ANALIZA ISTNIEJĄCYCH TRANSGRANICZNYCH DZIAŁAŃ

GOSPODARCZYCH NA TERENIE OKRĘGU MORAWSKO-ŚLĄSKIEGO I WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO

Doc. Ing. Lubor Hruška, Ph.D. a kolektiv

PROCES – Centrum pro rozvoj obcí a regionů, s.r.o.

Studium zostało opracowane w ramach projektu „Zapewnienie analizy istniejących transgranicznych działań gospodarczych na terenie okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego”, jak również podstawowego dokumentu dla realizacji projektu „Transgraniczna sieć współpracy na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy” nr ewidencyjny CZ.3.22/2.1.00/12.03440, który jest współfinansowany ze środków EFRR i budżetu państwa w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007 – 2013.

Dokument ten opracowała spółka PROCES – Centrum pro rozvoj obcí a regionů, s. r. o. (Centrum ds. rozwoju gmin i regionów sp. z o. o.), Švabinského 1749/19, 702 00 Moravská Ostrava, REGON: 28576217, Tel.: +420 595 136 023, http://rozvoj-obce.cz/, e-mail: info@rozvoj-obce.cz.

Zespół autorski:

• Doc. Ing. Lubor Hruška, Ph.D. • Ing. Hana Doleželová, Ph.D. • Ing. Ivana Foldynová • Mgr. Jan Špaček • Ing. Michal Samiec • Ing. Karin Gajdová • i zespół

Opracowano na dzień 07. 02. 2014 r.

Spis treści

Spis treści ................................................................................................................................... 3

Wstęp .......................................................................................................................................... 4

1 Analiza aktualnego stanu współpracy czesko-polskiej .................................................. 6

1.1 Republika Czeska i Rzeczpospolita Polska w ramach Unii Europejskiej ...................... 9

1.2 Możliwości współpracy międzynarodowej .................................................................. 11

1.3 Różnice w zakresie uregulowań legislacyjnych działalności gospodarczej w Republice Czeskiej i w Rzeczypospolitej Polskiej ................................................... 12

1.4 Analiza socjoekonomiczna okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego ..................................................................................................................... 14

1.5 Analiza współpracy w poszczególnych dziedzinach przedsiębiorczości okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego ......................................................... 20

1.6 Możliwości uzyskania pomocy finansowej dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości ........................................................................................................ 22

1.7 Baza danych podmiotów zainteresowanych współpracą.............................................. 24

2 Klastry i polityka klastrowa .......................................................................................... 24

2.1 Polityka klastrowa Republiki Czeskiej i Rzeczypospolitej Polskiej ............................ 25

2.2 Analiza aktualnej czesko-polskiej współpracy w dziedzinie klastrów ......................... 28

3 Identyfikacja obszarów problemowych ........................................................................ 29

3.1 Problemowe obszary czesko-polskiej współpracy transgranicznej .............................. 29

3.2 Problemowe obszary w zakresie współpracy pomiędzy okręgiem morawsko-śląskim i województwem opolskim .............................................................................. 31

3.3 Czynniki powodujące dotychczasowe niepowodzenie przedsiębiorców ..................... 31

4 Podsumowanie szans oraz analiza SWOT ................................................................... 32

4.1 Podsumowanie szans .................................................................................................... 33

4.2 Analiza SWOT ............................................................................................................. 34

5 Poradnik dla przedsiębiorców ...................................................................................... 36

6 Zakończenie .................................................................................................................. 36

7 Spis skrótów ................................................................................................................. 37

8 Lista źródeł i wykorzystana literatura .......................................................................... 37

9 Załączniki ..................................................................................................................... 40

4

Wstęp

Niniejszy dokument został opracowany jako podstawowy dokument związany z realizacją projektu „Transgraniczna sieć współpracy na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy“.

Rozwój współpracy transgranicznej jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Głównym celem współpracy jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju europejskich obszarów przygranicznych, obniżenie negatywnych konsekwencji istnienia granic jako barier administracyjnych, prawnych i fizycznych, rozwiązanie wspólnych problemów oraz lepsze zagospodarowanie niewykorzystanego potencjału. Między Republiką Czeską i Rzeczpospolitą Polską istnieją silne więzi społeczne i gospodarcze posiadające długą tradycję. Ważną przesłanką dla wzrostu gospodarczego po obu stronach granicy jest wspieranie tworzenia przyjaznego środowiska dla powstawania i rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości, która tworzy ważny sektor ekonomii rynkowej obu krajów.

Studium powstało w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007 – 2013 i nawiązuje do Programu Inicjatywy Wspólnoty Interreg IIIA Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska, który był realizowany w latach od 2004 do 2006. Głównym celem programu była współpraca transgraniczna i rozwój pogranicza czesko-polskiego. Priorytetem było umacnianie stosunków gospodarczych, społecznych i kulturalnych, wspólna troska o bogactwo naturalne, rozwój ruchu turystycznego, budowanie prężnego rynku pracy i innych dziedzin rozwoju. Właśnie utworzenie sprawnego i prężnego transgranicznego rynku pracy było jednym z priorytetów realizacji projektu „Transgraniczna sieć współpracy na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy”.

Metodologia części analitycznej W celu zapewnienia wymaganego poziomu fachowego trybu postępowania zostaną użyte metody wywodzące się z zasad triangulacji . Poszczególne punkty kompleksowego sprawozdania są sformułowane na podstawie danych i informacji uzyskanych z kilku (optymalnie trzech) niezależnych od siebie źródeł, względnie dane i informacje zostają opracowane i zweryfikowane za pośrednictwem co najmniej trzech metod.

Rysunek 0.1: Proces opracowania analizy

W ramach części analitycznej przeprowadzony został desk research istniejącego ustawodawstwa, dokumentów strategicznych, koncepcyjnych i innych dotyczących czesko-polskiej współpracy transgranicznej na szczeblu krajów i Unii Europejskiej. Podana metoda jest jednym z podstawowych narzędzi badania, które dostarcza wiele cennych i ważnych danych. Analizowane były dokumenty będące fundamentalnymi materiałami dla współpracy transgranicznej i stanowiące ważne podłoże dla analizy istniejących transgranicznych działań gospodarczych na terenie okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego:

5

• Clusters in the Opolskie Voivodeship, 2012, • Klastry w Polsce, 2011, • Koncepcja klastra, 2011, • Národní klastrová strategie 2005 – 2008 (Narodowa strategia klastrowa), • Program rozvoje Moravkoslezského kraje na období 2010 – 2012 (Program rozwoju

okręgu morawsko-śląskiego na okres 2010 – 2012), • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 grudnia 2006 r., • Strategie rozvoje Moravkoslezského kraje na léta 2009 – 2020 (Strategia rozwoju

okręgu morawsko-śląskiego na lata 2009 – 2020), • Zákon č. 262/2006 Sb., zákoník práce (ustawa nr 262/2006 Dz. U., kodeks pracy), • Zákon č. 455/1991 Sb. o živnostenském podnikání (ustawa nr 455/1991 Dz. U.,

działalności gospodarczej), • Zákon č. 89/2012 Sb., občanský zákoník (ustawa nr 89/2012 Dz. U., kodeks cywilny), • Zákon č. 90/2012 Sb., o obchodních společnostech a družstvech (zákon o obchodních

korporacích) (ustawa nr 90/2012 Dz. U., o spółkach handlowych i spółdzielniach (ustawa o korporacjach handlowych)),

• Ustawa o warunkach dopuszczalności i nadzorowania pomocy publicznej dla przedsiębiorców Dz. U. z roku 2000 nr 60, pol. 704,

• Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z r. 2004, nr 173, poz. 1807 z późniejszymi zmianami,

• Kodeks pracy, Dz. U. z roku 1974 nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami, • i inne.

W części analitycznej oprócz wyżej wymienionych danych wtórnych zostały w dużej mierze wykorzystane własne dane pierwotne. Na poziomie Republiki Czeskiej i Rzeczypospolitej Polskiej odbyło się badanie za pośrednictwem rozmów eksperckich ze specjalistami z zakresu czesko-polskiej współpracy transgranicznej oraz z przedstawicielami różnych organizacji poruszających się na danym terytorium. Badania zostało przeprowadzone w celu uzyskania informacji bezpośrednio od uczestników włączonych w problematykę współpracy transgranicznej Republiki Czeskiej i Rzeczypospolitej Polskiej. Wśród uczestników rozmów eksperckich wymienić należy przede wszystkim przedstawicieli sfery naukowej, euroregionów, administracji rządowej, samorządu lokalnego lub lokalnych instytucji.

Tabela 0.1: Ankietowani eksperci

Kraj Nazwisko Organizacja/dziedzina Stanowisko

Republika Czeska

Ing. Jaroslav Balcárek Powiatowa Izba Gospodarcza Bruntal dyrektor

Ing. Zdeněk Jarmar Euroregion Pradziad dyrektor

František Molík Okręgowa Izba Gospodarcza Okręgu Kralowohradeckiego dyrektor

Mgr. David Rucki Współpraca transgraniczna ekspert

Kraj Nazwisko Organizacja/dziedzina Stanowisko

Rzecz-pospolita Polska

mgr inż. Mariusz Łapka Katedra Inżynierii Biosystemów, Politechnika Opolska asystent

Piotr Mielec Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna dyrektor

Barbara Stankiewicz Gliwice

Józef Skiba Rada Powiatu Prudnickiego wicestarosta

Kolejną metodą, przy pomocy której pozyskano dane pierwotne, jest badanie ankietowe, w którym za pośrednictwem wiadomości e-mail, dzięki współdziałaniu autora pracy i

6

zamawiającego, zwrócono się do małych i średnich przedsiębiorców z obu regionów. Mali i średni przedsiębiorcy wybrani zostali ze wszystkich sekcji klasyfikacji działalności gospodarczej (NACE) metodą losowego wyboru stratyfikowanego, tzn. że podmioty zostały podzielone na grupy homogeniczne według określonego kryterium, a następnie wyrywkowo wybrane z tych grup. W ramach okręgu morawsko-śląskiego zwrócono się ogółem do 1000 podmiotów. Warunki włączenia do bazy danych województwa opolskiego spełniło 990 podmiotów. Ocenie podlegał aktualny poziom współpracy czesko-polskiej oraz czynniki powodujące dotychczasowe niepowodzenia przedsiębiorców. Na podstawie wyników badania utworzona została baza danych faktycznych i potencjalnych zainteresowanych transgraniczną współpracą gospodarczą. Dzięki wybranej metodzie doszło do optymalnego powiązania źródeł informacyjnych i dalszego wykorzystania uzyskanych informacji.

W skład studium wchodzą analizy statystyczne i multikryterialne oparte na systemach geoinformacyjnych (GIS), za pośrednictwem których prowadzi się modelowanie realnego świata obrazowanego w formie danych przestrzennych (geodanych).

Wyniki części analitycznej, wiadomości i informacje zostały podsumowane w formie analizy SWOT, a więc analizy mocnych, słabych stron oraz szans i zagrożeń w zakresie współpracy transgranicznej małych i średnich przedsiębiorców pochodzących z okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego. Analiza SWOT stanowi rzetelną podstawę do określenia synergii między pozytywnymi i negatywnymi faktami w celu identyfikacji potencjału dotyczącego przyszłego rozwoju i aktualnych problemów, z którymi okręg morawsko-śląski i województwo opolskie muszą się borykać, i definiuje w ten sposób potrzeby rozwojowe dla przyszłej współpracy w dziedzinie przedsiębiorczości i rynku pracy.

Wyżej opisane metody, które zostały wykorzystane w ramach analizy istniejących działań transgranicznych na terenie okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego, przyczyniły się do utworzenia bazy danych faktycznych i podmiotów potencjalnie zainteresowanych współpracą transgraniczną w obszarze przedsiębiorczości oraz do identyfikacji czynników mających wpływ na dotychczasowe niepowodzenia przedsiębiorców.

1 Analiza aktualnego stanu współpracy czesko-polskiej

Europa i jej system osadniczy, tj. układ przestrzenny miast i gmin, odznacza się znaczną stabilnością swojej struktury hierarchicznej i przestrzennej. O szeregu aktualnych procesów ekonomicznych i społecznych można powiedzieć, że przebiegają na tle systemu osadniczego utworzonego przez całkiem odmienne warunki socjoekonomiczne i system ten transformują bardzo powoli. Dla zrozumienia aktualnej sytuacji w Europie, a zwłaszcza struktur poszczególnych narodowych systemów osadniczych, jest więc konieczne uwzględnianie historycznego rozwoju osadniczego i jego głównych czynników.

Współcześnie najczęściej prezentowaną teorią dotyczącą lokalizacji europejskiego rdzenia ekonomicznego jest idea tzw. niebieskiego banana, tj. zurbanizowanego terytorium ciągnącego się od obszaru południowo-wschodniej Anglii do północnych Włoch i obejmującego takie miasta jak np. Londyn, Bruksela, Amsterdam, Kolonia, Frankfurt nad Menem, Zurych czy Mediolan, ale także np. stare regiony przemysłowe West Midlands czy Zagłębie Ruhry. Wytyczony w ten sposób centralny obszar kontynentu obejmuje aż 40 % ludności europejskiej i wykazuje znacznie wyższe wskaźniki stopy urbanizacji i wydajności ekonomicznej (Hospers, 2003).

Obok trakcyjnej osi miejskiej niebieskiego banana mówi się także o alternatywnych osiach rozwojowych europejskiego systemu osadniczego wywodzących się z nowego geoekonomicznego uporządkowania Europy i działań tzw. nowej ekonomiki – mowa tutaj np.

7

o tzw. nowym bananie (patrz rys. 1.1), do którego należą także oba rozpatrywane regiony, tj. kolejny potencjalny rdzeń europejski ciągnący się od północy Niemiec przez zachodnią i południowo-zachodnią Polskę, Republikę Czeską, Republikę Słowacką, Austrię, północno-zachodnie Węgry, Słowenię i północ Chorwacji, obejmujący miasta takie jak Hamburg, Berlin, Drezno, Praga, Brno, Ostrawa, Wrocław, Opole, Katowice, Bratysława, Wiedeń, Budapeszt, Graz, Zagrzeb czy Lublana.

Rysunek 1.1: Rdzenne obszary Europy

Źródło: Ministerstwo ds. Rozwoju Miejscowego, 2008

W jednej z osi rozwojowych tzw. nowego banana znajduje się także czesko-polski obszar przygraniczny posiadający w dziedzinie przedsiębiorczości i rynku pracy ogromny potencjał gospodarczy, ponieważ oba kraje łączy wiele wspólnych elementów, do których należy przede wszystkim pokrewieństwo języków, dziedzictwa kulturowego i historycznego, kluczowe branże przemysłowe (obróbka drewna, budownictwo) itp. Oba kraje podejmują obecnie starania w celu umocnienia wzajemnych powiązań gospodarczych i handlowych, co przyczyniłoby się do wyraźnego rozwoju ekonomicznego tego regionu.

Czesko-polskie obroty handlowe w pierwszym kwartale 2011 w stosunku śródrocznym wzrosły o 34,8 % i wyniosły 3,5 miliarda EUR (CUS, 2012). Polska jest trzecim w kolejności najważniejszym partnerem handlowym Republiki Czeskiej, tuż po Niemczech i Słowacji. Podobnie Republika Czeska należy od wielu lat do najbardziej znaczących partnerów handlowych Polski. W roku 2012 była ona w kolejności trzecim najważniejszym rynkiem dla polskiego eksportu (6,3 %) za Niemcami (25,1 %), Wielką Brytanią (6,7 %), a przed Francją (5,8 %), Rosją (5,4 %), Włochami (4,9 %) i Holandią (4,5 %). W tym samym okresie Czeska Republika była 7. najważniejszym rynkiem dla polskiego importu (3,7 %) za Niemcami

Niebieski banan – rdzeń europejski Nowy banan – kolejny potencjalny rdze ń europejski

8

(21,1 %), Rosją (14,3 %), Chinami (9,0 %), Włochami (5,1 %), Francją (4,0 %) i Holandią (3,8 %) (Polsko-czeska współpraca handlowa, 2013).

