Anatomia, embriologia i fizjologia nerek, budowa

kłębuszka nerkowego

Krzysztof Letachowicz

Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej, Uniwersytet

Medyczny we Wrocławiu

Kierownik: Prof. dr hab. Marian Klinger

Funkcja nerek

• Wydalnicza

• Regulacja gospodarki wodnej, elektrolitowej, kwasowo-zasadowej

• Wewnątrzwydzielnicza i parakrynna

• Metaboliczna

Anatomia • Narząd parzysty, położony

zaotrzewnowo

• 12 x 6 x 3 cm

• Lewa nerka Th12-L3, prawa nerka 1-3 cm niżej

• Waga około 150 g

• Spoczynkowy przepływ krwi 1000-1200 ml/min, 20 % pojemności minutowej

• Unerwienie przez włókna współczulne (Th12-L2) i przywspółczulne (nerw błędny)

Anatomia topograficzna

Anatomia topograficzna

Budowa nerki

Ultrasonografia • Echogeniczność

zbliżona do echogeniczności wątroby

• U dorosłych kora i rdzeń nie różnią się echogenicznością

• Zatoka nerki jest hiperechogenna, zawiera naczynia i układ kielichowo-miedniczkowy

Budowa nefronu

• Podstawowa jednostka strukturalno-czynnościowa

• 1000000 nefronów/nerkę

• Składa się z:

kłębuszka nerkowego

kanalika bliższego

pętli Henlego

Budowa kłębuszka nerkowego

• Średnica 0,2 mm

• Tętniczka doprowadzająca dzieli się na 20-40 pętli naczyń włosowatych

• Otoczony torebką Bowmana

Bariera filtracyjna • Fenestrowany śródbłonek

• Błona podstawna o grubości 310-380 nm, składa się z blaszki jasnej wewnętrznej, blaszki gęstej i blaszki jasnej zewnętrznej, filtr dla cząsteczek o masie >69 kD

• Podocyty tworzą wypustki, miedzy nimi błona szczelinowa (min. nefryna, kadheryna, podocyna)

Jak powstaje mocz ostateczny?

• Filtracja- kłębuszek nerkowy

• Reabsorbcja

• Sekrecja

• Precyzyjna regulacja

Filtracja kłębuszkowa • W ciągu doby powstaje 180 l przesączu pierwotnego (125

ml/min)

• Ilość zależna od współczynnika filtracji (przepuszczalność i powierzchnia błony filtracyjnej) oraz ciśnienia filtracyjnego

• Ciśnienie filtracyjne zależy od: ciśnienia we włośniczce, ciśnienia w przestrzeni Bowmana i ciśnienia onkotycznego

• Frakcja filtracyjna 20 %

• Autoregulacja ciśnienia we włośniczkach kłębuszka zależy od napięcia tętniczki doprowadzającej, działa przy średnim ciśnieniu tętniczym 80-180 mmHg

Układ RAA

• Renina wydzielana przy spadku objętości wewnątrznaczyniowej

• Angiotensyna II:

wywołuje skurcz naczyniowy oraz zwiększa reabsorbcję Na i wody

działa bezpośrednio w cewce proksymalnej zwiększając wchłanianie Na oraz pośrednio przez zwiększenie wydzielania aldosteronu

powoduje skurcz tętniczki doprowadzającej i odprowadzającej, skutkiem jest spadek nerkowego przepływu krwi i utrzymanie ciśnienia filtracyjnego

• Leki wpływające na autoregulację i sprzężenie cewkowo-kłębuszkowe to ACEI, ARB, NLPZ i diuretyki

Działanie cewek

• Biegunowość komórek cewek oraz ścisłe złącza między komórkami

• Obecność Na+-K+-ATPazy na powierzchni podstawno-bocznej

• Kontransportery i wymienniki na powierzchni kanalikowej np. Na+-glukoza; Na+-Cl- ; Na+-K+-2Cl- ; Na+-H+;

• W cewce proksymalnej nieselektywna reabsorbcja wody, wodorowęglanów i sodu

• W pętli Henlego niezależna od wchłaniania wody reabsorbcja NaCl

• W cewce dalszej wchłanianie Na oraz wydalanie jonów K i H

• Kanalik zbiorczy odpowiada za ostateczne zagęszczenie moczu

Reabsorbcja Na

• Kanalik bliższy- 65 %

• Pętla Henlego- 25-35 %

• Kanalik dalszy- 5 %

• Kanalik zbiorczy- 5-7 %

Punkty uchwytu dla diuretyków

• NKCC2 (Na/K/Cl)- część gruba ramienia wstępującego pętli Henlego- diuretyki pętlowe

• NCC (Na/2Cl)- kanalik dalszy- diuretyki tiazydowe

• ENaC- kanalik zbiorczy- amilorid

• Antagoniści aldosteronu zmniejszają ekspresję kanałów ENaC

Jak powstają nerki? • Pochodzenie mezodermalne,

mezoderma pośrednia, sznury nerkotwórcze

• Od 4 tygodnia życia płodowego

• Trzy zawiązki: przednercze (pronephros), śródnercze (mesonephros) i nerka ostateczna (metanephros)

• W 5 tygodniu pączek moczowodowy (uwypuklenie przewodu śródnercza) wnika do mezodermy nerkotówrczej

• Funkcja od 9 tygodnia

• Warunkiem rozwoju prawidłowych nefronów jest kontakt pączka moczowodowego z mezodermą nerki ostatecznej

• Z pączka moczowodowego powstają moczowody, miedniczka, kielichy, cewki zbiorcze

• Nefrony powstają od 8 tygodnia

• Nerka ostateczna wstępuje i rotuje się o 90 stopni

• Zmiana unaczynienia

• Anomalie migracji nerki (położenie, zwrot)

Wady układu moczowo-płciowego występują u 3-4 % noworodków

Dziękuję za uwagę