ESKİ ANADOLU HALKLARINDA AYAK YAPISI

Uf. Erbin OÜLEÇ*

İman ayağı rsrim uireci içinde gcli|metini beyine oranla dalla erken bir dönemde umamlamıı bir orgammudır. Zamanı- mızdan yaklaşık 2 milyon yıl önce yayamı^ olan Homo Habiiix» dik )*ürüyebili>'öidu ve ayak yapın. ya^makUolan iman türüyle büyük beruerlik gösteriyordu’. Dik duıu) elletin serbest kalniatını sağlamt| vc bu da beynin gelinmesini pozitif yönde eikilemi|, aynı yekildc be­yinin grli^meu ellerin hünerlerini urlurmasına olanak sağlamıştır.

Bugün sahip olduğumuz ayağımuın morfolojisini Eosen döne­minde ağaç hayatı yaşayan atamızın toprağa inmnine borçluyuz.

Beyinin gelişmesinden önce dik yürüyebilen insanın ayağında, Neolitik \‘c tarih dOnenıleriiıde bile bazı ilkel özellikler görülmek­tedir.

MATERYAL

/Vaştırmamua konu olan 3 ayak iskeleti PalrcMntropoloji I.a- , baratııvarıııda bulunan Eski .Anadolu Halkları iskeletleri kollekd-

yollundan rekomtrüksiyon (monte) işlemi ile elde edilmişlir. Ayak P kemikleri küçük olmaları nedeniyle daha kolay parçalanabildi ke- [ mikirr olduğundan, araştırmamıza sınırlı sayıda tüm ayak iskeleti 1 konu olmuştur.

[- Ku durum bizi iıtatiksel analiz yapmaktan ahkoyduğu için biyo- I metrik s*e morfolojik iıteelemelerle yTtinilmek zorunda kahnmtşjr.

I Meseul 8 (Um ayaktan 3 tanesi erkek,,5 tanesi de dişi bireslere I aittir.t * D»T«C»F« KurttırCl

f S K. 1081 rruVnc <yl mankind k )i.

FftKMN GÜLEÇ

Neolitik dönem idceletkri Çaul Höyükten elde edilmif olup. M.O. 6350-5100 ile urihJenmekredir’ Roma de\Tİ Anadolu’da M.S. I. y y. da ya^anmıpır. Tanus Cörlüktıle’den yıkanlar» ukrleda de\Tİ belli dejbldir. Bu yerleşim yerinde Neolitik (M. ö. *5000) %*e Geç Roma İmparjiorluj^u ça^ııu kadar (M. $. "j. y y.) yer* leşim mrsTuimr.’

Ayaklardaki evrimsel açıdan önemli yapısal karakterler, antro* pûid ve fosillerdeki özelliklere değinilirken açıklanacak, bireysel mor- fokıjik karakterler ayrıca ele «Alınacaktır.

DİK YÜRÜME SONUCU AYAK YAPISINDAKİ DEĞİŞMELER

Krönceki y«uımızda ay.AğnnfıloReneiikrv'rinısurecinde kazandığı iskelet adaptasyAMilan detaylı bir şekilde ele alındığından lıurad.A btı özelliklere tek tek değinilmeyecek, ancak araşUrmamıza konu teşkil eden itkeledcrin yaınsal özelliklerinin dala kolay aniaşılabilmcsi için kemiklerin, ayağın vucuda (emel olma özelliği içindeki yerlerine göre, guruplar halinde incelenecektir.

Modem insanın dik yürümesiyle ilgili iskelet adaptasyonbrt şunlardu:

Kaldınlan güee tıygun ol.m kaldıraç oranlan. Burada söz- konunı tanal ve nıeiatartal kemiklerin oranlandır.

2- Ayağın lıem uzuıılam«Asına. hem yanlanussna arklarının (c- şekküla.

3- Ayak tarak kemiklerinin sağlamlık kazanması vx uzunluk sıralanttlanndakt değişmeler.

4- Baş parmağın diğer parmaklara yaklaşarak paralel bir ko­numa gelmesi, sağlamlık kazanınau ve uzunluğunun artması.

