ANALIZA EKONOMICZNO – FINANSOWA

Mgr Agnieszka Piróg

Literatura:

1. Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych / Maria Sierpińska, Tomasz

Jachna. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004

2. Podstawy analizy finansowej / Wiktor Gabrusewicz. - Wyd. 2 zm.. - Warszawa :

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2005

3. Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie / pod red. Magdaleny Jerzemowskiej, Wyd.

2 zm., Warszawa : PWE 2006

4. Dyrektor finansowy / Jae K. Shim, Joel G. Siegel ; przeł. Jerzy Juruś. - Warszawa :

Dom Wydawniczy ABC , 2004

5. Techniki analizy finansowej / Erich A. Helfert ; tł. Jarosław Sawicki. - Warszawa :

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2004

6. Analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej / Anna

Ćwiąkała-Małys, Wioletta Nowak. - Wyd.2 zm. i rozszerz.. - Wrocław :

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001.

7. Analiza ekonomiczno-finansowa firmy / Zdzisław Leszczyński, Anna Skowronek-

Mielczarek. - Warszawa : "Difin" , 2000

8. Analiza finansowa : Problemy metodyczne w ujęciu praktycznym / Tadeusz Dudycz,

Stefan Wrzosek. - Wrocław : Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara

Langego, 2000

9. Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem. pod red. Lecha Bednarskiego ;

Tadeusza Waśniewskiego. - Warszawa : Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce

10. Analiza finansowa w przedsiębiorstwie / Lech Bednarski. - Wyd. 4 zm.. - Warszawa :

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2001

Analiza ekonomiczna – to dyscyplina naukowa zajmująca się wyszukiwaniem i mierzeniem

związków zachodzących między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za pomocą

różnych metod badawczych prawidłowości dotyczących zachowania się podmiotów

gospodarczych i ich reakcji na płynące z otoczenia. Jest również narzędziem przydanym

kierownictwu w podejmowaniu bieżących i strategicznych decyzji gospodarczych oraz w ich

kontroli.

Zatem jej przedmiotem jest ocena działalności przedsiębiorstwa na podstawie danych

charakteryzujących stany i wyniki gospodarcze w postaci wartościowej lub ilościowej, w

formie prostego lub zintegrowanego pomiaru. Analizę ekonomiczną może być rozpatrywana

jako funkcja zarządzania (która łączy się z funkcją planowania i kontroli) oraz jako

instrument zarządzania (system informacji ekonomicznej łączący informacje dyspozycyjne

i ewidencyjne).

Analizę ekonomiczną można ściśle wiązać z controllingiem, który może być definiowany

jako system wzajemnie powiązanych przedsięwzięć, zasad, metod i technik służących

wewnętrznemu systemowi sterowania i kontroli, zorientowanym na osiągnięcie planowanego

celu.

Analizę ekonomiczną można podzielić na:

Analiza techniczno-ekonomiczna Analiza finansowa

której przedmiotem są poszczególne

odcinki działalności gospodarczej

przedsiębiorstwa, a w szczególności analizę

produkcji, jej ilość, asortyment, jakość,

metody wytwarzania, gospodarkę

materiałową, zatrudnienie, wydajność

pracy.

Której treścią jest ocena wielkości

ekonomicznych w wyrażeniu pieniężnym.

Koncentruje się na analizie bilansu,

rachunku zysków i strat, źródłach i

kierunkach przychodów, ocenie sytuacji

finansowej przedsiębiorstwa

Klasyfikacja analizy ekonomicznej

Lp. Kryterium Rodzaje analiz

1 Przeznaczenie analiz Zewnętrzna

Wewnętrzna

2 Czas, którego dotyczą analizy Retrospektywna (ex post)

Bieżąca (operatywna)

Prospektywna (ex ante)

3 Zastosowane metody badawcze Funkcjonalna

Kompleksowa

Decyzyjna

4 Szczegółowość opracowania Ogólna

Szczegółowa

5 Rodzaj informacji Wskaźnikowa

Zależnościowa

6 Częstotliwość dokonywania analiz Doraźna

Okresowa

Ciągła

Klasyfikacja metod analizy ekonomicznej

KRYTERIUM METODY

METODOLOGIA NAUK

Ogólne Specyficzne

KOLEJNOŚĆ BADAŃ

Dedukcja Indukcja

ETAPY ANALIZY

Wstępna (porównawcza)

Pogłębiona (przyczynowa)

FORMY OPISU Jakościowa Ilościowa

Metody deterministyczne

Metody stochastyczne

Kolejnych podstawień Różnic cząstkowych Wskaźnikowa Funkcyjna Logarytmiczna Reszty Podstawień

krzyżowych

Statystyczne Ekonometryczne Taksonomiczne Dyskryminacyjne

Źródła analizy ekonomicznej

Analiza porównawcza

Przy wstępnym pomiarze i ocenie badanego zjawiska, znajduje zastosowanie intuicyjna metoda "porównań", która polega na porównywaniu takich wielkości, które posiadają, tzw.

ŹRÓDŁA ANALIZY EKONOMICZNEJ

WEWNĘTRZNE ZEWNĘTRZNE

- Roczniki statystyczne GUS- informacje giełdowe i

bankowe- informacje Krajowego

Rejestru Sądowego- regulacje prawne,

finansowe, celne- publikacje fachowe- informacje agencji

ratingowych- informacje wywiadowni

gospodarczych- strony internetowe

przedsiębiorstw

- sprawozdawczość finansowa- system księgowy firmy- statystyka ekonomiczna- spisy inwentarzowe- dokumentacja produkcyjna,

handlowa- dokumentacja dotycząca

zatrudnienia- dokumentacja technologiczna- inna dokumentacja związana z

prowadzoną działalnością

- plany długo- i krótkoterminowe, w tym biznes plany

- kosztorysy i kalkulacje wstępne- protokoły i wnioski pokontrolne- sprawozdania zarządu i rad

nadzorczych- wyniki dotychczasowych analiz

ekonomicznych- protokoły z różnych posiedzeń i

zebrań w przedsiębiorstwie- informacje z rozmów prowadzonych

z kontrahentami, pracownikami, kredytodawcami

Materiały ewidencyjne

Materiały pozaewidencyjne

walor porównywalności. Oznacza to, że w wyniku tych porównań można wyciągnąć wnioski istotne z punktu widzenia oceny badanego zjawiska. Jeżeli weźmiemy na przykład jeden z najważniejszych parametrów przedsiębiorstwa, jakim jest jego zysk, to możliwości jego porównań kończą się na tym przedsiębiorstwie. A więc można go porównywać z zyskiem planowanym lub z zyskiem innego okresu. Natomiast całkiem bezcelowe jest porównywanie zysku jednego przedsiębiorstwa z zyskiem innego. Dzieje się tak dlatego, że praktycznie nie istnieją dwa identyczne przedsiębiorstwa, o takim samym profilu produkcyjnym czy też zaangażowanych środkach, wielkości zatrudnienia itd. W związku z tym wartość poznawcza takiego porównania będzie mało przydatna w analizie.Z tych właśnie względów decydującym czynnikiem wpływającym na jakość tej metody jest umiejętny dobór parametrów pod względem posiadania wspólnej płaszczyzny porównań.Jednym z najczęstszych sposobów nadawania waloru porównywalności zestawianym parametrom jest przedstawianie ich w postaci dynamiki (tempa wzrostu) oraz struktury, czyli ich udziału w określonej całości.Jeżeli chodzi natomiast o zakres porównywania tak przedstawionych parametrów, to występują trzy podstawowe obszary tych porównań:

OBSZARY PORÓWNAŃ

w czasie w przestrzeni z wartościami postulowanymi

- zwykłe (stała podstawa odniesienia)

- wewnętrzne ( w obrębie jednego przedsiębiorstwa)

- porównania z planem, kosztorysem, normą, limitem)

- łańcuchowe (zmienna podstawa odniesienia)

- zewnętrzne (międzyzakładowe, krajowe, międzynarodowe, sektorowe)

Metoda porównań jest najczęściej wykorzystywana przy wstępnej ocenie przedsiębiorstwa na podstawie jego sprawozdań finansowych.

RODZAJE ODCHYLEŃ

Bezwzględne

- powstają gdy porównujemy wielkości

analogiczne pod względem charakteru

Względne

- powstają gdy jedna z wielkości jest

podstawowa a druga kształtuje się pod jej

wpływem np. produkcja a fundusz płac

Sposób obliczania:

I. odchylenia bezwzględnego ( S)

S = S1 – So

gdzie: S1 – badane zjawisko w okresie sprawozdawczym (badanym)

So – badane zjawisko w okresie bazowym

II. odchylenia względnego ( S´)

S´ = S1 – (So x B) S´ = So – (A – B)

gdzie: A – wskaźnik dynamiki badanego zjawiska

B – wskaźnik dynamiki zjawiska podstawowego

S1 i So - jw

Odchylenie względne może przyjmować wartości:

- dodatnie – co oznacza, iż zjawisko A rośnie szybciej niż uzasadniałby to wzrost

zjawiska podstawowego

- ujemne – zjawisko A zmienia się wolniej niż zjawisko podstawowe

- zerowe – tempo zmian obu wielkości jest jednakowe

Przykład:

Dokonaj wstępnej oceny poniesionych kosztów zużycia materiałowego na podstawie danych

w tabeli (w tys. zł)

Treść Plan Wykonanie Odchylenie

bezwzględne

%

wykonania

planu

A. koszty zużycia materiałów 60 75 +15 125

B. wielkość wytworzonej

produkcji

240 280 +40 166,7

Wartość planowanej produkcji została wykonana z nadwyżką 40 tys. zł co stanowi 66,7%

planu. Jednocześnie nastąpił wzrost kosztów zużycia materiałowego o 15 tys. zł co stanowi

25% planu.

Obliczamy odchylenie względne:

1. wskaźnik wykonania produkcji:

280 x 100

B = 240 = 117%

2. odchylenie względne

S´ = S1 – (So x B)

S´ = 75 – (60 x 117%) = 75 – 70,2 = 4,8 tys. zł

Faktyczna wielkość kosztów bezpośrednich ukształtowała się powyżej dopuszczalnego

wzrostem produkcji poziomu 70,2 tys. zł. Jest to zjawisko negatywne

Analiza przyczynowa

METODA KOLEJNYCH PODSTAWIEŃ (PODSTAWIEŃ ŁAŃCUCHOWYCH)

Metoda kolejnych podstawień (łańcuchowych) służy do liczbowego określenia wpływu

poszczególnych czynników na wielkość badanego zjawiska tylko wtedy, gdy współzależności

mają charakter związku funkcyjnego wyrażonego w formie iloczynu, ilorazu lub sumy

algebraicznej danych czynników.

