ANAOKULU BÜLTENİ5 - 6 Yaş Gelişim

Özellikleri

2

İnsanın kişiliği, zihinsel, duygusal ve fiziksel gelişimi

özellikleyaşamınilk6yılındaçokhızlıoluşur.Buyıllarıninsanın

hayatında çok önemli bir yeri vardır. Bu dönemde çocuğu

gelişimözellikleriyletanımakvegelişmesi içingerekliortamı

hazırlamak, ona destek vermek önemlidir. Bunu göz önünde

bulundurduğumuzda anne-babanın ve eğitimcilerin çocuğun

yaşına ait gelişim özellikleri hakkında bilgi sahibi olmasının

öneminigörmekteyiz.

Gelişimin hiyerarşik bir sırası vardır. Her çocuk bu

gelişimsel sırayı izler. Her aşama bir sonraki aşamanın ön

koşuludur.Çocuklarınhepsiaynıgelişimselsırayıtakipederler,

çocukları birbirlerinden farklı kılan; bu aşamaları geçirme

hızları ve gelişmenin yönüyle ilgili konulardır. Çocukların

günlükyaşantılarıiçindeyöneldikleridavranışları,etkinlikleri,

onların gelişim özelliklerine uygunluk gösterir. Bu nedenle

Artık o “büyük bir çocuk”

3

çocukların beklenen davranış özellikleri, onların gelişim

düzeyiyle sınırlıdır. Bu sebeple ailelerin ve eğitimcilerin

çocuğundavranışlarınınyönlendirilmesindeyapacağırehberlik,

temelinigelişimözelliklerinedayandırmalıdır.Çocukgelişimsel

olarakhangidüzeydeiseodüzeydekidavranışrepertuvarına

sahipdemektir.Birçocuğungelişimdüzeyininelvermediğibir

davranışgöstermesiolasıdeğildir.

Gelişim özelliklerinin bilinmesi;

1. Çocuğuntanınmasınavedoğruyönlendirilmesine,

2. Çocuğungelişimineaitnormaldışıgelişmelerinerkenden

tespitedilmesine,

3. Çocuğunözelilgiveyeteneklerininerkendentespit

edilmesine,

4.Değişenyaşamkoşullarısonucundaçocuklarındavranışlarına

yansıyan değişikliklerin tespit edilerek yeni normların

geliştirilmesine,nedenolmasıaçısındanönemlidir.

4

5 - 6yaş,çocukveyetişkinleriçinbirgeçişdönemidir.

Bugüne kadar bizden bağımsız adım atmasına pek izin

veremediğimizçocuğumuza,“sen artık büyüdün”mesajlarıile

birlikte,ogünekadaryüklemediğimizsorumluluklarvermeye

başlarız. Çocuğumuza, kendisine ilişkin beklentilerimiz

olduğunu hissettiririz. Kimi zaman bu beklentiler onun baş

edemeyeceği yükseklikte olabilir. Kimi zaman da çocuğumuz

kendisi için, atlatamayacağı yükseklikte çıtalar seçer. Gücü

yettiğincebusorumluluklarıüstlenmeyeçalışıramaacemiliği

ve beklentilerin yüksekliği nedeniyle zorluklar yaşayabilir.

Beklentilerimizle, çocuğumuzunyapısalözellikleri vebuyaşa

değin edindiği deneyimler arasında bir paralellik olmalıdır.

Onuiyitanımamızınyanısıragelişimözelliklerinidebilmemiz;

bizlere,ondanbekleyebileceğimizsorumluluklarvebeceriler

konusundayolgöstericiolacaktır.

5

Fiziksel Gelişim Özellikleri: Kasları gelişmiş ve kas gücü

artmıştır. Buna bağlı olarak hareketleri daha dengeli, daha

hızlıveesnek(dahaorganizevekontrollü)halegelmiştir.El

becerileri artmıştır.Kaşık,çatal,kalem,kâğıtvemakasgibi

araçları,öncekiyaşlaragöreoldukçabeceriklikullanabilirler.

Beden dilini de sözcükler kadar rahat kullanırlar. Bir işe

dalmışken zil sesini duyabilir, oynarken üşüdüklerini fark

edebilirler.Görselveişitselayrımlaştırmagelişmiştir.

5 - 6 YAŞA ÖZGÜ GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

6

Bilişsel Gelişim Özellikleri: Sözel ifade gücü oldukça

gelişmiştir. Karmaşık cümleler kurabilirler. Anlatımları

hızlı ve öğrendikleri bilgiyi aktarmaya yöneliktir. Zaman,

uzay ve sayı kavramları gelişmiştir. Basit soyut kavramları

algılayabilirler.Dikkatleriniyoğunlaştırmasüreleriuzamıştır.