5- Tabı lx>ş*nun desteği için horizontal bir çıkıntının, sustan* Uculum tali'nin hasıl oluşu.

» J.. 1^3. »*.t II. Voi I tu (4 II w: 1^97-

ESKİ ANADOLU HALKLARINDA AYAK YAPISI İM

Bu> le bir ayağın bağ ve kas ihtiyaçlannı da küredi interossctıs ItgametKİçri. bilek eklentinin ve baş parmağın güçlü planlar flcksor kaslan karcılar.

.'>im(İi yukarıda değindiğimü tuelUkleri (ek tek dr alarak mater­yalimizi ineelc>’elinı:

I" Ayağın anıropuid tipten modern ^kline dönülürken kav­rayıcı partnak elementindeki küçülme ve iarsal ekmentindeki görece büyüme göze çarpar*.

FilİHİıt Neandertaİkrinde Urw4 modem insana oranla daha kifc^ı \*r ayak parmaklan UJundur’.

Pfir7ncr*v güre a^'ağın uzainau veya biJİnuy tamamen **orta ayak" uzunluğu \ryA ktsalığı ile tayin edilir Nfanin, bu durumun ancak aynı gurubun içindeki değişimler için- geçerli olabileceğini belirtir. Çünkü tarsal uzunluk açısından da ırk faiklan meydana geldiğini, tarsus ve osmeiatarsale II nin kar^laştırmab incelemeleri gösterir*.

Tablo I Tsnal uicoJuk Cn4iıl«ri.

AsrupAİı H<4*a(o Wcdda SeBol Xeû4«ıA Taoua nUtriı Rcau ikLtkti ŞempAfttr Coril

OrüUaa»Ö3 S ıGö 1«p.s

»5>>9

Al

i$8.3 «5$<» ‘4*4 »51-9 »43 9

17«.C 165.9 ıy>.9 ıjö.y 158.6

113.0 M5»

0le-j.a

\Vnlda %’c Scnoi'lerde unuıl uzunluk, orta a^ağa oranla Avru- pab'da olduğundan çok daha azdır. Hotanto’lar AsTupalı ve Wedda'- lar arasında yer alır. Tarsal uzunluk açısından Neolitik gurubu ilkel özellik gösterir. Romalı ayağında sapt.ınan eodb Avrupab ile eşdeğerdedir. Tanus GözlükûleMen çıkan iskeletin endisi İm ikisinin ::raundadır. .Neolitik desir eııdûleri gerek ortaİAma, gerekse en az ve en çok değerleri bakımından HuiaııtoUarla benzerlik gösterir.

4 Me CoM*n «nd KriıK 1939, k oq.5 X<< C««'n and K6tb «. 19,6 Mania. 19». Baad II. «. 1139.

tt

1

erksin güleç

Tüm uiunlu^nun ursuı g<Qqli^ ik JuqıJA^t:rdma5i:

Ayağın gcniılik gdi|imiodc birc>xl t'aryofyon fecnqli^i ırklar arâtındAki fukUrdan dûu fuUdır. Martin'e g(irc tar»al ^ru|lik cndiû -bikk kcmıkknıun mcuunalkrc oranı bakımından- ilkel fckillcrdc A\‘Tupab'da oldu^ndan biraz daha dardır'.

T&bU >

AsTupzlı Hm&ma

Neolidk Tanın Roak c«ra ŞiTiny

Ömî&ası

8o.t :«.s 7»-i 7«'9 ö.îî

0-9

Sâ M Kn <olı

7».Q «•4 «43»

9«.» 8J.5 7>«9 77«»7

I

Neolitik toplumundan ddc edebildiğimle ukeletkrdeki ortalama Anıropomorflardan gorile )*akjndır. Wedda'laxda bu de^er biraz daha fazladır. Keûliük (opluoiunda daha fazla var>aî)ûu gcDİ|liği vardır. Ronu'b ayaj^ndakî cndis A\-rupab'lardaki ortalamanın çok iUtün« dedir.