Metoda ta polega na matematycznym sformułowaniu funkcji ekonomicznych, stanowiących

przedmiot badań, oraz określeniu odpowiedniego łańcucha przyczyn. Istota tej metody

wyraża się w kolejnym podstawianiu poszczególnych czynników w wielkości określającej

wartość wskaźnika, będącego przedmiotem porównania, w miejsce wskaźnika przyjętego za

podstawę odniesienia (bazę). Przestrzega się przy tym zasady zachowywania raz już

przeprowadzonych podstawień we wszystkich następnych podstawieniach, aż do ostatniego

czynnika włącznie. Postępując w ten sposób, oblicza się wpływ poszczególnych czynników

na odchylenie łączne. Różnicę spowodowaną przez konkretny czynnik ustala się, odejmując

od wyniku podstawienia, w którym dany czynnik występuje w wielkości reprezentowanej

przez wskaźnik będący przedmiotem porównania, wielkości wyniku z bezpośrednio

poprzedzającego podstawienia, gdzie ten właśnie czynnik jest jeszcze ujęty w wielkości

przyjętej dla podstawy odniesienia (bazy). Suma odchyleń cząstkowych powinna być równa

łącznemu (całkowitemu) odchyleniu między wielkością wskaźnika, który jest przedmiotem

porównań, a wielkością wskaźnika przyjętego za podstawę odniesienia.

W metodzie kolejnych podstawień można przyjmować następującą kolejność działania:

s

1) ustalenie odchylenia łącznego między wielkością stanowiącą przedmiot porównania a

wielkością przyjętą za podstawę odniesienia (bazę). Niech subskrypt 1 ozn. dane rzeczywiste,

subskrypt 0 - dane z podstawy odniesienia.

2) określenie czynników wpływających na odchylenia łączne oraz istniejącego między nimi

związku przyczynowego (np.:),

3) przeprowadzenie kolejnych podstawień w odniesieniu do poszczególnych czynników z

jednoczesnym zachowaniem uznanego w teorii i praktyce trybu postępowania: najpierw

podstawia się czynniki ilościowe, a następnie uwzględnia się czynniki wartościowe (ceny,

stawki wynagrodzeń itp.) z jednoczesnym zachowaniem podstawionych uprzednio czynników

ilościowych:

4) zestawienie odchyleń cząstkowych i ich interpretacja:

A. gdy funkcją opisującą zależność czynników jest suma:

So = ao + bo S1 = a1 + b1

Gdzie: So – poziom badanego zjawiska w okresie bazowym

S1 – poziom badanego zjawiska w okresie badanym

a,b – czynniki wpływające na zmianę zjawiska

S = S1 – So S = (a1 + b1) – (ao + bo) = (a1 – a0) + (b1 – bo)

Sa = a1 – a0 Sb= b1 – bo

B. gdy funkcją opisującą zależność czynników jest iloczyn S = a x b x c

S = S1 – So = a1 x b1 x c1 – ao x bo x co

Sa = a1 x bo x co – ao x bo x co = (a1 – a0) x bo x co

Sb = a1 x b1 x co - a1 x bo x co = a1 x (b1 –bo) x co

Sc = a1 x b1 x c1 - a1 x b1 x co =a1 x b1 x (c1 – co)

S = Sa + Sb + Sc

METODA RÓŻNIC CZĄSTKOWYCH

polega na ustaleniu wpływu na odchylenia nie tylko poszczególnych czynników lecz także ich

kombinacji.

Etapy obliczeń:

obliczyć wpływ zmiany pierwszego czynnika, zakładając, że czynnik drugi i kolejne

pozostają w wielkości przyjętej dla podstawy odniesienia,

ustalić wpływ zmiany drugiego czynnika, przyjmując z kolei, że czynnik pierwszy i

kolejne występuje w wielkości odpowiadającej podstawie odniesienia,

ustalić wpływ zmiany kolejnego czynnika, przyjmując z kolei, że czynnik pierwszy i

drugi występuje w wielkości odpowiadającej podstawie odniesienia

obliczyć wpływ trzech czynników łącznie oraz wpływ kombinacji dwóch czynników

zestawienie odchyleń cząstkowych i ich interpretacja

Np.

S1 = a1 x b1 x c1 So = ao x bo x co S = S1 – So

Sa = (a1 – a0) x bo x co Sb = ao x (b1 –bo) x co

Sc = ao x bo x (c1 – co) Sab = (a1 – a0) x (b1 –bo) x co

Sac = (a1 – a0) x bo x (c1 – co) Sbc = ao x (b1 –bo) x (c1 – co)

Sabc = (a1 – a0) x (b1 –bo) x (c1 – co)

S = Sa + Sb + Sc + Sab + Sac + Sbc + Sabc

METODA WSKAŹNIKOWA

- polega na ustaleniu wpływu na odchylenie czynników lub ich kombinacji ograniczając

się do przypadku gdy zależność jest iloczynem, czyli występuje wprost proporcjonalna

zależność wielkości badanej od określających je czynników.

- Odchylenie oblicza się podstawiając zmiany tych czynników do formuły wskaźnika.

Wskaźniki te to iloraz powstały z podzielenia różnicy między wielkością badaną a

bazową przez wielkość bazową.

S1 = a1 x b1 x c1 So = ao x bo x co S = S1 – So

(a 1 – a 0) x So ( b 1 – b o) x So (c 1 – c o) x So

Sa = ao Sb = bo Sc = co

(a 1 – a 0) x ( b 1 – b o) x So (a 1 – a 0) x (c 1 – c o) So

Sab = ao bo Sac = ao co

(b 1 –b o ) x (c 1 – c o ) x S o

Sbc = bo co

(a 1 – a 0) x ( b 1 – b o) x (c 1 – c o ) x S o

Sabc = ao bo co

S = Sa + Sb + Sc + Sab + Sac + Sbc + Sabc

METODA FUNKCYJNA

Metoda funkcyjna uwidacznia wyraźnie związek między wielkością wyników w okresie

przyjętym za podstawę odniesienia a rzeczywistą wielkością porównywanych czynników.

Metoda umożliwia otrzymanie jednoznacznych odpowiedzi bez względu na kolejność

podstawiania czynników. Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie nie tylko w

zależnościach stanowiących iloczyn, lecz również w wypadku występowania ilorazów, z tym

że wielkości wskaźników dynamiki względnej (A, B, C) dla czynników w mianowniku

funkcji ustala się w sposób odwrotny, dzieląc wskaźniki podstawy odniesienia przez

wielkości rzeczywiste (badane). Przyjęte w metodzie funkcyjnej matematyczne rozwiązania

pozwalają na uzyskanie wyników identycznych jak w metodzie podstawień krzyżowych, przy

czym stosowane formuły obliczeń należą do stosunkowo skomplikowanych (max. trzy

zmienne objaśniające). umożliwia ustalenie odchyleń indywidualnych skorygowanych

wpływami łącznymi.

Kolejność obliczeń w metodzie funkcyjnej można by zawrzeć w następujących punktach:

Sposób postępowania, np. S = a x b x c

1. obliczenie wskaźników zmienności czynników sprawczych

a 1 b 1 c 1

A = a0 - 1 B = bo - 1 C = co - 1

2. obliczenie odchyleń cząstkowych

B + C B + C

Sa = So x A x ( 1 + 2 + 3 )

A + C A + C

Sb = So x B x ( 1 + 2 + 3 )

A + B A + B

Sc = So x C x ( 1 + 2 + 3 )

METODA RESZTY

Metoda reszty opiera się na takich samych założeniach jak metoda kolejnych podstawień.

Metodę stosuje się do obliczeń związanych z ustaleniem wpływu dwóch czynników na

przyrost produkcji, tj. zmian w wielkości zatrudnienia i wydajności pracy, oraz do oceny

czynników określających dynamikę wynagrodzeń, tzn. zatrudnienia i przeciętnego

wynagrodzenia.  S

Etapy obliczeń:

1. obliczenie względnych wskaźników dynamik (wyrażenie procentowe):

dx = [(X1/X0) – 1] *100

da = [(a1/a0) – 1] *100

db = [(b1/b0) – 1] *100

2. udział wzrostu a (Ua) w przyroście X ustala się, dzieląc wskaźnik wzrostu tempa zmian a (da) przez wskaźnik tempa wzrostu X (dX):

Ua = (da / dX) * 100 Oa = [(O * Ua)/100] – odchylenie w zł

udział wzrostu b (Ub)w X stanowi różnicę uzyskaną przez odjęcie od 100 udziału wzrostu a (Ua ):

Ub = 100 – Ua Ob= [(O * Ub)/100] – odchylenie w zł

3. obliczenia powinny spełniać równość:

Ua + Ub = 100

METODA LOGARYTMOWANIA

Metoda logarytmowania pozwala na osiąganie wyników zbliżonych do wielkości odchyleń

obliczonych za pomocą metody funkcyjnej lub podstawień krzyżowych. Można ją stosować

do dowolnej liczby zmiennych objaśniających. Odchylenia cząstkowe oblicza się w oparciu o

wskaźnik dynamiki zjawiska. Warto zwrócić uwagę na fakt, że sposób prezentowania danych

w postaci indeksów dynamiki stwarza możliwość pogłębienia interpretacji analizowanego

modelu zależności.

Etapy obliczeń:

1.Obliczenie odchylenia łącznego (O)

2.Ustalenie równania równowagi dynamicznej zmiennej objaśnianej i zmiennych

objaśniających w oparciu o wskaźniki dynamiki (indeksy jednopodstawowe).

X = X1/X0, wskaźnik dynamiki zmiennej objaśnianej,

A = a1/a0, wskaźniki dynamiki zmiennych objaśniających,

B = b1/b0,

wsk. X = wsk a * wsk. b

3.Logarytmowanie równania stronami:

log wsk. X = log wsk. a + log wsk.b

4.Obliczenie logarytmów (u), przekształcenie równania do postaci w której po stronie lewej

równania znajdzie się wartość 1 (zmienność czynników wywołana zmianą zmiennej

objaśnianej o 1).

wartość log X = wartość log a + wartość logb

1 = ua + ub

5.Odchylenia cząstkowe obliczamy w oparciu o dynamikę zjawisk:

Oa = O * ua

Ob = O * ub

6.Odchylenie łączne równe jest sumie odchyleń cząstkowych.

