analiza nakładów na działalność badawczo rozwojową w...

Analiza nakładów na działalność badawczo rozwojową w Polsce na tle Unii Europejskiej i perspektywy do roku 2023.

www.pmgconsulting.eu1 www.pmgconsulting.eu


MARZEC 2018

SPIS TREŚCI

WSTĘP 3

1. PODSTAWOWE DEFINICJE 4

2.ANALIZA NAKŁADÓW WEWNĘTRZNYCH NA B+R (GERD) W POLSCE W LATACH 2007-2016 NA TLE WYBRANYCH KRAJÓW UE 6

2.1. Analiza GERD w Polsce 72.2. Analiza GERD w Polsce na tle wybranych krajów UE 8

3. ANALIZA NAKŁADÓW WEWNĘTRZNYCH PRZEDSIĘBIORSTW NA B+R (BERD) W LATACH 2007- 2016 NA TLE WYBRANYCH KRAJÓW UE I PERSPEKTYWY DO ROKU 2020 10

3.1. Analiza BERD w Polsce 11 3.2. Relacja BERD i GERD 123.3. Analiza BERD w Polsce na tle wybranych krajów UE 13

4. PODSUMOWANIE 15


WSTĘP


www.pmgconsulting.eu3

Rozwój wiedzy i zdolność przekształcania jej w nowe technologie odgrywają kluczową rolę w tworzeniu jakościowej przewagi konkurencyjnej gospodarki. Dlatego jednym z kluczowych czynników determinujących rozwój podmiotów gospodarczych i w szerszym spektrum – całej gospodarki, jest wielkość nakładów przeznaczanych na działalność badawczo-rozwojową (B+R)1. Zwiększenie nakładów sektora przedsiębiorstw na finansowanie działalności B+R jest niezwykle istotne dla rozwoju gospodarki, ponieważ to strefa biznesu w większości jest odpowiedzialna za adaptacje rezultatów wyników badań podstawowych i wynalazków o niskim poziomie technologicznym oraz konwersję ich na nowe technologie o dużym znaczeniu rynkowym. Podniesienie konkurencyjności i atrakcyjności produktów, a dalej rynkowego znaczenia przedsiębiorstw, przekłada się bezpośrednio na wielkość wskaźnika PKB.

Innowacyjność gospodarek państw członkowskich i rozbudowa Europejskiej Przestrzeni Badawczej to jedne z głównych celów Strategii Europa 2020. Realizacja tych celów polega miedzy innymi na działaniach zmierzających do podniesienia łącznych wydatków na B+R do 3% PKB do roku 2020. Polska jako kraj ze słabym wskaźnikiem innowacyjności gospodarki w porównaniu do państw Europy Zachodniej założyła w tym czasie osiągnięcie poziomu 1,7% PKB (wykres 3)2. Ponadto Polskę uznaje się za lidera innowacyjności w grupie państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Według „Bloomberg Innovation Index 2016” do światowych liderów innowacji należą: Korea Południowa, Niemcy, Szwecja, Japonia, Szwajcaria. Wszystkie z wymienionych państw cechują wysokie nakłady na B+R, powyżej 3% PKB. Jednak należy zaznaczyć, że finansowanie działalności badawczo-rozwojowej to tylko jeden z całej grupy wskaźników decydujących o pozycji na liście rankingowej, a osiągnięcie wysokiego stopnia innowacyjności wiąże się z długoterminową przebudową struktury gospodarki, poprawą współpracy z podmiotami naukowymi, zmianami w ustawodawstwie i świadomości przedsiębiorców.

