May tinuod ba gyud nga Simbahan?Isa ra bay tinuod nga Simbahan? May makaluwas ba nga Simbahan?Kung wala koy apilan nga Simbahan maluwas ba ko?

ANG TINUOD NGA SIMBAHANG KRISTOHANON

By Allan L. Laniba, MM, MPA

Pasiuna

Makurat ka kaha? Kung masayran nimo nga kapin 33,000 na ka mga kristohanong pundok sa tibook kalibotan sumala sa natala sa World Christian Encyclopedia by Barrett Kurian, Johnson volume 1 pahina 16 tuig 2001.

Apan pagsulod sa tuig 2013 kapin 44,128 na ka mga pundok kristohanon duna kita. Kini tanang pundok lunlon miangkon nga sila maoy TINUOD NGA KRISTOHANONG SIMBAHAN.

Kung dili kita magmaigmat sa pagpangita sa tinuod nga simbahan, ang atong kalag maoy nakataya. Ang kaluwasan lisod kaayo dula-dulaan. Usa lamang ang atong kalag. Busa kinahanglan magmaalamon kita sa pagpaanib sa usa ka tinuod nga simbahan. Dunay usa lamang ka simbahan nga gitukod si Kristo. Sa Mateo 16:18 siya miingon, “tukuron nako ang akong iglesia”. Wala siya moingon “ang akong MGA iglesia”.

Apan sa kadaghang pundok, unsaon man nato pagkasayod sa tinuod nga simbahan? Ang bugtong giya nato mao lamang ang kamatuoran. Kay bisan kinsa pa kita wala gayod kitay mahimo batok sa kamatuoran. Si San Pablo miingon sa 2 Corinto 13:8 “non enim possumus aliquid adversus veritatem sed pro veritat” nga sa ato pa “Wala kitay mahimo batok sa kamatuoran, gawas sa pag-uyon niani.

Kining libro nga imong gibasa karon maoy motuki, modukiduki sa mga kasaysayan, katikaran, katinuoran ug mopalapnag kabahin sa usa ka tinuod nga Simbahang Kristohanon gamit ang yanong pulong aron dali masabtan sa mga yanong tumutuo ni Kristo.

Paga-ila Pasalamat

Ang tagsulat buot magpasalamat kang Bro. Khernie Bahan kinsa mao gayoy mihangyo nga sulaton sa yano kini nga hisgotanan aron mabasa sa mga yanong Kristohanon sarang mga makagiya kanila sa pagnunot-anib sa tinuod nga Simbahang Kristohanon.

Maingon man ngadto sa akong kapikas, si Rudelyn, kinsa andam kanunay sa pagsuporta sa dihang gisulat kini nga libro ug sa among mga anak si Allynne Leudjy, Allan Rudjz ug Allan Ru Jemjo kinsa naghatag kanunay kanako sa kadasig labi na sa panahon sa kakapoy ug kabudlay.

Sa akong mga ginikanan, Felicisimo ug Leonideza Laniba kinsa maoy akong unang mga katekista ug sa akong mga igsoon: Josephine, Juliet, Ana Leah, Adelia ug Anjelyn uban sa ilang mga anak.

Sa akong ugangan, Rodrigo ug Judy Baclaan, ug Ellaine Claire nga walay puas nga nagasuporta kanako ug sa akong pamilya.

Tim-os nga pasalamat ang akong ihatod. Ug sa uban nga dili na nako mahisgotan dinhi gumikan kay gamay lamang ang pahina nga nagahin alang sa ingon. Daygon ang Dios kaninyong tanan!

Kapitulo 1Ang Simbahan

“Mamahimo kang manalipod sa Simbahan bisan wala ka mahigugma kang Kristo.

Apan kung nahigugma ka kang Kristo dili mahimo nga dili ka manalipod sa Simbahan” – Allan Laniba

Unsa may pagsabot nato sa Simbahan? Ang Simbahan ba mao ang gambalay? Ang Simbahan ba mao ang katawhan? Ang Simbahan ba usa ka lugar o usa ka butang?

Sa Douay Version Bible and pulong “church” o “simbahan” kapin 26 gihisgotan sa Daang Tugon ug kapin 77 ka higayon nga gihisgutan sa Bag-ong Tugon. Gigamit ang maong pulong sa nagkalain-laing kahulogan. Sa Daang Tugon ang simbahan nagpasabot sa kahugpongan sa tawo ug gambalay. Apan sa Bag-ong Tugon wala lamang kini nagpasabot sa katigoman sa mga tawo kundili lakip na sa mistikong lawas ni Jesukristo.

Sa nagkalin-laing pagsabot, mamahimo natong masabtan ang gamit sa pulong Simbahan niani nga mosunod:

a. Straktura o Gambalayb. Ang Tawo isip Templo sa Espiritu Santoc. Ang Lawas ni Kristo d. Ang Katilingban sa Dios

ESTRAKTURA O GAMBALAY

Bisan sa Karaang Testamento gihulagway ang usa ka estraktura o gambalay diin didto buot makigkita ang Dios sa iyang katawhan. Kini ang gitawag og Tabernakulo o balaang Tolda. Kini maoy nahimong unang estraktura o gambalay isip simbahanan sa mga tawo ngadto kang Yahweh. Dinhi ginahimo ang pag-ampo, pagsimba sa Dios ug paghalad og mga sakripisyo. Ang Tabernakulo gihimo kini ni Moises subay sa sugo sa Dios. Miingon ang Dios, “Pahimoa sila alang kanako ug usa ka balaang tolda aron mopuyo ako tipon kanila” (Exodo 25:8).

Kining balaang Tolda ginapahiluna sa tunga gayud sa kampo. Ang pinakaunang tabernakulo gimugna ni Moises niadtong tuig circa 1450 B.C.

Sa nangligid ang katuigan, si Haring David nagplano nga maghimo og templo apan napakyas siya og ang iyang anak maoy nagtukod niani. Ang templo isip usa ka gambalay maoy usa ka lugar diin didto makighimamat ang Dios sa iyang katawhan.

I Mga Hari 6:1 –“Sulod sa 480 ka tuig human mobiya sa Ehipto ang mga Israelita, sa ika-upat ka tuig sa paghari ni Salomon sa Israel, sa bulan sa Sib, nga maoy ikaduhang bulang gisugdan ni Salomon ang pagtukod sa templo”

Apan kining Temploha gibungkag sa taga-Babilonia niadtong tuig 586 B.C. sa kapanahonan ni Hari Nabucodonosor (2 Mga Hari 25:8).

Human makalingkawas ang mga Israelita gikan sa kamot sa mga taga-Babilonia, si Haring Dario uban sa pipila ka mga Judiyo mibalik sa Judea aron ipatindog pagbalik ang Templo sa Jerusalem. Sa paghari ni Herodes iya kining gipaayo pag-usab sugod niadtong tuig 20-19 B.C.

Kining maong templo ang gihisgotan sa Bag-ong Tugon sa Juan 2:20 nga nag-ingon, “Sila miingon

kaniya, ‘kap-atan ug unom (46) ka tuig ang pagbuhat niining temploha, unya tukoron mo kini pag-usab sulod lamang sa tulo ka adlaw?’ ‘”.

Sa mga asoy sa taas, nahimong batasan o kinaiya sa mga tumutuo nga tawagon ang templo, o lugar o dapit-ampoanan isip Simbahan. Dinhi nahimugso ang teknikal nga kahulogan sa simbahan isip usa ka gambalay o estraktura. Apan wala diri nahikot sa hingpit ang kahulogan sa simbahan. Kay bisan midulot kini nga batasan, milutaw gihapon ang ubang kahulogan sa pulong Simbahan.

ANG TAWO ISIP TEMPLO SA ESPIRITU SANTO

Kung atong hulamon ang kahulogan sa simbahan isip templo, balaang Tolda, tabernakulo, diin didto mopuyo ang Dios, sa bag-ong Testamento dunay milutaw nga mas lawom nga pagsabot sa puy-anan sa Dios.

Si San Pablo maoy unang nag-asoy niani sa iyang unang sulat sa taga-Corinto nga nagkanayon, “Wala ba diay kamo masayod nga ang inyong lawas mao ang templo sa Espiritu Santo ug nga nagpuyo diha kaninyo ang Espiritu Santo nga gihatag sa Dios kaninyo?” (1 Corinto 6:19)

Kini nga pahayag ni San Pablo nagpasabot nga ang tawo mismo templo sa Dios, walay kalainan sa Simbahan nga diin nagpuyo ang Dios. Kita isip templo sa Dios simbahan usab. Simbahan nga nagkahulogan og puluy-anan sa Dios.

ANG LAWAS NI KRISTO

Sa bag-ong tugon makadaghan gilitok nga ang simbahan maoy lawas ni Kristo. Mao ni ang pipila ka mga setas nga naghisgot kabahin sa simbahan o iglesia:

Colosas 1:18 “Siya (Jesus) ang ulo sa iglesia nga mao ang iyang lawas; Siya ang naghatag ug kinabuhi sa lawas; siya ang unang gibanhaw sa mga patay aron siya ang mag-una sa tanan”

Colosas 1:24 “….Kay pinaagi sa akong mga giantos nakatabang ako paghingpit sa wala pa matapos nga mga pag-antos ni Cristo alang sa iyang lawas nga mao ang iglesia”

1 Corinto 12:12-13 “Kay si Cristo sama sa usa ka lawas nga may daghang bahin apan usa ra ka lawas bisan kon nagkalainlain ang mga bahin niini. Sa samang pagkaagi, kitang tanan, mga Judio o dili Judio, mga ulipon ug dili ulipon, gibunyagan diha sa usa ka lawas…”

1 Corinto 12:27 “Busa kamong tanan lawas ni Cristo ug ang usag-usa bahin niini”

Efeso 5:23 “ Kay ang bana mao ang ulo sa iyang asawa ingon nga si Cristo maoy ulo sa iglesia; ug si Cristo mismo mao ang Manluluwas sa iglesia nga mao ang iyang lawas”

Nianing pipila ka mga setas nga atong gikutlo, gipasabot sa Bibliya nga ang Simbahan o Iglesia mao ang lawas ni Cristo. Siya ang ulo sa Iglesia ug Siya mismo ang Manluluwas sa iyang Simbahan. Kung ang Simbahan maoy lawas ni Cristo ug Siya ang ulo niani, sa laktod nga pagkasulti ang Simbahan mao si Cristo mismo, si Cristo nga Dios ug Ginoo. Gani sa dihang gilutos ni Saulo ang simbahan sa Jerusalem miingon si Cristo kaniya, “Ako si Jesus nga imong gilutos” (Buhat 9:6)

ANG KATILINGBAN SA DIOS

Sa Ebanghelyo ni San Mateo 18:16-17 ingon ani ang pagka-asoy, “apan kung dili siya mamati kanimo, pagdalag usa o duha ka tawo aron ang matag sumbong kapamatud-an sa duha o tulo ka saksi sumala sa giingon sa Kasulatan. Ug dili gayod siya mamati kanila, isulti ang tanan ngadto sa iglesia”.

Dinhi masabot nga ang iglesia, hut-ong sa daghang mga tawo. Ang Iglesia katawhan sa Dios. Gani sa sulat ni San Pablo ngadto sa taga-Roma masabtan nga ang mga tumutuo gitawag og iglesia. Siya misulat, “Pagkumustahay kamo pinaagi sa inigsoon nga halok. Nangumosta kaninyo ang tanang iglesia ni Cristo” (Roma 16:16).

Busa ang Simbahan mao ang Katawhan sa Dios, kinsa maoy Lawas ni Kristo ug Templo sa Espiritu Santo nga sagad managtapok sa pagsimba diha sa Lawak-Simbahanan o Gambalay-Ampoanan.

