anatomija i fiziologija ans - iceps...organa, adaptira ih potrebama trenutka i kontroliše...

ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA ANS

ICEPS, 2018.godina

Dr Vladimir Krstić

AUTONOMNI NERVNI SISTEM

– ANS je deo perifernog i centralnog nervnog sistema koji reguliše funkcije unutrašnjih

organa, adaptira ih potrebama trenutka i kontroliše unutrašnju sredinu tela

– ANS obezbeđuje motornu kontrolu visceralnih organa i drugačije se naziva visceralni

motorni sistem

– inerviše glatke mišiće, miokard i žlezdani epitel (upravlja delatnošću svih tkiva izuzev

poprečno-prugaste muskulature)

– aktivnosti ANS-a uglavnom nisu pod voljnom kontrolom, pa je stariji naziv ovog dela

nervnog sistema - vegetativni nervni sistem


– endokrini i autonomni sistem su međuzavisni - oba su pod kontrolom široko rasprostranjenih struktura CNS-a koje generišu komande nakon integrativnih ulaza iz različitih izvora

– ne može se govoriti o autonomnosti tj. nezavisnosti viseralnih funkcija od somatskih - na periferiji organizma autonomni i somatski nervni sistem su potpuno odvojeni, dok u CNS-u postoje intimne veze

– za razliku od somatskog motornog sistema, periferni visceralni motorni put se sastoji od dva neurona - prvi preganglijski neuron ima ćelijsko telo u moždanom stablu ili kičmenoj moždini, drugi postganglijski neuron nalazi se u autonomnoj gangliji i šalje nemijelinisani akson za visceralne efektorne ćelije


• na osnovu anatomskih, neurohemijskih, farmakoloških i funkcionalnih razlika

ANS čine dva glavna dela:

– Simpatički (Sy) i parasimpatički (PSy)

• najizraženija svojstva ANS-a su brzina i intenzitet kojom se mogu promeniti

visceralne funkcije, visceralni odgovori teže da budu trenutni, a njhovi efekti

kratkotrajni


• Aferentnu komponentu ANS-a čine:

– Visceralna aferentna vlakna koja neprekidno prate funkcije visceralnih organa, ovi signali

(sa hemo, baro, osmoreceptora) putuju primarno parasimpatičkim nervima (80% n.

vagusom), dok se informacije sa nociceptora prenose isključivo simpatičkim vlaknima

– Somatska aferentna vlakna koja prenose informacije o temperaturi i bolu

– Kognitivne informacije iz viših centara o percipiranoj opasnosti, strahu, uzbuđenju...


• Organizacija ANS-a

– većinu endodermalnih struktura (žučni putevi, mokraćni kanali, m. bešika) simpatikus inhibiše, a parasimpatikus stimuliše

– samo parasimpatičku inervaciju dobijaju suzne, nazofaringealne i traheobronhijalne žlezde

– treba napomenuti još postojanje enteričkog nervnog sistema koji pokazuje veliku raznolikost neuropeptida (VIP, holecistokinin, neuropeptid Y) koji se mogu naći i u drugim delovima PNS-a i CNS-a

– u srcu, zidu mokraćne bešike, kao i crevima nalazi se i intramuralni nervni sistem ("sekundarni NS")

– za razliku od svog antagonističkog dejstva na većinu organa i sistema, na imunski sistem Sy i Psy deluju imunosupresivno



– simpatički i parasimpatički nervni sistem imaju preklapajuće i uglavnom antagonističke uticaje

– visceralne ciljne strukture u telesnim zidovima i ekstremitetima, skeletnoj muskulaturi (krvni sudovi) i koži (krvni sudovi, znojne žlezde, mišići podizači dlake) su pod regulacijskim uticajem jedino simpatičkog NS

– u celini uzevši u većini slučajeva oba dela ANS-a imaju sinergističko dejstvo

– pre i postganglijski autonomni neuroni koji inervišu krvne sudove i srce poseduju spontanu aktivnost ili tonus mirovanja - osnovni nivo aktivnosti naziva se Sy i Psy tonus



– simpatički tonus drži sve arteriole tela suženim na oko polovinu vrednosti njihovog

dijametra

– u mnogim organima sa dvojnom inervacijom ANS-a prisutna je dominacija PSy tonusa -

m. bešika, egzokrine žlezde...