Szymon Łokaj

Andrzej Broszkiewicz

1 M. Piekut. Finansowanie działalności badawczo-rozwojowej w Polsce na tle świata. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, Politechnika Warszawska, 9 (58), 2013. 2 B. Domańska-Szaruga, K. Tomaszycki. Źródła finansowania projektów badawczo-rozwojowych. Problemy kryminalistyki, 262, s.41-50, 2008


1. PODSTAWOWE DEFINICJE ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ B+R

1



3 Pomiar działalności naukowo-badawczej. Proponowane procedury standardowe dla badań statystycznych w zakresie działalności badawczo-rozwojowej. Podręcznik Frascati, OECD 2002, wyd. polskie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 2006.4 GUS. Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2016r. Warszawa, 2017. 5 https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/230,pojecie.html https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/767,pojecie.html

Zgodnie z ogólną definicją działalność badawczo-rozwojowa (B+R) to działalność twórcza obejmująca badania naukowe lub prace rozwojowe, które podejmowane są w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

Aktywność badawczo-rozwojowa wymaga zużycia zasobów, a do określenia wielkości ich finansowania przez podmiot lub szerzej – sektor gospodarki, wykorzystuje się pojęcie „nakładów wewnętrznych”, które obejmują wszystkie środki finansowe (niezależnie od źródła pochodzenia) wykorzystane w działalności zaplecza B+R danego podmiotu lub sektora gospodarki na terenie jednego kraju. Termin nakładów wewnętrznych nie uwzględnia podwykonawstwa lub środków poniesionych na B+R w innych krajach3.

W nakładach wewnętrznych ogółem na działalność B+R na terenie kraju (GERD) wyróżnia się 4 sektory wykonawcze posiadające własny udział w całym finansowaniu:

Nakłady bieżące dotyczą wydatków cyklicznych związanych z działalnością B+R tj. realizacją badań podstawowych, przemysłowych i prac rozwojowych np. roczne wynagrodzenia personelu B+R. Nakłady inwestycyjne obejmują finansowanie środków trwałych w obrębie działalności B+R – nieruchomości, aparatura badawcza. Do sektora przedsiębiorstw zalicza się jednostki rozwojowe (przedsiębiorstwa) oraz jednostki badawczo-rozwojowe i jest on największym z czterech głównych sektorów instytucjonalnych w zakresie finansowania działalności B+R. Jego źródło finansowania stanowią przede wszystkim środki inne niż budżetowe.

Wielkość nakładów GERD lub BERD można przedstawić w bezpośredni sposób m.in. według wartości konkretnej waluty lub pośredni – np. w odniesieniu do wartości PKB. Wartość relacji GERD/PKB jest dość ściśle dodatnio skorelowana z wartością produktu krajowego brutto przypadającą na 1 mieszkańca. Największe wartości przyjmuje w krajach o najwyższym poziomie PKB per capita5. Wzrost wartości nakładów wewnętrznych w kolejnych latach przedstawiono w dwojaki sposób: graficznie oraz z wykorzystaniem średniorocznego skumulowanego wskaźnika wzrostu (CAGR).

rządowy(GOVERD)

przedsiębiorstw (BERD)

szkolnictwa wyższego

(HERD)

prywatnych instytucji niekomercyjnych

(PNPERD)4

nakładów bieżących nakładów inwestycyjnych

Ponadto nakłady wewnętrzne mogą

mieć charakter:


2. ANALIZA NAKŁADÓW WEWNĘTRZNYCH NA B+R (GERD) W POLSCE W LATACH 2007-2016 NA TLE WYBRANYCH KRAJÓW UE.

2



2.1. Analiza GERD w Polsce

Wzrost nakładów wewnętrznych 4 sektorów wykonawczych w Polsce na działalność B+R w latach 2007-2016 zobrazowano na wykresach 1-2.

Wykres 1. Wartość GERD dla Polski i średnia UE w latach 2007-2016.

Wykres 2. Zmiany udziału nakładów GERD w PKB w latach 2007‐2016 z prognozą wzrostu dla Polski do 2023r.

Opracowanie własne na bazie danych z Eurostatu.