Izby gospodarcze z czesko-polskiego pogranicza mają na celu dalsze wspieranie współpracy gospodarczej i handlowej wraz ze wzmacnianiem rynku przygranicznego. Izby handlowe zaangażowane we współpracę po obu stronach granicy pragną to osiągnąć poprzez pełne wykorzystanie potencjału miejscowych przedsiębiorstw oraz zwiększenie ich konkurencyjności w ramach UE. Jako priorytetowe okazują się dziedziny wymiany informacji i wspierania przedsiębiorstw i przedsiębiorców. W ramach rozwoju przedsiębiorczości jest wspierana aktywność małych i średnich przedsiębiorstw przez poszerzanie i ułatwianie dostępu do przepisów prawnych i podatkowych sąsiedniego kraju, zwłaszcza na terenach przygranicznych. Kolejnymi wspieranymi działaniami są: obniżanie opłat za transgraniczne przelewy bankowe i rozmowy w sieciach operatorów komórkowych, dążenie do powiązania systemu kształcenia ze środowiskiem przedsiębiorczym, w tym połączenie współpracy przedsiębiorstw z placówkami badawczymi i uczelniami po obu stronach granicy (Memorandum o czesko-polskiej współpracy gospodarczej i handlowej na obszarze pogranicza, 2011).

Na przyszłość polskie Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju przewiduje umacnianie więzi między siedzibami na pograniczu czesko-polskim (rys. 1.2). W roku 2030 w stosunku do roku 2010 można oczekiwać znacznego wzmocnienia więzi ekonomicznych między okręgiem morawsko-śląskim, województwem śląskim i opolskim. Szczególnie umocnią się więzi między gęsto zaludnionymi aglomeracjami Ostrawy i Katowic. Teren ten należy do potencjalnie najlepiej zintegrowanych transgranicznych obszarów Czech.

Rysunek 1.2: Funkcjonalne powiązanie struktury zasiedlenia

Źródło: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju

9

1.1 Republika Czeska i Rzeczpospolita Polska w ramach Unii Europejskiej

Republika Czeska i Rzeczpospolita Polska od roku 2004 są członkami Unii Europejskiej. Obowiązują je analogiczne zasady prowadzenia wymiany handlowej, jak w przypadku innych państw w ramach Unii, oraz spoza niej. W przypadku prowadzenia działalności handlowej wewnątrz UE, mówimy o „rynku wewnętrznym Unii Europejskiej”, natomiast podczas prowadzenia handlu z państwami trzecimi mówimy o „wspólnej polityce handlowej Unii Europejskiej”. W pierwszej kolejności przybliżono krótko wspólną politykę handlową UE, a następnie bardziej szczegółowo omówiono rynek wewnętrzny UE, który dla wzajemnej kooperacji okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego jest fundamentalny.

Wspólna polityka handlowa Unii Europejskiej Unia Europejska i jej kraje członkowskie prowadzące wymianę handlową z krajami trzecimi stosują wspólną politykę handlową, w ramach której stosuje się jednolite uregulowania w zakresie stosunków handlowych wiążące dla wszystkich krajów członkowskich UE. Kraje członkowskie nie stosują wobec krajów trzecich samodzielnej polityki handlowej, w związku z czym import i eksport w ramach UE charakteryzuje się jednolitymi uregulowaniami stosunków handlowych. Unia Europejska jako całość zapewnia korzystny dostęp towarów na rynki krajów trzecich i równocześnie otwiera swój rynek dla artykułów zagranicznych (Common commercial policy, 2013).

Rynek wewnętrzny Unii Europejskiej Dla rozwoju współpracy czesko-polskiej zasadniczym jest rynek wewnętrzny UE, który już od ponad pięćdziesięciu lat podlega nieprzerwanemu rozwojowi i musi elastycznie reagować na aktualne zmiany w gospodarce, demografii, czy ustawodawstwie. Stworzenie sprawnie funkcjonującego rynku wewnętrznego należało już od roku 1957, kiedy zostały podpisane tzw. Traktaty Rzymskie, do głównych zadań krajów założycielskich ówczesnej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Z upływem czasu usuwano bariery takie jak cła lub kwoty, jednak na przeszkodzie rozwoju handlu między krajami członkowskimi nadal stały różniące się narodowe przepisy techniczne. Na granicach między krajami członkowskimi nadal odbywały się kontrole towarów i osób. Również różnice podatkowe deformowały handel między krajami członkowskimi.

Dlatego w roku 1987 zostały przyjęty Jednolity Akt Europejski , który miał za zadanie dokończenie budowania rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. To w większości udało się zrealizować do roku 1993. Wynikiem było usunięcie kontroli przepływu towarów wewnątrz Unii, następnie swoboda przy osiedlaniu się przedsiębiorców w innych krajach członkowskich, wolna przestrzeń do świadczenia usług przez granice, otwarcie rynku zamówień publicznych lub usunięcie barier wolnego przemieszczania kapitału między krajami członkowskimi (Jednolity Akt Europejski, 2013). W tym samym roku został przyjęty Traktat z Maastricht , który nawiązał do utworzenia rynku wewnętrznego poprzez wprowadzenie unii gospodarczej i walutowej. Powstała w ten sposób wspólna waluta europejska, która zniwelowała wahania kursów walutowych zaangażowanych w wymianę handlową krajów, przez co obniżyła się niepewność w handlu między krajami członkowskimi (Traktat z Maastricht o Unii Europejskiej, 2013). W roku 1997, wraz z przyjęciem Traktatu Amsterdamskiego do rynku wewnętrznego dołączyła także skoordynowana polityka zatrudnienia, dzięki której uprawnienia podzieliły między siebie organy unijne i kraje członkowskie. Polityka zatrudnienia jest nadal wyłącznie w kompetencji krajów członkowskich, niemniej jest ona koordynowana przez organy UE (Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska).

10

W roku 2000 ogłoszona została tzw. Strategia Lizbońska, która miała za zadanie podniesienie efektywności rynku wewnętrznego i jego Rozbudowanie w niektórych branżach, co miało pozwolić na stworzenie w pełni funkcjonalnego rynku. W roku 2005 został przedstawiony skorygowany program do roku 2010 (Traktat Lizboński, 2007). W latach 2011 i 2012 ukazały się dwa wydania dokumentu Akt o jednolitym rynku , które mają za zadanie pobudzić wzrost gospodarczy głównie słabych regionów i wzmocnić zaufanie mieszkańców do jednolitego rynku (Akt o jednolitym rynku, 2011 oraz Akt o jednolitym rynku II, 2012). Czesko-polskie pogranicze jest obszarem, który może czerpać środki z różnych funduszy przeznaczonych na wspieranie rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej. Działania te są koordynowane w ramach polityki regionalnej UE.

Polityka regionalna Unii Europejskiej Pomimo faktu, że Unia Europejska jako całość należy do najbogatszych regionów świata, w poziomie dobrobytu krajów członkowskich istnieją jednak wyraźne różnice. W swojej polityce regionalnej Unia Europejska usiłuje podnieść poziom rozwoju gospodarczego, społecznego i współpracy terytorialnej. Wydatki na rozwój regionalny w latach 2007 – 2013 stanowiły ponad jedną trzecią budżetu UE (około 347 miliardów euro). Wspomniane środki finansowe pochodzą z trzech źródeł: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny oraz Fundusz Spójności. Unia Europejska finansowo wspiera przede wszystkim kraje Europy środkowej i wschodniej i dąży do wzrostu ich spójności terytorialnej poprzez eliminowanie barier dostępności peryferyjnych regionów przy pomocy lepszego połączenia z centralnymi obszarami (Unia Europejska: Polityka regionalna, 2013). Zaczynający i innowacyjni przedsiębiorcy mogą korzystać z największej sumy środków finansowych wyasygnowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Środki te mogą im pomóc poszerzyć ich działania gospodarcze i rozwijać działalność na rynkach zagranicznych. Przedsiębiorcy pragnący rozpocząć swoją działalność poza granicami państwa macierzystego mają do dyspozycji usługi tzw. pojedynczych punktów kontaktowych.

Pojedynczy punkt kontaktowy w ramach Unii Europejskiej W dążeniu do ułatwienia świadczenia usług na rynku wewnętrznym UE, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły dyrektywę (2006/123/WE) o usługach na rynku wewnętrznym, która na kraje członkowskie nałożyła obowiązek powołania tzw. pojedynczych punktów kontaktowych (points of single contact). Republika Czeska dyrektywę o usługach do swojego porządku prawnego przetransponowała w postaci ustawy nr 222/2009 Dz. U. o wolnym przemieszczaniu usług. Rzeczpospolita Polska dyrektywę o usługach do swojego porządku prawnego implementowała w postaci ustawy o usługach z marca 2010 r. (Dz. U. nr 47, poz. 278). Pojedyncze punkty kontaktowe udzielają informacji niezbędnych do rozpoczęcia działalności gospodarczej w krajach członkowskich UE. Przekazują one właściwemu organowi administracyjnemu wnioski o uprawnieniu do świadczenia usług złożone na podstawie innego przepisu prawnego niż ustawa o działalności gospodarczej. Przyjmują i przekazują właściwym organom administracyjnym powiadomienia i komunikaty złożone na podstawie innego przepisu prawnego od osób prowadzących działalność na podstawie uprawnienia zgodnie z innym przepisem prawnym niż ustawa o działalności gospodarczej (na przykład adwokaci, lekarze, architekci, artyści lub doradcy podatkowi). (Powstanie pojedynczego punktu kontaktowego dla środowiska przedsiębiorczego, 2013). Głównym portalem pojedynczego punktu kontaktowego w Republice Czeskiej jest www.businessinfo.cz. Głównym portalem pojedynczego punktu kontaktowego w Rzeczypospolitej Polskiej jest www.eu-go.gov.pl.

11

1.2 Możliwości współpracy międzynarodowej

W ramach możliwości współpracy transgranicznej regionów i przedsiębiorców istnieją działania, które mogą wyraźnie usprawnić współpracę terytorialną. Niektóre z nich priorytetowo ukierunkowane są na współpracę obszaru jako całości, natomiast inne wyłącznie na kooperację w dziedzinie małej i średniej przedsiębiorczości. Na współpracy czterech sąsiednich regionów oparte jest Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej TRITIA.

Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej (EUWT) TRITIA

Ugrupowanie obejmuje teren województwa śląskiego (Rzeczpospolita Polska), województwa opolskiego (Rzeczpospolita Polska), okręgu morawsko-śląskiego (Republika Czeska) oraz żylińskiego okręgu samorządnego (Republika Słowacka). Na obszarze ponad 34 tysięcy km2 mieszka ogółem 7 855 000 mieszkańców, co czyni z tego obszaru terytorialnego jeden z największych z punktu widzenia współpracy europejskiej. Siedziba ugrupowania została zlokalizowana w mieście Cieszynie na granicy Czech i Polski. Regiony łączą przede wszystkim wspólne tradycje historyczne i kulturowe. Do głównych zakresów współpracy należy transport i infrastruktura, współpraca gospodarcza, ruch turystyczny, energetyka, odnawialne źródła energii i środowisko naturalne. Istnieją także kolejne, uzupełniające tematy współpracy, do których należą: zarządzanie kryzysowe, kultura, zasoby ludzkie, kształcenie (w tym ściślejsza współpraca w zakresie sektora tercjalnego – uczelnie wyższe), współpracy instytucji publicznych – staże, sport. W działania realizowane w ramach EUWT TRITIA zaangażowanych jest wiele podmiotów: euroregiony, miasta i gminy, wyższe uczelnie, stowarzyszenia specjalistyczne (izby gospodarcze, klastry) lub organizacje zajmujące się współpracą transgraniczną. Źródłem finansowania EUWT są projekty realizowane w ramach Programów Operacyjnych Współpracy Transgranicznej Republiki Czeskiej i Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Czeskiej i Republiki Słowackiej oraz Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Słowackiej. Aktualnie Ugrupowanie opracowuje dwa projekty wspierające przedsiębiorców regionalnych. Mowa o projektach „Zrównoważona działalność gospodarcza“ oraz „Jesteś tym, co jesz“. Strategia EUWT TRITIA ma na celu zidentyfikowanie i zdefiniowanie potrzeb ugrupowania terytorialnego, a w okresie od roku 2014 ma ona służyć jako podstawa do efektywnego korzystania ze środków funduszy strukturalnych UE (Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej, 2011).

Enterprise Europe Network

Kolejną możliwością w obszarze kooperacji transgranicznej jest Enterprise Europe Network będąca siecią działającą w 56 krajach świata wspierającą współpracę zagraniczną przedsiębiorców. W Republice Czeskiej jest ona reprezentowana przez konsorcjum jedenastu partnerów. Koordynatorem usługi jest Centrum Technologiczne Akademii Nauk RC. Finansowanie zapewnia Unia Europejska ze środków Programu ramowego UE na rzecz konkurencyjności i innowacji oraz Ministerstwo Przemysłu i Handlu RC. Enterprise Europe Network świadczy usługi specjalistyczne ukierunkowane na pomoc i podnoszenie konkurencyjności zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw. Działania sieci obejmują doradztwo specjalistyczne dla przedsiębiorców i informacje o jednolitym rynku europejskim, asystencję przy międzynarodowym transferze technologicznym, pomoc przy wyszukiwaniu zagranicznych kontaktów handlowych czy partnerów projektowych do współpracy międzynarodowej w nadaniach i rozwoju. Sieć oferuje także konsultacje z zakresu ochrony własności intelektualnej (Enterprise Europe Network, 2014).

12

1.3 Różnice w zakresie uregulowań legislacyjnych działalności gospodarczej w Republice Czeskiej i w Rzeczypospolitej Polskiej

Pomimo faktu, że Republika Czeska i Rzeczpospolita Polska są od roku 2004 członkami Unii Europejskiej i ich ustawodawstwa od tego czasu istotnie zbliżyły się do europejskiego, wciąż istnieją różnice w ustawodawstwie obu krajów, systemie podatkowym, prawie pracy, umowach handlowych, trybie bodźców inwestycyjnych lub w odrębnościach zwyczajowych. Bardziej szczegółowo czesko-polskie różnice legislacyjne opisane zostały w poradniku dla przedsiębiorców.

Obszar dotyczący działalności gospodarczej w obu krajach doświadczył w ostatnich latach licznych zmian ustawodawczych i administracyjnych. W roku 2008 w Republice Czeskiej weszła w życie tak zwana „duża nowelizacja” ustawy o działalności gospodarczej, która wyraźnie uprościła zarówno rozpoczęcie, jak i samo prowadzenie działalności gospodarczej (Ustawa nr 455/1991 Dz. U. o działalności gospodarczej). Do głównych nowości należy obniżenie liczby kategorii działalności gospodarczych z dotychczasowych 261 do 95 oraz zmiana dokumentu o uprawnieniu do działalności gospodarczej. Dotychczasowe pozwolenia, które były wydawane na każdą działalność oddzielnie, zastąpił jeden dokument, mianowicie wyciąg z rejestru gospodarczego. Wyraźnie uproszczony został także sam formularz rejestracyjny (Działalność gospodarcza w RC, 2013). Z początkiem roku 2014 doszło do zasadniczej zmiany czeskiego ustawodawstwa, z czym wiąże się zniesienie kodeksu handlowego, i to bezpowrotnie. Część jego uregulowań została przesunięta do nowego kodeksu cywilnego, część została uchylona całkowicie. Uregulowanie dot. rejestru handlowego obecnie zawiera ustawa o publicznych rejestrach osób prawnych i fizycznych (tzw. ustawa rejestrowa). Nowa ustawa o korporacjach handlowych przejmuje tylko część zajmującą się spółkami i handlowymi i spółdzielniami. Nie jest ona następczynią kodeksu handlowego, ale tylko wąsko ukierunkowanym przepisem zajmującym się specyficzną dziedziną osób prawnych – korporacjami handlowymi (Ustawa nr 90/2012 o spółkach handlowych i spółdzielniach).