Masabot nga ang Simbahan wala lamang magpunting ngadto sa matahom nga mga templo nga ginama sa tawhanong kamot. Wala lamang magpunting sa nagkahugpong nga katawhan nga nanagtigom sa usa ka lugar. Kundili usa usab ka espiritohanong panagtigom sa tawo. Kay ang iglesia o simbahan mao man ang lawas ni Cristo kinsa siya mao ang ulo niani. Busa ang tinuod nga Simbahan mao ang hingpit nga lawas nilangkoban sa katawhan sa Dios nga nahiusa diha sa Espiritu Santo ug si Cristo maoy ulo sa maong Iglesia.

Ang pulong “Church” o Simbahan gikan sa Latin nga pulong “Ecclesia” nga sa Greek kini nga pulong “ek-kalein” nga nagpasabot “to call out of” o mga tinawag. Kini nagpasabot og asembliya sa katawhan alang sa sa usa ka relihiyosong katuyoan.

Ang bugti niini sa Griegong pulong “kyriake” nga diin dinhi gikutlo sa English ang pulong “Church” o simbahan, ug ang German nga pulong “kirche” nga nagpasabot “what belongs to the Lord” o kung unsay iya sa Ginoo.

Karon sa Kristohanong gamit, ang pulong “Church” o Simbahan nagpasabot og 1.) liturhikanhong panagitgom 2.) ug lokal nga katilingban o 3.) ang kinatibok-ang katilingban sa mga magtutuo. Kining tulo

ka kahulogan dili gayod mabulag. “Ang Simbahan” mao ang Katawhan sa Dios nga nagkatigom sa tibook kalibotan, nga naglungtad diha sa lokal nga katilingban ug nahimong realidad diha sa lihurhikal, labaw sa tanan diha sa Eukaristiyanhing asembliya, nga diin gisukad niani ang iyang kinabuhi gikan sa pulong ug sa lawas ni Kristo kay ang Simbahan mao man mismo ang Lawas ni Kristo.

Kapitulo 2Ang Simbahan ug Relihiyon

“Ang dugo sa mga martir maoy binhi sa Simbahan” – Tertuliano

Kalambigitan sa Simbahan ug ang Relihiyon

Unsay kalambigitan sa Simbahan ug relihiyon? Sagad, ang uban mogamit niani nga susama lang. Apan kining duha duna gayoy pino nga kalainan. Apan ang duha dili gayod mamahimong ibulag. Lapad kaayo ang kahulogan sa Simbahan sigun sa atong giasoy sa taas. Samtang ang relihiyon tino ang kahulogan niani.

Ang Simbahan o Iglesia mao ang katilingban sa mga tumutuo diha sa ilang giila nga Dios, katilingban nga mismo mao ang lawas ni Kristo nga gihiusa diha sa Espiritu Santo. Samtang ang relihiyon mao ang relasyon, pagtuo, gawi, batasan sa pagsimba, diosnong obligasyon nga maoy nagkutay sa tawo ngadto sa Dios.

Sa yano nga pagsabot walay simbahan nga walay relihiyon. Sa susamang paagi, walay relihiyon kung walay simbahan. Ang duha dili susama, dunay pino nga kalainan, apan dili puwede nga mabulag!

Makaluwas ba ang Relihiyon?

Aron masabtan kaayo nato ang tubag sa imong pangutana, ato unang tukion kung unsa ang ipasabot sa pulong relihiyon o religion. Ang pulong religion mahimong masayran ang kahulugan pinaagi sa pag-define niani. Adunay duha ka definitions sa pulong religion. Ang usa gitawag og nominal definition nga maoy mopasabot sa kahulugan sa pulong diha sa ngalan niani ug ang usa gitawag og real meaning nga mao ang pagtugkad sa butang nga nahibaloan pinaagi sa maong ngalan.

Si Lactantius, nga usa sa mga inila nga Amahan sa Simbahan (Father of the Church) nga nabuhi dapit sa katapusan sa ikatulo ug sayo sa ika-upat nga siglo, mipatin-aw sa pulong religion gikan sa Latin nga pulong religare isip nominal definition nga nagpasabot og “to bind” o paghikot. Kini nagpasabot matud pa ni Lactantius, nga usa ka hikot sa buluhaton nga kinahanglan ihatag sa tawo ngadto sa Dios.

Si Santo Tomas de Aquino sa laing bahin mihatag og real definition sa pulong religion. Matud pa ni Aquino: “Bisan kung asa pa kuhaa ang kamatuoran lambigit sa sinugdanan sa usa ka ngalan, ang relihiyon isip usa ka realidad nagpasabot sa relasyon tali sa tawo ngadto sa Dios. Ang relihiyon mao ang suma-total o kinatibok-ang relasyon (duties) sa tawo ngadto sa Dios”.

Dinhi gibasi ni Webster ang iyang paghatag og kahulugan sa pulong religion nga “ a form of worship and belief to a Supreme Being o usa ka paagi sa pasimba ug pagtoo ngadto sa usa ka giila nga Labing Gamhanan”.

Ginamit ang kahulugan sa relihiyon nga atong giasoy, kita makaingon nga adunay duha ka klase nga relihiyon: ang tinuod ug ang dili tinuod o mali nga relihiyon.

Maka-ingon kita nga tinuod ang usa ka relihiyon kung kini adunay husto nga paagi sa pagsimba ug husto nga Dios ang gisimba. Sa samang paagi, kita maka-ingon usab nga ang usa ka relihiyon dili tinuod ug mali kung:

a. Husto ang paagi sa pagsimba, apan dili husto o mali nga Dios ang gisimba.b. Husto ang Dios nga gisimba, apan mali ang paagi sa pagsimba.c. Dili husto ang paagi sa pagsimba, ug dili usab husto ang Dios nga gisimba.

Karon, balik sa pangutana; makaluwas ba ang relihiyon? Ang atong tubag mao kini. Ang tawo nga walay relihiyon, walay relasyon ngadto sa Dios kay wala man siyay ginasimba ug paagi sa pagsimba. Niini nga argumento, kini nga klase nga tawo lisod ug dili gayod maluwas, kay wala man siyay relihiyon. Ang Bibliya miingon sa Sirac 35:18 “Ug ang Ginoo mobuhat sa walay langan. Dili siya makapailob sa daotan nga mga tawo. Manimalos siya pinaagi sa pagdugmok sa WALAY RELIHIYON “.

Ang tawo nga may relihiyon, apan, mali nga relihiyon ang iyang naapilan, ang maong relihiyon dili gayod makaluwas kaniya. Kay ang dili husto ug mali nga relihiyon, sigurado gayud nga mali ug dili husto ang mga pagtulun-an niani. Impas ang imong kalag, kay walay klarong padulngan ang mali nga pagtulun-an.

Ang tawo nga nahisakop sa tinuod nga relihiyon, apan wala magsubay sa lagda ug pagtulun-an niani, ang relihiyon nga tinuod dili gayod makaluwas kaniya. Siya ray naglaglag sa iyang kaugalingong kalag.

Apan ang tawo nga nahisakop sa husto ug tinuod nga relihiyon ug nagsubay sa mga lagda ug pagtulun-an niini, sigurado gayod nga makaluwas kaniya ang relihiyon. Kay ang tinuod nga relihiyon, tinuod ug husto gayod ang itudlo niani, aron makab-ot ang hingpit nga kaluwasan. Kini mao ang haligi sa kamatuoran (1 Tim. 2:15).

Busa ang relihiyon makalaglag usab sa tawo, kung mali ang relihiyon nga iyang nasudlan. Apan ang relihiyon makaluwas, kung husto nga relihiyon ang imong nasudlan ug nagtuman ka sa mga lagda ug pagtulun-an niani.

Ang tinuod nga relihiyon daku’g kalambigitan sa kaluwasan. Ang kaluwasan ug ang tinuod nga relihiyon dili gayod magkabulag. Kay ang katuyoan ngano nga naglungtad kining tinuod nga relihiyon, kana gumikan sa kaluwasan. Kung wala pa ang kaluwasan, wala pod unta kining tinuod nga relihiyon. Mao man gani nga si Kristo mismo mao ang nagtukod niani nga relihiyon. Nagtukod siya ug simbahan (Mateo 16:18-19) Kay pinaagi niani nga Simbahan nga mao ang tinuod nga relihiyon magtudlo sa mga tawo sa husto nga dalan padulong sa Gingharian sa Dios.

Gani, si San Pablo nagpasigarbo niani nga relihiyon. Siya miingon sa 1 Tim. 2:16 “Walay makalimod unsa kadako ang tinago sa atong RELIHIYON!” Si Kristo mimando sa iyang mga apostoles sa pagpakuyanap niani ngadto sa tibuok kalibutan (Mateo 28:19-20).

Niani nga katarungan, gikinahanglan gayod nga magpasakop kita sa tinuod nga relihiyon, aron masiguro gayod nato ang atong kaluwasan. Angay gayod nga mahiapil kita sa paril (Juan 10:16) sa tinuod nga Simbahan. Usa ka panon sa usa ka magbalantay.

Kung makaluwas ang relihiyon, manluluwas diay ang relihiyon? Dili ba si Kristo ra ang bugtong manluluwas? Duha na diay ang Manluluwas?

Ang maong pangutana dunay panagsumpaki sa iyang kaugalingon, kini gumikan sa dili klaro nga pagsabot. Ang tinuod nga relihiyon o tinuod nga Simbahan, Manluluwas. Si Kristo Manluluwas usab. Apan usa ra ang Manluluwas.Kay ang Simbahan sa tinuod nga relihiyon mao ang LAWAS mismo ni Kristo. (Buhat 9:1-8) Busa ang tinuod nga relihiyon, mao si Kristo mismo, kay mao man kini ang iyang Mystical Body o Lawas-Mystiko (Efeso 5:23-24)

Maluwas ba ang Walay Simbahan nga giapilan?

Ang paghukom iya man gayod sa Dios. Kita nga mga tawo walay katungod nga maghukom sa uban. “Busa bisag kinsa ka pa, wala ka gayo’y katarongan nga maghukom sa uban” (Roma 2:1). Apan ang atong tubag ato lang nga ipasandig diha sa setas sa Bibliya.

Maluwas ba ang tawo nga wala mahisakop sa tinuod nga Simbahan? Ang tubag, depende. Kung ang maong tawo dautan kaayo ug makasasala, wala mangayo ug pasaylo ug wala nagbag-o, aw, walay Simbahan nga makaluwas kaniya.

Atong pikas-pikason ang sitwasyon aron klaro ang tubag sa pangutana. Ania ang nagkadaiyang sitwasyon:

a. Kung ang usa ka tawo dautan ug makasasala hangtod namatay, wala makapangayo og pasaylo ug dili pa gayod sakop sa tinuod nga Simbahan. Pastilan! Impas kang kalaga ka! Di gyud ni maluwas.

b. Kung ang usa ka tawo natawo nga dili sakop sa tinuod nga Simbahan, ang iyang namat-an nga relihiyon mao ang relihiyon sa iyang ginikanan nga dili tinuod, apan siya nagkinabuhi nga buotan, maluwas siya sa grasya sa Dios. Kay siya inosente man sa iyang pagka dili sakop sa tinuod nga simbahan. Atong masabot sa pulong ni Kristo sa Markos 16:16 “Ang motuo ug magpabunyag maluwas, apan ang dili motuo silotan!” Dinhi atong masabot nga ang mga inosente sa kamatuoran, apan naggawi og balaan nga kinabuhi walay labot sa silot.

c. Apan kadtong tawo nga dili inosente sa kamatuoran, bisan sa walay puas nga pagsangyaw sa ilaha, nagmagahi gihapon sa ilang ulo, kay ilang gihimo nga panginabuhi ang Ebanghelyo ug ginagamit kini sa personal nila nga interes, makatilaw gayod sa kastigo sa Ginoo. Ang Mateo 7:21 miingon “Dili tanan nga magatawag kanako nga Ginoo, Ginoo, makasulod sa Gingharian sa langit..”

d. Kadtong tawo nga nahisakop sa tinuod nga Simbahan, apan mibiya niani ug migakos og sukwahi nga pagtoo, ang iyang sala mao ang apostasiya (apostacy). Kini nga sala makalaglag kay mibiya man siya sa tinuod nga pagtulun-an ug tinuod nga dalan ug maoy iyang gisunod ang sukwahi.