8,20 8,57 8,48 8,829,28 9,64 9,79

10,1810,78 10,82

PolskaROK

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

1,76 2,19 2,102,61 2,84

3,43 3,443,86

4,32 4,11

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016



W 2007 roku wartość nakładów wewnętrznych w Polsce wynosiła 6,67 mld PLN, stanowiąc 0,57% wartości PKB. Średnioroczne tempo wzrostu nakładów GERD w okresie 2007-2016 utrzymywało się na poziomie 11,6%. W 2015 wielkość nakładów wewnętrznych przekroczyła wartość 1%, aby w kolejnym roku zanotować spadek do wartości – 0,97% PKB (18,06 mld PLN). Wyraźny wzrost wartości GERD w okresie 2007-2016 jest istotnie większy od wzrostu GERD/PKB (6,1% CAGR). Mimo korzystnego trendu zwiększania wartości finansowania GERD dochodzi do sytuacji, gdzie pozostałe składniki PKB również rosną, finalnie skutkując bardzo niskim udziałem nakładów

GERD w strukturze PKB. Z drugiej strony dzięki zdecydowanej dynamice wzrostu nakładów GERD od 2007 r. Polska zbliżyła się nieco do średniej nakładów wewnętrznych przeznaczanych na działalność B+R w UE wynoszącej w 2016 r. – 2,03% PKB. Do osiągnięcia założeń polityki UE dot. wysokość nakładów w Polsce na działalność B+R powinna wynieść do roku 2020 1,7% PKB, jednak brakuje jeszcze 0,73%, a przy notowanym wzroście zakłada się, że wartość GERD/PKB w 2020 r. zbliży się zaledwie do 1,3% PKB. Pod koniec okresu realizacji obecnej perspektywy (2023 r.), wartość GERD/PKB prognozuje się na blisko 1,4% PKB.

2.2. Analiza GERD w Polsce na tle wybranych krajów UENa wykresach 3-4 ukazano wielkość nakładów GERD i GERD/PKB dla wybranych krajów europejskich. Poniższa analiza uwzględnia podział Państw na należące do Europy Środkowo-Wschodniej i należące do Europy Zachodniej.

05 10 15 20 25 30 35 40 45 505 56 06 57 07 58 08 59 09 5

MaltaCypr

EstoniaLitwa

Chorwacja

Luksemburg

Rumunia

GrecjaPortugalia

CzechyIrlandia

PolskaFinlandia

DaniaBelgia

AustriaHiszpaniaHolandiaSzwecja

W.BrytaniaFrancjaNiemcy

Wykres 3. Wartość nakładów GERD dla wszystkich państw UE w roku 2016.




LitwaRumunia

CyprMalta

ChorwacjaLitwa

PolskaGrecja

IrlandiaHiszpania

LuksemburgPortugalia

Estonia

CzechyWielka Brytania

HolandiaFrancja

BelgiaFinlandia

DaniaNiemcyAustria

Szwecja

0,00 ,5 1,01 ,5 2,0 2,5 3,0 3,5

Najwyższe nakłady na działalność B+R są domeną rozwiniętych gospodarek krajów Europy Zachodniej. Do największych należą Niemcy i Francja, które osiągnęły w 2016 r. odpowiednio: 92,42 mld EUR i 50,10 mld EUR (wykres 3). Polska w statystykach GERD występuje w czołówce państw Europy Środkowo-Wschodniej z wynikiem w 2016 r. równym 4,11 mld EUR. Za Polską znajdują się Czechy i Węgry z nakładami 2,96 mld EUR i 1,37 mld EUR.

Ponadto Polska osiągnęła lepsze wyniki niż kilka państw Europy Zachodniej: Grecja, Portugalia i Irlandia. Wysokość finansowania B+R w poszczególnych krajach bałtyckich nie przekroczyła w 2016 r. kwoty 0,35 mld EUR. Za wyjątkiem Estonii we wszystkich krajach w zestawionych na wykresie zanotowano wyraźny wzrost wartości GERD na początku i końcu okresu 2007-2016, świadczy to o pozytywnym wpływie polityki UE na podnoszenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarek państw członkowskich na rynku światowym.