7.Interpretacja wyników.

Przykład:

Należy ustalić wpływ zmian zatrudnienia i wydajności pracy na podstawie wielkości

produkcji:

Treść Okres

bazowy

Okres

badany

Odchylenie

bezwzględne

Wskaźnik

dynamiki %

Produkcja (mln zł ) - P 225 254,6 +29,6 113,2

Zatrudnienie (osoby) – Z 450 475 +25 105,6

Wydajność pracy (tys. Zł/osoby) -W 500 536 +36 107,2

Wielkość produkcji jest funkcją P = Z x W

P = P1 – Po = (475 x 536) – (450 x 500) = 29 600 tys. zł - odchylenie

Metoda kolejnych podstawieńObliczamy zmianę wielkości produkcji wywołaną zmianą zatrudnienia Pz = (z1 – zo) x wo = (475 – 450) x 500 = 25 x 500 = 12 500 tys. złObliczamy zmianę wielkości produkcji wywołaną zmianą wydajności pracy Pw = z1 x (w1 – wo) = 475 x (536 – 500) = 475 x 36 = 17 100 tys. zł

Metoda różnic cząstkowych Pz = (z1 – zo) x wo = (475 – 450) x 500 = 25 x 500 = 12 500 tys. zł Pw = zo x (w1 – wo) = 450 x (536 – 500) = 450 x 36 = 16 200 tys. zł Pzw = (z1 – zo) x (w1 – wo) = (475 – 450) x (536 – 500) = 900 tys. zł

Metoda wskaźnikowa

(z1 – zo) x Po (475 – 450) x 225

Pz = zo = 450 = 12,5 mln zł

(w1 – wo) x Po (536 - 500) x 225

Pw = wo = 500 = 16,2 mln zł

(z1 – zo) (w1 – wo )x Po (475 – 450) (536-500) x 225

Pzw = zo wo = 450 x 500 = 0,9 mln zł

WSTĘPNA OCENA SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO

Bilans

Bilans sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami nie ma w pełni walorów

analitycznych. Efektywne wykorzystanie informacyjnej zawartości tego sprawozdania

wymaga odpowiedniego przekształcenia – opracowania tzw. Bilansu analitycznego. Jest on

wykorzystywany we wstępnej ocenie majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania.

Stanowi on podstawę obliczania większości wskaźników. Sporządzanie bilansów

analitycznych ma na celu nadanie rocznemu sprawozdaniu finansowemu bardziej

syntetycznego charakteru, a tym samym zwiększenie przejrzystości o sytuacji majątkowej i

finansowej przedsiębiorstwa. Przekształcenie w formę analityczną polega zazwyczaj na

zastąpieniu układu poziomego układem pionowym oraz pominięciu pozycji szczegółowych i

korygujących. Wstępną ocenę przeprowadza się na podstawie badania bilansu w przekroju

poziomym i pionowym. W przekroju poziomym polega na porównywaniu poszczególnych

pozycji aktywów i pasywów za dwa lub więcej okresów sprawozdawczych. Zatem sprowadza

się do ustalenia i oceny zmiany (wzrostu lub zmniejszenia) stanu poszczególnych składników

bilansu. Zmianę stanu można wyrazić zarówno w kwotach absolutnych jak i w %. Zalecane

jest by porównania były wieloletnie (3-5 lat). Takie porównania dają realistyczne określenie

trendów. Analiza pionowa polega na ustaleniu i ocenie struktury aktywów i pasywów.

Oblicza się zatem udział poszczególnych składników majątku i kapitałów w sumie bilansowej

a także bada się wewnętrzne struktury poszczególnych grup. Struktura zależy od rodzaju

prowadzonej działalności. Inna będzie zatem w przedsiębiorstwie produkcyjnym (gdzie

mamy duży udział maszyn i urządzeń ) a inny w firmie handlowej ( mały stan maszyn a duży

zapasów, głównie towarów). Natomiast charakter struktury pasywów zależy przede

wszystkim od polityki finansowej danego przedsiębiorstwa. Dokonując wstępnej oceny

pasywów należy zwrócić uwagę na stosunek między kapitałami własnymi a obcymi.

Korzystanie bowiem z kapitałów obcych pociąga za sobą konieczność ponoszenia

dodatkowych kosztów obsługi ługów. Duży udział kredytów i pożyczek w pasywach może

spowodować trudności płatnicze i nawet doprowadzić do niewypłacalności. Natomiast duży

udział kapitałów własnych jest równoznaczny z dużym zakresem samodzielności finansowej i

mocnej pozycji przedsiębiorstwa. We wstępnej ocenie pasywów istotne jest również zbadanie

wewnętrznej struktury zobowiązań. Zob. długoterminowe często są traktowane jako kapitały

stałe. Zatem jako pozytywne zjawisko należałoby uznać zwiększenie udziału zob. dł. I

zmniejszenie zobowiązań krótkoterminowych.

Przykład : Tablica analityczna aktywówAktywa Stan na (zł) Wskaźniki struktury w

%

Różnice Wskaźniki

dynamiki w %

Początek

roku

Koniec roku Początek

roku

Koniec

roku

Wskaźnik

struktury w

%

Kwota w zł

1 2 3 4 4-3 2-1 (2:1) x100

A. Aktywa trwałe

1. Wartości niematerialne i prawne

2. rzeczowe aktywa trwałe

3. Należności długoterminowe

4. inwestycje długoterminowe

5. Długoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

B. Aktywa obrotowe

1. Zapasy

2. Należności

3. Inwestycje krótkoterminowe

4. Krótkoterminowe rozliczenia

międzyokresowe

Razem aktywa 100 100

Badanie struktury majątku i kapitału

Wskaźnik struktury majątku pokazuje rozwój aktywów trwałych w stosunku do działalności

przedsiębiorstwa. Oblicza się go według wzoru [2]:

Wskaźnik struktury kapitału określa relację kapitału własnego do zobowiązań (krótko- i

długoterminowych). Oblicza się go według wzoru [1]:

    kapitał własny

w (sk) =

    kapitał obcy

W pogłębionej analizie bilansu stosuje się szereg innych wskaźników: płynności, zadłużenia i

obrotowości poszczególnych składników (zapasów, należności i zobowiązań).

Struktura kapitałowo - majątkowa przedsiębiorstwa

Przystępując do analizy zadłużenia lub możliwości zadłużania się przedsiębiorstwa, należy

przede wszystkim mieć pojęcie o strukturze jego majątku i kapitału.

Wskaźnik [1] określa proporcje pomiędzy kapitałem własnym przedsiębiorstwa a całością

zobowiązań. Teoretycznie rzecz biorąc, im wyższy poziom tego wskaźnika, tym korzystniej

należy ocenić sytuację finansową firmy. To jednak czysta teoria - może się bowiem zdarzyć,

że stopa zysku z działalności jest na tyle wysoka, że spokojnie pozwala na intensywne

zarządzanie firmą, również z wykorzystaniem efektu dźwigni finansowej. W takim przypadku

zbyt wysoki poziom wskaźnika struktury kapitału sygnalizuje mało efektywne, to jest

ekstensywne zarządzanie przedsiębiorstwem. Zbyt niski, a zwłaszcza systematycznie

malejący poziom tego wskaźnika może informować o możliwości wystąpienia problemów -

przedsiębiorstwo powinno wówczas próbować ograniczyć zadłużenie.

Wskaźnik [2] obrazuje strukturę majątku przedsiębiorstwa - jego wzrost świadczy o

rozbudowie bazy przedsiębiorstwa (majątku trwałego). Należy jednak pamiętać, że wskaźnik

    Aktywa trwałe

w (sm) =

    Aktywa obrotowe

struktury majątku jest w dużym stopniu uzależniony od charakteru działalności firmy. Jest on

zwykle wyższy w przypadku przedsiębiorstw przemysłowych, których podstawą działania

jest właśnie majątek trwały. Zdecydowanie niższy poziom tego wskaźnika będziemy

natomiast obserwowali w spółkach handlowych, gdzie znaczną cześć aktywów stanowi

majątek obrotowy.

Na bazie wyżej omawianych wielkości zbudowany jest wskaźnik ogólnej sytuacji finansowej:

    wskaźnik struktury kapitału [1]

wskaźnik ogólnej sytuacji finansowej =

    wskaźnik struktury majątku [2]

Wskaźnik ten sam w sobie jest mało użyteczny, dopiero zestawienie zmian jego wielkości w

czasie niesie ze sobą istotne informacje. Stopniowy spadek sygnalizuje pogarszającą się

sytuację finansową przedsiębiorstwa, wzrost świadczy o coraz lepszej kondycji badanej

firmy.

Rachunek zysków i stratPodstawowe założenia analizy rachunku wyników

Interpretacja rachunku wyników może być dokonywana w rozmaity sposób. Zawsze jednak

obowiązuje kilka "żelaznych" zasad.

Rachunek wyników powinien być rozpatrywany łącznie z pozostałymi składnikami

sprawozdania - bilansem i rachunkiem przepływów finansowych. Tylko całościowa

analiza pomoże we właściwym zrozumieniu sytuacji firmy.

Lekturą obowiązkową są wszelkiego rodzaju noty objaśniające. Po pierwsze,

znajdziemy tam wyszczególnienie przychodów i kosztów, które zostały w sposób

bardziej syntetyczny zaprezentowane w rachunku. Po drugie, często znajduje się tam

informacja, dotycząca metod, stosowanych w księgowości danej firmy.

Szczególnie należy zwrócić uwagę, czy bilans został już przejrzany przez biegłego

rewidenta (sprawozdania przed i po audycie mogą znacznie różnić się między sobą).

Generalnie popełnianym błędem jest ślepa wiara w liczby. Tymczasem nie od dziś

wiadomo, że (między nami mówiąc) istnieją sposoby "ustawiania" sprawozdań

finansowych. Cała sprawa sprowadza się wówczas do zatrudnienia księgowego o

odpowiednich kwalifikacjach. Istotny jest również dobór metody analitycznej.

Jak analizować rachunek wyników?

Analiza pionowa rachunku wyników polega na ustaleniu i ocenie udziału poszczególnych

elementów rachunku zysków i strat w ogólnej kwocie przychodów czy kosztów, czy np. jako

100% potraktować wynik brutto i badać jego strukturę , czyli udział wyników osiągniętych w

poszczególnych obszarach działalności przedsiębiorstwa.