Oyunlarında, bilişsel gelişimlerine paralel farklılıklar oluşur.

(Saklambaçoynarkentümvücudunusaklayabilme,kardeşinin

almasınıistemediğibiroyuncağı,onunulaşamayacağıbiryere

saklama gibi). Problem çözme becerileri artmıştır. (Lego

parçalarının ipuçlarını değerlendirerek takılması, istediğini

elde edebilmek için oyunun kurallarının değiştirilmesi

gibi). Harfleri ve rakamları doğru olarak yazabilirler.

Eğitim etkinliklerinden zevk alırlar.

7

Duygusal gelişim özellikleri:Kendilerinegüvenleriartmıştır.

Parkta, alışverişte bağımsız hareket etmeye çalışırlar.

Bencillikleriazalmış,yerinipaylaşmavekabuledicilikalmıştır.

Dahakolayiknaedilebilirler.Hırslıdırlar,dahaçoköğrenmek

isterler. Yaşlarına uygun verilen sorumlulukları yerine

getirebilirler.Duygularıayırtedebilir,başkalarınınduygularını

anlayabilirvedahakolayifadeedebilirler.Küsmeyi,utanmayı

ve sır tutmayı öğrenmişlerdir. Suçlanma ve eleştiriyi kabul

etmelerizordur.“Ama”diyebaşlayanuzuncümlelerkurarlar.

Cezalara tepki gösterirler. Hayal dünyaları geniştir. Birçok

hayali role giripmasal ya da çizgi film karakterlerini taklit

ederler.Korkularısomutlaşmıştır.Hırsızdan,kazageçirmekten

veya kaçırılmaktan korkarlar. Duygularını sembollerle ifade

edebilirler.Hassastırlar. İstekleri konusundasabırsızdırlar.

Ancak açıklamaları dikkatle dinleyip ikna olabilirler.

8

Sosyal gelişim özellikleri: Paylaşma ve arkadaşlık ilişkileri

artmıştır. Grup etkinlikleri içinde aktif rol almaktan

hoşlanırlar. İş birliği yapabilirler. Yarışmayı severler. Grup

içindeki yerlerini belirlemişlerdir. Oyun içinde, duruma uyan

kurallar geliştirebilirler. Günlük planlar yapabilirler. Aile

içi tartışmalarda kendilerine özgü çözüm yolları ve önerileri

vardır. Öğrendikleri trafik kurallarına ve toplum kurallarına

uyulması konusunda yaşıtlarını ve büyüklerini uyarırlar.

Seçim yapmaları zorlaşmıştır. Kız ve erkek çocuk arasında

davranış farklılıkları gözlenir. Küfür öğrenirler, ad takarlar.

Kızgınlıklarınıdavranışlarıylaifadeedebilirler.

9

Özbakım Becerileri: Günlük işlerde sorumluluk alır ve

yerinegetirmeyeçalışırlar.Kendileriileilgilibirçokişikendi

başlarınayapmakonusundaheveslidirler.Yemeklerinikendileri

yiyip, ayakkabılarını bağlayabilir, kendi kendilerine giyinip

soyunabilirler;dişlerinikendilerifırçalayabilir,elveyüzlerini

yıkayabilirler; bıçak kullanabilir, hava şartlarına uygun giysi

seçebilirler.

Kısacası;Öğrenmeisteği,becerisivegüçleriartmıştır.Sorumluluk

alabilmekteveözbakımlarınıkendileriyapabilmektedirler.Dikkat

artmıştır. Duygusal açıdan, aileden bağımsız harekete hem

hazırhemdeçekiniktirler.

10

Yaşa Özgü Sorunlar:Korkular,hareketlilik,bebeksidavranışlar,huydeğişiklikleri,uyumproblemleri,başaramamakorkusu,yetersizlik,çaresizlikve değersizlik duygularına ilişkin davranış özelliklerigözlenebilir.Bazıyetişkinyaklaşımlarıbuvebenzersorunlarınartmasınanedenolabilmektedir;Çocukla pazarlığa girme, “baban kızar” gibi tehditler,kurallar konusunda yap-bozlar, cezayı uygulayamama veyasürdürememe, uygun koşul yaratamama bu yaklaşımlardanbazılarıdır.Özetle bu çağda;• Anideğişmeler• Tembellikvekararsızlık• Olumluileolumsuzarasındagidipgelme• Kız-erkekfarklılıklarınıyansıtma• Yenidenemelerveoyunlar• Bağımsızlık,çekingenlik• Zihinselgelişmedehızlıvedeğişkenbirivmegözlenebilir.