Na wykresie 4 zestawiono wartości GERD/PKB dla wybranych państw. Najwyższy udział finansowania działalności B+R w PKB za rok 2016 odnotowała Szwecja – 3,25% PKB, która reprezentuje wysoką specjalizacje gospodarek krajów skandynawskich w działalności badawczo-rozwojowej. Z pozostałych krajów Europy Zachodniej imponujący wynik osiągnęły Austria i Niemcy (3,09% PKB i 2,94% PKB). Należy zauważyć, że Szwecja w kilkunastoletniej historii utrzymuje stosunkowo stabilny, wysoki poziom finansowania w relacji z PKB, natomiast w Austrii i Niemczech rejestrowano stały wzrost od roku 2007. Mimo dużego udziału GERD/PKB dla Szwecji, wielkość GERD wyrażona w mld EUR daje jej zaledwie 5 miejsce wśród wszystkich państw członkowskich, co związane jest z wielkością gospodarki. Sytuacja prezentuje się w odwrotny sposób, gdy wartość GERD przeliczy się na mieszkańca danego kraju, a to utwierdza Szwecję na pozycji lidera innowacyjności w Europie. Z Krajów Europy Środkowej w 2016r najlepiej wypadły Słowenia i Czechy – 2,0% PKB i 1,68% PKB, Polska kilka pozycji niżej osiągnęła 0,97% PKB. Spadek udziału GERD/PKB w stosunku do 2007 r. uzyskała Łotwa. Wzrost wskaźników GERD/PKB państw Europy Środkowo-Wschodniej (2007-2016), cechujących się gospodarkami o niskim poziomie innowacyjności, jest zgodny z realizacją polityki UE.

Wykres 4. Wartość nakładów GERD/PKB dla wszystkich państw UE w roku 2016.





3. Analiza nakładów wewnętrznych przedsiębiorstw na B+R (BERD) w latach 2007-2016 na tle wybranychkrajów UE i perspektywy do roku 2020.

3



3.1. Analiza BERD w Polsce Wielkość finansowania BERD w Polsce w okresie 2007-2016 przedstawiono na wykresach 5-6.

ROK

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

0

2

4

6

8

10

12

14

2,38 2,59 2,773,52

5,34

6,29

7,538,41

11,78

1,87 2,10 2,28 2,733,67

4,77

5,666,53

9,22

0,490,52 0,49 0,50

0,791,67 1,53 1,87 1,88

2,56

ROK

0,17 0,19 0,19

0,190,22

0,330,38

0,44

0,47

0,63

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

0,60

0,70

0,80

0,90

1,00

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

BERD/PKB Prognoza wzrostu

Wykres 5. Nakłady bieżące i inwestycyjne BERD w Polsce w latach 2007-2016 .

Wykres 6. Zmiany udziału nakładów BERD w PKB w latach 2007-2016 z prognozą wzrostu do 2023 r.

Opracowanie własne na bazie danych z GUS.

Opracowanie własne na bazie danych z GUS.



3.2. Relacja BERD i GERD Na wykresach 7-8 przedstawiono relację nakładów GERD i BERD.

Wartość finansowania nakładów wewnętrznych sektora przedsiębiorstw w Polsce stale rosła od w 2007 r. – 2,03 mld PLN, do w 2016 r. – 11,78 mld PLN (wykres 5). Współczynnik średniorocznego wzrostu CAGR(2007-2016) dla sektora przedsiębiorstw wyniósł 17,2%. Podobne tempo wzrostu miały, wchodzące w skład BERD, nakłady bieżące, natomiast nakłady inwestycyjne charakteryzowały się niewielkimi wahaniami i stosunkowo stałym poziomem za wyjątkiem lat 2012 i 2016, gdzie nastąpił wyraźny ich wzrost. Dowodzi to, że nakłady na bieżącą działalność B+R stanowią trzon wydatków przedsiębiorstw w podnoszeniu innowacyjności oferowanych

usług i produktów. Nakłady inwestycyjne są istotne z punktu widzenia poprawy dostępności lub jakości infrastruktury B+R np. w postaci nowych, odpowiednio wyposażonych laboratoriów. Tego rodzaju nakłady w dalszym terminie będą skutkować zwiększeniem skali nakładów bieżących. Od 2010 r. finansowanie działalności B+R polskich przedsiębiorstw zbliżyło się nieznacznie do średniej państw członkowskich, notując blisko 400% wzrostu. Wykres 6 przedstawia prognozę wzrostu BERD, która w roku 2020 osiągnie około 0,75% PKB, a pod koniec okresu realizacji obecnej perspektywy w 2023 r. – około 0,9% PKB.

