ELEMENTI GRAE DRVETA

Anatomija drveta,Prof. Dr. Safet gurda,umarski fakultet,Oktobar 2011.

Radila: ohran azra

ELEMENTI GRAE DRVETA

Elementi grae drvetaelija- osnovni elemenat grae drveta, razlikuju se po obliku, veliini, vrsti, sadraju, rasporedu i funkciji.Popreni presjek drveta: iva i mrtva kora, kambij, bjeljika, sr, srika.Drvo- heterogeni materijal

Tipovi elemenata grae drvetaDrvo etinara : traheide i parenhim.Drvo liara : traheje, traheide, vlaknaste traheide, vlakanca i parenhim, te razne modifikacije.

MaceracijaMaceracija- hemijski postupak razlaganja drveta na elemente grae.Ranije su se koristili razni hemijski agensi, ali danas se maceracija vri pomou koncentrovane siretne kiseline i 30% vodikovog superokisa. Omjer 1:1. A i B vlakanca, C provodni elementi s jaicama

TraheideTraheide- osnovni elemenat grae drveta etinara, osnova za filogenetski razvitak ostalih provodnih elemenata.Primarno provodni elementi, ali obavljaju i mehaniku funkciju.

Na ovoj slici je vidljiv popreni presjek traheide kod Pinus sp. elektronskim mikroskopom. S1, S2 i S3 predstavljaju slojeve sekundarnog elijskog zida, a Pr je primarni elijski zid.

Aksijalne traheide etinara produene elije, klinoliko uiljene zavrne membrane dobra i srazmjerna kontaktna povrina membrane manje ili vie zadebljale i jako lignificirane

Jaice traheidaOgraene , brojneRazliitog oblika, rasporeda i veliineNa kontaktnim mjestima sa parenhimom- razni oblici jednostavnih ili slabo ograenih jaica

Traheide ranog drvetaRelativno tanki elijski zidovi irok lumen Brojne krupne jaicePopreni presjek etverougao, petougaoGlavna uloga provoenje vode i hranjivih materija

Traheide kasnog drveta Debele elijske zidoveUzak lumenMalobrojne reducirane jaice s produenim porusomPopreni presjek- manje ili vie slian pravougaonikuFunkcija- primarno mehanika

Dimenzije traheidaTraheide etinara- veoma duge od 1 do 7 mmProsjena irina traheida- od 30 do 45 mikrometara (Abies, Picea, Pinus)Duina traheida je 75 do 200 puta vea od irineU radijalnom smjeru- irina traheida zavisi od poloaja elemenata unutar goda i od vrste drvetaNajire traheide: Sequoia, Taxodium i LarixNajdue traheide: Thuja, Juniperus i TaxusKrupnije traheide- razlika debljine membrana ranog i kasnog drveta vea nehomogenija graa.

TraheideKrasule- tamnije obojene linije, zone ili trake koje se nalaze sa donje ili sa gornje strane jaica na radijalnim membranama traheida etinara.Trabekule- tapiaste izrasline membranske tvari koje se proteu od jedne do druge tangentne membrane u lumenima traheida etinara. Traheide trakova- Imaju tipine, sitne, ograene, okrugle jaice. Sprovode vodu i hranjive materije, okomite su na aksijalne traheide. Kratke traheide u nizu- ograene jaice i esto opkoljavaju uzdune smolne kanale.

Snimak elektronskim mikroskopom koji pokazuje elije od kojih se veina protee longitudinalno, ali neke i horizontalno. Velika upljina (rc) je smolni kanal. Veina ovdje prikazanih elija se zovu longitudinalne traheide.

JAICEJ a i c e neodebljala mjesta na elijskoj membrani koja skue za vezu izmeu lumena susjednih stanica.Primarna jaina polja za vrijeme izgranje sekundarne membraneRazlikuju se po: grai, veliini, obliku, broju i rasporeduPar jaica- lee naspramno i nadopunjuju se

Jednostavne jaicePrilikom odebljanja elijske membrane ostaju dvije nasuprotne upljine koje ostaju jednake irine po cijeloj duini, a izmeu njih ostaje neodebljala elijska membrana. Nalaze se na parenhimskim elijama (jedinim ivim elijama grae drveta).

Ograene jaiceSa svake strane ovih tipova jaica se uzdiu zadebljanja koja su u obliku nadsvoenja nad membranom.Karakteristini su za traheje, traheide, vlaknaste traheide, tj. za mrtve provodne elemente grae drveta.

Ograene jaiceOgraene jaice se sastoje iz tri dijela: porus, torus i margo.Porus- prvi dio jaine membrane, manjeg je promjera od torusaTorus- srednji dio jaine membrane, zadebljao u obliku leeMargo- nezadebljala opna koja se nalazi oko torusa i propusna je. Popreni presjek jaine membrane pokazuje spljoteni, okruglasti disk, sainjen od niti, nalik trampolini.

18

Ograene jaiceReducirane ograene jaice- jaice koje imaju mehaniki elementi, vlaknaste traheide i traheide kasnog drveta etinara.Predstavljaju jaice bez torusa sa uskim leastim porusom koji je produen i prelazi preko marga.Zatvorene ograene jaice- kada se torus jaice prisloni uz unutranju stranu jednog od nadsvoenja i zatvori porus. Usljed toga se smanji propusnost jaice.

Graa jaica kod jasena (Fraxinus sp.)

Ograene jaicePar jaica ograena zatvorena jaice nesimetrine grae gdje se jednostavne nalaze sa parenhimske strane (ivi elementi), a ograene sa trahealne strane (mrtvi elementi).

Slijepe jaice formiranje jaica samo sa jedne strane dodirnih membrana dvaju elija.

Reducirane ograene jaice porus moe biti ukljuen, produen i spojen.

Porus, torus i margo.

Struktura jaica je jedna od ultrastrukturnih znaajki zida elija drvenastih biljaka.