Analizę poziomą przeprowadza się, porównując poszczególne pozycje przychodowe i

kosztowe za dany okres obrachunkowy z analogicznymi danymi za poprzednie,

porównywalne okresy (w zestawieniach miesiąc - miesiąc, kwartał - kwartał itp.).

Analiza taka umożliwia określanie źródeł osiągniętego wyniku finansowego. W

podobny sposób zestawia się poszczególne poziomy zysku.

Jeśli uwzględnimy powyższe uwagi, możemy przeprowadzać analizę poziomą. Bardzo

pomocne w tym zakresie mogą się okazać tzw. zestawienia analityczne. Sporządza się je w

formie dwóch tabel, obrazujących strukturę przychodów i kosztów. Przy badaniu dynamiki

stosuje się tak zwany model badania efektywności zarządzania, który w przypadku rachunku

wyników wyraża się nierównością:

iK < iP < iZ

gdzie: iK - dynamika kosztów sprzedaży, iP - dynamika przychodów ze sprzedaży, a iZ -

dynamika zysku

Przy badaniu wyniku finansowego należy zwrócić uwagę, jaka jest relacja przychodów do

kosztów na poszczególnych poziomach, co pomaga w identyfikacji źródeł ponoszonych strat

czy osiąganych zysków.

Zadaniem analizy porównawczej jest przedstawienie dynamiki i struktury poszczególnych pozycji rachunku wyników. Pozwala to na określenie źródeł osiąganych przez dane przedsiębiorstwo wyników. Z kolei analiza przyczynowa pozwala ustalić wpływ poszczególnych pozycji rachunku wyników na generowane przez przedsiębiorstwo zyski (lub straty). W analizie przyczynowej można także wziąć pod uwagę strukturę przychodów w ujęciu ilościowym i wartościowym. Takie zestawienie wskaże nam na działalność najbardziej i najmniej opłacalną dla przedsiębiorstwa.

Przykład : Tablica – Analityczny rachunek zysków i stratAktywa Rok ubiegły Rok bieżący Zmiana Wskaźniki

dynamiki w %Kwota w zł Wskaźnik struktury w %

Kwota w zł

Wskaźnik struktury w %

Kwota w zł Wskaźnik struktury w %

1 2 3 4 5 6 7A. Przychody ze sprzedaży produktów, towarów, materiałówB. Koszt sprzedanych produktów, towarów, materiałówC. Zysk/strata brutto ze sprzedażyD. koszty sprzedaży i zarząduE. . Zysk/strata ze sprzedażyF. Pozostałe przychody operacyjneG. Pozostałe koszty operacyjneH. Wynik z pozostałej działalności operacyjnejI. . Zysk/strata z działalności operacyjnejJ. Przychody finansoweK. Koszty finansoweL. Wynik z działalności finansowejM. Zysk/strata z działalności gospodarczejN. Zyski nadzwyczajneO. Straty nadzwyczajneP. Wynik zdarzeń nadzwyczajnychR. Zysk/strata bruttoS. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowegoT. Zysk/ strata netto

Rachunek przepływów pieniężnych- sprawozdanie to przedstawia zmiany sytuacji finansowej przedsiębiorstwa wywołane

przez strumienie pieniężne a nie zapisy memoriałowe. Informuje o źródłach środków pieniężnych i ich ekwiwalentów oraz sposobach ich wykorzystania.

Wyróżnia się:- Działalność operacyjna – obejmuje podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz

inne nie zaliczone do działalności inwestycyjnej czy finansowej.- Działalność inwestycyjna (lokacyjna) to działalność, której przedmiotem jest zakup

lub sprzedaż aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz wszystkie związane z tym pieniężne koszty i korzyści.

- Działalność finansowa – polega na pozyskiwaniu źródeł finansowania i ich spłacie: przepływy w działalności finansowej powodują zmiany rozmiarów i relacji kapitału własnego do zadłużenia jednostki.

Wstępna analiza przepływów pieniężnych rozpoczyna się od tzw. Czytania, umożliwiającego ogólne rozpoznanie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Analiza ta powinna:

- identyfikować podstawowe źródła środków pieniężnych i sposobów ich wykorzystania

- określać na jej podstawie ewentualne nieprawidłowości występujące w gospodarce pieniężnej przedsiębiorstwa

- sugerować kierunki dalszego badania analitycznego.

Uwzględniając rodzaje działalności i kierunki przepływów pieniężnych (+ - przepływy dodatnie, nadwyżka środków, - przepływy ujemne, niedobór środków) można rozróżnić 8 wariantów sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Rodzaj działalności Warianty 1 2 3 4 5 6 7 8

Działalność operacyjna + + + + - - - -Działalność inwestycyjna + - + - + - + -

Działalność finansowa + - - + + + - -

Analiza pozioma w cash flow polega na ustaleniu i ocenie zmian poszczególnych pozycji sprawozdania w czasie. Zmiany wyrażone procentowo, kwotowo oznaczają wzrost lub spadek określonej pozycji w stosunku do poprzedniego okresu. Analiza taka daje obraz dynamiki zmian przepływów poszczególnych rodzajów działalności.. Stanowi podstawę prognozowania działalności przedsiębiorstwa, określania trendów jego rozwoju i finansowania. P[przy przeprowadzaniu analizy porównawczej z dwóch okresów należy szczególnie zwrócić uwagę na te pozycje, w których zaszły znaczące zmiany, oraz zbadać ich przyczyny w celu wyeliminowania ewentualnych zagrożeń płynności i wypłacalności.Analiza pionowa cash flow polega na ustaleniu i ocenie procentowego udziału poszczególnych pozycji sprawozdania w ogólnej kwocie , stanowiącej podstawę odniesienia. Taka analiza sprowadza się do badania struktury wpływów i wydatków przedsiębiorstwa. Pozwala ona na określenie udziału poszczególnych rodzajów działalności we wpływach i wydatkach ogółem, a także na ustalenie podstawowych pozycji przepływów. Możliwe jest także badanie struktury wpływów i wydatków w ramach każdego rodzaju działalności.

ANALIZA WSKAŹNIKOWAWSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI

Co sygnalizują wskaźniki płynności?

Można wyróżnić kilka sytuacji, w których wartość wskaźników płynności ulega zaburzeniom. Klasycznym, wspomnianym już wcześniej przypadkiem jest nowa emisja akcji - gwałtownie podnosi się wówczas poziom gotówki, co powoduje skokowy wzrost wartości wskaźników płynności. Co ciekawe, ich opadanie jest bardzo dobrym miernikiem wykorzystania pieniądza z nowej emisji (jeśli spółka nie spieszy się z inwestycjami, pozostawiając środki w banku, wówczas wskaźniki nadal wskazują na nadpłynność).

Istnieje również kilka typowych powodów spadku płynności i wypłacalności przedsiębiorstwa. Do zjawiska tego dochodzi np. wówczas, gdy nadmierna ilość pieniądza jest zgromadzona w zapasach (szczególnie tych trudno zbywalnych). Tę sytuację zasygnalizuje nam wskaźnik płynności szybkiej, którego odchylenie od wartości wymaganej będzie wyższe aniżeli wskaźnika płynności bieżącej (różnica wynika z konstrukcji acid testu, gdzie od aktywów obrotowych odejmuje się zapasy). Drugim, częstym powodem spadku płynności w przedsiębiorstwie są zaległości płatnicze ze strony odbiorców (wzrost należności).

W obu przypadkach w firmie wystąpi niedobór gotówki - wówczas przedsiębiorstwo będzie zmuszone do finansowania bieżącej działalności za pomocą krótkoterminowych kredytów, co w skrajnym przypadku może doprowadzić nawet do jego całkowitej niewypłacalności.

Podstawowy miernik - płynność bieżąca

Wskaźnik płynności bieżącej (current ratio) jest podstawowym miernikiem sytuacji płatniczej przedsiębiorstwa. Świadczy on o teoretycznej możliwości spłacenia zobowiązań bieżących poprzez upłynnienie całego majątku obrotowego. Wskaźnik ten obrazuje stosunek majątku obrotowego do zobowiązań bieżących, zgodnie z wzorem:

    majątek obrotowyQR(bieżącej płynności) =

    zobowiązania bieżąceW literaturze podaje się wartość optymalną tego wskaźnika na poziomie 1,5 - 2,0. Wartość poniżej 1,2 sygnalizuje zagrożenie płynności. Z drugiej strony trzeba zaznaczyć, że zbyt wysoki poziom tego wskaźnika może świadczyć o ekstensywnym zarządzaniu firmą - czyli mało efektywnym wykorzystaniu wolnych zasobów majątku i niechęci do korzystania z dźwigni finansowej (finansowania kredytem)Badanie płynności szybkiej

Za pomocą wskaźnika płynności szybkiej (quick ratio) określamy wypłacalność przedsiębiorstwa w najbliższym okresie. Określa on stosunek wysoko płynnych aktywów do zobowiązań krótkoterminowych. Dlatego też często ustalanie wartości szybkiej płynności nazywane jest próbą kwasową (acid test). Szybką płynność wyliczamy z wzoru:

    majątek obrotowy – zapasy- RMKQR(szybka płynność) =

    zobowiązania bieżące

Zauważmy, że konstrukcja tego wskaźnika jest podobna do omawianego wyżej current ratio, różnica polega jedynie na odjęciu od majątku obrotowego zapasów. Dzieje się tak dlatego, że upłynnienie zapasów jest zwykle trudniejsze i bardziej odłożone w czasie, aniżeli pozostałych składników majątku obrotowego (choć to ostatnie stwierdzenie jest dyskusyjne - często bowiem okazuje się, że zapasy są bardziej płynne od części należności). Jeżeli w bilansie występuje wartość rozliczeń międzyokresowych czynnych, wówczas i one powinny być odjęte od majątku obrotowego (nie można ich uznać za zdolne do pokrycia zobowiązań krótkoterminowych, ponieważ nie będzie ich można w najbliższym czasie zamienić na gotówkę). Inaczej rzecz ujmując, w liczniku wzoru na wskaźnik płynności szybkiej mamy gotówkę, papiery wartościowe i należności.