W Rzeczpospolitej Polskiej w roku 2004 weszła w życie ustawa o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z r. 2004, nr 173, poz. 1807 z późniejszymi zmianami). Podobnie jak nowelizacja w Czechach także ustawa w Polsce wprowadza szereg uproszczeń dla przedsiębiorców zarówno przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej, jak i w jej przebiegu. Zostało ustanowione lepsze środowisko prawne umożliwiające skuteczniejszą ochronę interesów przedsiębiorców i równocześnie ograniczona została liczba dokumentów związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej (Działalność gospodarcza w Polsce 2013, 2012a). Przedsiębiorcy w obu krajach muszą zgodnie z ustawą odprowadzać państwu obowiązkowe płatności – podatki.

System podatkowy Republiki Czeskiej zasadniczo jest podobny do systemów większości rozwiniętych, zwłaszcza europejskich krajów. Przychody podatkowe pochodzą mniej więcej w równej mierze z podatków bezpośrednich i pośrednich. Do podatków bezpośrednich w RC należy podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek od nieruchomości, podatek drogowy, podatek od spadków, darowizn i przeniesienia nieruchomości. Podatki pośrednie w RC są trzy – podatek od wartości dodanej (VAT), akcyza oraz podatek ekologiczny (Ministerstwo Finansów RC, 2013). Polski system podatkowy pod względem swej struktury (podatki bezpośrednie i pośrednie) jest podobny do czeskiego, ale jest bardziej złożony i zawiera szereg możliwości w zakresie uzyskania ulg i wyjątków i wyjątków (Związek Handlu i Ruchu Turystycznego RC, 2013). System podatkowy obu krajów jest ściśle związany z uregulowaniem prawnym stosunku pracy.

13

Prawo pracy w Republice Czeskiej jest uregulowane ustawą nr 262/2006 Dz. U. z dnia 21 kwietnia 2006 r. W życie weszła ona w dniu 1 stycznia 2007 r. i unieważniła wcześniejszy kodeks pracy z roku 1965. Nowy kodeks pracy reguluje czeskie indywidualne prawo pracy. W roku 2012 weszła w życie ważna nowela tej ustawy, która między innymi uregulowała wynagradzanie za pracę w godzinach nadliczbowych, nocną i weekendową, okres próbny, klauzulę konkurencyjności, a także poszerza listę możliwych powodów wypowiedzenia umowy (Ustawa nr 262/2006 Dz. U.). W związku z przyjęciem nowego kodeksu cywilnego od stycznia 2014 r. zmianie ulega kolejna norma prywatnoprawna i wchodzą w życie przepisy powiązane, które zawiera specjalna ustawa nr 303/2013 Dz. U. Równocześnie 1. 01. 2014 r. w życie wchodzi nowa ustawa o korporacjach handlowych, która nie jest następczynią kodeksu handlowego, ale przejmuje tylko tę część kodeksu handlowego, która dotyczy funkcjonowania spółek handlowych i spółdzielni. Ustawa o korporacjach handlowych dotychczasowe uregulowania prawne w wielu aspektach modyfikuje i uzupełnia. Jej celem jest przy tym stworzenie nowoczesnego fundamentu prawnego dla funkcjonowania korporacji handlowych, który przyczyni się do tworzenia bardziej atrakcyjnego pod względem przedsiębiorczym środowiska prawnego.

Podstawowym przepisem prawnym regulującym zakres prawa pracy w Rzeczpospolitej Polskiej jest kilkakrotnie nowelizowana ustawa z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy (Dz. U. nr 21, poz. 94 z późniejszymi zmianami). Wspomniana ustawa jest o ponad trzydzieści lat starsza niż jej czeska odpowiedniczka i reguluje powstanie i zanik stosunku pracy, obowiązki i prawa pracodawcy i pracownika, czas pracy, urlop, ochronę pracy, bezpieczeństwo i higienę pracy czy kwestię rozwiązywania sporów w stosunku pracy. Niektóre informacje odnoszące się do obowiązków podmiotów prawa pracy znajdują się także w innych przepisach prawnych (Działalność gospodarcza w Polsce 2013, 2012b). Przy prowadzeniu działalności gospodarczej stosunki między dwoma prywatnymi podmiotami muszą być uregulowane dokumentami prawnymi – umowami.

Umowy handlowe i ich uregulowania prawne w Republice Czeskiej wchodzą w zakres prawa prywatnego, które charakteryzuje się tym, że w stosunkach uregulowanych przez przepisy prawa uczestnicy stosunków prawny są sobie równi. Umowy są regulowane przez kodeks cywilny i handlowy. Wszelkie umowy dotyczące pracy zależnej reguluje kodeks pracy. Oznacza to, że jeżeli zawierana jest np. umowa kupna-sprzedaży z państwem jako sprzedającym, państwo w stosunku opartym na tej umowie posiada taką samą pozycję prawną jak jakikolwiek inny sprzedający. Wraz ze zniesieniem kodeksu handlowego od 1 stycznia 2014 r. w Republice Czeskiej dochodzi do usunięcia dwutorowości prawa zobowiązaniowego, które całkowicie bezkoncepcyjnie jest uregulowane zarówno w kodeksie cywilnym, jak handlowym. Dzięki temu znikają problemy z określaniem tego, jakim kodeksem powinien się kierować konkretne zobowiązanie (np. umowa kupna-sprzedaży) i wzmocniona będzie pewność prawna.

W Polsce większość uregulowań dotyczących umów handlowych jest zamieszczona w kodeksie cywilnym. Tylko niektóre są regulowane przez kodeks handlowy i kodeks pracy. Umowy dzieli się na jednostronne lub dwustronne, nieobowiązkowe (bez obowiązku prawnego ich zawarcia) lub obowiązkowe (z obowiązkiem prawnym ich zawarcia). Wyróżnia się także umowy w zależności od trwania okresu obowiązywania: krótkookresowe, długookresowe i jednorazowe. Umowy służą podmiotom gospodarczym jako ochrona prawna i zobowiązanie. Przedsiębiorcy w obu krajach mają możliwość korzystania z dotacji na swoją działalność za pośrednictwem państwowych zachęt inwestycyjnych.

W Republice Czeskiej warunki dla inwestorów reguluje ustawa nr 72/2000 Dz. U. o zachętach inwestycyjnych, która po raz ostatni została znowelizowana 12 lipca 2012 r. Organizacyjnie o pomoc dla inwestorów troszczy się Agencja ds. Wspierania

14

Przedsiębiorczości i Inwestycji – CzechInvest. Składać wnioski o zachęty inwestycyjne może zarówno czeska, jak i zagraniczna osoba fizyczna lub prawna. Ich beneficjentem jednak może być tylko osoba prawna z siedzibą zlokalizowaną na terenie Republiki Czeskiej. Aktualnie w RC funkcjonuje kilka podstawowych form zachęt inwestycyjnych – ulga od podatku dochodowego od osób prawnych, przeniesienie terenu za uprzywilejowaną cenę, pomoc materialna na utworzone miejsca pracy, pomoc materialna na szkolenia i przekwalifikowanie pracowników, pomoc materialna na nabycie majątku (w przypadku strategicznego przedsięwzięcia inwestycyjnego) (Zachęty inwestycyjne: Twoja brama do sukcesu, 2013).

W Polsce podstawowe ramy udzielania wszelkiej pomocy państwowej podmiotom gospodarczym są określone Ustawą o warunkach i kontroli udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom (Dz. U. nr 60/2000, poz. 704), która weszła w życie na początku 2001 roku. Ustawa odnosi się do form udzielania pomocy państwowej (zachęty inwestycyjne, programy restrukturyzacyjne, programy rozwoju regionalnego, usuwanie konsekwencji katastrof przyrodniczych i in.). Organizacyjnie pomocą inwestorom zajmuje się Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. – PAIiIZ. System zachęt inwestycyjnych można podzielić na trzy kategorie. Pierwszą kategorią są kluczowe sektory polskiej gospodarki, którymi są: sektor usług, elektronika, przemysł motoryzacyjny, biotechnologia, badania i rozwój czy lotnictwo. Drugą kategorię stanowi 14 specjalnych stref ekonomicznych, a trzecia kategoria to miejscowa pomoc przedsiębiorcom ze strony gmin (Polski system zachęt dla inwestorów, 2011).

Bardzo ważnym aspektem dla przedostania się przedsiębiorców na rynek zagraniczny jest zapoznanie się z odrębnościami zwyczajowymi obcego kraju. Zwyczaje gospodarcze przy przekroczeniu granicy państwa i zmianie charakteru handlowego osób często mogą się wyraźnie różnić.

1.4 Analiza socjoekonomiczna okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego

W celu bardziej szczegółowego zapoznania się z regionami okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego w poniższym tekście przeprowadzono podstawową analizę socjoekonomiczną obu krajów obejmującą podział administracyjny, rozwój demograficzny, socjalny i ekonomiczny. Przeprowadzono również porównanie zasadniczych cech obu regionów.

Analiza socjoekonomiczna okręgu morawsko-śląskiego Okręg morawsko-śląski należy do 14 czeskich okręgów, które w klasyfikacji europejskiej terytorialnych jednostek statystycznych stawiamy na poziomie NUTS 3. Na wyższym poziomie NUTS 2 w Republice Czeskiej istnieje ogółem 8 regionów spójności, gdzie okręg morawsko-śląski równocześnie jest regionem spójności Morawsko-Śląskim. Regionem kategorii NUTS 0 i NUTS 1 jest Republika Czeska. Kolejnymi kategoriami są kategorie LAU 1 i LAU 2, które od 1 stycznia 2008 zastąpiły jednostki klasyfikacyjne NUTS 4 i NUTS 5. System LAU jest przeznaczony zwłaszcza na potrzeby statystyki regionów. W ramach kategorii LAU 1 w okręgu morawsko-śląskim wyróżnia się 6 powiatów, w ramach Republiki Czeskiej ogółem 77. Najniższą kategorią podziału regionów jest LAU 2, która obejmuje w RC ogółem 6250 gmin, w okręgu morawsko-śląskim ich jest 300.

Rozwój demograficzny

Na koniec roku 2012 w okręgu morawsko-śląskim mieszkało ogółem 1 226 602 mieszkańców. Trwa spadek liczebności populacji okręgu. Trend ten w roku 2012 jeszcze się

15

pogłębił. Spadająca liczba mieszkańców jest spowodowana zarówno ujemnym saldem migracyjnym, które wykazywało wartość -2650 osób, jak i wyraźnym spadkiem przyrostu naturalnego, kiedy urodzonych było o 1361 mniej niż zmarłych (11 787 urodzonych, 13 148 zmarłych). Okręg w ten sposób osiągnął swoje historyczne minimum populacyjne. W ramach okręgów Republiki Czeskiej okręg morawsko-śląski odnotował w roku 2012 największy ubytek populacyjny. Perspektywa osiągnięcia określonego wieku przy urodzeniu, tzw. średnia długość życia, posiada trwale wrastającą tendencję. W roku ubiegłym w przypadku mężczyzn osiągnęła 73,3 roku, w przypadku kobiet już 79,7 roku (CUS, 2013).

Rozwój socjalny

Współczynnik starości od roku 2007 do roku 2012 wyraźnie się podniósł z wartości 97,2 % do poziomu 112,5 %, co oznacza, że na 100 dzieci w wieku 0 – 14 lat przypada 112,5 seniora w wieku 65 i więcej lat. Udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle społeczeństwa w roku 2012 wynosił 16,4 %. Długookresowo spada liczba osób z wykształceniem podstawowym i średnim bez matury. Odwrotnie natomiast wzrasta liczba osób z wykształceniem wyższym. Ich udział w ogóle społeczeństwa wynosił 12,9 % w roku 2012. Liczba pracujących wzrosła w roku 2012 do 600,1 tysięcy osób, przez co wzrosła o 0,7 % w stosunku do roku poprzedniego. Ogólna stopa bezrobocia w roku 2012 w stosunku do roku 2011 wzrosła i wynosiła 9,5 %. W roku 2012 urzędy pracy ewidencjonowały 24,3 kandydata na 1 wolne miejsce pracy, co oznaczało wzrost w skali rocznej o 35 %. Średnia nominalna płaca miesięczna brutto w roku 2012 wzrosła o 2,4 % i osiągnęła wartość 24 479 CZK. Czynnikiem wywierającym wpływ na realną wysokość płacy jest także wzrastający poziom cenowy (inflacja) wyrażony indeksem cen konsumenckich. Na koniec roku 2012 inflacja osiągnęła poziom 103,3 %. Całkowita średnia realna płaca w ten sposób we skali rocznej spadła o 0,7 % (CUS, 2013).

Rozwój ekonomiczny

Produkt krajowy brutto okręgu morawsko-śląskiego wzrastał w skali rocznej i w roku 2011 wynosił 317 835 CZK na jednego mieszkańca, co plasuje okręg na piątym miejscu w RC. W ramach porównania roli rolnictwa w poszczególnych okręgach RC produkcja okręgu morawsko-śląskiego nie jest zbyt znacząca. Zatrudnienie według branż gospodarki narodowej w roku 2011 było następujące: w sektorze rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa było zatrudnionych 8517 (1,7 %) mieszkańców, w branży przemysłu 151 923 (30,1 %).

Pod względem produkcji roślinnej okręg plasuje się poniżej przeciętnej. Nieco ważniejszą rolę w ramach całe RC odgrywa natomiast produkcja zwierzęca. Produkcja przemysłowa w większych firmach przemysłowych po spadku w roku 2009 ponownie dynamicznie rośnie. Wielkość produkcji budowlanej w roku 2011 spadła, produkcja stale nie osiąga stanu z okresu przedkryzysowego. Drogowy transport towarowy w ramach okręgu ma trend zniżkowy. Odwrotnie jest w przypadku przewozu osób; w ramach okręgu w 70 % są zapewnianie drogami. Transportem kolejowym w ramach okręgu, a także z punktu widzenia wywozu poza okręg, przewieziono wyraźnie większy tonaż. Osobowy transport kolejowy przewiózł w roku 2012 o 0,8 % mniej osób niż w roku poprzednim (CUS, 2013).

Infrastruktura i gospodarka

• korzystne położenie komunikacyjne na pograniczu trzech państw – Republiki Czeskiej, Republiki Słowackiej i Rzeczpospolitej Polskiej,

• podłączenie okręgu do międzynarodowego układu drogowego i kolejowego, lotnisko międzynarodowe Ostrawa-Mosznow,

16

• przemysł na terenie północno-wschodnim okręgu (przede wszystkim obszar Aglomeracji Ostrawskiej), przemysł wydobywczy (węgiel kamienny), hutniczy, maszynowy i motoryzacyjny,

• rolnictwo przeważa raczej w zachodniej części terytorium okręgu,

• bogate zasoby surowców mineralnych (węgiel kamienny, gaz ziemny, wapień, granit, marmur, łupek, gips, pospółki, piaski i iły ceglarskie).

Miasto Ostrawa

Naturalnym ośrodkiem i stolicą okręgu morawsko-śląskiego jest Ostrawa z liczbą mieszkańców wynoszącą 296 224 (SLDB, 2011). Przez Ostrawę przepływają cztery ważne cieki wodne, którymi są Odra, Ostrawica, Opawa i Łucyna.

Ostrawa jest nie tylko ośrodkiem przemysłu ciężkiego, ale również rozwija się tu kultura i nauka. W mieście działają 4 stałe teatry. Do najcenniejszych zabytków kultury należy Dolny Obszar Witkowic czy Zamek Śląskoostrawski. W mieście funkcjonują 4 wyższe uczelnie i kilka instytutów akademickich.

