Koronavirus COVID-19

Grazzi lil kulhadd! Ktejjeb addattat minn: •  Coronavirus – Down’s Syndrome Association (UK) •  Coronavirus (COVID-19)- Down’s Syndrome Association

(Ireland)

• Miktub bil-metodu ta’ “qari faċli” Minn studenti tal -B.Psy (Hons) bħala parti mill- Practicum tal-Psikologija miżmum f’ Equal Partners Foundation, taħt is- superviżjoni ta’ Dr Elena Tanti Burlo’. Qari ta’ Provi: Dr Jacqueline Żammit. Marzu 2020 (waqt il-pandemija tal-Koronavirus)

Għandna skola llum?

Le, m’għandniex skola llum.

Qegħdin bil-vaganzi?

Le m’aħniex bil-vaganzi.

Irridu noqogħdu ġewwa biex inżommu ’l bogħod mill-periklu.

X’tip ta’ periklu?

Minn virus. Dan imarradna jekk jiġi fuqna

Virus? Xi jkun?

Bħalissa l-virus qed jissemma ħafna fuq l-aħbarijiet, ir-radju u l-midja soċjali. Il- gazzetti qed jiktbu stejjer dwar dan il-virus.

X’jissejjaħ dan il-virus?

Virus huwa partiċella żgħira ħafna. Jekk jidħol ġewwa ġisimna, nimirdu. Mhux pjuttost sabiħ dan il-virus?

Dan il-virus li qed jikkawża l-problemi llum jissejjaħ Koronavirus.

Jidher bħal kuruna. Il-kelma ‘Korona’ tnisslet mil-Latin u tfisser ‘Kuruna’.

Dan il-virus huwa bħall-influwenza jew riħ gravi. Minħabba dawn is-sintomi, inti ħa tħossok ma tiflaħx.

Dan il-virus jaffettwalek il-pulmuni u l- passaġġi tal-arja.

Dan il-virus jittieħed minn persuna għall-oħra.

L-annimali jistgħu jimirdu bil-coronavirus?

Din ġrat ftit drabi biss, pero m’hemm l-ebda evidenza li l-umani, bħali u bħalek, jistgħu jiġu infetttati mill-annimali domestiċi. Madanakollu, dejjem għandna naħslu jdejna wara li mmissu l-annimali.

Minn fejn beda l-Koronavirus?

L-ewwel persuna bil-Koronavirus instabet ġewwa ċ-Ċina, ġo belt magħrufa bħala Wuhan.

Issa, bosta nies għandhom dan il-virus f’ħafna pajjiżi differenti, fosthom f’Malta.

Ċerti nies li jkollhom il-virus ma jkunux ma jifilħux, jew ikollhom sintomi ħfief. Xi nies tilfu ħajjithom kawża ta’ dan il-virus.

X’tibdiliet seħħu minħabba l-Koronavirus?

Twaqqfu t-titjiriet tal-ajru.

Spiċċajna ma mmorrux l-iskola.

Ċerti nies waqfu mix-xogħol tagħhom.

Is-supermarkets jaċċettaw biss numru limitat ta’ nies ġewwa l-ħanut tagħhom.

Waqfu ż-żjarat fid-djar tal-anzjani.

Persuna waħda jew tnejn huma aċċettati fl-ispiżeriji; u għalhekk ikollna nistennew barra.

Ingħalqu restoranti, każini u bars.

Kif nistgħu nipproteġu lilna nfusna u lil dawk ta' madwarna?

Aħsel idejk:

Importanti li taħsel idejk għal 20 sekonda bl-ilma u bis-sapun. Tista’ tuża wkoll diżinfettant tal-idejn alkoħoliku.

Biex tkun ċert/a li ħsilt idejk sewwa, tista’ tkanta ‘Awguri f’Għeluq Sninek’ għal darbtejn.

Idm’id Bejnis-swaba’ Fuqin-naħata’waratal-idejn Is-swaba’l-kbar

Minnwaras-swaba’ Id-dwiefer Il-polz Aħseluxxotta

Gwida biex taħsel idejk: https://www.youtube.com/watch?v=IisgnbMfKvI&feature=youtu.be

Aħsel idejk:

Wara li tuża l-kamra tal-banju.

Qabel ma tiekol.

Qabel u wara li tipprepara l-ikel.

Meta tagħmel xi tip ta’ kuntatt ma’ xi persuna li ma tiflaħx.

Jekk idejk huma maħmuġin.

Wara li tmiss xi annimal.

Wara li tisgħol jew tagħtas.