Przyjmuje się, że wartość wskaźnika QR powinna być zbliżona do jedności. Podobnie jednak jak w przypadku omawianego wcześniej wskaźnika płynności bieżącej, wartość QR dla przedsiębiorstwa należy skonfrontować ze średnią dla właściwej branży (może się okazać, że dana działalność wymaga utrzymywania bardzo wysokich zapasów, co automatycznie spowoduje spadek wartości wskaźnika płynności szybkiej). Ponadto mogą tu wystąpić zaburzenia, podobnie do obserwowanych w analizie CR (przykładowo, emisja akcji wywrze większy wpływ na płynność szybką aniżeli na płynność bieżącą). Pomiar podwyższonej płynności

Najgłębszym poziomem analizy płynności jest pomiar relacji najbardziej płynnych aktywów, czyli środków pieniężnych, do bieżących zobowiązań. Powstaje w ten sposób wskaźnik podwyższonej płynności, zwany również często wskaźnikiem wypłacalności środkami pieniężnymi (cash to current liabilities ratio). Oblicza się go według wzoru:

    środki pieniężneCCLR(gotówkowa płynność) =    zobowiązania krótkoterminowe

Wielkość środków pieniężnych równa jest zazwyczaj majątkowi obrotowemu, pomniejszonemu o zapasy i należności (oraz rozliczenia międzyokresowe czynne). Oznacza to, że pod pojęciem środków pieniężnych kryje się gotówka oraz łatwo zbywalne papiery wartościowe. Często kłopoty sprawia interpretacja wartości tego wskaźnika. Przykładowo, CCLR na poziomie 0,151 oznacza, że środki pieniężne wystarczają na pokrycie 15,1 proc. całości zobowiązań bieżących przedsiębiorstwa. Ogółem przyjmuje się, że wskaźnik ten powinien wynosić 0,2.

Należy tu jeszcze poczynić istotną uwagę. Omawianego wskaźnika nie należy traktować jako wyroczni, pełni on raczej rolę uzupełniającą wobec pozostałych wskaźników płynności - jest sygnałem zdolności płatniczej przedsiębiorstwa (z punktu widzenia konstrukcji jest zbliżony do poprzednich wskaźników, przy czym z licznika wyłączono wszystkie trudniej zbywalne elementy majątku obrotowego).

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

Wskaźniki rentowności obrotu (sprzedaży)

Wskaźniki rentowności obrotu pokazują stosunek wypracowanego zysku do obrotu, przez który najczęściej rozumie się przychody ze sprzedaży (rzadziej koszty wytworzenia).

Bardzo pożytecznym, choć zdecydowanie niedocenionym wskaźnikiem jest stopa zysku brutto ze sprzedaży, obliczana według wzoru:

    zysk brutto ze sprzedaży    

stopa zysku brutto ze sprzedaży = * 100%

    przychody ze sprzedaży    

Wielkość tego wskaźnika obrazuje rentowność podstawowej działalności przedsiębiorstwa. Jego rosnąca w czasie wartość jest sygnałem zdecydowanie pozytywnym, natomiast spadek należy interpretować negatywnie, nawet przy wzrastającej stopie zysku netto (świadczy to o spadającej rentowności podstawowej działalności przedsiębiorstwa, co zazwyczaj kończy się poważnymi kłopotami).

Podobnie konstruuje się wskaźniki, uwzględniające zyski niższego poziomu. Do najbardziej rozpowszechnionych należą przy tym:

stopa zysku brutto (zwana często marżą brutto), wyliczana według wzoru:

    zysk brutto    Rentowność brutto na sprzedaży = * 100%

    przychody ze sprzedaży    

stopa zysku netto (lub po prostu zwrot ze sprzedaży netto), wyliczana zgodnie z wzorem:

    zysk netto    Rentowność netto na sprzedaży = * 100%

    przychody ze sprzedaży  

Duża wartość poznawcza tych dwóch wskaźników wynika właśnie z ich powszechności. W rozmaitych opracowaniach, w tym także i statystycznych, wymienia się właśnie stopę zysku przed opodatkowaniem oraz rentowność netto jako podstawowe wielkości, charakteryzujące firmę czy branżę. Stąd też wskaźnikami tymi najlepiej jest posługiwać się w celu dokonania porównań rentowności badanego przez nas przedsiębiorstwa ze średnią dla danej branży.

Rentowność majątku

Konstrukcja wskaźników rentowności majątku jest taka sama jak w przypadku omawianych wyżej stóp zysku. W miejscu przychodów ze sprzedaży pojawia się jednak odpowiednia wielkość majątku. Wskaźniki rentowności majątku wyrażają procentowy stosunek wypracowanego przez przedsiębiorstwo zysku do przeciętnego stanu majątku (lub jego składników), który jest zaangażowany w prowadzoną działalność gospodarczą. Podobnie jak w przypadku rentowności obrotu, i tu można wymienić cały szereg wielkości, opartych na różnych zakresach wyniku finansowego (licznik) i majątku (mianownik). Najbardziej znanym wskaźnikiem jest tu stopa zwrotu z aktywów ogółem (Return on Total Assets, ROA), określająca stosunek dochodu netto do aktywów ogółem:

    zysk netto    ROA = * 100%

    przeciętny stan aktywów    przy czym średni stan aktywów obliczamy według wzoru:

    stan aktywów stan aktywów na początek okresu + na koniec okresu

przeciętny stan aktywów =

    2

lub w mianowniku wskaźnika ROA występują aktywa ogółem.

Stopa zwrotu z aktywów pokazuje bardzo istotną zależność - produktywność majątku. W krajach zachodnich jest ona chyba najbardziej rozpowszechnionym wskaźnikiem, mierzącym efektywność działalności przedsiębiorstwa. Wskaźniki rentowności kapitałów

Wskaźniki rentowności kapitałów określają relację, zachodzącą pomiędzy wynikiem finansowym netto a kapitałem. Jest to więc próba liczbowego wyrażenia efektów działalności firmy w przeliczeniu na jednostkę zaangażowanego kapitału. Najczęściej stosowanym wskaźnikiem jest tu rentowność kapitału własnego (Return on Equity, ROE), wyliczany według wzoru:

    zysk netto    ROE = * 100%    Kapitał własny    

Wzrastający poziom tego wskaźnika świadczy o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału. Jest to sygnał dla właścicieli, że przedsiębiorstwo właściwie wykorzystuje posiadane zasoby. Dlatego właśnie w przypadku np. nowej emisji akcji należy zwrócić szczególną uwagę na poziom tego wskaźnika oraz jego zmiany w czasie. Trzeba jednak pamiętać, że wielkość tego wskaźnika będzie podlegała znacznym zaburzeniom, szczególnie tuż po przeprowadzeniu nowej emisji akcji (wówczas w mianowniku będzie już zawarta wielkość "świeżego" kapitału, który nie został jeszcze wykorzystany w działalności przedsiębiorstwa).

WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIAPomiar wielkości zadłużenia

Podstawowym miernikiem struktury kapitałów obcych, zaangażowanych w finansowanie przedsiębiorstwa, jest wskaźnik ogólnego zadłużenia (debt ratio, DR), wyliczany ze wzoru:

    suma zobowiązańDR =    suma aktywów

Stosunek ogółu kapitałów obcych do całości majątku przedsiębiorstwa jest bardzo istotną wielkością - wskazuje, jakie jest pokrycie zaciągniętego długu aktywami. Podobnie jak w przypadku pozostałych wskaźników zadłużenia, i tu pożyteczne jest zestawienie zmian wielkości ogólnego zadłużenia w czasie. Wzrost poziomu tego wskaźnika sygnalizuje coraz większy udział kapitałów obcych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa. Wzrost zadłużenia jest uzasadniony wtedy, gdy stopa rentowności majątku firmy jest wyższa od oprocentowania zaciągniętego kredytu.

Drugą istotną wielkością jest stosunek całości zobowiązań do kapitałów własnych przedsiębiorstwa (debt to equity ratio, DER):

    suma zobowiązańDER =    kapitały własne

Wielkość tego wskaźnika świadczy o (teoretycznej) możliwości pokrycia całości zobowiązań z kapitałów własnych. Jak zbadać strukturę zadłużenia

Struktura zadłużenia to proporcja pomiędzy kapitałem obcym krótko- i długoterminowym. Stosuje się tu wymiennie dwa wskaźniki:

    zobowiązania krótkoterminoweW1 =    suma zobowiązań

    zobowiązania długoterminoweW2 =    suma zobowiązań

Przy analizie powyższych wskaźników należy przede wszystkim zwrócić uwagę na fakt, że z punktu widzenia przedsiębiorstwa korzystniejszy jest większy udział obcego kapitału długoterminowego. Wynika to stąd, że zadłużenie krótkoterminowe jest droższe, ponadto konieczność szybkiej spłaty może zagrozić płynności przedsiębiorstwa - szczególnie w przypadku, gdy udział długu krótkoterminowego w zobowiązaniach ogółem jest wysoki lub wykazuje tendencję rosnącą.Inną wielkością, braną pod uwagę przy analizie struktury zadłużenia, jest pokrycie majątku trwałego zobowiązaniami długoterminowymi:

    majątek trwaływskaźnik pokrycia =    zobowiązania długoterminowe

Konstrukcja taka jest nieprzypadkowa - zwróćmy uwagę, że zabezpieczeniem kredytów długoterminowych jest zazwyczaj właśnie majątek trwały. Wynik wskazuje, ile razy wartość aktywów trwałych netto przekracza poziom zobowiązań długoterminowych - jeśli wskaźnik osiągnie wartość równą jedności lub niższą, świadczy to o możliwości wystąpienia poważnych problemów. Czy firma jest w stanie spłacić odsetki?

Wskaźnik zdolności spłaty odsetek (interest coverage ratio, ICR) wylicza się, dzieląc zysk brutto, powiększony o zapłacone odsetki przez zapłacone odsetki:

    zysk brutto + odsetkiICR =    odsetki

Na podstawie tego wskaźnika łatwo ustalimy, jaki spadek zysku brutto spowoduje kłopoty z terminową płatnością odsetek.