Kadtong walay gi-apilan nga relihiyon maluwas ba? Depende gihapon. Apan, angay hinuklogan nga kung lisod maluwas ang dunay relihiyon, unsa pa kaha kalisod kadtong wala gyud! Hukman kita sumala sa atong binuhatan.

Apan kadtong walay Simbahan nga giapilan, sigurado nga wala gyud to mabunyagan, Di ba dili man makasulod sa langit ang wala mabunyagi (Juan 3:3-5)? Tinuod kana. Apan kung ang usa ka tawo walay simbahan nga gi-apilan (inosente sa sitwasyon) apan nagpuyo nga buotan ug maayo, maluwas siya pinaagi sa bunyag ni Kristo (Mateo 3:13-17) Kung ang bunyag lang ang hinungdan, si Kristo nagpabunyag na aron pagluwas nianing mga inosente nga mga tawo.

Ah! Puwede diay maluwas bisag walay Simbahan ug bunyag basta magbinut-an lang? Dili na lang ko mag-apil apil sa kalihokan sa Simbahan. Hago-hago lang. Magpuyo na lang ko og magbinut-an. Kung moingon ka nga magpuyo na lang ka ug magbinut-an, dili nalang ka mag-apil apil sa Simbahan kay hago-hago lang, ang imong pamahayag nagkasumpaki. Naa ba diay buotan nga hago-an magpa-ambit sa iyang panahon?

Balikon ko, kung lisod maluwas ang dunay Simbahan nga giapilan, unsa pa kaha ang wala gyuy gi-apilan? Hinuklogi kini nga panaglitan. Kung latason nimo ang usa ka dagat nga lawom ug adunay mga pating, asa may mas luwasnon: magsakay sa barko o maglangoy?

Tinuod nga puwede maluwas ang tawo nga walay Simbahan, basta inosente siya ug buotan gyud kaayo. Maluwas, apan arang gayong lisora. Nganong lisod man? Abir, kinsa may magtudlo niya unsay maayo ug daotan, unsay balaan ug yawan-on? Unsaon man niya pagsabot kaayo sa maayong gawi kung walay magtudlo kaniya (Buhat 8:31-34)?

Dili nato dula-dulaan ang kaluwasan kay usa lang ang atong kalag. Kung gusto ta makasiguro sa atong kaluwasan, nganong maglangoy man ta, matukob pa ta unya sa pating. Sakay og barko sa kaluwasan. Total, wala may plete, libre ang pagsakay niani nga sakyanan nga mao ang tinuod nga Simbahan. Apil sa tinuod nga Simbahan, magbinut-an ug magpuyo nga balaan. Siyaro’g di ta maluwas!

Kapitulo 3Mga Timaan sa Tinuod nga Simbahan

“Sa klaro lang, ang tawo nga modawat sa Simbahan isip usa ka dili masayop nga giya, mutuo gayud bisan unsay

itudlo sa Simbahan kaniya” – Santo Tomas de Aquino

Panagna sa Pagtukod og Simbahan

Sa kapanahonan ni Hari David, pangandoy na niani nga magpatindog og gambalay alang sa Dios. Usa ka Templo nga diin didto makighimamat ang Dios sa iyang katawhan. Gihatag sa Dios ang detalye sa paghimo sa Templo, apan si Natan miingon kang David nga dili siya ang magtukod niani kundili ang iyang anak nga si Salomon.

Gitukod ni Haring Salomon ang templo sa tuig 833 B.C. ug kini nahimong bantayog sa katawhang Israelita. Sulod sa 400 ka tuig, dinhi niining templo ginahatod sa katawhan ang ilang mga sakripisyo, halad, pag-ampo ug uban pang kalihokang simbahan.

Pagkamatay ni Salomon, napikas ang iyang gingharian ngadto sa duha. Nahimo kining huyang batok sa mga kaaway. Pag-abot sa tuig 586 B.C. nailog sa mga taga-Babilonia ang siyudad sa Jerusalem. Ug sa mando ni Haring Nabucodonosor gisunog ang tibook siyudad. Ang mga Israelita nahimong bihag sa Babilonia sulod sa 50 ka tuig.

Samtang bihag ang mga Israelita sa kamot sa Babilonia, ang Dios wala mobiya kanila. Gitagaan silag paglaum ug gitagna ang pakatukod sa usa ka gingharian nga dili gayud matapos. Gitagna ang pagtukod sa umaabot nga Simbahan.

Daniel 2:44 “Sa panahon niining mga haria, ang Dios magtukod ug usa ka gingharian nga dili gayod malumpag ni ang iyang gahom maagaw sa laing katawhan”

Sa maong setas, gitagna nga ang Dios gayod ang magtukod. Kay sumala ni Haring David sa iyang mga Salmo, “Gawas kon ang Ginoo maoy magtukod sa balay, kawang lamang ang kahago niadtong nagtukod niini” (Salmo 127:1)

Unsa may ipasabot niining pulong “balay”? Kung imong basahon ang 1 Timoteo 3:15 ingon ani ang pag-asoy, “Apan kon malangan ako, kining sulata maoy magtudlo kanimo kon unsaon nato

pagkinabuhi diha sa PANIMALAY sa Dios, nga mao ang IGLESIA sa buhi nga Dios, ang haligi ug sukaranan sa kamatuoran!”

Ang gipasabot diay niining “balay” sa Salmo 127:1 mao ang Iglesia sa Dios, ang Simbahan. Kay bisan ang pulong iglesia (church) gikan kini sa Griegong pulong KYRIAKON nga nagpasabot og “Lord’s House” nga sa bisaya pa “Balay sa Dios” o “Panimalay sa Dios”

Sa ubang sinulat, gitagna nga ang maong Iglesia tawagon og Dalan. Si Propeta Isaias nanagna sa pag-ingon, “Didto may usa na ka dakong dalan ug nganlan kinig ‘Dalan nga Balaan’ dili makahimo pag-agi niini ang mga makasasala ni mahisalaag didto ang mga buangbuang”.

Sa bag-ong tugon, sa wala pa tawga nga Krsitohanon ang mga sumusunod ni Kristo, ang ilang pundok gitawag nila ug “Ang Dalan”. Mabasa kini sa Buhat 24:14, “Hinuon, ipahayag ko dinhi sa imong atubangan nga nagsimba ako sa Dios sa among katigulangan pinaagi sa pagsunod sa Dalan nga ilang giingon nga bakak. Nagtuo usab ako sa tanang butang nga nasulat sa Balaod ni Moises ug sa mga basahon nga gisulat sa mga propeta”.

Ang maong panagna natuman pinaagi ni Kristo sa pag-abot sa Bag-ong Kasabotan.

Si Kristo Nagtukod og Simbahan

Nagtukod ba gyud og Simbahan si Kristo? Nagtukod ba gyud siya og iglesia?

Si Kristo mao ang kamatuoran (Juan 14:6). Busa matag pulong nga iyang ilitok, tinuod. Sa ebanghelyo ni San Mateo tino kaayo ang pulong ni Kristo nga tukuron niya ang iyang iglesia. Siya miingon kang Pedro, “Busa sultihan ko ikaw: ikaw si Pedro ug ibabaw niining bato tukoron ko ang akong iglesia” (Mateo 16:18)

Sa unang kapitulo niining libroha atong gipasabot nga ang Simbahan usa ka katawhan nga nagtuo sa susamang pagtuo, nagbansay og susaman pagsimba ngadto sa giila nila nga Labing Gamhanan ug nagatamod sa pag-ila og usa ka awtoridad. Katawhan nga mao mismo ang lawas ni Krsito, ug si Kristo mao ang ilang Dios ug Ginoo nga usa sa Amahan ug sa Espiritu Santo.

Gi-sumada kini Obispo Paul Glenn sa iyang libro nga “apologetics” siya miingon, “By extension, the term CHURCH means the believers themselves, and the word may be defined as: the body of those who believe the same doctrine, observe the same essential worship, and recognize a common religious authority”. Sa ato pa, ang tumutuo mao mismo ang Simbahan, ug ang pulong nagpasabot nga ang kinatibok-ang lawas sa mga nagatuo sa susamang pagtulon-an, nagbansay og susamang halangdong pagsimba, ug naga-ila sa susamang relihiyosong gahum o awtoridad.

Ang pangutana, may gi-organisar ba si Kristo nga susama niani nga katilingban? Mihugpong ba siya og mga tawo nga dunay talagsaong ministriya? Nga gitudloan niyag mga pagtulon-an? Nagbansay og susamang pagtuo ug pasimba?

Ang atong tubag, Oo. Si Kristo nagporma og usa ka grupo, gitagaan kini niya og ministriya. Ministriya sa pagtudlo ug pagdumala.

a. Si Ginoong Jesukristo nagtukod og espesyal nga grupo o katilingban.

Lukas 6:13… “Pagka-adlaw na, gitawag niya ang iyang mga tinun-an ug gipili niya ang 12 kanila nga ginganlan niya’g apostoles”

b. Si Ginoong Jesukristo mihatag niini nga grupo o katilingban sa espesyal nga ministriya.

Lukas 10:1, 3…. “Human niini gipili sa Ginoo ang laing 72 ka lalaki. Gipadala sila sa tinagurha aron mag-una kaniya ngadto sa tagsatagsa ka lungsod ug dapit nga iyang adtoan….Lakaw kamo, nagpadala ako kaninyo nga sama sa mga nating karnero ngadto sa mga lobo”

c. Si Ginoong Jesukristo mihatag og gahum niani nga grupo o katilingban sa pagtudlo.

Mateo 28:19-20…..”Busa panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan….ug tudloi sila sa pagtuman sa tanan nga akong gisugo kaninyo”.

d. Si Ginoong Jesukristo mihatag og gahum niini sa pagbunyag ug pagsangyaw.

Mateo 28:19-20…..”Busa panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan….ug bunyagi sila sa ngalan sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo”.

Markos 16:15 ……” Panglakaw kamo sa tibuok kalibotan ug isangyaw ang Maayong Balita ngadto sa tanang tawo”.

e. Si Ginoong Jesukristo mihatag niini sa gahum sa paghimog mga tinun-an ug sumusunod.

Mateo 28:19….. ” Busa panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan ug himoa sila nga akong mga tinun-an…”

Niini nga mga katikaran, klaro ug tataw kaayo nga si Kristo nagtukod gayod og Simbahan. Siya mismo misaad nga iya kining ubanan hangtod sa kataposan sa kalibotan. Siya miingon, “Ug hinumdomi! Ako man-uban kaninyo sa kanunay hangtod sa kataposan sa kalibotan” (Mateo 28:20).

Apan sa kadaghang Simbahan nga mibutho daw uhong, asa man niini ang tinuod nga gitukod ni Kristo. Sa kasamtangan, duna nay 44, 128 ka mga Simbahan nga naglungtad sa tibook kalibotan. Unsaon nato pagkasayod kinsa niani ang tinuod nga gitukod ni Kristo?

Ang Kahalangdon sa Timaan

Sa kadaghan sa mga Simbahan nga nagbutho, asa man niani ang gitukod ni Kristo? Susama kini sa kadaghang mga relo karon asa man niani ang Rado? Dali ra itandi ang Rado gikan sa mga relo nga citizen, Seiko, swatch, omega ug uban pa. Apan duna poy mga Rado nga mibutho nga peke. Kung imo lang tan-awon maglisod ka sa pagkamatikod kung tinuod ba gyud ni og dili. Unsaon man nimo pagkasayod nga tinuod gyud nga Rado ug dili kini peke? Dunay mga timailhan sa orihinal kung itandi nimo sa peke. Unang tima-ilhan sa orihinal nga Rado kay kini mahal kaayo. Ikaduha, ang iyang bracelet

mabinat-binat ug lig-on. Ikatulo, dili molubad ang bulawang-kolor niani. Ika-upat, nindot ang sudlanan. Ika-lima, ang orihinal nga Rado wala gisuroy-suroy sa pagbaligya.

