nhiu cng tt.Cht c ha hc trong c th ca b cng s tit vo sa v lm cho samang nhiu c t hn l trong cc thc n thc vt. Nhiu cuc phn tchso snh sa ca nhng ngi m n chay vi sa ca nhng ngi m ntht cho bit lng c t ha hc ca thuc dit cn trng trong thnh phnsa ca nhng ngi m n chay t hn trong sa ca nhng ngi m nmn. Do kinh nghim ny m chng ta thy ngi n chay cng s t bnhim c ca thuc dit cn trng hn.

---o0o---

S Lin Quan Gia Cc Sn Phm Ca Sa V Bnh Tiu

ng Tr Con Nh Th No?y l mt ti ht sc th v. Gn y c hn 28 n phm v khoa hcv y hc bn lun v vn ny. Nhiu bng chng cho thy bnh tiung tr con b nh hng mnh m bi s di truyn v xy ra trong mttrng hp t xut no . Cng c mt s trng hp bnh xy ra bi vikhun v cng c th bi cht protein trong sa v cc sn phm ca sa.Mt s nh nghin cu nhn thy c mt loi protein c bit trongsa l mm mng gy ra bnh tiu ng ny. Cho nn nhng a tr nodng lai sa u c lng khng th chng bnh tiu ng cao trongmu. Nhng nh kho cu khc th dng cc chng liu v bnh truynnhim ca Lin on Sn Xut sa Quc T v so snh s tiu th sa vi

bng chng ca bnh tt. Cc nh khoa hc Thy in bo ty mi ningi ta gii thch s nh hng ca bnh ny bng nhng lun c khcnhau. Hi ng Kim Tra Dc Phm (Physicians Commitee ForResponsible Medicine) bo khng c trng hp bnh tiu ng noca tr con lin h ti s nh hng ca cht protein trong sa c. D vymt t bo ng ti cho bit tr con b sa m t s sinh cho ti 4 thngsau mi cho b sa k ngh gim thiu c mt t nguy c mc bnh tiung. Do mt s cha m quan tm n sc khe ca con ci khng

cho con h b sa sn xut t cc k ngh nng phm. Ngay c nhng ngim ang mang thai v trong thi k cho con b cng khng ung sa bna. Hin nay c rt nhiu sch v lin quan n s n chay v thai nghndo nhiu c s xut bn khc nhau. Qu v c th tm c hai quyn tiu

biu l Pregnancy, Children and The Vegan Diet ca Bc s Michael Klaperv quyn Diet For A New America ca John Robbins c s nhn thcchn chn.


48/84

Cng nh hu ht nhng ngi lm m khc, ti quyt tm lm bt c diug cho con ti c y sc khe ngay t khi n mi cho i. ng thiti cng dy d cho n bit thi quen n ung no thch hp vi sc kheca con ngi trong giai on khoa hc tin b hin ti. Cng vic nykhng c kh khn chi c. Cn c vo cc thng k hin nay, c hai ngiM th s c mt ngi cht v bnh tim mch. Nhiu cuc xt nghim chothy kh ng tr con u M cng ang bt u ng trn b vc thm ca

bnh ny.

Tuy nhin i vi nhng ngi n chay trng, bnh tim thng him thyxy ra. Khi con ti khn ln, bt u bit chn la cho mnh ci khu vring t, t ra n cng cn nh n sinh ra v trng thnh trong mt gianh khng c tht c m ch ton c nui ln bng cc thc n rau qu vng cc, vi nhng hnh thc nu nng khc nhau. cng l cch thc n

ung thch hp nht vi sc khe ca n vy.

Tm Kt:

Ti c Chu, sa nui tr con rt an ton v c tinh ch mt cch klng, c gia hay gim thnh phn sinh t v khong cht cho thch hpvi th trng v tui tc ca mi a tr. Hin nay thnh phn sa b trongcc loi sa nui tr con cng c chiu hng c chit gim thay th

bng cc cht tho mc thin nhin. Cng c th c ch bin hon tonbng thc vt nh u nnh v hp cht tho mc khc ang c khuyn

khch by bn trn th trng.Bi IV

---o0o---

N CHAY I VI S PHT TRIN TH CHT V TR THNGMINH CA TR CON

Qua nhiu cuc kho cu, cc chuyn gia dinh dng nhn thy n chaygip ch rt nhiu cho s pht trin th cht v tr thng minh ca a tr.