Kolejną wielkością, za pomocą której można mierzyć zdolność przedsiębiorstwa do płacenia odsetek, jest wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową (financial results to total debt ratio, FRTD). Oblicza się go zgodnie z wzorem:

    zysk netto + roczna amortyzacja

FRTD =    przeciętny stan zobowiązań

Wskaźnik ten sugeruje możliwość uregulowania zobowiązań przedsiębiorstwa ze źródeł wewnętrznych - zysku i amortyzacji. Wielkość ta jest bardzo ważna - wskazuje, czy przedsiębiorstwo faktycznie radzi sobie ze spłatą odsetek. Znaczne obniżenie się FRTD może sygnalizować zapaść finansową przedsiębiorstwa. SPRAWNOŚĆ DZIAŁANIA

Istotnym miernikiem sprawności działania przedsiębiorstwa są wskaźniki obrotowości. Pozwalają one na ocenę efektywności wykorzystania majątku oraz poszczególnych jego składników. Wśród wskaźników obrotowości wyróżniamy zasadniczo trzy grupy:

właściwe wskaźniki obrotowości - gdzie w liczniku występuje wielkość dynamiczna (przychody ze sprzedaży), a w mianowniku wielkość statyczna (przeciętny stan danego składnika majątkowego)

wskaźniki zaangażowania - będące odwrotnością wskaźników obrotowości, w których licznik wyraża wielkość majątku, a mianownik przychody ze sprzedaży

wskaźniki rotacji elementów majątkowych - najczęściej stosowane i powszechnie używane w analizie fundamentalnej, wyrażające szybkość obrotu poszczególnych składników majątkowych.

WSKAŹNIKI ROTACJI I CYKLU

Pomiar gospodarowania całym majątkiem

Podstawowym miernikiem obrotowości majątku (zwanej w przedsiębiorstwie przemysłowym jego produktywnością) jest wskaźnik obrotowości majątku ogółem (total assets turnover, TAT), wyliczany ze wzoru:

    przychody ze sprzedażyTAT =

    przeciętny stan majątkugdzie przez przeciętny stan majątku rozumie się średnią arytmetyczną z sum aktywów na początek i koniec okresu, który obliczamy następująco:

    stan początkowy + stan końcowyśredni stan majątku =

    2Relacją odwrotną do wskaźnika obrotowości majątku TAT jest wskaźnik zaangażowania majątku (engagement of assets ratio, EAR), badany zgodnie z poniższym wzorem:

    przeciętny stan majątkuEAR =

    przychody ze sprzedażyPozytywnie należy ocenić wzrost wskaźnika obrotowości majątku oraz spadek wielkości wskaźnika zaangażowania majątku (podobnie interpretujemy pozostałe wskaźniki, które uwzględniają wybrane wielkości majątkowe).

Innym sposobem analizy wskaźnika obrotowości majątku jest zestawienie jego dynamiki ze wzrostem wielkości majątku. Niższy przyrost majątku od dynamiki wartości wskaźnika świadczy o efektywnym wykorzystaniu aktywów.

Ponadto porównując odchylenia powyższych wielkości łatwo wydedukować, czy wzrost przychodów ze sprzedaży był jedynie skutkiem powiększenia majątku, czy raczej pochodną jego lepszego wykorzystania

Obrotowość zapasów

Zapasy są składnikiem majątku obrotowego, obejmującym zarówno surowce i półprodukty, jak i zmagazynowane (nie sprzedane jeszcze) wyroby gotowe. Gospodarka zapasami świadczy o zdolności umiejętnego zarządzania produkcją. Ich wzrost powoduje automatyczny spadek rentowności (mówi się wówczas o "zjadaniu" przychodów przez zapasy, których utrzymywanie na wysokim poziomie oznacza wzrost kosztów).

Należy pamiętać, że zapasy (w przedsiębiorstwie produkcyjnym) przechodzą przez trzy fazy: zaopatrzenia (surowce), produkcji (tzw. produkcja w toku) oraz zbytu (wyroby gotowe). Celowe byłoby zatem ustalenie, na jakim poziomie występuje zjawisko wydłużania obrotu zapasami.

Jeśli obrót zapasami jest wydłużony już w fazie zaopatrzenia, może to sugerować dokonywanie pochopnych zakupów, które przejściowo obniżają wynik finansowy (koszt kapitału, zużytego na pokrycie aktywów). Inna interpretacja tego faktu ma miejsce w przypadku przedsiębiorstwa, które jest zmuszone powiększać okresowo zapasy w związku z sezonowymi wahaniami popytu - tu powiększenie stanu zapasów może być zabezpieczeniem przed przewidywanym wzrostem sprzedaży.

Niebezpieczne jest natomiast zjawisko, gdy poziom zapasów stale wzrasta, czemu nie towarzyszy odpowiedni przyrost sprzedaży. Wskazuje to na możliwość występowania trudności ze zbytem własnych produktów.

Jeśli przedsiębiorstwo nie może sobie poradzić z zapasami wyrobów czy towarów, może je wyprzedać po obniżonych cenach, co zwykle powoduje ujemne skutki dla rentowności. Lepiej jest jednak wyprzedać zalegający towar, niż liczyć na cud i systematycznie ponosić koszty utrzymywania zapasów. Mierzenie sprawności zarządzania zapasami

Podstawowym miernikiem sprawności zarządzania zapasami jest wskaźnik obrotowości zapasów (inventory turnover, IT), wyliczany według wzoru:

    koszty wytworzenia produkcji sprzedanejIT =    przeciętny stan zapasów

gdzie przez przeciętny stan zapasów rozumiana jest suma wartości zapasów na początek i koniec danego okresu, podzielona przez dwa.

Wskaźnik IT obrazuje stosunek kosztów sprzedaży do kosztów, wynikających z faktu utrzymywania zapasów. W prawidłowo zarządzanym przedsiębiorstwie zapasy rosną wprost proporcjonalnie do sprzedaży - oczywiście należy tu wyłączyć sezonowe wahania popytu.

Bardziej popularny jest wskaźnik rotacji zapasów w dniach (ITD), wyliczany ze wzoru:     przeciętny stan zapasów   liczba dni ITD = * badanego     koszty wytworzenia produkcji sprzedanej   okresu

Liczba dni jest zwykle zaokrąglana - dla miesiąca przyjmuje się umownie 30, dla kwartału 90, a dla roku 360 dni. Wskaźnik ten informuje nas o czasie trwania jednego, statystycznego obrotu zapasami. Niższy jego poziom świadczy o dobrym zarządzaniu majątkiem - przyspieszony obieg pieniądza w jednostce gospodarczej pozwala przecież na wielokrotne wykorzystanie tych samych pieniędzy w celu masymalizacji przychodów, bez konieczności

powiększania składników majątkowych.Praktyka wskazuje, że najbardziej wiarygodnym okresem dla badania zapasów jest rok obrotowy - porównując poszczególne lata, unikamy błędnych interpretacji, wynikających najczęściej z sezonowych wahań sprzedaży. Analitycy często zapominają, że wzrost popytu w miesiącach letnich powoduje wydłużenie cyklu obrotu zapasami już na początku roku.

Obrotowość należności

Badanie obrotowości należności polega w zasadzie na określeniu sprawności rozliczeń przedsiębiorstwa z kontrahentami. Zbyt wolny obrót świadczy o zamrożeniu znacznych środków w należnościach, co z kolei pociąga za sobą szereg niekorzystnych zjawisk. Pieniądze z nie zapłaconych faktur są przecież wliczane do przychodów (te ostatnie powstają właśnie w chwili wystawienia faktury, a nie jej zapłaty), powiększają więc podstawę opodatkowania. Niestety, przedsiębiorstwo nie ma możliwości ich wykorzystania czy częściowego "wrzucenia" w koszty, w dodatku płaci podatek od nie otrzymanych jeszcze kwot.Wysoki poziom należności świadczy często o kredytowaniu odbiorców (czyli wydłużaniu terminów płatności, ewentualnie tzw. sprzedaży komisowej). Zdarza się, że tego typu działania są po prostu wymuszane przez konkurencję, która stosuje kredytowanie kontrahentów w celu powiększenia swojego udziału w rynku.Zjawisko to można stosunkowo łatwo zidentyfikować, porównując okresy spływu należności w danej branży. Utrzymujący się zbyt wysoki poziom należności uprawnia do postawienia pytania o ich jakość (część może już być należnościami przeterminowanymi lub wręcz straconymi - co z kolei sugeruje konieczność utworzenia rezerwy, która obciąży wynik finansowy firmy).Z kolei szybki obrót należnościami świadczy o wysokiej sprawności rozliczeń z kontrahentami. Nie zawsze jest to jednak zjawisko pozytywne - zbyt szybki obrót, szczególnie na bardzo konkurencyjnym rynku może sygnalizować sztywną politykę przedsiębiorstwa, co czasami doprowadza do utraty części rynku (odbiorcy będą woleli skorzystać z oferty przedsiębiorstw, które proponują bardziej atrakcyjne warunki płatności za towar).Podstawowym miernikiem gospodarowania należnościami jest wskaźnik obrotowości należności (receivables turnover, RT), który jest obliczany następująco:

    przychody ze sprzedażyRT =    przeciętny stan należności

Analogicznie do analizy zapasów, i tu występuje wskaźnik obrotowości należności w dniach (czasu rozliczenia należności, RTD):

    przeciętny stan należności    RTD = * liczba dni badanego okresu    przychody ze sprzedaży  

Poza poczynionymi wyżej zastrzeżeniami, spadek należności oraz okresu ich spływu przy wzrastających przychodach ze sprzedaży należy interpretować pozytywnie.

O obrocie zobowiązaniami

Zobowiązania są składnikiem pasywów bilansu, stąd też ich obrót należy potraktować osobno. Podstawową miarą obrotu zobowiązaniami jest wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach (DTD), wyliczany według wzoru:

    średnia wartość zobow. krótkoterminowych    

DTD = * liczba dni     koszt wytworzenia produkcji sprzedanej  

Wskaźnik ten ujawnia, w ciągu ilu dni (statystycznie rzecz biorąc) przedsiębiorstwo spłaca swoje zobowiązania. Zasadniczo niższy poziom tego wskaźnika świadczy o dobrej kondycji finansowej przedsiębiorstwa, wpływa również pozytywnie na jego rentowność (nieterminowa spłata zobowiązań wiąże się zazwyczaj z koniecznością zapłaty ustawowych odsetek). Zbyt wolny obrót zobowiązaniami sugeruje, że część z nich może być już przeterminowana.Z drugiej strony wydłużenie okresu płatności zobowiązań jest powszechnie stosowane przez wiele przedsiębiorstw jako forma nie oprocentowanego kredytu (jest to szczególnie korzystne w przypadku, gdy spółka kredytuje również swoich odbiorców, ustalając wydłużone terminy spłat należności).

OCENA RYNKOWEJ WARTOŚĆ AKCJI I KAPITAŁU

ZYSK NA 1 AKCJĘ (EPS)

EPS =

Wskazuje jaka wielkość zysku przypada na jedną akcję zwykłą, niezależnie od tego czy zysk ten zostanie wypłacony akcjonariuszom jako dywidenda, czy zagospodarowany w przedsiębiorstwie. Wskaźnik ten utrudnia porównywanie zyskowności lokat kapitałowych w różnych firmach, między innymi ze względu na różną wartość nominalną akcji.