ROK

0,80

2,80

4,80

6,80

8,80

10,80

12,80

14,80

16,80

18,80

20,80

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

GERD BERD

6,677,71

9,07

10,42

11,69

14,35

14,42

16,17

18,06 17,94

2,03 2,38 2,59 2,773,52

5,346,29

7,538,41

11,78

Wykres 7. Wartość nakładów GERD i BERD w Polsce w latach 2007-2016.

Opracowanie własne na bazie danych GUS.



3.3. Analiza BERD w Polsce na tle wybranych krajów UE Na wykresach 9-10 ukazano wielkość nakładów BERD i BERD/PKB dla wybranych krajów europejskich. Poniższa analiza uwzględnia podział Państw na należące do Europy Środkowo-Wschodniej i należące do Europy Zachodniej.

W 2007 roku wartość nakładów wewnętrznych sektora przemysłu w Polsce wynosiła 2,03 mld PLN, stanowiąc 0,17% wartości PKB. Widoczną różnicą pomiędzy krzywymi GERD i BERD w okresie 2007-2016 jest fakt niskiego wzrostu nakładów wewnętrznych sektora przemysłu do roku 2009 (CAGR1=3,6%) oraz znacznego przyspieszenia w kolejnych latach (CAGR2=24,6%). Pozytywnym czynnikiem dla rozwoju gospodarki polskiej jest wyraźnie zwiększający się udział BERD w ogólnych nakładach wewnętrznych sektorów wykonawczych

30,4% 30,9%28,5%

26,6%

30,1%

37,2%

43,6%46,6%

46,6%

65,7%

ROK

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

55%

60%

65%

70%

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

BERD/GERD

od 2011 r. (26,63%) do 2016 r. (65,67%). Zwiększenie finasowania nakładów inwestycyjnych wpłynęło na rozwój infrastruktury B+R przedsiębiorstw, co w dłuższej perspektywie podniesie ich dochód i poziom innowacyjności6. W państwach charakteryzujących się innowacyjną gospodarką stosunek BERD/GERD jest bliski 2/3. Innowacyjne przedsiębiorstwa są gwarancją innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki.

6 P. Piwowarski. Inwestycje a wielkość przychów sektora MSP w Polsce. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin, VOL. XLVIII, 2, s91-100, 2014

Wykres 8. Wielkość udziału nakładów BERD/GERD dla Polski w latach 2007-2016.




CyprLitwa

GrecjaChorwacjaPortugalia

LuksemburgEstonia

HiszpaniaRumuniaHolandia

CzechyMalta

FrancjaPolskaDania

FinalandiaW.Brytania

NiemcySzwecja

BelgiaIrlandiaAustria

0,01 0,02 0,03 0,0 50,0 60,0 70,0 80,040,0

CyprMaltaLitwa

EstoniaChorwacja

Luksemb…Rumunia

Grecja

PortugaliaCzechy

IrlandiaPolska

FinlandiaDania

HiszpaniaBelgia

AustriaHolandiaSzwecja

W.BrytaniaFrancjaNiemcy

05 10 15 20 25 40 45 50 55 60 6530 35

Wykres 9. Wartość nakładów BERD dla wszystkich państw UE w roku 2016.

Wykres 10. Udział finansowania BERD w GERD dla wszystkich państw UE w roku 2016.





4. Podsumowanie Pomimo sprzyjającego trendu wzrostu finansowania nakładów wewnętrznych od 2007 roku, Polska ma jeszcze przed sobą do wykonania dużą pracę, aby osiągnąć średnią Unii Europejskiej. Zwiększające się nakłady na działalność B+R prawie wszystkich państw członkowskich świadczą o skuteczności Strategii Europa 2020. Osiągnięcie założonego wskaźnika 1,7% PKB będzie trudnym zadaniem dla Polski z uwagi na wskazania zawartej w opracowaniu prognozy na rok 2020, gdzie możliwą do osiągnięcia wartość wskaźnika GERD/PKB oceniono na 1,3% PKB.