Mc CoK-n \*c Keith. Filbtin Neanderiallerinin ayak yapısını Bıkman vc Hindisun'da ya)a)*an Sıkh ayaklan ik kanılavırdıklan çalifmalaıındat Tabun Tin ayanının Bulman aşa^ndan, Sıkh'inkinin i*e Skhul V’dcn daha geni} olduğunu gördüler. Bu b>>c onbinlcıee yıl vnec de çajhnatzda oldu^ gibi intan ayağının dej^ifkenliklcrine rastlayabileceğimizi gösterir*. Tablo IH dc de günılcbikceği gibi bu endis AsTupalı'da vy /Vmud adamında e^değcrlerürdir. /\iKadolu serisinde bu değer AsTupah. Bulman \y Amud /Vdamiı'.daki değerlere yakınlık gösterirler. 3 xy 8 No'lu ayaklar Skhul IV den daha bU>*Ok. A\Tupah Amud 1 ik e^l bir eodüe sahiptir.

Ayağın dik yürümeye uyumundaki önemli bir unsur da ayak arklannm leıekkulüdur. Primatbr dizid içinde‘farklı ark )ckilk> linin çeptli lokomosj'on kalıplarına bağımlı olduğu attlaşdır; Tır*

7 Mana. 195$. EUod II. ». ııt^S M< u»4 Kriıh 1939. «• aou

ToMojIbr BuImh OİMak. Ayak İtkekti.

TARSUSl'naü YûbrUl

Grnskk Vm Cco. VtvaİHk

Cim.« Vr. Eod. Uı. tad.

Oo Ayak Cm

MLartib'm 4İÇ<ı «0^ KU&.X<₺a mİ .«■>AMd I SİM IV T*^ I dusccbdc PınliOKn SAk

Avpjpott NeoM Xo. I

* * Nok a• • .So. 3 - No. 4• • No. 5• ‘ No 6

ftook* f TarMM ?Cek S

«47.00 sy>.oo

99t «Co *«$*» «r S

a»«

•S?

64.007«.oco ^.00®7

a <6.5 68.0 60.0 6ı .0 60.0

*(•) ^.o » • Al 3S

t »•♦.5 i»6.5 117.0 113.o leı.o

^8.3 ^4.e as® «7.0

»/S M'» M.7

46*0

Met. 1/3

€o.S 5»

$4 M

S.o

S0« SI 47 5» 53 48

6ı

1* î

4«

4®

S

119.« .s

»09 ı«e9®

ı«o III

«4-9•0.0

M»

*5 $ âbl

aes 4®S

SO'9

4«.e MJ.

<6 lİ rt U t* «1 M

19 I KKSİN GOLFÇ

mamcibnn ayağı do^loUrakdik yüıüyenlcrinkitKİen dalıa dCUdUr.* Ancük ayak kemerinin ^ok faxla g<li|me)i. dik ytırUmede İkri dere» cede uzmanlanma anlamına grltner. Çünkü intan iıınln^p alı ırk» lannda ırkaal ve birr)‘wl varyatyonlar vardır. Ane.ık yaırume ^am»

I»piş'onlannda vc ko^uctıUrda ayak daha düxdür.'Kemer bOyümc »raunda ortaya ^ıkar. Embriyo'da iadak şeklin»

dedir vc yeni doğanda ^k .w brlirıcindir. VOrOnıe ile artar \t en kuvvetli tekline de erişkinde ulaşır. Ayak kemeri altından geçen iki birlenmiş tendonun •geçiş yolu ile de ilişkilidir. Bu iki (endon; I^ateralperoneal Inngus ve poMcrior tkbİAİ tendondur. Bunlann fonkdyondrolü büş'inne nmnnda d.*kha bdirpn bir durum kazanır.

Ayak kemeri 2 .ırkdan oluşur. H<*r iki ark da yUrûmede kendi heıaplarına bir rol yüklenirler. Bunlar L.ı(cral ve medİal ark'lardır.

a- I^ateral ark: Caleaneus’dan euboidc ve 2 Utcral mctatarslara gider.

b- Medİal ark: Navkuhr’dan $ eunriforma ve oradan da ilk 3 meUlaTM gider.