STOPA ZYSKOWNOŚCI AKCJI

Stopa zyskowności akcji =

Wskaźnik ten ilustruje jaki procent zysku przynosi dana akcja w relacji do jej ceny rynkowej.

WSKAŹNIK STOPY DYWIDENDY

Wskaźnik stopy dywidendy =

Wskaźnik ten bywa również określany mianem wydajności akcji i podawany jest w procentach. Należy pamiętać, iż często wyższa stopa dywidendy dotyczy firm o wysokim ryzyku finansowym.

WSKAŹNIK STOPY WYPŁAT DYWIDENDY

Wskaźnik wypłat stopy dywidendy =

Wskaźnik ten ilustruje udział dywidendy w zysku po opodatkowaniu. Niski jego poziom sygnalizuje przeznaczenie znacznej kwoty zysku na rozwój.

RENTOWNOŚĆ AKCJI (R)

R =

Wskaźnik ten służy do ustalenia, ile pieniędzy inwestujący zyskał lub stracił na akcji miedzy momentem jej zakupu a momentem sprzedaży. Suma dywidend to łączna suma zysków wypłaconych akcjonariuszowi w postaci dywidend w okresie posiadania przez niego akcji. WSPÓŁCZYNNIK CENA / ZYSK (PER – price earnings ratio)

=

Wskazuje ile zł inwestorzy są skłonni zapłacić za 1 zł dochodu wypłaconego przez firmę. Im niższy, tym lepszą lokatą jest kupno akcji. Określa również ilość lat w ciągu których nastąpi zwrot nakładu na zakup akcji, przy założeniu, że przedsiębiorstwo będzie przynosić zyski jak dotychczas.

CENA GIEŁDOWA

Cena giełdowa =

Informuje nas do jakiej górnej granicy cen inwestor będzie dokonywał ewentualnego zakupu akcji. Każdy zakup powyżej tak ustalonej ceny rynkowej (giełdowej) będzie związany z dużo wyższym ryzykiem. Przy zakupie akcji po niższej cenie można spodziewać się dodatkowych korzyści.

WSKAŹNIK CENY DO KAPITAŁU WŁASNEGO (PEQ)

PEQ =

Niska wartość wskaźnika oznacza zazwyczaj, iż spółka osiąga wyjątkowo niskie zyski bieżące. a zatem jej majątek nie jest w pełni wykorzystywany, ale jego wartość jest znaczna, co stwarza nadzieje na dobre wyniki w przyszłości.

WSKAŹNIK ZYSKU ZAINWESTOWANEGO W PRZEDSIĘBIORSTWO PO WYPŁACENIU AKCJONARIUSZOM DYWIDEND (PR)

PR =

Pozwala na ocenę zysku zainwestowanego przez przedsiębiorstwo w jego dalszy rozwój.

Zadanie nr 1

Spółki X, Y notowane na giełdzie osiągnęły następujące wyniki finansowe:X Y

PRZYCHODY 20.000 6.000KOSZTY 10.000 1.000

Spółki wyemitowały po 100 akcji, których aktualny kurs giełdowy wahał się na poziomie 60 zł. Na wypłatę dywidend spółki przeznaczają 90% zysku. Akcje, którego przedsiębiorstwa powinien zakupić inwestor? Stopa podatku dochodowego wynosi 28%

Rozwiązanie korzystając z powyższych wzorów:

X Y

PRZYCHODY 20.000 6.000KOSZTY 10.000 1.000Wynik brutto 10.000 5.000Podatek 28% 2.800 1.400Wynik netto 7.200 3.600Ilość akcji 100 100Zysk na 1 akcję (EPS) w złNa jedną wyemitowaną akcję przez przedsiębiorstwo przypada zysk w wysokości: 72 36A zatem przedsiębiorstwo X wygenerowało wyższy zysk przypadający na 1 akcję, co jest opłacalne.Cena rynkowa akcji w zł 60 60Stopa zyskowności akcji w % 120% 60%Akcje przedsiębiorstwa X są bardziej zyskowne niż akcje przedsiębiorstwa YWartość dywidend (90 % z zysku netto) 6.480 3.240Dywidenda na 1 akcję w złZa 1 akcję przedsiębiorstwa wypłacono następujące wielkości dywidendy:

64,8 32,4

Wskaźnik stopy dywidendy w % 106,67% 54%Wskaźnik stopy wypłat dywidendy w % 90% 90%PER Inwestorzy są skłonni zapłacić za 1 zł dochodu wygenerowanego przez spółkę:

0,83 1,67

Za 1 złotówkę z wypracowanego zysku przez spółkę X inwestor jest skłonny zapłacić 83 gr, a zatem można powiedzieć iż zyskuje on 17 gr na 1 akcji. Natomiast gdyby zapłacił 1,67 zł za 1 złotówkę z wypracowanego zysku spółki Y to można by powiedzieć iż będzie

tracił na 1 akcji 67 groszy. Zatem zakup akcji spółki X jest korzystniejszy.Cena giełdowa w zł 59,76 60,12

Należałoby zakupić akcje przedsiębiorstwa X, bowiem większość analizowanych wskaźników rynkowych jest dla tej spółki korzystniejsza.

KAPITAŁ PRZEDSIĘBIORSTWA

Koszt kapitału:

- stopa zwrotu, którą spółka musi uzyskać ze swoich inwestycji aby została

zachowana wartość rynkowa jej akcji

- minimalna stopa zwrotu skorygowana o ryzyko, którą należy uzyskać z

projektu, aby został on zaakceptowany przez akcjonariuszy

Koszt kapitału:

Wyszczególnienie Formuły

Koszt długu Kd = kd (1- tc )

Gdzie: kd – koszt długu

Tc – stopa podatku dochodowego

Koszt kapitału z emisji obligacji Vo = Po x (1 - x )

Gdzie:Vo – skorygowana wartość rynkowa obligacji

Po – rynkowa cena obligacji

m – liczba miesięcy, które upłynęły od ostatniej wypłaty

odsetek

Io – stopa oprocentowania obligacji w %

Ko = x (1-tc) x 100

Gdzie:Ko – koszt kapitału ze sprzedaży obligacji

O – wartość rocznych odsetek od obligacji

Vo - skorygowana wartość rynkowa obligacji

tc – stopa podatku dochodowego

Koszt akcji uprzywilejowanych

Kau =

Koszt akcji zwykłych Kaz = ( + g ) x 100

Gdzie:

Dz – wartość rocznej dywidendy wypłaconej w ostatnim

okresie na akcję zwykłą

Pz – rynkowa cena akcji zwykłej

g- oczekiwana stała stopa wzrostu dywidendy, określona

na podstawie lat ubiegłych

Koszt kapitału własnego Model rosnącej dywidendy (Gordona)

K= +

+ oczekiwana stopa wzrostu dywidendy

Model wyceny aktywów kapitałowych CAPM

CAPM = Rf +βi (Rm – Rf)

Gdzie:

Rf – stopa wolna od ryzyka

βi – współczynniki beta

RM – rynkowa stopa zwrotu

(Rm – Rf) – rynkowa premia za ryzyko

Średni koszt kapitału – ustalenie poszczególnych elementów kapitałów oraz zbadanie

struktury kapitału

Średni koszt kapitału = Ku x Uu + Kz x Uz + Kd x Ud + Ko x Uo

Gdzie:

Ku, Kz, Ko, Kd – koszt poszczególnych składników kapitałów

Uu, Uz, Uo, Ud – udział poszczególnych składników kapitałów w ogólnej sumie jego

wartości (w ułamkach)

Przykład:

Spółka oszacowała koszt kapitału obcego i własnego przy kilku poziomach zadłużenia i

otrzymała następujące wyniki:

Udział kapitału

obcego w kapitale

całkowitym w %

Koszt kapitału obcego

w %

Udział kapitału

własnego w kapitale

całkowitym w %

Koszt kapitału

własnego w %

0 8,0 100 13,5

10 8,0 90 14,5

20 8,5 80 15,0

30 10,0 70 16,0

40 12,0 60 18,0

Na podstawie powyższych danych obliczyć średnio ważony koszt kapitału spółki. Jaka

powinna być struktura kapitałów?

WACC = 0,10 x 8,0% + 0,9 x 14,5% = 13,85%

WACC = 0,20 x 8,5% + 0,80 x 15% = 13,7%

WACC = 0,30 x 10% + 0,70 x 16% = 14,2%

WACC = 0,40 x 12% + 0,60 x 18% = 15,6%

Optymalna struktura kapitału to udział kapitału obcego w kapitale całkowitym wynoszący

20%, gdyż wtedy średnio ważony koszt kapitału jest najniższy.

Przykład (M.Sierpińska, T.Jachna : Ocena przedsiębiorstwa według standardów międzynarodowych) Obliczenie średniego kosztu kapitałuSpółka akcyjna dysponuje kapitałem, który składa się z takich elementów jak:

- 100 tys. akcji uprzywilejowanych o wartości nominalnej 10. zł/ akcja ; dywidenda wynosi

16% wartości nominalnej w skali roku; akcje uprzywilejowane spółki nie są przedmiotem

obrotu giełdowego, były one sprzedawane według wartości nominalnej

- 1 milion 800 tys. akcji zwykłych o wartości nominalnej 6 . zł/ akcja; akcje spółki są

notowane na giełdzie a ich cena wynosi obecnie 14, 5 . zł/ akcja

- 80 tys. obligacji o wartości nominalnej 100 zł/ akcja, oprocentowanych 24% w skali roku; aktualna cena rynkowa obligacji wynosi 105zł;

- długoterminowy kredyt bankowy o wysokości 60 800 zł, przy oprocentowaniu rocznym

19,6%.

Spółka charakteryzuje się dobrą kondycją finansową. Dywidenda wypłacona w poprzednim

roku właścicielom wynosiła 3 zł / akcję. Wzrasta ona średnio 2,6% rocznie. Ostatnia wypłata

odsetek dla posiadaczy obligacji nastąpiła przed dwoma miesiącami. Spółka płaci podatek

dochodowy według 35% stopy podatkowej.

A/ obliczamy koszt poszczególnych kapitałów.