Kung makakita ka og Rado nga relo unya barato, dili lig-on nga mabinat-binat ang bracelet, molubad ang bulawang-kolor, gisulod lang sa cellophane, ug ang namaligya gisuro-suroy kini, kana maka-ingon gyud ka nga peke kana nga Rado.

Ang tinuod nga Kristohanong Simbahan gimugna ni Kristo sobra 2,000 ka tuig na ang milabay, ug kini naglungtad pa hangtud karon sumala sa saad ni Jesus, mailhan gayud kini sumala sa mga timailhan o marka niani. Bisan sa kadaghang Simbahan nga mibutho, maila gayud ang tinuod ug ang peke pinaagi sa pagtan-aw sa timailhan ug marka sa Simbahan. Sama sa ehemplo sa Rado, dili kini mailhan sa pangalan lamang kundili sa substance niani.

Ang Lima ka Dagkung Timaan sa Tinuod nga Kristohanong Simbahan

Angay hinumdoman nga ang atong Ginoo walay katapusang Kaalam. Mao nga sa pagmugna niya sa Simbahan aron ang tanan mahisakop niini, iya gayong giseguro nga dili maminali ang tawo sa pagpasakop niini pinaagi sa pagtimbre og mga timailhan ug marka niani nga Simbahan. Ang tinuod nga Simbahang Kristohanon dunay lima ka dagkung marka, kini Usa lamang, Balaan, Katoliko, Apostoliko ug Romano.

Unang Marka: Usa, Nagkahiusa, Unidad

Ang Simbahan nga gitukod ni Kristo usa lamang. Kini masabot sa iyang pag-ingon kang Pedro, “Ibabaw niining bato, tukoron nako ang akong iglesia” (Mateo 16:18). Kini nga Simbahan USA sa hunahuna ug tumong (1 Corinto 1:10). Kini nga Simbahan USA ka panon ubos sa USA ka Magbalantay (Juan 10:16).

Kung atong mahinumdoman nga ang “balay” nga gihisgotan sa Salmo 127:1 nagpasabot sa “iglesia” sumala sa asoy sa 1 Timoteo 3:15. Kini nga balay o Simbahan USA lamang sumala sa pagsaysay ni San Pablo sa iyang sulat sa Efeso, “Uban sa tanang magtutuo kamo usab nga NAHIUSA kaniya gihimong USA ka BALAY diin nagpuyo ang Dios pinaagi sa iyang Espiritu” (Efeso 2:22)

Kini nga Simbahan nagpadayon nga NAGKAHIUSA kay bantayan kini sa Amahan aron MAUSA (Juan 17:11). Ug gani si Kristo mismo miampo nga kini nga Simbahan MAUSA (Juan 17:21)

Kini nga Simbahan dunay panaghiusa sa tibook kalibotan. Walay panasumpaki sa iyang kaugalingon. Usa lamang ang giilang lider sa tibook kalibotan. Sa mga kalihokan ug liturhiya, usa lamang kini sa tibook kalibotan ug wala nag-iya iyahay. Kung unsa kini sa Pilipinas mao usab kini sa tanang nasud sa kalibotan. Mao ni ang nag-unang marka sa tinuod nga Simbahan. Kung may makita ka nga Simbahan nga nagkasi-ak si-ak ug nagkabahin-bahin, sigurado kita nga dili kini mao ang Simbahan nga gitukod ni Kristo.

Ikaduhang Marka: Balaan ug Santa

Kay ang magtutukod sa tinuod nga Simbahan, balaan, busa ang Iglesia nga iyang gimugna balaan usab. Si Jesus nga magtutukod sa iglesia maoy punoan niini, busa maila kini diha sa bunga niini. Kung ang punoan balaan, balaan usab ang bunga. Kung ang bunga balaan, sigurado kita nga balaan usab ang punoan. Mao nay giingon sa Ebanghelyo ni San Mateo nga ang kahoy maila sa iyang bunga (Mateo 12:23). Kita nga mga miembro sa tinuod nga Simbahan mga sanga usab (Roma 11:18). Kung ang punoan balaan, lakip usab ang sanga niini.

Kini nga Simbahan kasangkapan sa Dios aron mapatunhay ang pagkabalaan sa tanang tawo. Mao nga ang tanang miembro gitawag sa pagkabalaan. Mao nga ang unang sulat ni San Pedro nagkanayon, “Ang Kasulatan nag-ingon, ‘Pagbalaan kamo kay ako balaan man’” (1 Pedro 1:16). Kay pinaagi lamang sa pagkabalaan nga makakita kita sa Dios (Hebreo 12:14). Kini maoy bunga nga madawat sa usa ka miembro niani nga Simbahan, ang bunga sa pagkabalaan. Si San Pablo nagsulat sa taga-Roma nga nagkanayon, “Apan karon nga naluwas na kamo gikan sa sala ug nag-alagad na sa Dios, ang balos nga madawat ninyo mao ang pagkabalaan nga mosangpot sa kinabuhing walay katapusan” (Roma 6: 22)

Kini nga Balaang Simbahan naglungtad na gikan pa sa unang siglo. Busa gikan sa pagsugod niani daghan na kaayong mga miembro nga nahimong balaan gumikan sa ilang pagsangyaw sa pagtulon-an niini nga Simbahan. Sa kapanahonan karon, maila nato ang tinuod nga Simbahang Kristohanon pinaagi sa pagsuta sa mga talaan sa mga miembro nga nabalaan na.

Sa Kapitulo 6 niining libroha, makita nato ang talaan sa pipila ka mga balaan nga mga tawo nga sakop sa tinuod nga Simbahan ni Kristo. Sila ang mga unang Kristohanon nga milahutay latas sa panahon sa pag-alagad sa Simbahan nga gitukod ni Kristo.

Ikatulong Marka: Katoliko (Universal, Katolika)

Unsay buot pasabot niining pulong “Katoliko”? Gikan kini sa pulong Griego nga “kathaholos” ug “katholikos” nga nagpasabot og “whole embracing”, mogakus sa tanan. Sa yanong pagkasulti mokuyanap sa tanan. Anaa sa tanan. Anaa sa tibook kalibotan. Kung sa English pa, “it is universal”.

Kay gimbut-an sa Dios nga maluwas ang tanang tawo sa kalibotan, angay man lamang nga ang Simbahan nga iyang kasangkapan sa kaluwasan kinahanglan nga mokuyanap sa tanan ug makaylapon sa tibook kalibotan.

Kini nga Simbahan gikan sa pagkatukod niani wala gayud kini mahanaw gumikan kay Dios ang nagtukod niani. Kay kung iya lamang sa tawo maharaw ra (Buhat 5:38).

Una mikayab si Kristo sa langit gimando niya sa iyang mga tinun-an nga isangyaw ang maayong balita sa tibook kalibotan. “Busa panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan ug himoa sila nga akong mga tinun-an….” (Mateo 28:19)

Gani sa pagsugod pa lamang sa pagsangyaw sa mga apostoles dali kining mikaylap. “Busa mipadayon pagkaylap ang pulong sa Dios. Ang mga tinun-an didto sa Jerusalem nag-anam ug kadaghan ug daghan kaayong mga pari ang nanuo” (BUhat 6:7).

Sa sulat ni San Pablo ngadto sa taga-Roma, gisaysay niya nga mikaylap sa tibook kalibotan ang pagsangyaw sa Maayong Balita ug miabot kini ngadto sa utlanan sa yuta.

Roma 1:8 “Una sa tanan, nagpasalamat ako sa Dios pinaagi kang Jesu-Cristo alang kaninyong tanan, kay nasangyaw sa tibuok kalibotan ang inyong pagtuo”.

Roma 10:18 “Apan mangutana ako: tinuod ba nga wala sila makadungog sa mensahe? Nakadungog sila-sumala sa Kasulatan: ‘Milanog sa tibuok kalibotan ang ilang tingog, Miabot sa mga utlanan sa kalibotan ang ilang mga pulong’”

Niini nga marka, maila nato ang tinuod nga Simbahan, kay kini naglungtad gikan pa kaniadto ug hangtod karon. Kini nga Simbahan makita bisan asang suok sa kalibotan. Makaylapon, anaa sa tanan. Katoliko ug universal!

Ika-upat nga Marka: Apostoliko

Unsa may buot ipasabot nianing marka nga “Apostoliko”? Ang buot ipasabot niani, nga kini nga Simbahan masubay nato padulong ngadto sa mga apostoles nga unang mga tinun-an ni Jesus.

Kay ang Simbahan na gitukod ni Kristo gipahiluna diha sa sukaranan nga gipahimutang diha sa mga apostoles. Sumala sa giingon ni San Pablo sa iyang sulat ngadto sa taga-Efeso, “Gitukod kamo diha sa sukaranan nga gipahimutang sa mga apostoles ug sa mga propeta ug ang batong gisukaran nga mao si Cristo Jesus. Siya mao ang nagsagang sa tibuok “balay” hangtod nga mahimo kining templo nga balaan sa Ginoo” (Efeso 2:20-21)

Gihisgotan na usab diri ang pulong “balay” nga nagpasabot sa Simbahan o Iglesia. Busa ang tinuod nga Iglesia nakasukad diha kang Cristo ug sa mga apostoles. Mao nga kini “apostoliko” gayud.

Kini nga Simbahan nagtudlo kung unsay gitudlo usab sa mga apostoles. Maila nimo ang tinuod nga Simbahan kung kini masubay padulong ngadto sa mga apostoles. Sa unsang paagi? Ang simpleng paagi mao ang pagsuta sa walay bugtong kutay sa mga pangulo gikan karon hangtod padulong sa mga apostoles. Masubay kini padulong ngadto kang Pedro kinsa maoy gitudlo ni Kristo nga pangulo sa unang mga tinun-an (Mateo 16:18)

Sa Kapitulo 7 niining libroha, Makita nato ang talaan sa mga pangulo gikan karon padulong ngadto kang San Pedro. Ang walay bugtong kutay sa liderato sa tinuod nga Simbahan.

Ikalimang Marka : Romano

Sa ubang mga sinulat nga “apologetics” wala gina-apil kini nga hisgotanan. Apan ang nagsulat niini nga libro buot nga iapil kini gumikan kay daghang pangutana nganong gitawag ang Simbahan og Romano Katoliko nga unta sa Jerusalem man gitukod ni Kristo ang iyang Simbahan. Nganong naabot man kini sa Roma?

Tinuod nga sa Jerusalem gitukod ni Kristo ang unang Simbahang Kristohanon. Apan angay mahibaloan nga ang Jerusalem niini nga panahon sakop sa Roma. Buot ipasabot ang sentro sa liderato-politika sa panahon ni Kristo mao ang Roma. Ang Jerusalen kontrolado ug sakop sa panggamhanang Roma.

Sa plano ni Pedro, kung gustohon gyud nila nga mapalig-on ang pagtuong Kristohanon, kinahanglan makabig gayud niani ang sentro aron ang mga kasikbit nga ginsakopan dali lang nga makabig. Kini ang katarungan nga si Pedro ug si Pablo miadto gayod sa Roma aron magsangyaw. Gani, apil ang lugar sa Roma nga diin kusog ang pagkaylap sa Maayong Balita. Masabot kini sa sulat ni San Pablo sa Roma nga nag-ingon, “Una sa tanan, nagpasalamat ako sa Dios pinaagi kang Jesu-Cristo alang kaninyong tanan, kay nasangyaw sa tibuok kalibotan ang inyong pagtuo”. (Roma 1:8)

Ang unang Simbahan naglisod sa pagsangyaw sa Jerusalem sanglit nakatisok pag-ayo ang patuong Judiyo. Gani si Kristo mismo wala dawata sa iyang kaugalingon lungsod (Juan 1:11). Gilutos usab ang iglesia sa Jerusalem (BUhat 8:1).