^fediai ark bir hareket arkıdır ve yürüme ur-uında işe kanşir. (K« hılrral .ırk bir desuk .ırkıdır ve bu nedenle <l.ıha ttatikıir. «

Hoıno Habilis’in ayağının pbntar yüzünde, medial euneiform ve I. mautar^'in kaide kıonmda libialİt anierior'un Kığlantıu. Cuboid' in de perenout longut tendonu için çukurluğu meveııUur.Bu izleı lanal bir kemerin ttaük ve dinamik kaynağı için iyi birer kunıtur.

Neolitik derir’e ait olan tüm ayaktırdan 2 ve 4 no. lu olanlarda kemer niıbeten az gelivmştir. Neolitik devir aşakLın Roma veTar» $01 itkeleikrrinc oranla daha düşük ayak ;ırkuıa uhİptir.

3- Meutarsallerin sağlamlaLfmafi ve uzunluk «ırabnndaki değiş»meler. İl

Flonvo Habilift'de t.2. ve 3. meialanallerin kaidelerinin (anzi nra ile yaptıkları eklemler Homo Sapieu&'in tipik şeklindedir.

t-’-.- -9 Mania >0^9*. Baad II •. '■10 OUvkv, G. 19C}. k yt).II Uay, M.H.. «o4 Nffârr J.R. ıç^. u OJö.

ESKİ ANADOLU HALKLARINDA AYAK YAPISI

Homo Hnbiliş mcUUmAİkrindr İsem o\'a, hem ılağ (orillenAden uzaklaıan, modem iasana \*e Buıhman'a yaklaşan birfizellik görOlur. Bu fûiil mcuUınJannda genel bir uğbmhk görülmekledir. Ru gur> bUaluk outann mutlak kıwbgının ve göcece kalınlı^ııin bir ifadeli­dir. BuiiuiUa birlikte Olduvai ayağının 3. metatırsali. hem uzunluk hem kalınlık bakımından 4. meutaruli geçer. Röy'leee mojlem in­sanın 15433 formolünden dejll^ik olarak 1 5343 Ib^UlUne uhiptiı. .’kncak bu bireysel bir vary*afyx>n olabilif. Fakat bu bir alter* natifolarak bu etapta» alırlık aktanmmın ve itici gueûsk taruursalter aracılıkla un ayağa aktanidığı Homo Sapienf (ipinin henüz lam ğrli}mediğinin bir belirlİM olabilir.’^

4 Ba4 parmağın diğer parmaklarla yaklaşarak paralel bir ko­numa gelmesi, sağlamlık kazanmasa uzunluğunun artması:

1. metaiarsalİA cuneiform ile eklem yuaU maymunlarda ba/eker- lıbğın sağlanabilmesi için konkavdır. flhapelle-aux-Sainı adamın* da da benzer lıiı yapı gözlenir'^ Oscurseiform ı'iudûıal eklem yüjü daha gelişmişur \e mediale dönüktür. Wcdda \-c Scooi'lerde Os metaiarMİe t, lıem büyük bir aralıkla o« meiatar>alc H'den aynbr. Hem de medial y’Uzeyi içe ve y'ukarı dönmüştür. Bu yüzden maddele­rin kavranmaju venkKA tutulabilmesi Onemliderecede kohyUşnuiur**.

Homo H.vbilis'de biriiKİ \*e ikjnci meiaianallcr arasında eklem yüzünün varbğı. insan olmayan primatların karakteristiği olan hallux* un -baş parmağın- aynk olmau Özelliğini keûnlikk >'ok eder. Bu fosili Homo SapienK yaklaştıran OzcIliJderden birisidir*^

Tum ayak serimizde Romalı \*c t No. lu Neolitik ayağında 1. mctalarsal diğerlerine oranla daha içe )-ukanya doğru y'önelmişiir. .Vicak tutuculuğu hatırlatabilecek başka izler meSTut dicğildir. ı .No. lu ayakta I. w II metatarcU arasında eklem >11X11 tnc\'cutiur. 1.1 Frnasie iskeleti hemen hemen aynı karakterleri gösterir**.