Agħatti mnieħrek u ħalqek b’tixxju (tissue) jew bin-naħa ta’ ġewwa tal-minkeb f’każ li tisgħol jew tagħtas. Importanti li tarmi t-tixxjus użati mill-ewwel fiż-żibel. Tħallix it-tixxjus (tissues) jiġru.

Tmissx wiċċek, inkluż l-għajnejn, il-ħalq, u l-imnieħer qabel ma tkun ħsilt idejk kif suppost.

Żomm id-distanza ta’ 2 metri ‘l bogħod min-nies.

Evita postijiet iffullati. Eżempju: festini u supermarkets.

X’inhuma s-sintomi tal-virus?

1. Sogħla

2. Deni

3. Qtugħ ta’ nifs

4. Għejja

Jekk għandek dawn is-sintomi:

Tmurx għand it-tabib!

Informa lil xi membru tal-familja, ‘support workers’ jew ‘carers’ tiegħek mill-aktar fiss possibli.

Ċempel fuq ‘111’ jew ‘21324086’ sabiex jgħinuk nies professjonali, bħal tobba.

Prova żomm kalm. Għalkemm tħossok marid, ma jfissirx li għandek il-Koronavirus.

X’għandek tagħmel jekk kont f’pajjiż li hu infettat bil-

koronavirus?

Oqgħod id-dar u strieħ.

Evita kuntatt dirett man-nies ta’

madwarek

Ċempel in-numru tal-għajnuna ‘111’

minnufih

Oqgħod kwarantina.

X’inhi l-kwarantina?

Il-kwarantina hija meta persuna toqgħod id-dar għal 14-il-ġurnata. Din isseħħ sabiex il-persuna taċċerta ruħha li mhix marida.

Min jinsab f’riskju?

Nies ta’ kull età jistgħu jlaqqtu l- Koronavirus.

L-anzjani, u nies li għandhom kundizzjonijiet mediċi eżistenti qegħdin iktar f’riskju li jlaqqtu din il-marda u hemm bżonn li joqogħdu iktar attenti li ma jlaqqtux dan il-virus.

Oqgħod attent sabiex tnaqqas iċ-ċans li tlaqqat dan l-virus. Jekk tlaqqat dan il-virus tista’ xxerdu lil ħaddieħor

Li toqgħod id-dar, tista’ tiddejjaq.

Tixtieq tiġri, tilgħab u tmur il-bandli.

Jekk noqogħdu d-dar, dalwaqt inkunu nistgħu nagħmlu dan kollu!

Xorta nistgħu nsibu affarijiet interessanti x’nagħmlu. Tista’ taħseb f’xi wħud minnhom?

Nilagħbu fil-bitħa, fuq il-bejt, jew fil- ġnien

X’logħob nistgħu nilagħbu?

Ċempel lill-ħbieb fuq Skype

Aqra ktieb jew isma’ storja

X’inhu l-Koronavirus? https://littlepuddins.ie/wp-content/uploads/2020/03/The-Corona-Virus-Free-Printable-Updated-2-The-Autism-Educator-.pdf

Sorsi utli:

Storja ta’ iżolament soċjali https://asiam.ie/wp-content/uploads/2020/03/merge_from_ofoct-1-scaled.jpg

Fejn nista’ nsib sorsi tajbin ta’ informazzjoni dwar il-

koronavirus?

• Tista’ żżur is-sit elettroniku   • www.covid19malta.info •  jew

https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019

• Tista’ ċċempel ukoll fuq ‘111’ jew ‘2132 4086’

Ftakar: Facebook u sorsi oħra fuq il-midja soċjali mhux dejjem ikollhom informazzjoni tajba dwar il-Koronavirus.

Sorsi oħra

•  https://www.youtube.com/watch?v=1APwq1df6Mw&feature=youtu.be

•  https://www.rte.ie/news/newslens/2020/0226/1117814-coronavirus-explainer/

•  https://youtu.be/8YiN4tFVA9E •  https://www2.hse.ie/conditions/coronavirus/

coronavirus.html •  https://www.youtube.com/watch?v=fsEAVPkAfng •  Webinar about maintaining calmness, by AE Irish member

Autism Spectrum Information Advice & Meeting Point (AsIam)

•  https://asiam.ie/wp-content/uploads/2020/03/merge_from_ofoct-1-scaled.jpg

•  https://www.city.ac.uk/data/assets/pdf_file/0010/466039/Anxiety-in-Autism-A5-guide.pdf

Krediti:

•  Department of psychology, University of Malta

•  Equal Partners Foundation, Malta •  Easy Read Coronavirus - Down’s

Syndrome Association (UK) •  Coronavirus (COVID-19)- Down’s

Syndrome Association Ireland