11

Oyun en önemli ve zorunlu iştir:Bu dönemde oynadığı oyunlarda;• İşbirliğinibaşlatmavesürdürme• Sosyalvekarmaşıkkurallarıkabulveuyum• Yaşamiçindeyerinibelirleme• Toplumsallaşma• Vicdan gelişimine ilişkin yansımalar ve uğraş ortaya

çıkacaktır.• Oyunlarda yetişkini taklit, yaşamı yeniden kurgulama

ve sınama ile duyguları ayrımlaştırmaya yönelik ifadelergözlenecektir.Oyun,okulöncesindeçocuğuntemeletkinliğiiken, okul dönemiylebirlikte ikinci plana itilmesi gerekir.Ancak beş yaş çocuğu oyunu tümüyle ikinci plana atmayahazırdeğildir.Bunedenledecebindebirküçükarabayadaoyuncağıileokulagitmeyeçalışır.

12

Belirleyici sorular:Aşağıdakisorularavereceğinizyanıtlarsizeyolgöstericiolacaktır.• Çocuğunuzanasınıfıveokulkurallarınauyabiliyormu?• Yaşıtlarıileoyunlarında,onlarayetişmesindebirsorunvar

mı?• Anasınıfındakazandığıbecerilerveyapabildiğietkinlikler

içingururduyuyorvebunuhissettiriyormu?• Anasınıfıyaşantısınıveyaşadıklarınısizlereanlatırmı?• Karşısındaki kişinin aklından geçen birçok düşünce ve

duyguyufarkedebiliyormu?• Değişikkişiliklerifarkediponlaragöredavranabiliyormu?• En az üç-beş parçalı (insan, hayvan, ağaç, araba vb.) bir

resimyapabiliyormu?• Öyküleriyadaanılarısırasıylaanlatabiliyormu? Etkili faktörler:• Engellerlekarşılaştığındaneyaptığı,• Büyüklerdenneşekildeyardımistediği,• Kendinidenetleyebilmeyinederecebaşardığı,• Oturma, dinleme, kalem tutma, akılda tutma, dikkatini

vermevesürdürme,• Tuvaletterbiyesi,eşyalarınısahipleniş,kullanışbiçimi,okul

kurallarınıkabul,• Duygu durumları, rahat ya da kaygılı, korkulu, endişeli,

güvensizyadakararsızoluşları.

13

BEŞ ALTI YAŞINDAKİ BİR ÇOCUĞUN GELİŞİMİNE AİT ÖZELLİKLERİ

Kendi Ağzından Öğrenelim:

BEN,• Altıparçadanoluşanbiradamresminitek başınaçizebilirim.• Birşeklikimsedenyardımalmadanmakasla düzgüncekesebilirim.• Tekgözümkapalıyken,dağınıkduran küçüknesneleritoplayabilirim.• Kalemisüslemekiçin,ayakkabıbağcığıileetrafınadüğümatıp,bağlayabilirim.• Kâğıdaçizilmişbiradamresminineksiklerinibuluptamamlayabilirim.• İyibirtaklitçiyim,insanları,hayvanlarıhatta aletlerinseslerinivehareketlerinibiletaklit edebilirim.• Kâğıdaçizdiğiniz”x”işaretini,üçgeni,daireyi, kareyi,dikdörtgenikopyaedebilirim.• Çatısı,kapısı,penceresi,bacasıolanşirinbirev çizebilirim.• Noktanoktaverilenbirresminnoktalarını birleştirerek,ortayaçıkanşekli,çizgilerin dışınaçıkmadanboyayabilirim.

BEN,

14

• Kendiismimiyazabilirim.• Biryerdeyazılıolan1’den10’akadarrakamlarabakarakbendeaynısınıyazabilirim.Hattabazenhiçbiryerebakmadanaklımdanbileyazabilirim.• Çokkuvvetliyim,topufırlatıpuzaklaraatabilirim.• 10-12taneküpüüstüstekoyarakharikakuleler yapabilirim,çeşitlidesenleroluşturabilirim.• Bacaklarımeskisinegöredahagüçlüolduğuiçin, tekayağımınüzerinde10saniyedurabilirim.• Topuğumuveayakucumukullanarakgeriyedoğru yürüyebilirim.• Merdivenleridikkatliceinipçıkabilirim.• Bisikleteçokiyibinebilirim.• Birsporcugibi50-80cmcivarındaileriyedoğru atlarım.• Okadarhareketliyimki,çiftayaklasıçrar,ip atlar,tırmanmaaletinetırmanır,taklaatabilirim.• Topoyunlarınıçokseverim.Zıplayantopu yakalar,tekmeilevuraraktopuileriyedoğru atabilirim.Koyduğunuzbirhedeftekikuleleritopladevirebilirim.• Dengetahtasındayardımsızyürüyebilirim.• Yanadoğruçaprazyürüyebildiğimgibi parmakucundadakoşabilirim.