NeaiKİertal adamında talus ve caleanens'un konfigûrasyonu ayağın dış kumı ik ayak tabanı (Izerine dayanmak z/snında kal-

la lk»y, ^L1(., a«d Nsptrr J.R. 1464. fc.I ) Bovk, tgı« ». 164.14 MAftio K . $«lkr B. ». ııa>.15 D^y M If. fcad J.R^ (9A4.ıC He^ ı^-

I» BAKSIN GÜLEÇ

dışını ve büyük ba) parmadın diğer parmakiarU bizdekinden daha büyük bir açı yapuğııu \'e ayağın tüiucu bir durumunda olabileceğini gûitcrîr'’.

/\ntropoid aya^ndaki ddnUfüme eflik eden evrimsel değilme* lerden biri de ba; parmağın tüm üyelerindeki kııw/*Uilik '.-e uzun* luktaki bû>’ümedir. Filistin Neandertullerinde bu üstler modem insana görece kısadır. Tabun 1 de başparmak ckmenllerinin ele gc^mcyiıi nedeniyle karttla^urma meutarulkrde >apılabilmi|(ir. Buna göre Tabun 1 de ı. meıacaml a. nin % 9691, Skhul IVde i*e %95.4dûr. Bushman %•€ Sıkh’de ise î. metaursal hemen hemen ikinci)Y çittir**.

Materyalimizin bU(Un fertlerinde 1. metaursal diğer metatartal- lere göre daha kahn ve ku\*ve(1i bir yapıya uhipdr. 7 No. lu Terdin (Roma) ayağında difa basma gözlenir ve başparmağın ekkm yüze* yindc hareket »crbezüiği me\'cut(ur. I. II. metatars arasında ek* lem yüzeyi ve değme noktası >'oktur. Bu halluks'un tutuculuğunu ha­tır la Ur.

5** Suftantaculum tali'nio değişime uğraması: Calcancusun en önemli özelliklerinden biri talus boynunun ekseninin sapma açuı ile bağıntılı otan suvtantaeuhım tali’nin farklı gelipmidir. /kntropomorf- larda çıkıniıh ve kalın bir sustaııtaculum vardır. Calcaneus özerinde çok daha aşağıda >‘er almaktadır, insanda çok daha >'ukandadır ve kısalnuşUr. Bu özellik ayağın kubbeleşmcriyle ve baş parmağın kavTama roQbi)'onunu yitirmesiyle ve dobyısnla d.n talus boyun ekseninin upma açısı ile ilişkilidir.

Calcancus'un bu kısmı Neandertal adamında modem insana göre geniş ve çok çıtaktır. Goril v*c şempanzedekine benzer bir yapı göcterir. Skhul IV de kitZevi. geniş V’C lokndır.'*

Susiantaeulum tali’nio genişliği bÜyUme sırasında onuniazaman artar. 16-17 y^nda^ erişkinlerdeki ortalamadan biraz daha küçük­tür."

17 Boule (919, a. 164.tfi M£ C9w« t*d KciıK 19)9. a.19 Uc Oara and Kâti. 1999» h >9 Fig A90 Boauou. E, 1999. a. 49.

ESKJ ANADOLU HALKLARINDA AYAK YAPtSI 111

SuiüınucuJum'da busumc »raunda görülen değinmeler insanın filojenisi ile ilgili sorunları aydınlattığı i$in önemlidir. Üç yadındaki çocuk cakaneusunda sustantaculum tali, facies articularis coboides facies artieubris posterior ile birlenmiş\*a2İ)%(iedir. $usuııtaculum*un bu iki iuumdan ayntmau ya|tannda bt-iflar l6**i7 yapoda tamamlanır. SuUanıaculum büyüme urannda Antropoid ve Nean» dertalûid safhaUn geçirir.^*

Sustantaculum tali Neolitik des-irde kemiğin yapısına oranla da­ha bü>*Oktdr.

tikellerde sustantaculum uaunluğu Antropoid A\Tupalı*lar aralında ölçüler veir. Yanı medeni olmayan gruplarda fazla büyük­tür ve daha az hareket upmu gösterir.^

Şimdi aravırmamıu konu te)kil eden ayak iıkelctlerinin bireysel morfolojik karakterlerine değinelim

1. Nolu Fert, (Resim No: 1): Neolitik desîde yafamif ince yapılı bir di^i bireye aittir.

Ayağın hem longitudinal, hemde ıransversal arkı iyi (nekkUl etmijtir. Bx| parmak ve 11. parmak metatarsalleri arasında açı mev­cuttur. Ancak bu metatanallerİn kaide kısnu mobilitc*ye engel ola­cak vekilde eklem yapm^tır. vc II metatarsalin kaide kunu Homo

' Habitis ayağında olduğu gibi medial \*e lateral euneUbrmlar aranna girmiştir.