Nhng tr con n chay trng thng tng trng cn i v khe mnh hn

nhng tr con n tht. Nhng a b c nui dng bng sa m ph hpvi cch thc nui nng t nhin nn c th c c tnh min nhim i vinhiu loi bnh tt cng mnh hn cc a b c nui bng sa b haysa ha hc c ch.

Khi a b c ba thng tui, nu v s bt tin no m ngi m khngth cho con b c c th thay th bng sa u nnh v loi sa ny tt


49/84

hn cc loi sa c ch khc. Sa b thng gy cho a b b tiu chy vmt s d ng. Tuy nhin sa u nnh c by bn ti cc tim tp hahay tim thc phm khng phi l sa dng cho tr con m phi tm mua ticc tim dc phm ng hong v loi sa phi ph hp vi s tui cngth trng ca a b.

Mc cht st trong c th ca a b trong ba thng u k t ngy sinhn thng rt cao, nn khng cn cho tr con bi dng thm cht st ngoitr c s khuyn co ca bc s. Nhiu bng chng cho thy thng d chtst trong c th s lm cho h thng min nhim b suy yu nn d sinh racc loi bnh tt. Tuy nhin khi a tr cng ln th cht st rt cn thit chos to thnh cc hng huyt cu. Cc loi u v l ca cc loi rau xanhhm cha kh nhiu cht st. Ngoi ra sinh t C trong rau ci v tri cy tic kh nng kch thch s hp th cht st cho c th. Sa b tuy c nhiu

cht b dng nhng thnh phn cht st rt t. Nu chng ta ch da vosa b v coi n nh mt th dinh dng ton ho m khng cn n rautri th l mt iu thiu st v cng.

Ngun calcium t thc vt cng rt di do. Chnh cc loi u v l rauxanh mi l ngun cung cp calcium thin nhin v y cho c th.

Tr con rt cn protein cho s tng trng, nhng khng cn phi n thtng vt. Cc loi ng cc, rau u v tri cy l ngun cung cp protein dido. Thc ra cc bc cha m thng lo lng con mnh thiu protein s khng

tng trng ng mc cng khng nn quan ngi lm. Dn chng ti ccquc gia i ngho trn th gii b suy dinh dng v thiu n nn khngy calories ch khng phi thiu protein. C th ca con ngi nuthiu protein th khng c, nhng nu thng d th li gy ra nhiu loi

bnh tt. Chng ta ch cn n nhiu loi tri cy v rau ci khc nhau thkhng s thiu protein v sinh t.

Tr con cn nhiu cht bo hn ngi ln. u nnh c kh nng p ngtrn vn cho nhu cu ny. Tuy nhin thng d cht bo li l mt iu khngtt. Kh ng tr em Hoa K hin nay b cc chng bnh ph mp, bnhtim mch trc khi hon tt chng trnh trung hc. Tri li Nht Bn, ts tr em b bnh ph mp v bnh tim mch rt thp so vi Hoa K v ccnc Ty phng.

Sinh t B12 hm cha rt nhiu trong thc phm thuc nhm cc loi(cereals) ch san c by bn y ti cc siu th hoc ti cc tim


50/84

thc phm. Thc ra lng sinh t B12 cn thit cho c th mi ngy l 3microgram. Tiu chun ny c th t c d dng nu c n chay y.

Tr con cng cn nh nng mt tri to ra sinh t D cho xng c rnchc. di lp da ca mi ngi u c mt cht gi l tin sinh t D(ergosterol). Mt khi tip nhn c nh nng da s chuyn ha cht tinsinh t D thnh sinh t D tht s v hu ch cho c th. iu cn yu ls n ung c phng php v iu s lm cho c th lun lun ckhe mnh v ko di c tui xun.

Nhng tr em no chuyn n cc loi tht nng, cc thc n chin xo bicc tim thc phm bn thc n vi (fast food) thng l bnh nhn ca cc

bnh tim mch v ung th trong mt tng lai rt gn. Trong khi cc

nghin cu cho thy nhng tr em n chay trng ban u pht trin chmhn, nhng sau tng trng rt nhanh, ng thi cng s bt kp tm vcca mt con ngi khe mnh theo tiu chun sc khe.

Theo sch Food For Life ca Bc s Neal Barnard, nm 1980 ti Boston, ccnh nghin cu o lng ch s thng minh IQ ca cc tr em n chaytrng u thy trn mc trung bnh. Ch s thng minh

an chay va suc khoe - tran anh kiet

Documents