Analiza socjoekonomiczna województwa opolskiego Województwo opolskie w ramach klasyfikacji terytorialnych jednostek statystycznych NUTS należy do kategorii NUTS 2 wraz z innymi15 polskimi województwami. Regionów NUTS 1 jest w Polsce ogółem 6 i powstają przez połączenie poszczególnych województw. Województwo opolskie należy do Regionu Południowo-Zachodniego. Regionem NUTS 0 jest Rzeczpospolita Polska. Niższą terytorialną jednostką statystyczną niż województwo jest region NUTS 3, których w całej Polsce jest 66, ale w województwie opolskim tylko 2 (opolski i nyski). Do kategorii LAU 1 (dawniej NUTS 4) w Polsce należy ogółem 379 powiatów, z których wyróżnia się 314 powiatów ziemskich i 65 miast naprawach powiatu (tu należą największe miasta w Polsce). W województwie opolskim powiatów jest ogółem 12. Najniższą jednostką statystyczną klasyfikacji europejskiej jest kategoria LAU 2 (dawniej NUTS 5), która obejmuje polskie gminy, których w województwie opolskim jest 71, a w całej Polsce ogółem 2479.

Rozwój demograficzny

W roku 2011 w województwie opolskim mieszkało 1 013 950 mieszkańców, co oznacza spadek o prawie pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców w stosunku do stanu z maja 2002 roku, kiedy wielkość populacyjna województwa wynosiła 1 065 000. Liczba urodzeń żywych w roku 2011 wynosiła 8720. Liczba zgonów w tym samym roku wynosiła 9733. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym w roku 2011 wyniosła 17,4 %, co oznacza wzrost o 2,4 % w stosunku do roku 2002 (Urząd Statystyczny w Opolu, 2012).

Rozwój socjalny

Struktura zaludnienia województwa opolskiego jest analogiczna do struktury okręgu morawsko-śląskiego. 170 304 osób jest w wieku przedprodukcyjnym, 663 371 osób w wieku produkcyjnym, a 180 275 osób w wieku poprodukcyjnym. Współczynnik starości w roku 2011 miał wartość 105,9 %, a więc 106 seniorów przypadało na 100 dzieci. Zarejestrowana stopa bezrobocia spadła w stosunku do roku 2010 o 0,3 % do poziomu 13,3 %. W wieku produkcyjnym było zatrudnionych 58,8 % mieszkańców. Udział mieszkańców z wykształceniem wyższym w roku 2011 w województwie opolskim wynosił 13,6 %. W roku akademickim 2011/2012 na wyższych uczelniach kształciło się ogółem 38 024 studentów. W

17

miastach mieszka 52,3 % mieszkańców województwa opolskiego (Urząd Statystyczny w Opolu, 2012).

Rozwój ekonomiczny

Według branż gospodarki narodowej w roku 2011 w sektorze rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa było zatrudnionych 50 551 (16,1 %) osób, a w przemyśle 76 237 (24,3 %). W porównaniu z okręgiem morawsko-śląskim w województwie opolskim obserwuje się znacznie wyższy udział osób (o prawie 15 %) zatrudnionych w rolnictwie, natomiast udział pracowników w przemyśle jest o prawie 6 % niższy (Urząd Statystyczny w Opolu, 2012)

Infrastruktura i gospodarka

• znakomita infrastruktura komunikacyjna i podłączenie do wewnątrzkrajowej i międzynarodowej sieci drogowej (centralne położenie na skrzyżowaniu dróg Berlin – Wiedeń – Praga – Warszawa – Kijów)

• bardzo dobre warunki dla rozwoju rolnictwa

• duże zasoby minerałów • przemysł drzewny, papierniczy, chemiczny, metalowy i budownictwo, hutnictwo,

produkcja szklarska i produkcja ceramiki

Miasto Opole

Stolica województwa opolskiego liczy ponad 130 000 mieszkańców. Opole leży nad rzeką Odrą, która przez miasto przepływa na długości 20 km. Najcenniejszym zabytkiem miasta jest katedra Podniesienia św. Krzyża, gdzie pochowani zostali członkowie opolskiej linii królewskiego rodu Piastów. Zachowana historyczna starówka oferuje także inne zabytki, do których zdecydowanie należy ratusz, a także Wieża Piastowska – pozostałość zamku książęcego. Oba zabytki pochodzą z XIII stulecia.

Opole jest nie tylko ośrodkiem administracyjnym regionu, ale również ośrodkiem kultury i nauki (jest siedzibą 3 wyższych uczelni i 2 instytutów akademickich).

Porównanie regionów W celu dokonania bliższego opisu struktury obu regionów w dalszej części rozdziału podane zostały podstawowe dane administracyjne, demograficzne, społeczne i ekonomiczne okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego.

Tabela 1.1: Podstawowe dane statystyczne dotyczące obu regionów

okręg morawsko- śląski województwo opolskie

Obszar 5 427 km2 9 412 km2

Liczba mieszkańców 1 230 613 1 013 950

Gęstość zaludnienia 226,8 mieszk./km2 107,7 mieszk./km2

Liczba urodzeń żywych 11 807 8 720

Ogólna stopa urodzeń 9,6 8,6

Zgodny ogółem 13 384 9 733

Ogólna stopa zgonów 10,9 9,6

Przyrost naturalny -1 577 -1 013

Saldo migracyjne -2 515 -2 258

Przyrost całkowity -4 092 -3 271

Liczba kobiet na 100 mężczyzn 104 107

Ogólna stopa przyrostu naturalnego -1,3 -1,0

18

okręg morawsko- śląski województwo opolskie

Współczynnik obciążenia ekonomicznego * 43,5 % 52,8 %

Stopa zarejestrowanego bezrobocia 11,2 % 13,3 %

Udział osób z wykształceniem wyższym 12,0 % 14,3 % Uwaga*: Współczynnik obciążenia ekonomicznego jest stosunkiem liczby seniorów i dzieci do liczby mieszkańców w wielu ekonomicznie aktywnym.

Źródło: Czeski Urząd Statystyczny, 2011; Główny Urząd Statystyczny, 2011

Choć województwo opolskie posiada prawie dwukrotnie większy obszar niż okręg morawsko-śląski, ma niższą łączną liczbę rezydentów. Gęstość zaludnienia w okręgu morawsko-śląskim osiąga poziom około 227 mieszkańców na kilometr kwadratowy. W województwie opolskim gęstość zaludnienia jest o ponad połowę niższa i plasuje się na poziomie niespełna 108 mieszkańców na kilometr kwadratowy. Wskaźnik gęstości zaludnienia wiele mówi o strukturze siedzib, która jest typowa dla obu regionów. O ile okręg morawsko-śląski ma raczej charakter miejski z niektórymi wysoko zurbanizowanymi obszarami – 76,9 % mieszkańców żyje w miastach (CUS, 2001), o tyle województwo opolskie ma charakter wiejski – 52,3 % mieszkańców żyje w miastach (GUS, 2011). Wyraźnie różni się także procent osób zatrudnionych w gospodarczym sektorze pierwotnym i wtórnym. O ile w okręgu morawsko-śląskim zatrudnionych jest o wiele mniej mieszkańców w sektorze pierwotnym, o tyle w województwie opolskim mniej osób pracuje w sektorze wtórnym.

Okręg morawsko-śląski i województwo opolskie nie są regionami o dużym podobieństwie. Posiadają odmienną strukturę przemysłową, udział ludności miejskiej i gęstość zaludnienia. Podczas gdy okręg morawsko-śląski orientuje się przede wszystkim na przemysł ciężki i maszynowy, województwo opolskie według struktury zatrudnionych w poszczególnych sektorach jest raczej regionem rozwiniętym rolniczo. Mimo faktu, że okręg morawsko-śląski jest przeważnie przemysłowy, jego część zachodnia (region bruntalski, karniowski czy opawski), sąsiadująca z województwem opolskim, ma bardziej charakter rolniczy. Właśnie rolnictwo jest jedną z branż, która w tym regionie posiada potencjał do rozwoju współpracy transgranicznej.

Okręg morawsko-śląski w swoim programie rozwoju stawia sobie za cel być krajowym liderem w aktywnych partnerstwach, skoordynowanej polityce oraz w zastosowaniu konkretnych środków na rynku pracy (Program rozwoju okręgu morawsko-śląskiego na okres 2010 – 2012). Równocześnie okręg ma określone cele strategiczne do roku 2020. Duża część z nich jest wyraźnie ukierunkowana na obniżanie stopy bezrobocia, wspieranie inwestycji, tworzenie nowych stanowisk pracy i powstawania przedsiębiorców. Do szczegółowych celów strategicznych wywierających wpływ na rynek pracy należą np.:

• poprawa produktywności eksportowej miejscowych małych i średnich firm oraz wzmocnienie ich włączenia do globalnych łańcuchów wartościowych,

• pomoc w zakładaniu nowych podmiotów gospodarczych (małych i średnich przedsiębiorców oraz osób fizycznych samodzielnie zarobkowo czynnych),

• pozyskanie dla okręgu inwestorów niekoniecznie w dziedzinach o wysokiej wartości dodanej

• poprawa koordynacji działań ukierunkowanych na wzrost zatrudnienia, • obniżenie nierównowagi między podażą a popytem w zakresie wykwalifikowanej siły

roboczej w jej ilości, strukturze i jakości (Strategia rozwoju okręgu morawsko-śląskiego na lata 2009 – 2020, 2012).

19

W celu osiągania szczegółowych celów strategicznych należy rozwijać aktywną współpracę transgraniczną w rozmaitych dziedzinach. Mowa o administracyjnej, politycznej, gospodarczej lub innej formie kooperacji. Najważniejszymi dla przyszłego rozwoju współpracy między analizowanymi regionami jest połączenie ze sobą regionu opawskiego, bruntalskiego i karniowskiego z obszarem województwa opolskiego, ponieważ obszar ten należy do potencjalnie prosperujących terenów. Na załączonej mapie na rysunku 1.3 pokazano osie rozwojowe oraz osie potencjalnego rozwoju okręgu morawsko-śląskiego. Osie zostały określone sposobem eksperckim na podstawie stosunków ekonomicznych i komunikacyjnych. Jedna z osi potencjalnego rozwoju zmierza z Opawy i Karniowa w kierunku Opola. W obszarze wspólnej granicy wzajemne powiązania między obu regionami są logicznie najmocniejsze i w przyszłości właśnie ten obszar mógłby należeć do gospodarczo silnych terenów. Aktualna sytuacja ekonomiczna obu regionów nie jest zbyt dobra. Potencjał rozwoju współpracy transgranicznej jest jednak właśnie w takich lokacjach bardzo znaczący.

Rysunek 1.3: Osie rozwojowe okręgu morawsko-śląskiego

Źródło: PROCES

20

1.5 Analiza współpracy w poszczególnych dziedzinach przedsiębiorczości okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego

Obecnie w rozwiniętych krajach europejskich bardzo istotna jest współpraca między przedsiębiorcami a instytucjami naukowo-badawczymi. Wspomniana współpraca może mieć kilka postaci i może być w różnym stopniu zintensyfikowana. Formy kooperacji mogą być oparte na współpracy umownej lub instytucjonalizowanej (odniesione do formy prawnej). Najbardziej popularną formą współpracy są:

Klastry – zespoły regionalnie powiązanych spółek (przedsiębiorców) i zespolonych instytucji i organizacji – zwłaszcza instytucji kształcenia tercjalnego (uczelni wyższych, pomaturalnych szkół zawodowych) – których więzi posiadają potencjał dla umocnienia i podniesienia ich konkurencyjności (Południowoczeska Agencja ds. Wspierania Innowacyjnej Przedsiębiorczości, 2014). Więcej patrz odrębny rozdział 2.

Platformy technologiczne – ugrupowania branżowe zrzeszające „kluczowych graczy” ważnej gałęzi ekonomiki na szczeblu narodowym, których celem jest ustalenie strategii dalszego rozwoje danej gałęzi i realizowanie wspólnych projektów w zakresie badań i rozwoju (Południowoczeska Agencja ds. Wspierania Innowacyjnej Przedsiębiorczości, 2014).

Centra doskonałości (Center of Excellence) – wspólna infrastruktura badawczo-rozwojowa i platforma dla współpracy w określonych branżach w regionie, ukierunkowana na badania i innowacje w zakresie szczytowych technologii. Chodzi zwłaszcza o dziedziny high-tech, branże przemysłu przetwórczego oraz gałęzie multimodalne (Południowoczeska Agencja ds. Wspierania Innowacyjnej Przedsiębiorczości, 2014).

Istnieją także inne formy współpracy:

• dualne formy studiów, • wspólne agendy badawcze, • parki naukowo-techniczne, • centra doskonałości, • centra kompetencyjne (Południowoczeska Agencja ds. Wspierania Innowacyjnej

Przedsiębiorczości, 2014).

Obecnie na poziomie obu regionów nie istnieją we wspominanych formach współpracy żadne istotne wspólne działania. Mają wprawdzie miejsce starania o powstanie klastrów transgranicznych na przykład w dziedzinie ruchu turystycznego i rekreacji, jednak na razie poświęconego wysiłku obu stron nie udaje się przekształcić na funkcjonującą kooperację transgraniczną. Jedna z form współpracy obecnie przebiega w dziedzinie zintegrowanych systemów ratowniczych. Od roku 2008 ma miejsce kooperacja i wzajemna pomoc przy pracach ratowniczych między Strażackim Korpusem Ratowniczym Okręgu Morawsko-Śląskiego i Państwową Strażą Pożarną w Opolu. W razie poważnej awarii lub klęski żywiołowej obie jednostki strażackie są gotowe wzajemnie sobie pomóc.

Zakresy wspólnych działań i wzajemnej współpracy Jednym z priorytetów analizy było zdefiniowanie dziedzin posiadających potencjał do nawiązania transgranicznej współpracy gospodarczej na terenie okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego. Na podstawie szczegółowej analizy terytorium oraz rozmów z ekspertami zostały określone 4 podstawowe dziedziny współpracy:

• rolnictwo i przemysł spożywczy, • przemysł drzewny i meblarski, • ruch turystyczny, balneologia, lecznictwo,

21

• budownictwo (materiały budowlane, odnawialne źródła energii i inne usługi w tej dziedzinie).

Ważną przesłanką przyszłej współpracy jest przede wszystkim obustronna chęć do jej nawiązania. Największy potencjał współpracy transgranicznej okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego spoczywa w dziedzinie rolnictwa i przemysłu spożywczego.

Rolnictwo i przemysł spożywczy

Polityka rolna obu krajów doświadczyła w historii wielu zmian, z których współcześnie najistotniejszą jest wejście do UE w roku 2004 i włączenie się do europejskiej polityki rolnej, która prowadzi do intensyfikacji produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz wdrażania bardziej efektywnych procesów technologicznych. Czescy rolnicy mogą skorzystać z polskich doświadczeń, ponieważ rolnictwo w Polsce posiada bardzo długą tradycję i rozwój rolnictwa wywarł wyraźny wpływ także na strukturę społeczeństwa. Duża część polskiej populacji jest głęboko związana z ziemią, co odzwierciedla się także w relacjach społecznych, kulturze i rozmieszczeniu społeczeństwa na terenach wiejskich. W strukturze polskiego rolnictwa dominują zboża stanowiące aż 55 % wartości całkowitego eksportu. Do kolejnych eksportowanych płodów rolnych należą owoce i ich przetwory, cukier i wyroby cukiernicze, z produkcji zwierzęcej dominuje wywóz mięsa, przetworów mięsnych i mlecznych (Regionalna geografia Polski, 2013).