Uzunluk açısından Sfetatarsal (brmüla:

a>3>4>5>ı

Calcaoeus'un topuk arka yüzü hemen hemen diktir.

Sustantaculum tali borizontaldir.

2. Nola Fert (Rcum No: d): Yine Neolitik devir'e ve ta^Um yapılı div ferde aittir.

UnıuUnusma ay&k arkının iyi geU|Qği aöykncmez. Enleraestne genİ4 \T bodur bir yapıya sahiptir.

at BoMana. E» tgj9 «. 44. a« Vdhov, 1904, ». 13.

u: IftKSlN OCLEÇ

Ancak 1. metaiAnaltn )Yrr haınu pcunyonu ttkri debidir. Tkri derecede içeri basma n>e\cuttur \'e bu durum hallu^'un yaka. Uyıetlık Özelli^ne nhip olmadı^nın bir |^öK<Tge$i(lir.

Metatarsallerin kaide kumt kus'S'etHdir. 5. mAUlarulin Uterattobcrinilü çok fazla geliymi> s-e çtluntıtıdır.

Mcuurul forsnüla:

TaIus'a öKten bakıldığında fadr^ nıelirobrij bteralû görülür, bu ayak arkının İyi gelemediğini gûıtenr \c ilkel (îrellikıir?’

3 Nolu Fert (Resim No: 3): Neolitik desirde yufanuf bir kadın* dır \T İnce yapıtıdır.

Ayağın her iki arkıda iyi le^kkul etki|ür. I \'e II meuianlar araflnda açı y-oktur. Ancak metatarslann dtRli|leri yTİpazes'aridir.

Talut Örerinde çomelme fa»eıi mesTUUur. Faeîet malteokri» mcdialis, coUum üzerine uzanır.

Yukarıdan bakıldığında faciea mal kolanı lateraliı gorulmea.Tarsus'un yapısı çok ilginçtir. Tüm ayak u/.unluğu ile oranı

modem insana eyit olan bir endis \*erir. 8 ayak içinde ikinci olarak iyi gelifmiı tarsu» uzunluğuna sahiptir.

Metaiarsal lormula: 2^3^4^5^ıCakaneus'un topuk arka yüzü diktir.

4 Nolu fert (Rnim Nozı): Yine Neolitik devirde yafamıy bir er* kek ferde aittir. Sağlam bir yapm vardır.

Kıs.\ \*e yapran bİr morfolojik görünüme sahiptir. Ayak arkı çok İyi geli)memiyitr. Hallux metatanuun yapısı ilginçtir. Sfedial cuneilbrm durumu w eklem yapısı ba| parmak metatarsnnn epeyce oynak biı yapı gOstereUleceğini itaret eder. 1. ve 2. metatariklar ara- sıiKİa belinim bir açı mevcuttur. Diğer metatarslar proaimaldc daha sağlam bir yapı gösinirler.

Talus üzerinde çomelme foeti meşruttur. Faeies tnalleolarU lateralis'in üstten bakıldığınagfırülmesi ayak arkının çok iyi gelilme* diğinin bir ba|ka kanıtıdır.

t j Poauaea. K. s. 90.

t ri

tSKİ ANADOLU HAl.KLARtNDA AYAK YAPtS! Ul

X(r(atarMİ Formüla: I

5 Nûlu Fert (Rcûm No: 5 ve Gj: Feri >11^ Neolitik demirde ya^amij bir dildir. 5 ve 6 nolu rcunılcr a>ııt kikinin sajŞ^ ve sulayakUnnA aiuir. t

. tiKc bir yapıya »ahip olan frnİin hem uzunlama&nıa ve hem* de enlemesine ayak arkUn iyi x<'İMnıi|iir.