Odnotowano bardzo korzystne zmiany w strukturze finansowania 4 sektorów wykonawczych w okresie 2007-2016. Wartość nakładów sektora przedsiębiorstw wzrosła od 2007 r. o 404,4%, aby stanowić 65,7 % ogólnych nakładów na działalność B+R. Tego rodzaju udział jest charakterystyczny dla państw Europy Zachodniej. W prognozie na 2020 r. nakłady BERD osiągną wartość ok. 0,7% PKB.

Do poprawy tempa wzrostu nakładów B+R konieczne są zmiany w ustawodawstwie, ułatwiające przedsiębiorstwom pozyskiwanie środków, ponieważ dostępne w ostatnich latach mało atrakcyjne zachęty podatkowe były rzadko wykorzystywane – przedsiębiorstwa cechowała niepewność co do kwalifikowalności wydatków, a polskie uczelnie w dalszym ciągu uczą się współpracy z sektorem przedsiębiorstw7. Szansą jest niewątpliwie nowa ustawa o innowacyjności, wprowadzająca w szczególności możliwość odliczenia 100% kosztów prac B+R w postaci ulgi B+R, a także koncentracja środków UE na działalność w obszarze B+R. Wpływ działalności B+R na innowacyjność gospodarki związany jest nie tylko z wielkością nakładów finansowych, ale również z ich strukturą podmiotową i przedmiotową, czyli z chłonnością rynku. Ponadto do wzmocnienia dyfuzyjnego oddziaływania rezultatów innowacji na inne powiązane przedsiębiorstwa potrzebny jest czas, tak więc w obecnym stanie rzeczy konieczne jest systematyczne zwiększanie nakładów wewnętrznych oraz uważna dbałość o środowisko wzrostu innowacyjnych przedsiębiorstw.

Rozkład Państw według kryterium finansowania BERD (wykres 9) jest bardzo zbliżony do rozkładu według kryterium GERD (wykres 3), ponieważ BERD stanowi największy sektor finansowania w tych państwach. Największe nakłady wewnętrzne sektora przedsiębiorstw finansowane są w Niemczech i Francji, które osiągnęły w 2016 r. odpowiednio: 62,83 mld EUR i 31,87 mld EUR (wykres 3). Polska w statystykach BERD występuje w czołówce państw Europy Środkowo-Wschodniej z wynikiem w 2016 r. równym 2,7 mld EUR. Za Polską znajdują się Czechy i Węgry z nakładami 1,81 mld EUR i 1,02 mld EUR. W 2016 r. wysokość finansowania B+R przedsiębiorstw w poszczególnych krajach bałtyckich nie przekroczyła kwoty 0,15 mld EUR. Podobnie jak w przypadku nakładów wewnętrznych ogólnych Polska w nakładach wewnętrznych sektora biznesu wyprzedziła kilka państw Europy Zachodniej: Portugalię, Grecję i Irlandię. Za wyjątkiem Estonii

we wszystkich krajach w zestawionych na wykresie zanotowano wyraźny wzrost wartości BERD pod koniec okresu 2007-2016, świadczy to o rosnącej świadomości przedsiębiorców w sprawie wagi realizacji prac B+R w celach dostosowania się do warunków konkurencji. Na wykresie 10 zestawiono wartości BERD/GERD dla wybranych państw. Najwyższy udział finansowania działalności B+R sektora przedsiębiorstw za rok 2016 odnotowała Słowenia – 75,6% i Węgry, które wykazują przeciętną wartość nakładów w porównaniu z państwami Europy Środkowo-Wschodniej. Zaraz za Danią ulokowała się Polska z wynikiem 65,7%. Najniższe wartości przyjęły Litwa, Cypr i Łotwa, poniżej 40%. Od 2007 r. obserwuje się bardzo pozytywny kierunek zmian udziału finansowania nakładów na działalność B+R przedsiębiorstw w finansowaniu ogólnych nakładów wewnętrznych.

7 P. Marciniak. Mechanizmy finansowania działalności R&D przez sektor przedsiębiorstw. Analiza działalności badawczo-rozwojowej w Polsce. Pracodawcy Rzeczpospolitej Polskiej, 2015.

analiza nakładów na działalność badawczo rozwojową w...

Documents