Si Jesus mismo mitagna niani sa iyang pag-ingon didto sa Jerusalem, “Busa sultihan ko kamo nga ang gingharian sa Dios kuhaon gikan kaninyo ug ihatag ngadto sa mga tawo nga makahatag ug maayong bunga” (Mateo 21:43).

Asa man dapit namungag daghang ang Kristohanon? Sa Roma, si Pablo niingon nga nasangyaw sa tibuok kalibotan ang inyong pagtuo (Roma 1:8). Gani gidugang pa gayud pagsulti ni San Pablo ngadto sa taga-Roma ang pag-ingon, “Busa sultihan ko kamong tanan diha sa Roma, nga gihigugma ug gitawag sa Dios aron mamahimong iyang katawhan” (Roma 1:7)

Tuod man sa nanligid ang kapanahonan, daghan tuod ang namatay nga Kristohanon sa Roma, apan ang dugo sa mga martir maoy mibisbis sa pagtuong Kristohanon hangtud nga nakabig ang tibuok Roma sa dihang nakabig si Constantino kinsa mao ang emperador sa Roma niini nga panahon. Kay ang Roma mao man ang kapital niadtong panahona, sa nakabig kini misamot kalig-on ang Kristohanon ug dali ra kaayo ang pagsangyaw sa ubang mga dapit. Mao nga ang Roma maoy nahimong sentro-opisyal sa Simbahang Kristohanon.

Ang marka nga Romano, wala nagpasabot nga ang batasan ug kultura sa Roma mipilit ani nga Simbahan, kundili nagpasabot kini nga ang sentro-opisyal sa Simbahan didto sa Roma milig-on, ug hangtod karon didto kini nagpabilin latas sa mga katuigan sa paglawig sa Simbahan.

Ang lima ka mga marka nga atong gihisgotan, walay laing Simbahan nga nagtinir niini nga

timailhan gawas lamang sa Simbahan Katoliko. Walay laing Simbahang Katoliko sa kalibotan, usa ra gyud. Gawas nga usa ra, nagkahiusa kini. Kung unsay pagabasa sa Kasulatan sa laing nasud mao usab kini ubang mga nasud. Kung unsay kalihokang liturhiya sa Simbahan sa laing lugar, ingon ani usab sa tanang lugar sa kalibotan.

Walay laing Simbahan nga dunay talaan sa mga balaan ug mga santos, gawas lamang sa Simbahang Katoliko. Gikan sa unang siglo hangtod karon, duna nay sobra 10,000 ka mga Kristohanon nga nadeklara nga mga santos ug balaan. Mabasa kining pipila ka mga pangalan sa mga balaan sa Kapitulo 6 niining libroha.

Ang Simbahan usab nga makita bisan asang sulok sa kalibotan, ug naglawig sa kasaysayan gikan pa sa unang siglo mao lamang ang Simbahang Katoliko. Ug masubay ang liderato niini gikan kang Santo Papa Benedikto XVI hangtod kang San Pedro ang unang Santo Papa. Ang talaan sa mga Santo Papa gikan kang Pedro hangtod karon mabasa sa Kapitulo 7 niining libroha.

Kapitulo 4Ang Gahum sa Tinuod nga Simbahan

“Sa usa ka tawong dunay pagtuo wala nay gikinahanglang pamahayag. Apan sa tawong wala gyuy pagtuo walay pamahayag nga posible alang kaniya”

– Santo Tomas de Aquino

Ang Gahum sa Simbahan

May gahum ba ang Simbahan nga gitukod ni Kristo? Duna. Kay mag-unsa man ang Simbahan kung kini wala man lay gahum. Si Kristo nga nagtukod Labing Gamhanan sa tanan (Pinadayag 22:12) ug kay ang Simbahan o Iglesia giangkon ni Kristo nga iyang lawas (Efeso 5:23), busa kung Labing Gamhanan ang ulo mao usab ang lawas.

Sumala sa nahitabo panahon sa pagsangyaw sa mga apostoles, ang ilang gahom nadayag. Sa Buhat 4:7 ingon ani ang naasoy, “Ilang gipa-atubang kanila ang mga apostoles ug gipangutana, ‘Giunsa man ninyo kini pagbuhat? Unsa bang gahoma ang naa kaninyo ug kinsa mang ngalan ang gigamit ninyo?’”

Ang Simbahan nga gitukod ni Kristo aron magmahingpit kini sa iyang misyon sa pagluwas sa kalag sa mga tawo sa tibuok kalibotan iyang gitagaan niini nga mga gahum:

a. Gahum sa Pagtudlob. Gahum sa Pagdili ug Pagtugotc. Gahum sa Paghubad sa Balaang Kasulatand. Gahum sa Pagbunyage. Gahum sa Pagpasaylog Salaf. Gahum sa Pag-atiman sa mga Karnerog. Gahum sa Pagka-Dili Masayop

Gahum sa Pagtudlo

Ang Simbahang Kristohanon gimandoan ni Kristo sa pagtudlo una siya mikayab didto sa langit. Siya miingon, “Ug tudloi sila sa pagtuman sa tanan nga akong gisugo kaninyo” (Mateo 28:20).

Kay ang Simbahan kinsa maoy hulagway sa Gingharian sa Dios ning kalibotan dili sa mga pulong lamang kundili gahom. Si San Pablo nag-ingon sa iyang unang sulat sa taga-Corinto, “Kay ang gingharian sa Dios dili mga pulong lamang kondili gahom” (1 Corinto 4:20)

Gahum sa Pagdili ug Pagtugot

Kini nga gahum sa Simbahan dili basta-basta. Kay gitagaan kinig gahum sa pagdesisyon unsay husto ug unsay dili. Kini gihatag sa Simbahan gumikan kay nasayod ang Dios nga latas sa pipila ka mga katuigan sa iyang pagsangyaw, dunay pag-usab sa dagan sa panahon nga gikinahanglan ang mga desisyon sa umaabot nga panahon. Ang Simbahan iya na daang gitagaan niani nga gahum sa kaalam sa pagdili ug pagtugot.

Walay laing Simbahan nga gitagaan niani nga gahum mao lamang ang Iglesia nga gitukod ni Kristo. Sa Mateo 18:18 mao kini ang gipamulong ni Jesus, “Ug busa sultihan ko kamo: ang inyong idili dinhi sa yuta, idili usab didto sa langit, ang inyong itugot dinhi sa yuta itugot usab didto sa langit”.

Unsa kini gipamulong ni Kristo ngadto sa unang katilingban, iya usab kini nga gilitok ngadto kang Pedro kinsa iyang gipili nga pangulo sa unang Simbahan. Siya miingon, “Ihatag ko kanimo ang yawi sa Gingharian sa langit: ang imong idili dinhi sa yuta, idili usab kini didto sa langit; ug ang imong itugot dinhi sa yuta itugot usab kini didto sa langit” (Mateo 16:19)

Si Pedro ang gisultihan gumikan kay siya ang pangulo sa Simbahan. Siya ang representante sa Simbahan isip maoy unang pangulo. Unsa may pasabot niining yawi? Nganong nag-ingon man si Kristo nga ihatag niya ang yawi sa Gingharian sa langit ngadto kang Pedro?

Ang yawi nagpasabot og awtoridad o gahum. Sumala sa Isaias 22:21-22 ingon ani ang nakasulat sa English, “I will clothe him with thy robe, and strengthen him with thy girdle, and I will commit thy government into his hands:……And the KEY of the house of David will I lay upon his shoulder; so he shall open, and none shall shut; he shall shut, and none shall open.”

Ang yawi sa balay ni David nagpasabot og gahum, nga kung siya moabli walay makasira; ug kung siyay mosira walay maka-abli. Mao kini nga gahum ang gihatag kang Pedro isip pangulo sa Simbahan ug kini nga gahum gipanunod sa mga mipuli kang Pedro isip pangulo sa Simbahan. Ang simbahan gitagaan niani nga gahum gikan mismo sa Dios.

Gahum sa Paghubad sa Balaang Kasulatan

Ang Balaang Kasulatan nasulat sa nagkalain-laing panahon, ug gisulat sa nagkalain-laing manunulat. Busa dili tanan sayon sabton. Daghang mga mensahe sa Balaang Kasulatan nga gikinahanglan og saktong pagtukib ug pagsabot.

Kung sa balaod sa yuta, ang dunay gahum sa paghatag sa saktong pasabot mao ang Supreme Court, sa Balaang Kasulatan usab ang tinuod nga Simbahan maoy dunay gahum sa paghubad ug pagpasabot niani.

Gani si San Pedro nagpahimangno sa mga tawo nga magbuot-buot og hubad sa kahulogan sa Balaang Kasulatan. Miingon siya, “Kining mga butanga iyang gihisgotan sa tanan niyang mga sulat. May mga butang nga lisod sabton sa iyang mga sulat, nga gituis sa mga walay alamag ug sa mga matuotuohon sama sa ilang gihimo sa ubang bahin sa Kasulatan, ug sa ingon nagtukmod sa ilang kaugalingon ngadto sa kalaglagan” (2 Pedro 3:16)

Ang Balaang Kasulatan dili puwede nga sa kaugalingon panabot lamang hubaron nagkinahanglan kini’g Simbahan diin kinunsaran sa Espiritu Santo. Ang Simbahan ang dunay gahum sa pagsabot-hubad. Si San Pedro miingon, “Apan labaw sa tanan, hinumdomi kini: walay bisan kinsa nga makasaysay sa kahulogan sa mga propesiya sa Kasulatan pinaagi sa iyang kaugalinong panabot” (2 Pedro 1:20)

Daghay mga simbahan nga tinukod lamang og tawo, tawo nga mao ra usab ang nagkinaugalingon sa paghubad sa Kasulatan, aron mahaom sa ilang gusto. Kini maoy unod sa pahimangno ni San Pedro.

Unsaon man nato pagsabot sa kasulatan kung walay nagpasabot kanato? Kinsa may magpasabot kanato kung walay pinadala nga magpasabot? Ug kinsa may magpadala sa pinadala aron kita makasabot? Kini mao ang Simbahan. Tan-awa unsay nahitabo tali kang Felipe ug sa opisyal nga taga-Etiopia.

Buhat 8:26-35, “ Ang Espiritu Santo miingon kang kang Felipe, ‘Adtoa ug abayi ang karwahi.’ Busa midagan si Felipe ngadto kaniya ug hidunggan

niya ang yunoko nga nagbasa sa basahon nga sinulat ni propeta Isaias. Unya nangutana kaniya si Felipe, ‘Nakasabot ka ba sa imong gibasa?’ Ang opisyal mitubag, ‘Unsaon man nako pagkasabot niini kon walay motudlo kanako?’ Ug iyang gipasakay si Felipe sa karwahi ug gipalingkod tupad niya……Busa gisaysayan siya ni Felipe sa Maayong Balita mahitungod kang Jesus…”

Sa kapanahonan karon, ang hinungdan nga kapin 44,128 na ka mga simbahan ang nagbutho, gumikan kay nag-iyahay ang mga tawo sa paghubad sa Balaang Kasulatan, nga unta usa ra man ka Simbahan ang gitagaan sa gahum sa pagpasabot ug pagsangyaw sa Maayong Balita.

Gahum sa Pagbunyag

Ang tanang simbahan ba gitagaan sa gahum sa pagbunyag? Kung mao kana, sa nagkalain-laing estilo sa pagbunyag, asa may husto niani. Kay matag simbahan nga mibuhto, duna poy ilang seremonyas sa pagbunyag.