Ancak sağ ayak genipi^ biraz dab.^ fubdır. Bu yürümedeki alırlık merkezinin yeri ile ilgilidir.

2. ^fetaur»]ann kaide kumı çok geli^nıt^ıir. Kaidelerin distal ucunun mcdi«'^l kenarlan hallux metaianolt ik irtibat lutlindedir. Bu durum 1. mctatamlin Mabilitesine yardımcı olur.

Taludarın trochlealannın medialde onc do^u uzaman coV lum'utı kna görÜnn^cMne, doUpuyla laluM'un l>odur bir durum gö«- göstermesine neden olur.

Cakaneus'un arka yütü dik açı yapmaz, x*uvarlak bir görü*niımû vardır. Mclaktrul ionmıla: (Her ikiay'dkta da asmıdır.)

6. Nolu Fert !Renim No: 7): Roma devrinde yapınıp erişkin bir erkeğe aittir. SardiVten çıkanlnıı^tır.

Uaunlama.un.1 ayak arkııun iyi geltymiy olduğu söylenebilir. Ancak lateral ark çok s'ükvlmcmi^tir. Bu durum aya^n dışa ba.smau ile ilişkilidir.

I. vc 11. matatersallcr irtibat halinde debidir. jValarında pa* ralellik me\xuttur.

Talut'da tibi;Ue ^'ukseklik. fibiale yulueklikten <lab.*s fazladır, r Cûlluın lali'ııİn sapma açıu: 24*, eapul'un tonİyon açıM ise .(3'(lir.

E Lateralc basma 1. metatanalin serbest kalmasına vc daha oynak bir pozisyona sahip olabilmesine yardımcı olur.

[ X<cUiUr>ların tarsus'a oranla epeyce kısa olsa dikkat çekici L bir özelliktir. Bu x*c bundan sonraki (eri bütün seri içinde ayak uzun* r hıguna oranla en kısa metaursel I'e s;ıhip fenlenür.

111 ERKSİN OÜLEÇ

t

V. McuurMİ’n kâ'dc&s Heri derecede Uceralc doğru çıkıntıy:^r.

\frta(aı«al Foımüla: i ^3 -5

Topuk arka yüzü ıhk drğildİr

Çomcime fasrti yoktur.

I. MetaUnal. ITnin % 3ı .6 s>dır. Taruıt uzunluğu enditi butun ayakların içinden m azıdır. Tamnıın nzıınltığu 111 nmı. olmasına karşın, genişliği 6û mın. dır. .\ynı genişliğe dahip ulan Amini I <le ite uzunluk ııy ye ulapr. Anemik ayak kemeri yüksekliği Romalı kemiğiiHlc mm ye ulapığı halde, Amud I de 68. dır.

7 Nolu Kert 'Resim No: 8) Tartui’dan çıkarılan bir erkek Ferde ait olan ay,*tgın de\’rine ait bir belge elde edilememiştir. Tarsus Cözlûkule’de Neolitik Roma arası dnırler mewuttur ve bu devir­lerin tarihleri makalemizin başında açıklanmıştır.

Ayağın uzunlamasına ve yanal arkları iyi gelişmiştir. Taisus (Um ayak uzunluğu butun seri içinde en gelişmiş yapıyı gösterir. Endis 51.2 dır. Çağdaş ,*\\Tupatı*brda bu endis 50.3 dür*.

Metatarulkrin kaide kıunılan iyi gelişmiştir. I. ve II. meta- (ardamı karphklı durumu T. melatanların oynar durumda olma­dığını kain dar. Mctatarsal Fommla: dir. Topukarka yüzü diktir.

ÖZET VE SONUÇ

Tami luunİuk uçtuııdan Ncoiibk grup ilkel özellik gAiteeir. Ronıah ayağı (arsal uzunluk açısından modem karaktere sahiptir. Ayakların genişliklerinin II. metatarsal ile kanılaşiırılmasında Neo­litik grup yaşayan ilkel kanmlcrle aynt endin ^rrir.