Rolnictwo i przemysł spożywczy jest dziedziną, która posiada wyraźny potencjał rozwojowy przede wszystkim na obszarze regionu karniowskiego, bruntalskiego i opawskiego po stronie czeskiej oraz w okolicach Głubczyc, Prudnika i Głuchołaz po stronie polskiej. Województwo opolskie ma wyraźnie charakter rolniczy. 16,1 % zatrudnionych pracuje w sektorze pierwotnym. Po drugiej stronie granicy można wykorzystać potencjał wolnych obszarów rolnych w okolicach Osoblahy, gdzie znajdują się bardzo urodzajne gleby czarnoziemne. W sytuacji braku czeskich rolników można wykorzystać pracowników z Polski. Eksperci zajmujący się obszarami przygranicznymi widzą jednak istotny problem w braku mostów na rzece łączących Republikę Czeską i Polskę. Miejscowa ludność musi do pracy albo w sposób skomplikowany dochodzić/dojeżdżać po dłuższych trasach, albo zakwaterować się w miejscu pracy. Ankietowani eksperci zgadzają się także, że aby kooperacja w tej dziedzinie była bardziej efektywna, rolnicy po obu stronach granicy muszą mieć takie same lub przynajmniej podobne warunki. Obecnie polscy rolnicy otrzymują wyraźnie wyższe dotacje zarówno od państwa, jak i od Unii Europejskiej.

Przemysł drzewny i meblarski

Drugą dziedziną możliwej współpracy obu regionów jest przemysł drzewny i meblarski. W obu regionach działają klastry drzewne zatrudniające stosunkowo wysoką liczbę pracowników. Polska jest jedną z potęg meblarskich i producenci mebli wnoszą do polskiego PKB prawie dwa procenty. Na polskim rynku działa 23 tysięcy firm zatrudniających 133 tysiące osób. 90 % ich produkcji zmierza za granicę.

Natomiast potencjał czeskich producentów leży w dostępności podstawowych materiałów (tarcica, płyty wiórowe, fornir, kantówka i in.), które są pochodzenia krajowego. Istotna jest również unikalność czeskich wyrobów, zwłaszcza zaś mebli giętych, ale także elementów wykończeniowych takich jak na przykład okucia czy uchwyty lub zamki. Z punktu widzenia konkurencji międzynarodowej właśnie czescy producenci stanowią w tym segmencie najwyższy poziom europejski. Przy porównaniu meblarstwa czeskiego i polskiego wyroby polskie eksperci oceniają jako bardziej wyrafinowane, jakościowe oraz z bardziej precyzyjnymi detalami, co jednak ma również odzwierciedlenie w wyższej cenie wyrobów.

Ruch turystyczny, balneologia, lecznictwo

22

Ruch turystyczny, balneologia i lecznictwo stanowią dziedzinę, w której tkwi ogromny potencjał do wzajemnej współpracy przedsiębiorców. Do mocnych stron województwa opolskiego z punktu widzenia atrakcyjności turystyczne zdaniem ankietowanych w ramach badania ruchu turystycznego na pograniczu czesko-polskim należy głównie rekreacja, zwiedzanie zabytków historycznych, odwiedziny członków rodziny, udział w imprezach kulturalnych. Słabymi stronami regionu są drogi komunikacyjne, zły stan ekonomiki regionalnej, bardzo wysokie ceny i źle rozwinięta infrastruktura turystyczna. Głównymi czynnikami motywacyjnymi dla odwiedzin okręgu morawsko-śląskiego są wypoczynek, przyroda, zabytki historyczne i liczne imprezy kulturalne. Słabymi stronami są z kolei brak miejsc parkingowych, orientacyjne systemy nawigacyjne oraz niedobory obiektów noclegowych i żywieniowych. (Ruch turystyczny na pograniczu czesko-polskim w roku 2012 – 2013, 2013).

W obu regionach można odwiedzić wiele atrakcji turystycznych. W okręgu morawsko-śląskim goście wyszukują przede wszystkim turystykę górską, zabytki historyczne, zabytki techniczne oraz imprezy kulturalne. W województwie opolskim zdaniem zapytanych ekspertów turystów przyciągają przede wszystkim zabytki historyczne, jeziora koło miasta Nysy lub przygraniczne kompleksy rekreacyjne, które często są na wysokim poziomie. Główny problem wspólnej turystycznej koordynacji jest postrzegany w niedostatecznym poinformowaniu mieszkańców o celach turystycznych w sąsiednim kraju.

Aktualnie między przedstawicielami okręgu morawsko-śląskiego a województwa opolskiego zaczyna rozwijać się koncepcja tzw. turystyki medycznej. Chodzi o kooperację placówek zdrowia na obszarze pogranicza obu krajów. Współpraca mogłaby się odbywać w taki sposób, że pacjent poddałby się zabiegowi lekarskiemu na przykład w Opolu, a późniejsza rehabilitacja odbywałaby się w kurorcie Karlova Studánka w górskim regionie rekreacyjnym Jesioników. Kooperacja obu regionów mogłaby oczywiście funkcjonować także na odwrót. Podany zamiar ma wysoki potencjał dla dalszego rozwoju i będzie zależny od chęci obu partnerów do wzajemnej współpracy.

Budownictwo (materiały budowlane, odnawialne źródła energii i inne usługi w tej dziedzinie)

Ostatnią dziedziną z wyraźnym potencjałem do rozwoju współpracy jest budownictwo oraz z nim związane odnawialne źródła energii i inne usługi w tej dziedzinie. Przed kilku laty między firmami budowlanymi w obu krajach odbywała się nasilona współpraca. Wraz z nastaniem recesji ekonomicznej w roku 2008 i spadkiem liczby zamówień ich kooperacja przekształciła się we wzajemną konkurencję, która trwa na obszarze obu regionów do dnia dzisiejszego. Podstawowa produkcja budowlana w okręgu morawsko-śląskim w roku 2011 wynosiła 10,6 mld CZK, w województwie opolskim 19,0 mld CZK. Potencjał do współpracy zdaniem ekspertów spoczywa zwłaszcza w zakresie odnawialnych źródeł energii, do których w przyszłości będzie płynąć wyższy udział środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej, a także w ponownym nawiązaniu kooperacji przez firmy budowlane w regionie, które w okresie przed recesją ekonomiczną w roku 2008 pośredniczyły we wzajemnych poddostawach materiałów i towarów.

1.6 Możliwości uzyskania pomocy finansowej dla rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości

W obu regionach istnieje cały szereg możliwości i grantów na pomoc dla małej i średniej przedsiębiorczości. Obecnie w obu krajach oczekiwane są bliższe szczegóły dot. możliwości korzystania ze środków finansowych z nowych programów operacyjnych UE na okres 2014 –

23

2020. Preferowane będą głównie projekty flagowe z wyraźną koncentracją tematyczną. Dostęp do środków z funduszy europejskich powinien zostać uproszczony. Zakłada się wzrost wartości środków w formie dotacji kredytowych, aby finanse ponownie wracały do obiegu.

Możliwości uzyskania dotacji finansowych w okręgu morawsko-śląskim

W Republice Czeskiej w okresie programowania 2014 – 2020 będzie do dyspozycji ponad 500 miliardów CZK. Oznacza to spadek w stosunku do poprzedniego okresu o prawie 200 miliardów CZK. Obniżona zostanie pomoc finansowa dla dużych przedsiębiorstw. 50 % środków na poziomie narodowym zostało przeznaczonych na efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii, innowacje oraz pomoc małej i średniej przedsiębiorczości. Środki dotacyjne będą bardziej scentralizowane i w okręgach będzie je trzeba następnie redystrybuować.

W okresie po roku 2014 z funduszy UE przewiduje się pomoc dla aglomeracji i rozwoju obszarów metropolitarnych z punktu widzenia perspektywy socjalnej, ekonomicznej i ochrony środowiska. Co najmniej 5 % środków przeznaczonych z funduszy europejskich na rozwój regionalny zostanie wydzielonych na rozwój miast za pośrednictwem instrumentu zintegrowanej inwestycji terytorialnej (tzw. ITI – integrated territoral investment). Nowy instrument umożliwi finansowanie działań z kilku osi priorytetowych jednego lub kilku programów operacyjnych i realizowanie projektów w ramach szerszego zaplecza miasta, a więc terenu aglomeracji. W Republice Czeskiej jest wyznaczonych ogółem 6 takich aglomeracji, a jedną z nich jest także aglomeracja ostrawska. Okręg morawsko-śląski grantami finansowymi w zakresie małej i średniej przedsiębiorczości wspiera przede wszystkim początkujących i innowacyjnych przedsiębiorców. Aktualnie w tym zakresie są ogłoszone następujące programy dotacyjne:

• vouchery innowacyjne, • fundusz mikropożyczek, • program na wsparcie przedsiębiorczości w okręgu morawsko-śląskim, • program na wsparcie start-ups w okręgu morawsko-śląskim, • wspieranie nauki i badań w okręgu morawsko-śląskim (Okręg morawsko-śląski,

2014).

Każdy z wyżej wymienionych programów jest skierowany do innej grupy przedsiębiorców.

Możliwości uzyskania dotacji finansowych w województwie opolskim

Również w Polsce zainteresowani pomocą dotacyjną mogą skorzystać z szerokiej oferty zachęt dotacyjnych. Dla czeskich przedsiębiorców interesujący jest przede wszystkim fakt, że mogą korzystać z pomocy finansowej także w przypadku, kiedy siedziba firmy znajduje się w Republice Czeskiej. Granty finansowe w województwie opolskim są skierowane przede wszystkim na rozwój innowacyjnej działalności gospodarczej:

• inwestycje w mikroprzedsiębiorstwa, • zapewnienie dostępu do finansowania działalności gospodarczej, • inwestycje w innowacje w przedsiębiorstwach, • wspieranie działalności gospodarczej w dziedzinie ruchu turystycznego, działań

turystycznych i sportowych (Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki, 2014).

Dotacje na poszczególne działania gospodarcze mogą sięgać wysokości 1,5 miliona PLN (10 milionów CZK).

24

1.7 Baza danych podmiotów zainteresowanych współpracą

W ramach projektu „zapewnienie analizy istniejących transgranicznych działań gospodarczych na terenie okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego” utworzona została baza danych potencjalnych i faktycznych podmiotów zainteresowanych współpracą.

Baza danych potencjalnych zainteresowanych wywodzących się z szeregów małych i średnich przedsiębiorców liczy 1990 podmiotów, do których zwrócono się w ramach badania ankietowego. Jej tworzenie opisane zostało w rozdziale dot. metodologii części analitycznej.

Baza danych faktycznych zainteresowanych zawiera kontakty podmiotów chętnych do współpracy, które wzięły udział w konferencji w dniu 30. 01. 2014 r. w Ostrawie. Baza danych przy kolejnych okazjach (spotkania B2B, rozmowy, konferencje) będzie dalej poszerzana o nowych faktycznych zainteresowanych współpracą transgraniczną.

Baza danych potencjalnych zainteresowanych i baza danych Baza danych faktycznych zainteresowanych są załącznikami do niniejszej analizy (załączniki 1 i 2).

2 Klastry i polityka klastrowa

Wraz z postępem globalizacji zachowanie międzynarodowej konkurencyjności gospodarek narodowych stało się o wiele trudniejsze niż dawniej. To wymusiło rozległe korekty strategii handlowej i polityki gospodarczej państw. Jednym ze sposobów stworzenia silnej koncepcji gospodarczej, są klastry zakładowe. Dzięki zastosowaniu teorii klastrów w praktyce można efektywnie wykorzystać synergię wynikającą ze współpracy między różnymi podmiotami. W skład ulepszania infrastruktury klastrowe wchodzi włączenie instytucji finansowych do klastrów jako czwartego elementu tzw. Triple Helix – współpracy sfery publicznej, prywatnej i akademickiej.

Definicja klastru Definicji opisujących klastry i politykę klastrową istnieje cały szereg. Przełomową była przede wszystkim książka Michaela Portera „Korzyść konkurencyjna narodów“ z roku 1990. Ten swoją definicję następnie zaktualizował w roku 1998 w artykule opublikowanym w czasopiśmie Harvard Business Review „Klastry i nowa ekonomika współzawodnictwa“:

„Klastry są geograficznymi skupiskami wzajemnie powiązanych firm i instytucji w konkretnej branży, które obejmują grupę powiązanych gałęzi przemysłowych i innych podmiotów ważnych dla współzawodnictwa gospodarczego. Klastry często poszerzają się w dół ku kanałom zbytu i klientom, oraz wszerz ku producentom komplementarnych wyrobów i spółkom w branżach przemysłowych pokrewnych z punktu widzenia umiejętności, technologii lub wspólnych wyników. Wiele klastrów obejmuje również instytucje rządowe czy inne, jak np. uniwersytety, agencje normotwórcze, zespoły badawcze, asocjacje handlowe, które dostarczają specjalistycznych szkoleń, kształcenia, informacji, badań i pomocy technicznej.“ (Porter, 1998: s. 78)

OECD definiuje klastry jako ważny instrument dla rozwoju konkurencyjnych ekonomik:

„Klastry są sieciami wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, instytucji produkujących wiedzę, instytucji pomocniczych (np. centra transferu technologii, parki naukowo-techniczne itp.) i klientów połączonych w łańcuch produkcyjny wytwarzający wartość dodaną. Koncepcja klastrów wychodzi poza networking przedsiębiorstw, ponieważ obejmuje wszystkie formy dzielenia się i wymiany wiedzy, a także wychodzi poza tradycyjną analizę sektorową”. (Narodowa strategia klastrowa 2005 – 2008, 2005: s. 3).

25

Agencja ds. Wspierania Przedsiębiorczości i Inwestycji CzechInvest opisuje w swojej definicji klaster jako:

„Geograficznie skoncentrowane ugrupowanie niezależnych firm i instytucji stowarzyszonych, które konkurują między sobą, ale także kooperują, a których więzi mają potencjał do umocnienia i zwiększenia ich konkurencyjności.“ (CzechInvest, 2013)

Obecnie spółki są zmuszone rozwiązywać szereg podobnych problemów (kształcenie pracowników, dostęp do tych samych dostawców, współpraca z placówkami badawczymi i rozwojowymi, niedostateczne fundusze na badania itp.). Chodzi więc o wszechstronnie korzystne partnerstwo firm, wyższych uczelni i instytucji regionalnych, które przynosi szereg korzyści dla wszystkich jego podmiotów członkowskich.

Do głównych potencjalnych korzyści wynikających z przynależności do klastrów należą przede wszystkim:

• oszczędności z wielkości i obniżanie kosztów,

• minimalizacja ograniczeń mniejszych firm i zwiększanie specjalizacji, • zwiększanie konkurencji i rywalizacji miejscowej (globalna korzyść konkurencyjna), • szybszy transfer informacji i technologii (wzrost liczby innowacji),

• zwiększenie znaczenia i wpływu mniejszych firm, • poprawa wyników spółek do nich włączonych,

• inicjowanie powstawania nowych firm, • zwiększenie eksportu, • przyciągnięcie atrakcyjnych inwestycji,

• wspieranie bazy badawczej, • wparcie rozwoju regionu (CzechInvest, 2014).

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości zdefiniowała pojęcie klastra na potrzeby Ministerstwa Gospodarki Rzeczypospolitej Polskiej jako:

„przestrzenną i sektorową koncentrację podmiotów działających na rzecz rozwoju gospodarczego lub innowacyjności oraz co najmniej dziesięciu przedsiębiorców, wykonujących działalność gospodarczą na terenie jednego lub kilku sąsiednich województw, konkurujących i współpracujących w tych samych lub pokrewnych branżach oraz powiązanych rozbudowaną siecią relacji o formalnym i nieformalnym charakterze, przy czym co najmniej połowę podmiotów funkcjonujących w ramach klastra stanowią przedsiębiorcy“. (Rozporządzenie Ministra Gospodarki, 15. 06. 2006: s. 1-2)

2.1 Polityka klastrowa Republiki Czeskiej i Rzeczypospolitej Polskiej

Rządy narodowe i regionalne w skali globalnej uznają potencjał klastrów jako siły napędowej rozwoju regionalnego. Przedstawiciele administracji publicznej swoimi konkretnymi interwencjami mogą wyraźnie przyczynić się do rozwoju klastrów, przez co zostanie osiągnięte wzmocnienie miejscowej ekonomiki, utworzenie nowych miejsc pracy i pozyskanie inwestorów zagranicznych. Dlatego też w ostatnich latach wzrasta liczba nowych inicjatyw klastrowych. Niektóre kraje implementują politykę klastrową do narodowych programów rozwojowych, inne aplikują regionalne modele rozwojowe (Narodowa Asocjacja Klastrowa, 2014).