Si San Pablo nag-ingon sa iyang sulat ngadto sa taga-Efeso, “May usa lamang ka Ginoo, usa ka pagtuo, ug USA KA BUNYAG, may usa lamang ka Dios ug Amahan sa tanang tawo….” (Efeso 4:5)

Klaro kaayo nga usa ra ka bunyag. Kay usa ra ka bunyag, usa ra pud ka Simbahan ang gitahasan sa pagpamunyag. Kadtong namunyag nga wala gisugo ni Kristo, walay gahum kadto nga bunyag. Kay ang mga apostoles lang ug ang ilang mga sumusunod ang dunay gahum sa pagpamunyag. Sila nga mao ang naglangkob sa Simbahan gisugo ni Jesus sa pag-ingon, “Busa panlakaw kamo ngadto sa tanang katawhan sa tibuok kalibotan…….ug bunyagi sila sa ngalan sa Amahan, sa Anak ug sa Espiritu Santo..” (Mateo 28:19)

Kini nga sugo gituman sa unang Simbahan ug daghan ang nagpabunyag ug mianib sa pagtuong Kristohanon. “Daghan kanila mituo sa iyang mensahe ug nagpabunyag. Mga 3,000 ka tawo ang nahidugang sa mga magtutuo niadtong adlawa” (Buhat 2:41)

Gahum sa Pagpasaylo’g Sala

Tinuod nga ang Dios lamang ang makapasaylo’g sala. Apan dili kita makabuot sa Dios nga tagaan niya ang Simbahan sa gahum sa pagpasaylo’g sala, aron pinaagi sa simbahan nga mao mismo ang lawas ni Kristo mahinloan ang kalag sa mga tawo ug mamaluwas.

Mao bitaw nga una mikayab sa langit si Kristo, gihatag niya sa Simbahan ang gahum sa pagpasaylog sala. Klaro kaayo ang pag-asoy ni Apostol Juan niani sa iyang Ebanghelyo. “Gisulti niya kini ug unya gihuypan niya sila ug giingnan, ‘Dawata ninyo ang Espiritu Santo. Kon pasayloon ninyo ang mga sala sa mga tawo, gipasaylo kini; kon ang ilang mga sala dili ninyo pasayloon, dili usab kini pasayloon’” (Juan 20:22-23)

Kay kini lamang na Simbahan ang dunay gahum sa pagpasaylog sala, mao nga usa sa mga sakramento niini nga Simbahan mao ang Sakramento sa Kompisal. Kung ang ubang Simbahan walay sakramento sa kompisal, kana gumikan kay ang ilang simbahan walay gahum sa pagpasaylog sala.

Gahum sa Pag-atiman ug Pagdisiplina sa mga Karnero sa Dios

Ang karnero nagpasabot sa katawhan sa Dios. Gani si Kristo kinsa maoy atong Ginoo gihulagway nga karnero usab, Nating Karnero. Usa sa misyon sa Simbahan mao ang pag-atiman sa mga karnero o katawhan sa Dios. Ang pag-atiman naglangkob sa pagpasibsib og pagkaon, paggiya, pagpanalipod, pag-amoma, pagpanagga ug uban pa. Sa laktod nga pagkasulti, atimanon aron mamahimong luwasnon ang karnero.

Si Pedro kinsa maoy giilang lider sa mga apostoles gitahasan niini ni Jesus human siya nabamhaw ug una siya mikayab ngadto sa langit.

Juan 21:17 “Unya sa ikatulong higayon, si Jesus miingon, ‘Simon, anak ni Juan, gihigugma mo na ako?’ Si Pedro nasubo tungod kay gipangutana man siya ni Jesus sa makatulo kon siya gihigugma ba niya, ug si Pedro miingon kaniya, ‘Ginoo, nasayod ka sa tanan; nasayod ka nga gihigugma ko ikaw!’ Si Jesus miingon kaniya, ‘Atimana ang akong mga karnero’”.

Ang Iglesis gitagaan ni Jesus sa gahum sa pagdisiplina sa iyang mga sakop. Kini apil sa gahum sa Simbahan sa iyang pag-atiman sa iyang sakop. Apil niini ang pagmatuto ug pagdisiplina. Masabot nato kini sa setas nga giasoy sa Ebanghelyo ni San Mateo nga nag-ingon, “Ug kon dili gayod siya mamati kanila, isulti ang tanan ngadto sa iglesia. Ug kon dili siya mamati sa iglesia, isipa siya nga usa ka langyaw o kobrador sa buhis” (Mateo 18:17)

Ang gahum sa pagdisiplina, apil na niini ang paghukom sa Simbahan kung ang usa ka tawo angay hukman nga usa ka erehes. O kaha kung daku kaayo ang salaod nga nahimo batok sa Simbahan, ang iglesia dunay gahum sa pagtiwalag kaniya pinaagi sa pag-excummunicate!

Kini tanang gahum nga atong gihisgotan, gihatag ni Kristo sa Simbahan aron sangkap kini sa tanan diha sa iyang misyon sa pagluwas sa kalag sa mga tawo ug aron mahiusa kini ngadto sa Dios sa walay katapusang himaya sa langit.

Chapter 5Mga Kristohanong Simbahan ug ang Nagtukod Niani

“Aduna lamay usa ka Simbahan nga diin mahikaplagan sa tawo ang iyang kaluwasan, sama nga kung nahimutang ka

sa gawas sa arka lisod kaayo nga maluwas ka” – Santo Tomas de Aquino

Mga Simbahan ug ang Ilang Magtutukod

Sa ato nang gikanayon sa unahan, adunay kapin 44,128 na ka mga Simbahan sa tibuok kalibotan. Ang tanan nag-angkon nga sila maoy tinuod nga Simbahan. Apan dunay panultihon nga nagkanayon, “To claim is something but to prove is another”. Tinuod gayud kini nga panultihon. Dali lang ang pag-angkon, apan ang pagmatuod lisod.

Kung Bibliya lang ang basihan, dili gayud nimo matino kung kinsa niining mga pundoka ang iya ni Kristo. Kay ang tanang sekta o relihiyon kugihan man manginhas og mga setas sa Bibliya aron ipahaom sa ilang pag-angkon nga sila maoy tinukod ni Kristo. Apan ang bibliya ug ang kasaysayan dili man gayod magkasumpaki, busa masuta nato kung kanus-a nagsugod ang mga simbahan, kinsay nagsugod niini ug asa kini nagsugod pinaagi sa pagpakli sa tipaka sa kagahapon.

Mga Simbahan nga natukod sa Wala pa si Kristo

Tuig sa Pagtukod Ngalan sa Simbahan Nagtukod2,085 Before Christ (B.C.) Juadismo (Judaism) Abraham1,500 Before Christ (B.C.) Hinduismo (Hinduism) Dili tino kinsay nagtukod599 Before Christ (B.C.) Jainismo (Jainsim) Mahavira560 Before Christ (B.C.) Budhismo (Buddhism) Gautama Buddha550 Before Christ (B.C.) Taoismo (Taoism) Lao Tzu

Mga Simbahan nga natukod sa Kapanahonan ni Kristo

Tuig sa Pagtukod ug Lugar Ngalan sa Simbahan Nagtukod30 Anno Domini (A.D.), Judea One Holy Roman Catholic Apostolic

ChurchJesus Christ of Nazareth

610 A.D., Mecca Islam Mohammad 1517 A.D., Germany Lutheran Church Martin Luther1521 A.D., Zwickau Anabaptists Nicholas Storch ug Thomas

Münzer1523 A.D., Switzerland Swiss Reformed Church Zwingli 1525 A.D., Switzerland Mennonites Walay matudlo nga nagtukod1534 A.D., England Anglican Communion King Henry VIII1536 A.D., Switzerland Calvinism John Calvin1560 A.D, Scotland Presbyterianism John Knox1605 A.D., Holland Baptist Churches John Smyth1628 A.D., Netherlands Dutch Reformed Michaelis Jones1647 A.D., England Quakers George Fox1693 A.D., Switzerland Amish Jakob Ammann1727 A.D., Germany Moravians Count Zinendorf1739 A.D., England Methodist John Wesley1744 A.D., England Congregationalism John ug Charles Wesley1747 A.D., Sweden Swedenborg Emanuel Swedenborg1828 A.D., England Brethren John Darby1830 A.D., NY, USA Church of Christ in Latter-day Saints Joseph Smith 1840 A.D., USA Millerites William Miller1860 A.D., NH, USA Seventh Day Adventist Church Ellen G. White1865 A.D., England Salvation Army William Booth1870 A.D., PA, USA Jehovah’s Witnesses Charles Taze Russell1879 A.D., Pleasant View, NH USA

Christian Science Mary Baker Eddy

1900 A.D., CA, USA Pentecostalism Charles Parham1902 A.D., Philippines Aglipayan Church Gregorio Aglipay1906 A.D. USA Churches of Christ Thomas & Alexander

Campbell, Walter Scott1908 October 13, Pilot Point TX, USA

Church of the Nazarene Phineas F. Bresee, Hiram f. Reynolds, William Howard Hoople

1914 A.D. Oneness Pentecostalism Frank Ewart, G.T.Haywood and Glenn Cook

1914 A.D., Manila, Philippines Iglesia ni Cristo Felix E. Manalo1917 A.D. True Jesus Church Paul Wei, Lingsheng Chang

and Barnabas Chang1928 A.D., Bucana, Naic, Cavite

Banal na Iglesia ng Bathalang Buhay Pascual Malanao

1933/1947 A.D., OR, USA Worldwide Church of God Herbert W. Armstrong1945 A.D. United Pentecostal International Howard Goss and W.T.

Witherspoon1954 A.D., South Korea Unification Church Sun Myung Moon

1958 A.D. Church Universal and Triumphant Mark and E.C. Prophet1965 A.D., Dinagat, Philippines Philippine Benevolent Missionary

Association (PBMA)Ruben Ecleo, Sr.

1970 A.D. Divine Light Mission Guru Maharaj Ji1972 A.D., Panabo City, Philippines

International One Way Outreach Church

Benjamin Gaitano, Jr.

1974 A.D. Assemblies of Yahweh Sam Suratt1975 February 14, A.D., Philippines

Jesus Miracle Crusade Internation Ministry

Wilde Almeda

1978 A.D., Philippines Jesus is Lord Church Eddie Villanueva1979 A.D. Church of Christ International Kip McKean1980 A.D. House of Yahweh (Abilene) Jacob Hawkins1980 A.D. Tara Center Benjamen Crème1980 A.D., Philippines Mga Kaanib Iglesia ng Dios kay Kristo

Hesus Haligi at Saligan ng Katotohanan sa Bansang Pilipinas (Ang Dating Daan)

Eliseo Soriano

1982 A.D., Byron, Georgia Faith Tabernacle David Yancey1984 A.D., Philippines Victory Christian Fellowship Steve Murrell1985 A.D., Davao City, Philippines

The Kingdom of Jesus Christ the Name Above Every Name

Apollo c. Quiboloy

1990 A.D., Philippines Church of the Most Holy Trinity Jose Benjamin Teruel1992 A.D., Bataan, Philippines Apostolic Catholic Church John Florentine”Ingkong”

Teruel and Maria Virginia Peñaflor Leonzon

Kini nga talaan pipila lamang sa mga Simbahan nga naglungtad. Kay sa ato nang gika-ingon duna nay 44,128 ka mga relihiyon o simbahan sa tibook kalibotan. Apan sigurado kita na usa lang sa Simbahan nga naglungtad nga tinukod ni Kristo. Ang uban tinukod og tawo. Unsay gisulti sa Salmo 127:1 kung tinukod lamang kini sa tawo, naghago hago lamang ang nagbantay niini.

Isip dugang pamatuod nga ang “One Holy Roman Catholic Apostolic Church” o ang “Usa Balaan Katolikong Apostolikong Romano nga simbahan tinukod ni Kristo aniay ubang dokumento nga nagsuporta sa maong pamatuod:

1. The New Book of Knowledge, Copyright 1976 Edition Pahina 287

Roman Catholic Church. The history of the Roman Catholic Church began in upper room in Jerusalem almost 2,000 years ago. About 120 persons were gathered there. They were follower of Jesus Christ… Jesus founded the Church.