Ku = Du x 100 = 0,16 x 10zł x 100% = 16%

Pu 10 zł

B. koszt kapitału zwykłego

Kz = Dz = 2,9

(Psz-Fsz +g)x 100 [ 14,5 + 0,026] x 100= 22,6%

Koszt kapitału emisji obligacji

V0 = 1050 x [( 1 - 2/12 x 24/100) ] = 100,8 zł

K0 = 0,24 x 100

100,8 ( 1-0,35) x 100 = 15,4%

- koszt kapitału z kredytu bankowego

Kb = 19,6( 1- 0,35) = 12,74%

Wartość rynkowa spółki

a/ kapitał akcyjny uprzywilejowany = 100 000 akcji x 10 zł/ akcja = 1 000 000 zł

b/ kapitał akcyjny zwykły = 1 800 000 akcji x 14,5 zł = 26 100 000 zł

c/ kapitał z emisji obligacji = 80 000 x 100,8zł/ obligacja = 8 064 000 zł

d/ kredyt bankowy 6 080 000zł

Średni koszt ustalamy

składniki kapitału wartość

rynkowa zł

udział Ux koszt

kapitału

(%)

obliczenie kosztu

średniego (Ux . Kx) (%)

akcje

uprzywilejowane

1 000 000 0,024 16,0 0,38 = 0,024x0,16

akcje zwykłe 26 100 000 0,633 22,6 14,31

obligacje 8 064 000 0,196 14,3 2,80

kredyt bankowy 6 080 000 0,147 12,74 1,87

Suma 41 244 000 19,36

Średni koszt = 0,38+ 14,31+ 2,80 + 1,87 = 19,36%

Co się stanie, kiedy spółka zaciągnie kredyt o wysokości 1 520 000 zł oprocentowany na

kwotę 19,6

składniki kapitału wartość udział Ux koszt obliczenie kosztu

rynkowa zł kapitału (%) średniego (Ux . Kx) (%)

akcje

uprzywilejowane

1 000 000 0,023 16,0 0,38

akcje zwykłe 26 100 000 0,61 22,6 13,79

obligacje 8 064 000 0,188 14,3 2,69

kredyt bankowy 7 6 00 000 0,179 12,74 2,28

Razem 42764 000 100 19,14

W tym przypadku w zasadzie średni koszt kapitału nie ulega zmianie.

Kredyt jest najtańszym elementem kapitału stąd nastąpiła dalsze redukcja kosztu średniego.

II Przypadek - spółka zaciągnęła kredyt na kwotę 1 520 000, ale o stopie procentowej

wyższej bo 23% w skali roku. Stąd też należy obliczyć średnie oprocentowanie kredytu

bankowego.

6 080 000 x 0,196 + 1 520 000zł ,x 0,23 = 1 191 680 + 349 600 = 0,20 x 100 =20%

6 080 000 + 1 520 000, 7 6 00 000

Koszt kapitału z kredytu bankowego wynosi zatem:

Kk = 0,20 x (1-0,35) =0,13x 100 = 13%

Składniki kapitału wartość

rynkowa zł

udział Ux koszt

kapitału (%)

obliczenie kosztu

średniego (Ux . Kx) (%)

akcje

uprzywilejowane

1 000 000 0,023 16,0 0,38

akcje zwykłe 26 100 000 0,61 22,6 13,79

obligacje 8 064 000 0,188 14,3 2,69

kredyt bankowy 7 6 00 000 0,179 13 2,33

Razem 42764 000 100 x 19,19

Średnio ważony koszt kapitałuWACC = x ke + x kd (1 – tc)

Gdzie:Kw – kapitał własny

Ko- kapitał obcy

ke – koszt kapitału własnego

kd – koszt kapitału obcego

tc – stopa podatku dochodowego

Przykład:

Inwestor ma podjąć decyzję co do inwestycji w jedną z 3 spółek. Spółki te znajdują się w

podobnej sytuacji finansowej, osiągają zyski wartości 0,5 mln zł i ponoszą takie samo ryzyko.

Struktura kapitałów w poszczególnych spółkach przedstawia się następująco:

Spółka A Spółka B Spółka C

Zadłużenie - 1,5 2,5

Kapitał własny 4,0 2,8 1,3

Roczna wartość dywidendy 0,5 0,35 0,2

Roczne oprocentowanie

kapitału obcego

- 0,15 0,3

Należy: - obliczyć koszt kapitału własnego dla każdej ze spółek

- obliczyć średnio ważony koszt kapitału każdej ze spółek

Ke = x 100

A: ke = (0,5 / 4,0) x 100 = 12,5%

B: ke = (0,35 / 2,8) x 100 = 12,5%

C: ke = (0,2 / 1,3) x 100 = 15,4%

A: WACC = (0,5 / 4,0) x 100 = 12,5%

B: WACC = [(1,5 / 4,3)x 0,1 + (2,8 / 4,3) x 0,125)] x 100 = 11,627%

C: WACC = [(2,5 / 3,8) x 0,12 + (1,3 / 3,8) x 0,154] x 100 = 13,16%

Średni marginalny koszt kapitału – minimalna stopa zwrotu z inwestycji o takim samym

ryzyku, jakim jest obciążony podmiot. Jest on różnicą między kosztem całkowitym kapitału

przy danej strukturze kapitału a kosztem kapitału, gdy struktura kapitału zostanie zmieniona

na skutek podjęcia nowej inwestycji.

MCC = = x ke + x kd (1 – tc)

Gdzie:Kw – kapitał własny

Ko- kapitał obcy

ke – koszt kapitału własnego

kd – koszt kapitału obcego

tc – stopa podatku dochodowego

W celu obliczenia marginalnego kosztu kapitału należy obliczyć punkty progowe, czyli

poziom finansowania, przy którym średnioważony koszt kapitału wzrasta na skutek wzrostu

jednego z jego komponentów.

Ppi = Gdzie:

Ppi – punkt progowy zmiany linii kosztu kapitału na skutek zmiany kosztu danego źródła

Kapitału

Tfi – całkowita kwota finansowania z danego źródła

Psi – udział danego źródła kapitału w docelowej strukturze kapitału

W celu obliczenia MCC należy:

- określić koszt każdego składnika kapitału i jego kwotę możliwą do uzyskania przy

danym koszcie

- obliczyć punkty progowe dla każdego źródła kapitału

- obliczyć marginalny koszt kapitału przez po punkcie progowym

- obliczyć linię średnio ważonego marginalnego kosztu kapitału

- sporządzić wykres porównujący IRR i WMCC, umożliwiający podjęcie decyzji co do

wyboru inwestycji

Determinanty struktury kapitału:

- specyfika gospodarki

- polityka rządu czynniki makroekonomiczna

- inflacja

- system podatkowy

- oczekiwany wskaźnik wzrostu sprzedaży

- pozycja spółki na rynku (branży)

- jakość kierownictwa

- postawa wierzycieli w odniesieniu do spółki czynniki mikroekonomiczne

- elastyczność finansowa firmy

- unikatowość produkcji

- zmienność zysku

Dźwignie ekonomiczneDźwignie ekonomiczne są istotne dla określenia poziomu ryzyka całkowitego, na ponoszenie

którego decyduje się przedsiębiorstwo.

Dźwignie ekonomiczne

Operacyjna Finansowa Połączona

Dźwignia operacyjna –

Dźwignia operacyjna istnieje gdy spełniony jest warunek: > 1

Dźwignia operacyjna jest mierzona za pomocą stopni, wyrażających wpływ zmian sprzedaży

na zmiany zysku operacyjnego. Jej stopień, przy danym poziomie sprzedaży, można obliczyć

stosują jeden z wzorów:

DOL ps =

DOL ps =

DOLps =

Gdzie:

DOLps – stopień dźwigni operacyjnej przy danym poziomie sprzedaży

Q – ilość sprzedanych produktów

Cj – cena jednostkowa

Kjz – koszt jednostkowy zmienny

Kz – koszty zmienne

Ks – koszty stałe

Stopień dźwigni operacyjnej określa, o ile procent zwiększy się zysk operacyjny, jeśli

sprzedaż zwiększy się o 1%

Rentowność

B

Δr

A

rx

Stopień dźwigni finansowej

EBIT = Od EBIT

A –wariant finansowania bez udziału kapitału obcego

B – wariant finansowania z udziałem kapitału obcego

Rx- graniczny poziom rentowności kapitału własnego (nie wpływa na niego poziom

struktury)

Dźwignia finansowa – Dźwignia finansowa istnieje gdy spełniony jest warunek: % ΔEPS / %ΔEBIT > 1

(inaczej %Δzysku na 1 akcję / %Δ zysku operacyjnego > 1)

Jest mierzona za pomocą stopni:

DFL =

DFL =

Gdzie:

EBIT – zysk operacyjny

I – odsetki

Stopień dźwigni finansowej informuje, o ile zmieni się zysk na jedną akcję (EPS), jeśli zysk

operacyjny zmieni się o 1%.

Dźwignia połączona –

Dźwignia połączona istnieje gdy spełniony jest warunek: %ΔEPS / %ΔS > 1

Stopnie pomiaru:

DCL = %ΔEPS / %ΔS

DCL = DOLps x DFL

DCL =

Stopień dźwigni połączonej określa jak zmieni się EPS, jeśli sprzedaż wzrośnie o 1%.

Przykład:

Wyszczególnienie Okres bieżący Plan

Przychody ze sprzedaży 450 000 585 000

- koszty zmienne 270 000 351 000

- koszty stałe 148 000 148 000

Zysk operacyjny 32 000 86 000

Przedsiębiorstwo ma następując strukturę kapitałów:

- zadłużenie 60 000 zł stanowi 20% kapitału całkowitego

- kapitał własny – 240 000 zł uzyskany ze sprzedaży 2400 akcji zwykłych po 100 zł za

sztukę

Informacje dodatkowe:

- oprocentowanie zadłużenia – 10%

- stopa podatku dochodowego 19%

- cena jednostkowa – 9 zł

- koszt jednostkowy zmienny – 5,40 zł

Dźwignia operacyjnaZmiana % zysku operacyjnego: x 100 = 168,75%

Zmiana procentowa sprzedaży: x 100 = 30%

DOL = 168,75% / 30% = 5,625

DOL = = = 5,625

Jeśli wartość sprzedaży wzrośnie o 1% to zysk operacyjny wzrośnie 5,625 razy więcej

Dźwignia finansowaDFL = = = 1,23

Dźwignia połączonaDFL = DOLps x DFL = 5,625 x 1,23 = 6,92

DFL = = = 6,92