26

Polityka klastrowa Republiki Czeskiej W Republice Czeskiej istnieje 79 podmiotów, które w swoich statutach identyfikują się jako organizacja klastrowa z celem strategicznego rozwoju danej regionalnej specjalizacji branżowej na bazie współpracy we wspólnych projektach innowacyjnych oraz podnoszenia konkurencyjności zarówno własnych członków, jak i całego regionu. W okręgu morawsko-śląskim istnieje 14 klastrów – najwięcej wśród wszystkich okręgów RC. Z jednym wyjątkiem wszystkie działają w Ostrawie. 12 z nich jest aktywnych. (Czechinvest, 2013).

Tabela 2.1: Klastry w okręgu morawsko-śląskim

Nazwa Bran ża Rok

założe-nia

Miasto Okręg Kontakt Aktyw-ny

1

Klaster Technologii Bezpieczeństwa, s. o.

technologie bezpieczeńst-wa 2010 Ostrawa Morawsko-Śląski www.btklastr.cz Tak

2

Czeski Klaster Telekomunikacyjny s. o.

sieci komórkowe 2010 Ostrawa Morawsko-Śląski www.projekt-mvno.cz Tak

3 Spółdzielnia ENVICRACK

alternatywne źródła energii 2006 Ostrawa Morawsko-Śląski www.envicrack.cz Tak

4 IT Cluster, s. o. technologie informacyjne 2006 Ostrawa Morawsko-Śląski www.itcluster.cz Tak

5 KLACR ruch turystyczny 2008 Ostrawa Morawsko-Śląski www.klacr.cz Tak

6

Klaster HYDROGEN-CZ, s. o.

technologie wodorowe 2006 Ostrawa Morawsko-Śląski bohumil.horak@vsb.cz Nie

7

Klaster Odnawial-nych Źródeł Energii w OMŚ

produkcja elektryczności 2005 Třanovice Morawsko-Śląski Nie

8 Klaster Zielony Horyzont, s. o.

przeróbka odpadów do dalszego wykorzystania 2011 Ostrawa Morawsko-Śląski www.zelenyhorizont.cz Tak

9

Knowledge Management Cluster, s. o.

przedsiębior-czość 2006 Ostrawa Morawsko-Śląski www.kmcluster.cz Tak

10

Morawsko-Śląski Klaster Samocho-dowy, s. o.

przemysł samochodowy 2006 Ostrawa Morawsko-Śląski www.autoklastr.cz Tak

11

Morawsko-Śląski Klaster Drzewny, stowarzyszenie obywatelskie

przemysł drzewny 2005 Ostrawa Morawsko-Śląski www.msdk.cz Tak

12

Morawsko-Śląski Klaster Energe-tyczny, stowarzyszenie obywatelskie energetyka 2008 Ostrawa Morawsko-Śląski www.msek.cz Tak

13

Morawsko-Śląski Klaster Leśniczy, s. o.

leśnictwo i ścinka drzewa 2010 Ostrawa Morawsko-Śląski www.lesnickyklastr.cz Tak

14 Narodowy Klaster Maszynowy, s. o.

budowa maszyn 2003 Ostrawa Morawsko-Śląski www.nskova.cz Tak

Źródło: http://www.czechinvest.org/klastry

Głównym dokumentem legislacyjnym, który zatwierdził rząd RC swoją uchwałą z dnia 13 lipca 2005, jest Narodowa strategia klastrowa 2005 – 2008 – Wspieranie

27

przedsiębiorstw innowacyjnych i konkurencyjnych w okręgach RC. Celem tego dokumentu jest „podsumowanie głównych powodów, ogólnych zasad, zarządzeń i celów wdrożenia pomyślnego modelu ekonomicznego klastrów w warunkach RC. Strategia opiera się na doświadczeniach międzynarodowych inicjatyw klastrowych, które są centralnym elementem tworzenia polityk przemysłowych, regionalnych i innowacyjnych we wszystkich rozwiniętych krajach świata i które coraz powszechniej stosuje się w procesach ożywienia regionów w okresie stagnacji i wspierania branż przemysłowych opartych na nowych osiągnięciach naukowych” (Narodowa Strategia Klastrowa 2005 – 2008, 2005).

Dzięki zastosowaniu podejścia klastrowego możliwe jest stosownie rozpoznawać i wzmacniać infrastrukturę wspierającą przedsiębiorstwa w sposób bardziej efektywny niż było to w przypadku wspierania samodzielnych części rozwoju ekonomicznego. Podejście klastrowe łączy zdolności systemowe, takie jak kształcenie, badania, rozwój i innowacje, wspieranie przedsiębiorczości, inwestycje, nieruchomości przemysłowe, rozwój łańcuchów dostawczych włącznie zaszeregowania społecznego i zrównoważonego rozwoju. Wspomniane zdolności sprawnego środowiska klastrowego czynią z klastrów bardzo efektywny instrument podnoszenia konkurencyjności gospodarki RC. Przesłanką pomyślnego funkcjonowania strategii klastrowe jest zaangażowanie sektora prywatnego w pozycji lidera. Celem powstania strategii klastrowej była przede wszystkim pomoc samorządom okręgowym w identyfikacji własnych branż priorytetowych (Narodowa Strategia Klastrowa 2005 – 2008, 2005).

Polityka klastrowa Rzeczpospolitej Polskiej Wzrost ekonomiczny Rzeczpospolitej Polskiej był wzmocniony przez rozwój rozmaitych ugrupowań klastrowych. W Rzeczpospolitej Polskiej w marcu roku 2012 działało ogółem 212 inicjatyw klastrowych z różnych branż (Clusters in Poland, 2012). W województwie opolskim było ich ogółem 7, przez co region należy do województw z najmniejszą liczbą klastrów (Clusters in the Opolskie Voivodeship, 2012).

Tabela 2.2: Klastry w województwie opolskim

Nazwa Bran ża Rok

założe-nia

Miasto Wojewódz-two Kontakt Aktyw-

ny

1 Śląski Klaster Drzewny

przemysł drzewny 2008 Opole opolskie www.igsilesia.pl Tak

2

Klaster Budownictwa Energooszczędnego ''Termomax''

budownictwo i oszczędność energii 2008 Opole opolskie www.termomax.pl Tak

3

Klaster Turystyczny Województwa Opolskiego e-KOLOT - Kraina Miodu i Mleka

ruch turystyczny, turystyka 2008 Kluczbork opolskie www.kolot.republika.pl Tak

4

Śląski Klaster Przedsiębiorstw Dorzecza Górnej Odry

transport wodny, ruch turystyczny, ochrona środowiska 2009 Opole opolskie www.not.opole.pl Tak

5

Opolski Klaster Informatyczny OP-Info

technologie informacyjne 2010 Opole opolskie www.opinfo.eu Tak

6 Klaster Gór Opawskich

ruch turystyczny, turystyka 2012 Opole opolskie

kontakt@negocjator.org.pl Tak

28

Nazwa Bran ża Rok

założe-nia

Miasto Wojewódz-two Kontakt Aktyw-

ny

7 Klaster Chemiczny przemysł chemiczny Opole opolskie Tak

Źródło: http://www.pi.gov.pl

Politykę klastrową w Polsce kształtuje przede wszystkim Ministerstwo Gospodarki, Departament Rozwoju Ekonomicznego. Podstawowy dokument ministerstwa nosi nazwę Kierunki rozwoju klastrów w Polsce. W Rzeczpospolitej Polskiej istnieje cały szereg inicjatyw i projektów, które są zaangażowane w ugrupowaniach klastrowych i używają słowa klaster w swojej nazwie. Duże różnice istnieją jednak w formie ich założenia, celach czy strukturze organizacyjnej. Na efektywną działalność klastrów w terenie może wywierać wpływ cały szereg przeszkód, które możemy podzielić na tzw. bariery twarde i miękkie. Do barier twardych należą ograniczenia fizyczne, techniczne, regulacyjne, administracyjne lub legislacyjne. Jako najważniejszy czynnik miękki zdefiniowano przede wszystkim sposób myślenia. Polityka klastrowa w Polsce jest stosunkowo specyficzna i wyraźną rolę odgrywają tu przede wszystkim wspomniane czynniki miękkie. Głównym powodem i istotnym miękkim, czynnikiem jest zwłaszcza brak zaufania między partnerami handlowymi (Klastry w Polsce, 2011).

Jednym z celów polskiej strategii narodowej jest usuwanie lub przynajmniej obniżanie wpływu miękkich czynników na współpracę gospodarczą. Połączenie sfery ekonomicznej i naukowo-technologicznej jest absolutnie zasadnicze dla pomyślnej kooperacji inicjatyw klastrowych (Klastry w Polsce, 2011).

2.2 Analiza aktualnej czesko-polskiej współpracy w dziedzinie klastrów

Czesko-polska współpraca handlowa posiada w obu krajach długą i bogatą tradycję. Corocznie odbywają się tradycyjne czesko-polskie spotkania przedsiębiorców (w roku 2013 odbyło się już XIX Spotkanie Biznesu), które należą do najbardziej prestiżowych wydarzeń w obszarze promocji czesko-polskiej przedsiębiorczości. Bierze w nich udział duża liczba osób, przedstawicieli głównych firm czeskich i polskich, dyplomatów, przedstawicieli samorządu terytorialnego, służb celnych, posłów i senatorów.

Czescy i polscy przedsiębiorcy w ten sposób regularnie wymieniają swoją wiedzę i doświadczenia (tzw. know-how). W dziedzinie polityki klastrowej jednak stale nie udaje się osiągnąć istotniejszej współpracy transgranicznej. Czesko-polskim inicjatywom klastrowym brak zorientowania na wspólny wynik, który byłby z korzyścią dla obu stron. Strona czeska i polska forsują głównie swoje własne interesy. Poszczególne opracowania powstają po każdej stronie granicy oddzielnie i terenów przygranicznych nie traktuje się jako całości.

Współpraca w zakresie klastrów między okręgiem morawsko-śląskiego i województwem opolskim Na terenie okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego istnieje kilka klastrów i inicjatyw klastrowych, które działają albo tylko na czeskim, albo tylko na polskim terytorium. Aktualnie w badanych regionach nie działa żadna funkcjonująca transgraniczna inicjatywa klastrowa i starania o jej utworzenie są raczej sporadyczne. W wybranych dziedzinach z potencjałem rozwoju współpracy transgranicznej działa kilka inicjatyw klastrowych. W dziedzinie rolnictwa i przemysłu żywnościowego w rozpatrywanych regionach nie działa

29

żaden klaster pomimo faktu, że zwłaszcza w województwie opolskim rolnictwo i produkcja żywnościowa są bardzo rozwinięte.

Również w przemyśle drzewnym istnieje w obu regionach duża liczba małych i średnich firm. Tu jednak w odróżnieniu od dziedziny rolnictwa funkcjonują w obu regionach klastry drzewne. W okręgu morawsko-śląskim w ramach klastra drzewnego działa ogółem 28 podmiotów, na terenie województwa opolskiego do Śląskiego Klastra Drzewnego jest włączonych 20 członków. Istnieje tu więc potencjał w zakresie rozwoju ich dalszej współpracy.

Podobnie jak w dziedzinie produkcji drzewnej także w zakresie ruchu turystycznego i turystyki funkcjonują w obu regionach inicjatywy klastrowe. W ramach Morawsko-Śląskiego Klastra Ruchu Turystycznego do współpracy jest włączonych w sumie 39 członków. W województwie opolskim działają ogółem 3 klastry, które przynajmniej częściowo należą do tej dziedziny. Chodzi o Klaster Turystyczny Województwa Opolskiego e-KOLOT – Kraina Miodu i Mleka (31 członków), Śląski Klaster Przedsiębiorstw Dorzecza Górnej Odry (12 członków) i Klaster Gór Opawskich (15 członków). W roku 2012 Morawsko-Śląski Klaster Ruchu Turystycznego (KLACR) we współpracy z Opolską Regionalną Organizacją Turystyczną i Wyższą Szkołą Bankową we Wrocławiu – Wydział Ekonomiczny w Opolu w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007 – 2013 przeprowadził kompleksowe badanie ruchu turystycznego w województwie opolskim w celu utworzenia stabilnej transgranicznej sieci partnerów w dziedzinie ruchu turystycznego. Cele projektu pozostały niezrealizowane i wspólny klaster ruchu turystycznego na razie nie powstał. Obie strony wykorzystały wyniki opracowania zwłaszcza dla swoich własnych celów.

Ostatnią dziedziną zdefiniowaną przez ekspertów było budownictwo i branże pokrewne. W okręgu morawsko-śląskim nie działa żaden klaster budowlany pomimo, że wiele podmiotów prowadzi działalność w tej dziedzinie. Na terenie województwa opolskiego funkcjonuje Klaster Budownictwa Energooszczędnego Termomax stowarzyszający ogółem 11 członków z różnych branż budownictwa.

3 Identyfikacja obszarów problemowych

Choć na terenach przygranicznych obu krajów można obserwować pewien wkład Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007 – 2013, stale istnieje wiele problemów i barier hamujących czesko-polską kooperację. Do najistotniejszych z nich należą przede wszystkim wyższe wymagania administracyjne po stronie polskiej, następnie różnice w ustawodawstwie, biurokracja i formalne kontrole, brak środków finansowych, sposób finansowania projektów, większa rygorystyczność organów kontrolnych po stronie czeskiej, bariery językowe czy niewystarczająca działalność informacyjna i konsultingowa.

3.1 Problemowe obszary czesko-polskiej współpracy transgranicznej

W dziedzinie przedsiębiorczości i handlu niezbędne jest usunięcie podstawowych barier uniemożliwiających bardziej intensywny rozwój gospodarki obszarów przygranicznych. Najważniejszymi problemami w zakresie współpracy transgranicznej, ograniczającymi przedsiębiorców w dziedzinie handlu i gospodarki, są:

• różniące się ustawodawstwa obu krajów, • odmienność podejścia do poszczególnych usług,

30

• konieczność zgłoszenia się do płatności DPH/VAT, i to aż w stolicach państw, • niejednolitość przepisów obu krajów przy analogicznym rodzaju działalności (na

przykład w Republice Czeskiej podmiot nie jest płatnikiem VAT, ale w Polsce do płatności VAT musi się zgłosić i na odwrót; wspomniana niejednolitość dotyczy przede wszystkim dziedziny usług).

Kolejnymi problemami są: brak środków finansowych, skomplikowany system finansowania projektów, brak możliwości otrzymania zaliczek i konieczność ponoszenia przynajmniej części kosztów, co dla wielu przedsiębiorców jest ograniczające. Niektóre projekty nie mogą zostać zrealizowane, ponieważ uzyskana dotacja nie pokryje ich zakresu i uzyskanie dodatkowego źródła finansowania projektu jest trudne, ewentualnie jest to uniemożliwione przez warunki określone dla korzystania z niektórych programów operacyjnych. Projekty są obciążone dużym balastem czynności administracyjnych, biurokracją, istnieją rozbieżności przy ocenie zasadności kosztów. Kolejnym problemem jest brak dostępnej bazy danych potencjalnych partnerów do współpracy w projektach transgranicznych.