• Simpatički nervni sistem

– simpatički preganglijski neuroni nalaze se u intermediolateralnom jedru lateralnog roga kičmene moždine u segmentima T1 do L2, aksoni ovih ćelija napuštaju kičmenu moždinu ventralnim - prednjim korenovima spinalnih nerava i ulaze u simpatičko stablo

– pri tome prisutna je opšta viscerotopska organizacija - simpatička vlakna iz segmenta T1 dospevaju u glavu, iz T2 u vrat, T3-T6 toraks, T6-T11 u abdomen i iz T12-L2 u noge

– preganglijski simpatički neuroni inervišu adrenalnu žlezdu i završavaju direktno na modifikovanim neuronskim ćelijama koje sekretuju adrenalin (80%) i noradrenalin (20%) u krvotok kao odgovor na stimulaciju preganglijskim holinergičkim vlaknima

– tako simpatički sistem preko endokrinog puta reguliše funkcije ćelija koje nisu u direktnoj vezi sa nervnim završecima


• Simpatički nervni sistem

– efekat NT na ciljnu ćeliju određen je prirodom receptora ciljne ćelije i posebnim mehanizmom prenosa signala - noradrenalin svoje dejstvo ostvaruje uglavnom preko alfa receptora i u manjoj meri preko beta receptora, dok adrenalin deluje podjednako na obe vrste receptora

– simpatički deo ANS-a organizovan je tako da omogući opšti odgovor na stres, može se aktivisati odjednom na koordinisan način u toku vežbe, emocionalnog uzbuđenja ili stresa ili u slučajevima opasnosti po život

– Hipotalamus na komandu limbičkog sistema, koordiniše opšti odgovor simpatikusa, a adrenalin zajedno sa SyNS posreduje kratkotrajni odgovor na stres, dok kortizol ima ulogu u dugotrajnoj adaptaciji


• Parasimpatički nervni sistem

– označava se i kao kraniosakralni sistem, preganglijski i postganglijski parasimpatički

neuroni koriste acetilholin kao svoj glavni neurotransmiter, a kao neuromodulator se

uglavnom oslobađa neuropeptid – VIP (holecistokinin)

– ćelijska tela preganlijskih neurona smeštena su bilo u sakralnim segmentima (S2-S4) ili u

jedrima kranijalnih nerava (III, VII, IX, X), dok su ćelijska tela postganglijskih neurona

raspršena unutar nervnih pleksusa ciljnih organa ili u zidu kanala

– grane n. vagusa (X) čine 75% svih PSy vlakana


N. vagus (X)- inervaciono područje

- motorna, senzitivna i PSy nervna vlakna

- motrona vlakna polaze iz jedara u

produženoj možfini i inervišu mišiće mekog

nepca, ždrela i grkljana

- senzitivna vlakna- koža spoljašnjeg ušnog

kanala, deo dura mater, sluzokoža ždrela,

epiglotisa, grkljana, dušnika i organa za

varenje

- PSy vlakna- srce, glatke mišiće i žlezde

respiratornog i digestivnog trakta


• Parasimpatički nervni sistem

– Različite vrste senzornih informacija se integrišu u različitim delovima CNS-a koje se

zajednički označavaju kao "centralna autonomna veza" - ona generiše koordinisane

signale za visceralne motorne, endokrine i somatske motorne izlazne puteve, u okviru

ovih ulaznih signala nalaze se i oni iz viših centara CNS-a uključenih u kogniciju i

kompleksne bihejvioralne funkcije

• Regulacija visceralnog motornog izlaza

– područja moždanog stabla i prednjeg mozga utiču na preganglijske neurone autonomnih

motornih puteva


• Regulacija visceralnog motornog izlaza

– Hipotalamus kao najviši integrator autonomnih i endokrinih funcija direktno integriše

sekretornu aktivnost hipofize i ima recipročne veze sa "centralnom autonomnom

mrežom" u prednjem mozgu i moždanom stablu

– nakon lezije hipotalamusa dolazi do poremećaja velikog broja vegetativnih funkcija,

iako se one posle izvesnog vremena ponovo uspostavljaju izostaje fina regulacija

HVALA NA PAŽNJI!

anatomija i fiziologija ans - iceps...organa, adaptira ih potrebama trenutka i kontroliše...

Documents