Anadolu halklarında ayak kemeri gerKİlikle iyi gelipnİ|tir.

Ayaklaıdaki birey'tel morfolojik karakterlerde ilkel özelliklere raitlanılmaktadır. Çkimelme Fasetleri sak görUlen bir özelliktir.

r

E3Kİ ANADOLU HALKLARINDA AYAK YAPISI lU

KAYNAKÇA

I-" Bostana, E. 10959. K^na Dt^ri Halh Ati-st C^İCMtiu hrtKtn !t A/^/»k^ik TtiJuki i/e O»İ9-

jfwtik pf Ftltffttflik Mımafibiilfti ü^f/i/ıJf bir Ar^Urma. A.O.D. T.C.F. DrtçtH Cilt XVII. ıa>fa 1-91 sayı ı-a .\fart HazirAiı.

2- Boule, M. 1912. /etsiİt delnChep(fU~Aux-Setinti. Annalrs de Palrontologic VII. la. 170-18} Paris. Maifonel cie Edi teurt.

3- l>ay, MJl. Napicr, J.R. l9G4.//«ıınM^Jenit/ram Red l. Oİd^^ei Tanganyika Naturc Cık: 201 Sa. 967-970.

4- Ferembach, O., 1972. Zxf fbKtnei dit Giumfnt^ yt^itkbfvf de Çel^ HüjUk. 15-0:, T.T. K, VII. Türk Tarih Kongrcıi. Ankara. 2^1 Eylül. Kûngrc>T lunulan ublijtler. T.T.K yaymlanndan IX. Seri 5 a-7 T..T.K. Buıme%’i .Ankara.

5- H. Goldman 1950. et GözlO kuk I-IIyttrjrruy Ptİm/İm Vnutrtii} Enu,

6- beakey, R. 1981. JZoJb^e oj Mvtkind Jc»eph Limited London.

7- Martin R, Saller K, 1959. UkrhtKh Atr Anirofuitfû^ Band I Sa. 577-595- Baod II. Sa: 971-981 1108-1134. <iuUaw Kischer Vnlag. ^uttgart.

8- McCownandKcith 1939. Tbt Çamtft /L OxferA,CUrmdon Prcu Sa 19-39.

9- Metlart, J. 1975. 7^ yt^ifhip iht Stm E^. Jarrold and Sons Lcd.. Nonvich. TlvanKt aud Hudson Lıd., Iz>ndon 1975.

lO" MelUnk, M.J. 1967 **AnûteiiaM CkreıeeteD\ inEditcd by Roberl. W. Ehrich. Chicago Prrvs.

101-131. s.

11- MichaeL U Day. 1977. ie Eeuil .U« CameM Rrett Ud. Sonlhampion.

İM FRKSİS OÜUC

13- Oliver, G. 1^5. ^fi4<o«rr Vigot Frcrcj. EdilorsPari$ 363-383.

13- Volko%* t9O|. r«rZr(A»aı Ptni ('.ivz tft PritMHt HJtaii la wa BuH. cC Mrm. Soc. Anihropology Parii,Ser 5, Sa ı-jo.

14- Volkov. 1903. l<uit<»Nu PûJ ifui /a Primata fidam lit rû«i hıatat»tt, Bull. <{. Mcm. Soc. Anthropol. Paru. Ser 5 'r. IV, M 632-708.

CSKİ ANADOLU HALKLARINDA AYaK YAPUl 11?

Rcum t

İM KAKSIN GCLEÇ

%Ao»m >

FSKİ ANADOLU HALKLARINDA AYAK YAPISI IP>

3

lU ERKSİN COLEÇ

%

» * '***•.'!.’• 1

*» i »A-

•'' 'ffi' '.

KRcum 4

rSKİ ANAIKILU HALKLARINDA AYAK YAPISI III

R<«ifn $

I

I

142 ERKSİN Gül.KÇ

K-

*

- -

Rala eI 1

rSKİ AS'AOOLU HALKLARINDA AYAK YAFÖI tu

••'t««

A..

t.

':.îSİ^

*(<■■« 7

Kİ ERKSİN OOLCÇ

t’

Retuo 6