Dziedziną, która jest ściśle związana z rozwojem przedsiębiorstw i rynku pracy, jest także transport . W tej dziedzinie istnieje również kilka istotnych barier hamujących rozwój czesko-polskiej współpracy transgranicznej. Najważniejszymi problemami komunikacyjnymi są przede wszystkim zły stan dróg na pograniczu, ich różniący się stan techniczny i odmienna kategoryzacja dróg. Aktualnie nie istnieje jakościowe podłączenie do sieci dróg komunikacyjnych w głębi Republiki Czeskiej, terytorium jest niedostatecznie obsłużone przez komunikację publiczną – brak regularnych połączeń transgranicznych (zarówno kolejowych, jak i autobusowych). Brak wspólnej taryfy na transgranicznych liniach autobusowych – zintegrowany system komunikacyjny. W przyszłości koniecznością będzie sfinalizowanie umowy między Republiką Czeską a Rzeczpospolitą Polską o budowie i utrzymaniu dróg i mostów. Pomimo to sytuacja sieci drogowej stopniowo się poprawia. Przykładem może być połączenie autostrad D1 i A1 koło Bogumina, które zostało już dokończone. Z drugiej strony istnieją obszary, gdzie przejazd granicy jest utrudniony, przede wszystkim dla samochodów o wyższym tonażu. Chodzi o odmienną kategoryzację dróg i niemożność przejazdu pojazdów ciężarowych przez przejścia graniczne. Na granicy czesko-polskiej nie ma obecnie dostatecznej liczby przejazdów granicznych, względnie mają niewystarczającą nośność (najwyżej do 3,5 t). Na okręg morawsko-śląski i województwo opolskie ma wpływ przede wszystkim przejazd graniczny w Karniowie, gdzie nie jest umożliwiony przejazd pojazdów powyżej 3,5 tony, co stanowi istotną przeszkodę rozwoju nie tylko transgranicznego połączenia komunikacyjnego, ale także gospodarki i handlu w tym regionie. W obszarze przygranicznym słabo funkcjonuje także transport kolejowy. Przede wszystkim po stronie polskiej jego stan techniczny jest niezadowalający. Kolej przygraniczną eksploatuje strona polska. Republika Czeska ma z Polską podpisaną umowę peażową. Przykładem może być szlak kolejowy Karniów – Mikulowice prowadzący przez polskie Głuchołazy. Ze szlaku tego, który jest kluczowy dla połączenia kolejowego między regionem jesionickim a karniowskim, korzystają prawie wyłącznie Czesi. Pomimo faktu, że strona czeska za korzystanie z niego dla pociągów łączących okręg ołomuniecki i okręg morawsko-śląski płaci miliony koron, infrastruktura podupada i pociągi pospieszne muszą tu jeździć z ograniczoną prędkością. Ogólny stan infrastruktury komunikacyjnej ma bezpośrednie konsekwencje nie tylko dla rozwoju gospodarki, ale także dla rozwoju ruchu turystycznego, który z rozwojem gospodarki jest ściśle związany.

31

3.2 Problemowe obszary w zakresie współpracy pomiędzy okręgiem morawsko-śląskim i województwem opolskim

Jednym z głównych problemów terenów wzdłuż wspólnej granicy okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego jest fakt, że należą one do gospodarczo najsłabszych regionów obu krajów. W obszarze wspólnej granicy brak ważniejszego ośrodka ekonomicznego, którymi nie są Karniów, Bruntal, Prudnik ani Głubczyce. Rezydentów mieszkających po obu stronach wspólnej granice ograniczają w ich kooperacji przede wszystkim problemy infrastrukturalne . Mowa przede wszystkim o braku przejść granicznych, ograniczeniach ciężaru na niektórych przejazdach drogowych czy niedokończonych i niesprawnych drogach. Przykładem może być droga I/57, która jest bezpośrednio związana z potrzebami zakładów w regionie opawskim, karniowskim i bruntalskim, które rozważają, czy będą poszerzać swoje moce produkcyjne, czy przeniosą je poza terytorium RC do miejsc z zadowalającą komunikacją. W związku z koniecznością poprawy połączenia obu regionów niezbędne jest wspieranie kontynuowania budowy ww. magistralnej drogi także w Polsce aż do podłączenia do autostrady A4.

Kolejną dziedziną utrudniającą współpracę jest różniące się ustawodawstwo i administracja, z którą przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej muszą walczyć przedsiębiorcy z obu krajów. Ograniczająca jest także mentalność i przyzwyczajenia przede wszystkim polskich przedsiębiorców, którzy niechętnie na swoim rynku widzą czeską konkurencję. Polacy jako handlowcy trzymają się razem, natomiast Czesi nie troszczą się zbytnio o to, co dzieje się wokół. W dziedzinie ruchu turystycznego i turystyki trudności przysparza przede wszystkim wzajemne informowanie transgraniczne. Mieszkańcom okręgu morawsko-śląskiego brakuje świadomości o ciekawostkach turystycznych województwa opolskiego. Odwrotnie sytuacja jest nieco lepsza i polscy turyści są lepiej poinformowani. Z tym wiąże się także problematyka różnych języków. O ile Polacy rozumieją Czechów stosunkowo dobrze, o tyle Czesi w ostatnich latach Polaków przestają rozumieć.

Także w dziedzinie przemysłu i budownictwa po rozpoczęciu się recesji ekonomicznej w roku 2008 spadło zainteresowanie wzajemnymi poddostawami. Podczas gdy przed kilku laty między czeskimi i polskimi firmami budowlanymi widoczna była intensywna współpraca, obecnie raczej ze sobą konkurują. Stan ten jest spowodowany obniżonym popytem w branży budowlanej i na produkcję budowlaną. Firmy budowlane i przedsiębiorcy myślą zatem przede wszystkim o swoim własnym zysku i nie rozważają możliwości transgranicznej współpracy gospodarczej.

3.3 Czynniki powodujące dotychczasowe niepowodzenie przedsiębiorców

Z wyników badania ankietowego, które przeprowadzono wśród podmiotów gospodarczych z obu regionów przygranicznych, wyodrębniono informacje z kilku zakresów działalności gospodarczej, które wyspecyfikowano poniżej.

Współpraca z partnerem transgranicznym obecnie

82,1 % ankietowanych aktualnie nie współpracuje z partnerem transgranicznym z okręgu morawsko-śląskiego lub województwa opolskiego. W ramach porównania międzypaństwowego nawiązanej współpracy z transgranicznym partnerem gospodarczym nieco lepsze wyniki notują polscy przedsiębiorcy.

Współpraca z partnerem transgranicznym w przeszłości

32

50 % respondentów dotychczas nie próbowało nawiązać współpracy transgranicznej, 30 % podejmowało współpracę i udało im się ją nawiązać, 20 % ankietowanych próbowało w przeszłości nawiązać współpracę, ale podjęte działania nie przyniosły rezultatów. Wśród czeskich przedsiębiorców nawiązania współpracy dotychczas nie próbowało 54,5 % respondentów. Po polskiej stronie o współpracę dotychczas się nie pokusiło 44,4 % ankietowanych. W przeszłości nawiązania współpracy z powodzeniem próbowało 33,3 % polskich przedsiębiorców i 27,3 % czeskich przedsiębiorców. Bezskutecznych w przeszłości było 22,2 % ankietowanych w województwie opolskim oraz 18,2 % ankietowanych w okręgu morawsko-śląskim.

Najbardziej problemowy czynnik przy nawiązywaniu transgranicznej współpracy gospodarczej

W przypadkach, w których nieudało się nawiązać współpracy z partnerem transgranicznym, jako najbardziej problemowy czynnik była wskazywana skomplikowana administracja (43,8 % odpowiedzi). Kolejnymi problemowymi obszarami są: ustawodawstwo (25 % odpowiedzi), bariera językowa, brak kontaktów, nierzetelność skontaktowanych partnerów, brak środków na prefinansowanie projektów europejskich lub problemy organizacyjne. W województwie opolskim przedsiębiorcy jako najbardziej problemowy czynnik nawiązania współpracy transgranicznej wskazywali skomplikowaną administrację i ustawodawstwo (ponad 85 % odpowiedzi). W okręgu morawsko-śląskim czynnik ten jest decydujący dla ponad 55 % przedsiębiorców.

Przyszły rozwój transgranicznej współpracy gospodarczej

65,8 % ankietowanych przedsiębiorców obecnie nie współpracuje, ale w przyszłości chcieliby nawiązać współpracę transgraniczną. Częściej współpracują ze swoimi partnerami transgranicznymi ankietowani przedsiębiorcy z województwa opolskiego.

Sposób rozwoju przyszłej transgranicznej współpracy gospodarczej

W odniesieniu do sposobu rozwoju współpracy gospodarczej, największa część przedsiębiorców (43,9 %) planuje w przyszłości sprzedawać lub oferować swoje wyroby za granicą. Druga co do liczebności grupa (38,6 %) przedsiębiorców chciałaby uzyskać na swoje działania środki z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska lub z innych programów operacyjnych. Prawie połowa ankietowanych przedsiębiorców z okręgu morawsko-śląskiego chciałaby w przyszłości oferować swoje wyroby w województwie opolskim. W przypadku ankietowanych przedsiębiorców pochodzących z województwa opolskiego 40 % respondentów chciałoby w przyszłości oferować swoje wyroby za granicą.

Przyczyny niepomyślnej transgranicznej współpracy gospodarczej

W przypadkach, w których przedsiębiorcy próbowali w przeszłości nawiązać współpracę transgraniczną, największych problemów przysparzała im administracja i ustawodawstwo (48 % odpowiedzi). Niektórym ankietowanym trudności sprawiała także odmienność obu języków (12 %). W tym zakresie procent odpowiedzi był prawie zgodny w obu analizowanych regionach. Niektórzy opolscy przedsiębiorcy podali jako przeszkodę w nawiązywaniu współpracy także barierę kulturową.

4 Podsumowanie szans oraz analiza SWOT

Do naszkicowania idealnego przyszłego rozwoju w dziedzinie kooperacji gospodarczej pomiędzy okręgiem morawsko-śląskim i województwem opolskim wykorzystane zostały

33

strategiczne dokumenty obu regionów uzupełnione o opinie ekspertów. Oba regiony pragną nawiązać jak najbardziej intensywną współpracę w rozmaitych dziedzinach, co jednak z różnych powodów dotychczas się nie udawało. W celu poprawienia efektywności współpracy w przestrzeni przygranicznej okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego należy zainwestować wysiłek, czas i finanse w niektóre czynności cząstkowe.

4.1 Podsumowanie szans

Sensownym rozwiązaniem byłoby utworzenie czeskich ośrodków informacyjnych w Polsce i polskich ośrodków informacyjnych w Czechach, w których mieszkańcy obu regionów łatwo uzyskaliby jednolite informacje o prowadzeniu działalności gospodarczej, imprezach kulturalnych lub atrakcjach turystycznych obu regionów. Ośrodki te służyłyby do wzajemnej promocji obu regionów i podniosłyby stopień wiedzy mieszkańców o tym, co dzieje się po drugiej stronie granicy.

Kolejną priorytetową dziedziną powinna być harmonizacja i integracja komunikacji publicznej na terenach przygranicznych okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego z możliwością partycypowania w inwestycji prywatnych przewoźników. Według opinii ankietowanych ekspertów na pograniczu czesko-polskim brakuje regularnych linii łączących miasta i gminy w obu krajach. Polacy do przejazdów korzystają głównie z komunikacji kolejowej, natomiast Czesi są nastawieni przeważnie na komunikację autobusową. Na przejściach granicznych pojawia się problem synchronizacji komunikacji publicznej. Możliwym rozwiązaniem byłoby większe wsparcie komunikacji intermodalnej. Przewoźnikom stoi jednak na przeszkodzie w obszarze transgranicznej przedsiębiorczości skomplikowana i różniąca się legislatywa w obu krajach. Polacy nie udostępniają Czechom kabotażu, co komplikuje im przejazd, bowiem zmuszeni są na granicy przesiadać się. Właściwym byłoby dokonanie zmian legislacyjnych, które uregulowałyby komunikację transgraniczną w regionie.

Kolejnym punktem wspólnym przyszłej współpracy mogą być dziedziny kształcenia i rynku pracy. Dostosowanie oferty oświaty do aktualnych potrzeb rynku pracy powinno być pierwszoplanowym zadaniem obu regionów. W rejonie opawskim, karniowskim i bruntalskim istnieje wysoki popyt na wykwalifikowanych rzemieślników , których aktualnie w tym rejonie brakuje. Sytuację można byłoby rozwiązać poprzez zatrudnianie polskich rzemieślników w RC, z czym jednak wiąże się problem braku przejść granicznych (mostów) – granicę tworzy rzeka, lub też poprzez dostosowanie oferty szkolnictwa do aktualnych potrzeb rynku pracy. Aktualnie polski rzemieślnik jest znacznie ograniczony, ponieważ w sytuacji, gdy chce pracować w okręgu morawsko-śląskim, musi tu być zakwaterowany i nie może codziennie dojeżdżać do pracy z powodu czasochłonności przejazdów.

Koniecznym jest także inwestowanie w rozwój potencjału turystycznego obu regionów. Poprawie powinna ulec przede wszystkim wzajemna promocja. W Polsce istnieją bardzo dobre ośrodki rekreacyjne zarówno dla młodych, jak i dla seniorów. W Czechach jednak wiedza na ten temat jest znikoma. Po drugiej stronie granicy sytuacja jest nieznacznie lepsza i polscy obywatele częściej korzystają z czeskich atrakcji turystycznych ośrodków hotelowych. Na mapie dostępności komunikacyjnej obszaru rekreacyjnego Jesioników (rys. 3.1) graficznie pokazano odległość czasową wybranych miast w Czechach i Polsce. Opole znajduje się w obszarze, który z Jesioników jest dostępny samochodem w przedziale czasu wynoszącym 91 – 120 minut, co dla potencjalnych gości wyjeżdżających w związku z turystyką górską jest czasem możliwym do zaakceptowania. Analogicznie, taką samą odległość muszą przebyć także czescy turyści zamierzający zwiedzić miasto Opole.

34

Rysunek 4.1: Dostępność komunikacyjna wybranych miast z rejonu rekreacyjnego Jesioników

Źródło: PROCES

4.2 Analiza SWOT

Na podstawie dokonanej analizy cząstkowych aspektów czesko-polskiej transgranicznej współpracy gospodarczej doszło do opracowania tzw. analizy SWOT, tj. oceny mocnych (Strenghts) i słabych (Weaknesses) stron współpracy w odniesieniu do szans (Opportunities) i zagrożeń (Threats), czynników zewnętrznych i wewnętrznych wpływających na badany obszar. Metoda analizy SWOT przynosi poglądowo uszeregowane i całościowe podsumowanie informacji o terenie i umożliwia identyfikację potencjału przyszłego rozwoju i

35

aktualnych problemów, z którymi okręg morawsko-śląski i województwo opolskie muszą się borykać, a także definiuje potrzeby rozwojowe przyszłej współpracy w dziedzinie przedsiębiorczości i rynku pracy.

Tabela 4.1: Analiza SWOT Mocne strony Słabe strony

Konkurencyjne branże przemysłowe (przemysł drzewny, budownictwo itp.)