15

SİZ DE BANA GÜVENİN.• Haklarımısavunabilir,sıramıbekleyebilirim.Aynı

zamanda başkalarının haklarına ve duygularına

saygıgöstermesinidebecerebilirim.

• Oyunoynadığımarkadaşlarımıseçerimveonlarla

işbirliğiyapar,grupoyunlarıoynayabilirim.

• Uyarılmadan kuralları yerine getirebilirim, öz

denetimimikazandım.

• İyi bir tiyatrocu gibi bir hikâyeyi dramatize

edebilirim,rolalabilirimveoynayabilirim.

• Az-çokveyarımkavramlarınıbilirim.Bunungibi

birçokkavramınanlamınıdasöyleyebilirim.

• Parçalarıbirleştiripbütünhalinegetirebilirim.

• Haftanın günlerini de şaşırmadan sıra ile

sayabilirim.

• 20’yekadarsayabilirim.

• 10’a kadar rakamların isimlerini bilirim, onları

nerede olsa tanırım. Saatin içinde, takvimin

üzerinde,arabalarınplakasındavb.

16

• Sadece ana renkleri bildiğimi zannetmeyin,

ara renkleri ve hatta onların hangi renklerin

birleşmesindenoluştuğunudabilirim.

• Daire,kare,üçgen,dikdörtgengibigeometrik

şekilleritanıyabilirim.

• Busaydığımşekillerikendimçizebilirim.Ancak

eşkenar dörtgeni henüz modele bakarak

çizebilirim.

• Objeleri küçükten büyüğe ve uzunluklarına göre

sıralar,özelliklerinegöredegruplandırabilirim.

• Nesneler arasındaki benzerlik ve farklılıkları

ayırtedebilirim.

• Parayıtanırım,eğerbanasorumlulukverilirse

evinbazıihtiyaçlarınınalınmasındasizeyardım

bileedebilirim.

17

• Artık kaybolmamdan hiç korkmayın çünkü

evimizin adresini ve telefon numaramızı

aklımdatutabiliyorum.

• Sorduğunuzzamankendisağımı,solumu

sizegösterebilirim.

• Birşeklinkenarınıveköşesinigösterebilirim.

• Dün-bugün-yarıngibizamanlailgilikavramları

bilirim ve sözcük dağarcığımın içinde uygun

şekildekullanabilirim.

• Geçmişzamanlailgilicümlelerkurabilirim.

• Kelimedağarcığımokadargelişmiştirkiartık

sizinleherkonudakonuşabilir,kendimi ifade

edebilirim.Bukonuşmalarıyaparkendeyimler

veçoğuleklerinidekullanabilirim.

18

KONUŞMAMA İZİN VERİN.

•Nedenli,niçinlisorularacevapverebilirim.

• Çokmeraklıyım,pekçokkonudasorularsorarım,en

çokdasoyutkelimelerinanlamınıöğrenmekisterim.

• Cinsiyetimiveyaşımıdoğrusöyleyebilirim.

• Artık yemeğimi yerken çatal ve bıçağı

kullanabilir, sürahiden dökmeden su koyabilir

vesofrakurallarınauyabilirim.

• Yardımsız ayakkabılarımı ve elbiselerimi giyip

çıkarabilirim.

• Ayakkabı bağcığımı bağlayabilir, düğmelerimi

ilikleyebilirim.

• Bana ev işlerinde görev vermenizden çok

hoşlanırım,çünkübirbaşkasınayardım

etmeyiseverim,bubenimkendimeolangüvenimi

arttırıyor.

• Ellerimiveyüzümüyıkayıpkurulayabilirim.

19

• Dişlerimi fırçalamaktan da çok zevk aldığımısöyleyebilirim.

• Sorumluluklarımıbilirim,oynadığımoyuncaklarımıtopladığım gibi, eşyalarıma sahip olmayı dabecerebilirim.

• Tek başıma tuvaleti kurallarına uygunkullanabilirim.

• Saçlarımıfırçalamayıçokseverim.• Uygun olan koşullarda yatağımı da

düzeltebilirim.

Sevgili anne ve babacığım gördüğünüz gibi ben artık küçük bir bebek değilim. Yukarıda, başarabildiğim birçok şeyden ancak bazılarını söyleyebildim. Beni daha yakından izlerseniz birçok şey daha yaptığımı gözlemleyebilirsiniz.

Sınav Koleji

Rehberlik Ve Psikolojik Danışmanlık Servisi

5 - 6 Yaş Gelişim Özellikleri