(Simbahang Romano Katoliko. Ang kasaysayan sa Simbahang Romano Katoliko nagsugod sa taas nga lawak sa Jerusalem kapin 2,000 ka tuig na ang milabay. Adunay 120 ka mga tawo nga nagtigom didto. Sila mga sumusunod ni Jeskristo….si Jesus mitukod sa Simbahan.)

2. Compton’s Encyclopedia Volume 20 Copyright 1996 Edition Pahina 261

Roman Catholicism. The largest of the Christian denominations is the Roman Catholic Church. As an institution it has existed since the 1st century AD.

(Katolisismong Romano. Ang pinakadako sa mga Kristohanong pundok mao ang Simbahang Romano Katoliko. Isip usa ka institusyon milungtad kini gikan pa sa unang siglo sa tuig sa atong Ginoo.)

3. Encyclopedia Britannica Facts Motter (www.britannica.com/EBchecked/topic/507284/Roman-Catholicism)

Roman Catholicism. The Roman Catholic Church traces its history to Jesus Christ and the Apostles.

(Ang Simbahang Romano Katoliko masubay ang kasaysayan padulong ngadto kang Jesukristo ug sa mga aspostoles)

4. New World Encyclopedia (www.newworldencyclopedia.org/entry/Roman_Catholic_Church)

The Roman Catholic Church or Catholic Church is the Christian Church in full communion with the Bishop of Rome, currently Pope Benedict XVI. It traces its origins to the original Christian community founded by Jesus Christ and led by the Twelve Apostles, in particular Saint Peter.

(Ang Simbahang Romano Katoliko o Katolikong Simbahan usa ka Kristohanong Simbahan nga adunay hingpit nga panaghiusa sa Obispo sa Roma, kinsa ang kasamtangan mao si Santo Papa Benedikto XVI. Masubay ang tipaka sa sinugadanan niani sa mga orihinal nga katilingbang Kristohanon nga gitukod ni Jesukristo ug gipangulohan sa Dose ka Apostoles partikular-minti kang San Pedro)

Chapter 6Mga Nag-unang Santos sa Kristohanong Simbahan

“Ang mga Santos kadtong nakahimo sa paghigugma labaw kaysa atong nahimo” – Sorin Cerin

Mga Santos o Balaan Sa Kristohanong Simbahan

Kung maghisgot kitag santos ang mosangtop gilayon sa atong hunahuna tawo. Apan sa estrikto nga pagkasulti ang santos dili lamang tawo kundili lakip na ang usa ka lugar o dapit, gamit o kahimanan, ang anghel, ug gani ang Dios, ang labing hingpit sa tanang santos. Ang Santos sa tanan kay Siya ang tinubdan sa pagkabalaan.

Dunay santos nga lugar, santos nga gamit o butang, suluguon, kasugoan ug santos nga tawo. Kini tanan nahimong balaan gumikan kay nahikutay kini sa Dios ang tinubdan sa tanang kasantos.

Santos o Balaan nga Lugar o Dapit

Ang mga santos o balaan nga lugar sumala sa Bibliya mao ang templo, ang altar, ang Balaan tolda, ang Bukid sa Sinai ug ang Jerusalem ang balaang siyudad.

Josue 5:15 “Huboa ang imong sandalyas kay ania ka sa yuta nga balaan” Ug gituman ni Josue ang gipabuhat kaniya”.

Exodo 3:5 “Ang Dios miingon, ‘Ayaw pagduol. Huboa ang imong sandalyas kay balaan ang dapit nga imong gibarugan”.

Pinadayag 21: 2 “Nakita ko usab nga mikunsad gikan sa langit ang Balaang Siyudad, ang bag-ong Jerusalem nga gikan sa Dios…”

Hebreo 9:2 “Gipatindog ang usa ka tolda sa gawas nga gitawag ang Balaang Dapit.

Gibutang didto ang lampara, ang lamesa ug ang pan nga hinalad ngadto sa Dios.” Kini nagpasabot sa altar. Ang altar giisip nga balaang dapit.

Santos o Balaan nga Gamit o Butang

Dunay balaan o santos nga mga gamit. Gani mismo si Kristo nakahisgot niini. Masabot kini sa iyang pamulong nga, “Ayaw ihatag ang mga BUTANG BALAAN ngadto sa mga iro” (Mateo 7:6).

Ang mga gamit o kahimanan sa Simbahan o templo, giila nga balaan. Mabasa kini sa Baruc 1:8 “…….gikuha ni Baruc ang BALAAN nga mga KAHIMANAN nga nadala gikan sa Templo ug giuli kini ngadto sa Juda.”

Ang nakapabalaan niani nga mga butang mao ang balaang Templo o Simbahan. Bisan gani ang mga halad sa Simbahan nahimong balaan gumikan sa halaran sa Templo. Kini gidasonan ni Kristo sa iyang pag-ingon, “Mga buta ug mga buangbuang! Hain may labing importante: ang bulawan ba o ang Templo nga maoy NAKAPABALAAN sa bulawan?.....Pagkabuta gayod ninyo! Hain may labing importante: ang gasa ba o ang halaran nga maoy NAKAPABALAAN sa gasa?” (Mateo 23:17,19).

Santos o Balaan nga Kasugoan

Bisan ang kasugoan sa Dios balaan o santos. Kay ang nagsugo balaan man, mao nga ang iyang sugo balaan usab. Sumala sa giingon sa 2 Pedro 2:21, “Maayo pa nga wala sila mahibalo sa matarong nga dalan kay sa mahibalo ug unya mobiya sa BALAAN NGA SUGO nga gihatag kanila..”

Santos o Balaan nga Suluguon

Ang mga anghel gimugna sa Dios. Sa unsang tumong? “Busa unsa man diay ang mga anghel? Silang tanan pulos mga espiritu nga nag-alagad sa Dios ug gipadala niya aron pagtabang niadtong maluwas” (Hebreo 1:14). Ang mga anghel suluguon ug alagad sa Dios. Apan kay ang ilang agalon balaan man, mao nga nakaambit ang mga anghel sa kabalaan sa Dios.

Markos 8:38 “Busa kon ako ug ang akong pagtulon-an ikaulaw sa usa ka tawo niining daotan ug makasasala nga kaliwatan, ikaulaw usab siya sa Anak sa tawo inig-abot niya kuyog sa mga ANGHEL NGA BALAAN inubanan sa himaya sa iyang Amahan”.

Santos o ang Balaan sa Tanan

Kinsa man kining Balaan sa tanan? Ang iyang bagkabalaan wala mag-agad ni magsumikad kang bisan kinsa kay siya mismo mao man ang tinubdan o tuboran sa kabalaan. Siya mao mismo ang Dios. Ang mga binuhat didto sa langit walay hunong sa pagtawag sa Dios nga balaan.

Pinadayag 4:8 “…….Wala silay hunong sa ilang pag-awit adlaw ug gabii: ‘Balaan, balaan, balaan, ang Dios nga Labing Gamhanan, ang kaniadto, ang karon ug ang umaabot’”

Pinadayag 16:5 “Matarong ka sa imong mga hukom, O Balaang Dios, nga mao karon ingon man kaniadto!”

Santos o Balaan nga mga Tawo

Gawas nga dunay dapit o lugar nga balaan, butang o kahimanan, kasugoan ug suluguon, may tawo usab nga balaan. Ang iyang pagkabalaan natunhay gumikan sa Dios nga tinubdan niani. Kini ang atong ginatawag nga mga Santos nga Tawo, ang mga bayani sa Simbahang Kristohanon.

2 Pedro 3:2 “Buot ko nga inyong hinumdoman ang gisulti sa mga BALAANG PROPETA kaniadto ug ang sugo sa Ginoo ug Manluluwas, nga gihatag kaninyo pinaagi sa inyong mga apostoles”

Ang mga apostoles nakaambit sa pagkabalaan sa Dios, lakip na ang mga martir nga mibuhis sa ilang kinabuhi tungod ug alang sa pagsangyaw sa Maayong Balita. Panahon sa pagsangyaw sa pulong sa Dios gikan sa unang siglo hangtud karon daghan nang mga kristohanon nga sakop sa tinuod nga Simbahan nga nahimong santos gumikan sa ilang pagpanalipod ug pagmatuod sa ilang pagtuong Kristohanon. Kini ang dakung bahandi sa Simbahan, ug nagapamatuod sa iyang paglungtad ingon nga tinukod sa Dios, tinukod ni Kristo. Dunay sobra 10,000 ka mga bayaning Kristohanon ang gideklara nga mga Santos, ato lamang gipili ang pipila aron atong itala dinhi ning libroha.

Mga Inilang Santos sa Unang Siglo( Tuig 1 A.D. – 100 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Joseph (Jose) 29 Nazareth Ama-ama ni JesusJohn the Baptist (Juan Magbubunyag)

32 Machaerus Ig-agaw ni Jesus

Dismas (Demas) 33 Golgotha, Jerusalem Apil sa gilansangStephen (Esteban) 36 Damascus, Jerusalem Unang martirJames the Greater (Santiago 1) 44 Judea Apostoles Barnabas 60 Salamis, Cyrus ApostolesAndrew (Andres) 61 Patras, Greece ApostolesJames the Just (Santiago 2) 62 Jerusalem Apostoles Evodius 64 Antioch, Syria Obispo sa Antioquia Matthew the Evangelist (Mateo Evangelista)

65 Hierapolis Apostoles

Paulinus of Antioch (Paulino) 67 Lucca Obispo sa LuccaPeter (Pedro) 67 Roma Apostoles, Unang

Obispo sa RomaPaul (Pablo) 67 Roma Apostoles sa mga GentilMark the Evangelist (Markos Evangelista)

68 Alexandria, Egypt Evangelista

Bartholomew (Bartolome) 72 Caucusian, Albania Apostoles Thomas the Apostle 74 Mylapur, India Apostoles Pope Linus (Santo Papa Lino) 76 Roma Santo Papa

Mary Magdalene (Maria Magdalena) 77 Efeso, Asia Minor Unang tinun-anAspren 79 Naples Obispo sa NaplesMartha 80 Tarascon, Gaul Unang tinun-anMatthias (Matias) 80 Jerusalem Apostoles Philip (Felipe) 80 Hierapolis Apostoles Anianus of Alexandria (Aniano) 82 Alexandria, Egypt Obispo sa AlexandriaLuke the Evangelist (Lukas) 84 Boeotia, Greece Apostoles Birillus 90 Catania Obispo sa CataniaPope Anacletus (Anacleto) 91 Roma Obispo sa RomaTitus (Tito) 96 Gortyn, Greece Obispo sa CreteTimothy (Timoteo) 97 Efeso, Asia Minor Obispo sa Efeso Pope Clement I (Clemente) 100 Chersonesus, Taurica Obispo sa RomaJohn the Apostle (Juan) 100 Efeso, Asia Minor Apostoles

Mga Inilang Santos sa Ika-duhang siglo (Tuig 101 A.D. – 200 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Phocas 102 Sinope Obispo sa Sinope Evaristus (Evaristo) 105 Roma Obispo sa RomaZachary (Zacarias) 106 Obispo sa Vienne Ignatius of Antioch (Ignacio) 107 Roma Patriarka sa Antioquia,

Martir, tinun-an ni Juan Simeon of Jerusalem 107 Jerusalem, Judea Patriarka sa JerusalemPublius 112 Athens, Greece Obispo sa MaltaFlavius Latinus 115 Obispo sa BresciaHyacinth 120 Caesarea, Cappadocia Chamberlain ni

Emperor TrajanSixtus I (Sixto) 125 Roma Obispo sa RomaPapias 130 Smyrna Obispo sa HierapolisCastritian 137 Milan, Roma Obispo sa MilanTelesphorus (Telespuro) 137 Roma Obispo sa RomaHyginus 140 Roma Obispo sa RomaPaternus of Auch (Paterno) 150 Auch, France Obispo sa AuchPius I (Pio) 154 Roma Obispo sa RomaPolycarp (Policarpio) 155 Smyrna Obispo, MartirFelicitas sa Roma ug 7 niya ka Anak 165 Roma Unang KristohanonJustin Martyr (Justino)(Unang Kristohanong Apologist)