Gospodarczo słabe regiony

Wzrastająca współpraca transgraniczna przedstawicieli sfery gospodarczej

Brak fachowych rzemieślników w regionie

Rosnąca liczba wzajemnych spotkań czeskich i polskich przedsiębiorców (konferencje, spotkania „business to business”)

Skomplikowane ustawodawstwo przy zakładaniu przedsiębiorstwa

Jakościowe rolnictwo i przemysł spożywczy (przede wszystkim w Polsce)

Brak finansowej transgranicznej pomocy dla przedsiębiorców z funduszy europejskich lub innych

Poprawiająca się jakość środowiska naturalnego Mentalność przedsiębiorców – obawy dot. konkurencji zagranicznej (zwłaszcza w Polsce)

Różnorodne bogactwa naturalne (duża liczba rezerwatów, terenów chronionych i lasów)

Brak przejść granicznych (mało mostów)

Atrakcyjne miejsca rekreacyjne i uzdrowiskowe o bogatej tradycji

Niesprawny transgraniczny system komunikacyjny (kabotaż)

Bogate dziedzictwo kulturowe i historyczne Wysoki udział dotacji finansowych z UE na tzw. „miękkie projekty“ (projekty o charakterze nieinwestycyjnym)

Podobieństwo języków obu krajów Niedostateczne wzajemne informowanie o atrakcjach turystycznych

Bariera językowa (bardziej u Czechów)

Szanse Zagro żenia

Budowa drogi I/57 z podłączeniem o dużej przepustowości do autostrady A4 w Polsce

Postępujący odpływ młodej i wykształconej ludności z pogranicza i związany z tym całkowity spadek liczby ludności

Harmonizacja transgranicznego systemu komunikacyjnego

Długookresowe bezrobocie rezydentów

Dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy w regionie (ukierunkowanie na zawody i rzemiosło)

Niewystarczające powiązanie kierunków kształcenia z potrzebami rynku pracy

Wspieranie rozwoju działań gospodarczych o wysokiej wartości dodanej oraz pomoc przedsiębiorcom proeksportowym

Spadek inwestycji publicznych i prywatnych w regionie

Współpraca w dziedzinie szkolenia – wspieranie rzemiosła, kształcenia technicznego i zawodowego

Dewastacja dziedzictwa kulturowo-historycznego (spadek atrakcyjności turystycznej)

Wspieranie inicjatyw klastrowych i innych form współpracy

Wzrastająca rywalizacja podmiotów w dziedzinie ruchu turystycznego

Zwiększenie udziału dotacji finansowych z UE na tzw. „twarde projekty“ (projekty o charakterze inwestycyjnym)

Wzrastające bariery językowe

Wykorzystanie urodzajnej gleby rolnej w cyplu osoblażskim

Wzajemna promocja usług i ruchu turystycznego obu regionów (ogromny potencjał turystyczny)

Podniesienie wzajemnej wiedzy o obu regionach

36

5 Poradnik dla przedsiębiorców

W ramach niniejszego rozdziału opracowany został zbiór różnic legislacyjnych dla przedsiębiorców funkcjonujących po obu stronach granicy. W skład poradnika wchodzą także opisy podstawowych form przedsiębiorczości, różnic w rachunkowości, prawie pracy, umowach handlowych, zachętach inwestycyjnych i specyfikach handlowych sąsiednich krajów. Poradnik stanowi odrębny załącznik (załącznik 3) do niniejszej analizy.

6 Zakończenie

Utworzenie transgranicznej sieci współpracy na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i rynku pracy jest jednym z podstawowych celów Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007 – 2013. W ramach tego działania cząstkowego powstała analiza współpracy w poszczególnych dziedzinach przedsiębiorczości, branżowa baza danych podmiotów potencjalnie zainteresowanych stworzeniem współpracy oraz poradnik z opracowanymi różnicami w zakresie ustawodawstwa dotyczącymi warunków prowadzenia działalności gospodarczej, zachęt inwestycyjnych i handlu w obu krajach.

Pomimo faktu, że w ostatnich latach prowadzone są nasilone prace zmierzające do umocnienia wzajemnych interakcji gospodarczych, wciąż istnieje wiele przeszkód, które hamują rozwój kooperacji w zakresie handlu i rynku pracy. Na szczeblu narodowym mowa przede wszystkim o barierach legislacyjnych i administracyjnych. W ostatnim czasie pogłębiają się także bariery językowe między obu krajami. Młodzi ludzie coraz częściej nie rozumieją swoich sąsiadów z zagranicy. Potencjał rozwojowy w zakresie dalszej współpracy leży także dziedzinie transportu i infrastruktury komunikacyjnej. Połączenie obu regionów przy pomocy dobrej sieci drogowej i kolejowej wyraźnie przyspieszyłoby przemieszczanie się osób i towarów i równocześnie umocniłoby wzajemne interakcje gospodarcze. W plan zmierzający do ulepszenia sytuacji komunikacyjnej na obszarze przygranicza musi wejść także wprowadzenie skoordynowanych zintegrowanych systemów komunikacyjnych, które wyraźnie przyczynią się do lepszej dostępności terytorium i płynności komunikacji publicznej.

Na szczeblu lokalnym największymi problemami, dotykającymi przede wszystkim mieszkańców żyjących w przygranicznych miastach i gminach, są brakujące przejścia graniczne (zwłaszcza na obszarach, gdzie granicę tworzy rzeka, brakuje mostów). Kolejnym czynnikiem negatywnie wpływającym na współpracę transgraniczną, jest złe wzajemne poinformowanie mieszkańców po obu stronach granicy. Ludzie mieszkający w pobliżu czesko-polskiej granicy często nie wiedzą o tym, co się dzieje kilka kilometrów dalej na terenie sąsiedniego kraju. Niedostateczne jest także powiązanie oferty szkolnictwa z potrzebami przedsiębiorstw, co w konsekwencji prowadziło do tego, że oferta świeżych absolwentów szkół nie odpowiada potrzebom rynku pracy. O ile przedsiębiorcy pragną korzystać z dotacji finansowych na realizację działań transgranicznych, nie mają ku temu wielu okazji, ponieważ nie istnieje silna pomoc finansowa ze strony Unii Europejskiej w tym zakresie. Pieniądze z funduszy dotacyjnych płyną w większości przypadków na realizację tzw. miękkich projektów, które nie umożliwiają przedsiębiorcom finansowania swoich bezpośrednich zamierzeń handlowych. Jedną z możliwości uzyskania pomocy finansowej dla małych i średnich przedsiębiorców są zachęty inwestycyjne obu krajów.

Pomimo wymienionych problemów w obszarze małej i średniej przedsiębiorczości aktualnie rozwija się duża liczba działań, które powinny zapoczątkować bardziej intensywną współpracę

37

transgraniczną między podmiotami z okręgu morawsko-śląskiego i województwa opolskiego. Najważniejszymi w tym kierunku są wspólne konferencje, dyskusje lub spotkania B2B (business to business), podczas których spotykać się mogą uczestnicy i przedstawiciele małych i średnich przedsiębiorstw, którzy wykazują faktyczne zainteresowaniw rozwojem transgranicznej współpracy gospodarczej. W przyszłości takich spotkań powinno stale przybywać.

7 Spis skrótów

B2B Business to business

RC Republika Czeska

CUS Czeski Urząd Statystyczny

VAT Podatek od towarów i usług

EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

UE Unia Europejska

LAU Local Administrative Units

OMŚ Orkęg morawsko-śląski

NUTS Nomenclature des Unites Territoriales Statistiques

OSCZ Osoba samodzielnie czynna zarobokowo

PAIiIZ Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych

PL Polska

s.r.o. odpowiednik polskiej sp. z o.o. – Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

SLDM Spis ludności, domów i mieszkań

SWOT Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats

VAT Value-added tax

8 Lista źródeł i wykorzystana literatura

1) Akt o jednotném trhu II: Společně pro nový růst. In: Sdělení komise Evropskému parlamentu, Radě, Evropskému hospodářskému a sociálnímu výboru a Výboru regionů [online]. 2012 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://ec.europa.eu/internal_market/smact/docs/single-market-act2_cs.pdf

2) Akt o jednotném trhu: Dvanáct nástrojů k podnícení hospodářského růstu a posílení důvěry „Společně pro nový růst“. In: Sdělení komise Evropskému parlamentu, Radě, Evropskému hospodářskému a sociálnímu výboru a Výboru regionů [online]. 2011 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0206:FIN:CS:PDF

3) Cestovní ruch na česko-polském příhraničí (Moravskoslezký kraj a Opolské vojevodství) v roce 2012-2013. 2013. Dostępne z: http://www.klacr.cz/UserFiles/files/CZ.pdf

4) Clusters in Poland. Portal Innowacji [online]. 2012 [cit. 2014-01-17]. Dostępne z: http://www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/klastry/Polskie_klastry/Katalogi/katalog_ENG_PI.pdf

38

5) Clusters in the Opolskie Voivodeship. Portal Innowacji [online]. 2012 [cit. 2014-01-17]. Dostępne z: http://www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/Katalog_Opolskie_PI.pdf

6) Common commercial policy. Europa: Summaries of UE legislation [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/amsterdam_treaty/a20000_en.htm

7) CzechInvest: Agentura pro podporu podnikání a investic [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://www.czechinvest.org/

8) Český statistický úřad, SLDB, 2011 9) Unia Europejska: Regionální politika. UEROPA: Oblasti politiky Evropské unie –

Regionální politika [online]. 2013 [cit. 2013-27-12]. Dostępne z: http://europa.eu/pol/reg/index_cs.htm

10) Evropské seskupení pro územní spolupráci (ESUS). In: Moravskoslezký kraj [online]. 2011 [cit. 2014-01-31]. Dostępne z: http://verejna-sprava.kr-moravskoslezsky.cz/assets/mezinarodni/20623_tritia_p-ksenic.pdf

11) Główny Urząd Statystyczny, GUS, 2011 12) HOSPERS, Gert-Jan. Beyond the Blue Banana?. Intereconomics [online]. 2003, vol. 38,

issue 2, s. 76-85 [cit. 2014-01-23]. DOI: 10.1007/BF03031774. Dostępne z: http://link.springer.com/10.1007/BF03031774

13) Investiční pobídky: Vaše brána k prosperitě. In: CzechInvest – agentura pro podporu podnikání a investic [online]. 2013 [cit. 2014-01-05]. Dostępne z: http://www.czechinvest.org/data/files/ipo-obalka-vnitrek-cz-crvc-2013-3297-cz.pdf

14) Jednotná kontaktní místa: Vnitřní trh - Evropská komise. Evropská komise [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://ec.europa.eu/internal_market/eu-go/index_cs.htm

15) Jednotný evropský akt. Europa: Přehledy právních předpisů UE [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/treaties_singleact_cs.htm

16) Klastrová politika. Národní klastrová asociace [online]. 2014 [cit. 2014-01-15]. Dostępne z: http://www.nca.cz/cs/klastrova-politika

17) Klastry w Polsce: Charakter klasteringu w Polsce. 2011. Dostępne z: http://www.mg.gov.pl/files/upload/11785/Tekst2%20KlastrywPolsce.pdf

18) Klastry. CzechInvest: Agentura pro podporu podnikání a investic [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://www.czechinvest.org/klastry

19) Koncepcja klastra: Definicje klastrów. 2011, 10 s. Dostępne z: http://www.mg.gov.pl/files/upload/11784/Tekst1Koncepcjaklastra.pdf

20) Lisabonská smlouva: Pozměňující smlouvu o Evropské unii a smlouvu o založení Evropského společenství. In: Úřední věstník Evrospské unie. 2007. Dostępne z: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2007:306:FULL:CS:PDF

21) Maastrichtská smlouva o Evropské unii. Europa: Přehledy právních předpisů UE [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/treaties_maastricht_cs.htm

22) Memorandum o česko-polské hospodářské a obchodní spolupráci v pohraniční oblasti. Česko-polská obchodní komora [online]. 2011 [cit. 2014-01-27]. Dostępne z: http://www.opolsku.cz/UserFiles/kestazeni/1333480058.jpg

23) Ministerstvo financí RC [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostupné z: http://www.mfcr.cz/

39

24) Národní klastrová strategie 2005-2008: Podpora inovačních a konkurenceschopných podniků v krajích RC. 2005. Dostępne z: http://www.nca.cz/upload/narodni-klastrova-pol-nar-klastr-strategie-2005-2008.pdf

25) Podnikání v RC. In: Kontaktní centrum česko-polské hospodářské spolupráce [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://kontaktnicentrum.as4u.cz/redakce/index.php?xuser=&lanG=cs&slozka=7665&xsekce=7683&clanek=33560

26) Podnikání v Polsku 2013: Podnikání v Polsku. 2012a. Dostępne z: http://www.opolsku.cz/UserFiles/kestazeni/1330123969.pdf

27) Podnikání v Polsku 2013: Pracovní právo v Polsku. 2012b. Dostępne z: http://www.opolsku.cz/UserFiles/kestazeni/1330123969.pdf

28) Polsko-česká obchodní spolupráce. Oddělení propagace obchodu a investic v Praze: Velvyslanectví Polské republiky v Praze [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://www.cak.cz/scripts/detail.php?id=11346

29) Polský systém pobídek pro investory. Velvyslanectví České republiky ve Varšavě [online]. 2011 [cit. 2013-12-27]. Dostupné z: http://www.mzv.cz/warsaw/cz/obchod_a_ekonomika/novinky_aktivity/polsky_system_pobidek_pro_investory.html

30) PORTER, Michael E. Clusters and the New Economics of Competition. Harvard Business Review. 1998, roč. 76, č. 6, 77 - 90.

31) Program rozvoje Moravskoslezkého kraje na období 2010-2012. 2010. Dostępne z: http://verejna-sprava.kr-moravskoslezsky.cz/assets/rozvoj_kraje/prk_2010-2012.pdf

32) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 grudnia 2006 r. w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej niezwiązanej z programami operacyjnymi (Dz.U. 06.226.1651)

33) Síť v RC. Enterprise Europe Network [online]. 2014 [cit. 2014-01-31]. Dostępne z: http://www.enterprise-europe-network.cz/cs/o-nas/sit-v-cr

34) Spolupráce a klastry. Jihočeská agentura pro podporu inovačního podnikání [online]. 2014 [cit. 2014-01-09]. Dostupné z: http://www.jaip.cz/spoluprace-a-klastry

35) Strategie rozvoje Moravskoslezkého kraje na 2009 - 2020: aktualizace 2012. 2012. Dostępne z: http://verejna-sprava.kr-moravskoslezsky.cz/assets/rozvoj_kraje/srk_2009_2020.pdf

36) Svaz obchodu a cestovního ruchu RC [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://www.socr.cz

37) Urząd Statystyczny w Opolu, 2013 38) Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. In: Dz.U. 2004 nr

173 poz. 1807. 2004. Dostępne z: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20041731807

39) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny. In: Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93. 1964. Dostępne z: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093

40) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. In: Dz. U. 1974 nr 24 poz. 141. 1974. Dostępne z: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19740240141

41) Vznik jednotného kontaktního místa pro podnikatelskou veřejnost – Praha. Česká advokátní komora [online]. 2013 [cit. 2013-12-27]. Dostępne z: http://www.cak.cz/scripts/detail.php?id=11346

42) Zákon č. 262/2006 Sb. ze dne 21. dubna 2006 - zákoník práce. 2006. Dostępne z: http://portal.gov.cz/app/zakony/zakonPar.jsp?idBiblio=62694&fulltext=z~C3~A1kon~C3~ADk~20pr~C3~A1ce&nr=&part=&name=&rpp=15#local-content

43) Zákon č. 455/1991 Sb. o živnostenském podnikání (živnostenský zákon). In: Sbírky zákonů. 1991. Dostępne z:

40

http://portal.gov.cz/app/zakony/zakonInfo.jsp?idBiblio=39498&fulltext=~C5~BEivnostensk~C3~BD~20z~C3~A1kon&nr=&part=&name=&rpp=15#local-content

44) Zákon o obchodních společnostech a družstvech: Zákon o obchodních korporacích. In: Sbírka zákonů. 2014. Dostępne z: http://portal.gov.cz/app/zakony/zakonPar.jsp?idBiblio=74908&fulltext=&nr=90~2F2012&part=&name=&rpp=15#local-content

45) Zemědělství. Regionální geografie Polska: elektronická učebnice [online]. 2013 [cit. 2014-01-17]. Dostępne z: http://geography.upol.cz/soubory/lide/szczyrba/RGPOL/ucebnice/seg/zemedelstvi.html

9 Załączniki

Załącznik 1 ...................... Baza danych podmiotów potencjalnie zainteresowanych współpracą

Załącznik 2 ......................... Baza danych podmiotów faktycznie zainteresowanych współpracą

Załącznik 3 .................................................................................... Poradnik dla przedsiębiorców