165 Roma Misyonaryo, Martir

Abercius of Hierapolis 167 Obispo sa HierapolisPope Anicetus (Aniseto) 167 Roma Obispo sa RomaThraseas 170 Smyrna Obispo sa Eumenia,

PhrygiaDionysius (Dionesio) 171 Corinto, Greece Obispo sa CorintoPothinus (Potino) 177 Lyons, Gaul Obispo sa LyonPope Soter (Sotero) 177 Roma Obispo sa Roma

Scillitan Martyrs 180 Scillium, Africa Unang MagtutuoVictor I of Africa 199 Roma Obispo sa RomaLiberius of Ravenna 200 Obispo sa Ravenna

Mga Inilang Santos sa Ika-tulong Siglo (Tuig 201 A.D. – 300 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Paglutos Panahon ni Septimus Severus (202-210)

Ireneaus (Ireneo) 202 Lugdunum Martir, Obispo sa Lyon Leonides of Alexandria 202 Alexandria, Egypt Amahan ni OrigenoPlutarch, Potamiaena ug mga Kaubanan

202 Alexandria, Egypt Mga martires

Perpetua and Felicitas 203 Carthage, Africa Mga MartirZoticus of Comana 204 Obispo sa ComanaFelix, Fortunatus ug Achilleus 212 Valence, Gaul Nagsangyaw sa Valence,

DromeMavilus sa Adrumetum 212 Adrumetum, Africa Gipakaon sa mga AliwasNarcissus sa Jerusalem (Narciso) 212 Syria, Palentina Patriarka sa JerusalemZephyrinus (Seferino) 217 Roma Santo PapaTheodore, Philippa ug Kaubanan 220 Pamphylia MartiresCallixtus (Calixto) 222 Todi, Roma Santo PapaMartina sa Roma 228 Roma Unang KristohanonThespesius 230 Cappadocia Unang MagtutuoUrban I (Urbano) 230 Roma Santo Papa

Pagpanglutos Panahon ni Maximinus the Thracian nagsugod

sa 235-38 A.D.Andrew of Trier (Andres) 235 Obispo sa TrierBarbara 235 NicodemiaPontian 235 Sardinia, Roman Empire Santo Papa, martir Anterus 236 Roma Santo PapaHippolytus (Hipolito) 236 SardiniaOrentius ug Patientia 240 Aragon, HispaniaHeraclas 247 Alexandria, Egypt Obispo sa Alexandria Monas 249 Obispo sa Milan

Pagpanglutos Panahon ni Decius nga nagsugod 250-251 A.D.

Agabius (Agabio) 250 Obispo sa VeronaAlexander 250 Obispo sa FermoBabylas of Antioch 250 Patriarka sa Antioquia Barsimaeus 250 Obispo sa Edessa Bassus 250 Obispo sa NiceChaeremon, Ischyrion ug mga kaubanan

250 Mga martires

Cyril of Caesarea (Cirilo) 250 MagsasangyawFabian 250 Santo Papa, MartirMaximus (Maximo) 250 Obispo sa Nola Agatha 250 Catania Birhen, MartirTroadius, Venatius of Camerino, Vissa, Saturninus, Thrysus, Victor, Secundina, ug ang Napulo ka Martires sa Crete

250 Mga martires nga Kristohanon

Nestor 251 Obispo sa MagydosPergentinus, Laurentinus, Quintus, Simplicius ug mga kaubanan, Thyrsus, Leucius ug Callinicus

251 Mga martires nga Kristohanon

Cornelius (Cornelio) 253 Santo PapaLucius I (Lucio) 254 Santo PapaVenantius (Venancio) 255 Obispo sa DalmatiaPagpanglutos Panahon ni Valeriano

nagsugod (257-59)Athanasius (Atanacio) 257 Obispo sa TarsusStephen I (Esteban I) 257 Santo PapaCodratus of Corinth, Dionysius, Cyprian, Anectus, Paul ug Crescens

258 Mga martires

Curomotus 258 Obispo sa Iconium Cyprian (Cipriano) 258 Obispo sa CartagoSixtus II (Sixto II ug mga Kaubanan 258 Santo Papa ug MartirLorenzo (Patron sa mga Pobre) 258 Roma Diakono, MartirDenis (Patron sa Francia) 258 Paris Obispo, MartirSan Agapio sa Spain, Candido, Digna, Emerita, Fructuoso, Augurio ug Eulogio

259 Mga magtutuo ug martires

Lucilla, Antoninus, Eugene, Flora, Theodore, Aucejas, ug 18 ka mga kaubanan

260 Mga magtutuo ug martires

Regulus 260 Obispo sa CivitasPeregrine (Peregrino) 261 Obispo sa Auxerre Asterius (Asterio) 262 Caesarea, Palaestina MartirMarino 262 Caesarea, Palaestina Romanong SundaloDionysius (Dionesio) 265 Patriarka sa Antioquia Zama 268 Obispo sa Bologna Valentino 269 (Patron sa Managtrato) Pari, MartirPagpanglutos Panahon ni Aureliano

nagsugod 270-75 A.D.Gregory Thaumaturgus (the wonderworker)

270 Obispo sa Neocaesarea

Philip (Felipe) 270 Obispo sa FermoAgapito, Julia saTroyes Priscus (Prix) ug mga kaubanan, Reveriano, Sabas

272 Martires sa Simbahan

(the Goth)Lucilliano, Paula, Claudio, Dionesio, Hypatio ug Pablo

273 Martires sa Simbahan

Felix I 274 Santo PapaAlexander the Charcoal-Burner (Alejandro Mag-uuling)

275 Obispo sa Comana

Trophimus (Tropimo) 280 Obispo sa ArlesAnatolius (Anatulio) 283 Obispo sa LaodiceaHilarius of Aquileia (Hilary of Panonia) – Hilario

284 Italy Obispo sa Aquileia, Italya. Gipugotan og ulo sa sugo ni Numeriano

Maximiliano 284 Obispo sa LorchTheopemptus (Theopompus) ug Theonas

284 Obispo sa Nicodemia ug Martir

Markos ug Marceliano 286 Mga DiakonoBonifacio sa Tarsus 287 Tarsus MartirSebastian 288 (Patron sa mga Athleta) MartirPablo 290 Obispo sa NarbonnePompeius 290 Obispo sa PaviaMeletio 295 Obispo sa PontusCaius 296 Santo PapaRomano sa Samosata 297 Samosata, Syria Agripino 300 Obispo sa NaplesFlavio 300 Obispo sa NicodemiaSanctino 300 Obispo sa MeauxTheonas 300 Patriarka sa Antioquia

Mga Inilang Santos sa Ika-upat nga Siglo (Tuig 301 A.D. – 400 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Pagpanglutos Panahon sa Diocletian ug Galerius sugod

303-32420,000 ka martires sa Nicodemia 303George (Patron sa Englatera) 303 Canterbury MartirLucia (Patron sa mga Buta) 304 Italya Birhen, MartirAgnes 304 Birhen, MartirVicente 304 (Protomartyr sa Espana) Diakono, MartirJuan ug Marciano 304 Roma, ItalyaJanuario (Patron sa Naples) 305 Naples Obispo, MartirBlasé 306 (Patron sa may sakit sa

Tutonlan)Obispo, Martir

Materno 307 Obispo sa MilanMethodio 311 Obispo sa Olympus40 ka Balaang Matir 320 SabastePhilogonio 324 Obispo sa Antioquia

Human sa Pagpanglutos sa RomaApollonio 326 Obispo sa BeneventoMacario I 334 Obispo sa JerusalemOlympio 343 Obispo sa EnosUrsicino 347 Obispo sa BresciaNicholas 350 (Giila nga si Santa Claus) Obispo sa MyraAntonio 356 (Patron of domestic

Animal)Abbot

Paulino 358 Phrygia Obispo sa Trier Asterico 365 Petra, Roma Obispo sa PetraHilario 367 Poitiers Obispo ug Doktor sa

SimbahanEusebio 371 Constantius Obispo sa Vercelli Athanasio (Kampeon sa Katolikong Pagtuo)

373 Alexandria Obispo, Doktor

Ephrem 373 (musikero sa Simbahan) Diakono, DoktorFrumensio 380 Obispo sa Ethiopia Cirilo 386 Jerusalem Obispo, DoktorUrbano 390 Obispo sa LangresAmbrosio (Patron sa Milan) 397 Milan Obispo sa Milan, DoktorSiricio 399 Santo PapaPampilo 400 Obispo sa Capua

Mga Inilang Santos sa Ika-limang Siglo (Tuig 401 A.D. – 500 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Efipanio 403 Salamis Obispo sa ConstantiaVigilio 405 Obispo sa TrentoJuan Crisostomo (Patron sa mga Magsasangyaw)

407 Constantinople Obispo, Doktor

Gaudencio 410 Obispo sa BresciaBassian 413 Obispo sa LodiHonorato 415 Obispo sa Vercelli Inosente I 417 Obispo sa RomaJeronimo (Maghuhubad sa Bibliya) 420 Pari, DoktorDictino 420 Obispo sa AstorgaVenerando 423 Obispo sa ClermontFelix 429 Obispo sa BolognaAgustin 430 Hippo Obispo sa Hippo, DoktorPalladio 432 Obispo sa IrelandSixto III 440 Obispo sa RomaCirilo sa Alexandria 444 (Doctor of Incarnation) Obispo, DoktorHilario 449 Obispo sa ArlesPedro Crisologo 450 (Golden Speaker) Obispo (Ravenna), DoktorValerio 453 Obispo sa SorrentoValeriano 457 Obispo sa Abbenza

Patricio 461 (Apostoles sa Ireland) ObispoDeodato 473 Obispo sa NolaFlosculo 480 Obispo sa OrleansVictorio 490 Obispo sa Le MansFirmino 496 Obispo sa MetzHabeto Deo 500 Obispo sa Luna

Mga Inilang Santos sa Ika-unom nga Siglo (Tuig 501 A.D. – 600 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Geroncio 501 Obispo sa CerviaHeracleo 515 Obispo sa SensApolinario 520 Obispo sa VienneConstancio 520 Obispo sa AquinoVerecundo 522 Obispo sa VeronaJusto 527 Obispo sa UrgelKierano 530 Obispo sa OssoryVedasto 539 Obispo sa ArrasCipriano 546 Obispo sa TuolonScholastica 547 (Igsoon ni Benedicto) BirhenBenedicto (Patron sa Europa) 547 Patriarka sa MongheAnastacio IX 553 Obispo sa TerniCassio 558 Obispo sa NarniJuan Hilomon 558 Obispo sa ColoniaHimerio 560 Obispo sa AmeliaSabino 566 Obispo sa CanosaTetrico 572 Obispo sa LangresGermano 576 Obispo sa ParisDalmacio 580 Obispo sa RodezSalvio 584 Obispo sa AlbiAgerico 588 Obispo sa Verdun Verano 590 Obispo sa CavaillonLeandero 596 Obispo sa SevillaPeregrino (Cettio) 600 Obispo sa Amiternum

Mga Inilang Santos sa Ika-pitong Siglo (Tuig 601 A.D. – 700 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Aetherio 602 Obispo sa LyonArigeo 604 Obispo sa GapGregorio ang Bantugan 604 Roma Santo Papa, DoktorCerauno 614 Obispo sa ParisColumban 615 Bobbio Irish missionaryAustregisilo 624 Obispo sa BourgesGagerico 625 Obispo sa CambraiEnogato 631 Obispo sa Aleth

Fulgencio 633 Obispo sa Ecija Isidro de Sevilla 636 Sevilla Obispo, DoktorPaulino 644 Obispo sa YorkPablo 649 Obispo sa VerdunBraulio 652 Obispo sa Saragosa Benedicto 654 Obispo sa SebasteDonato 660 Obispo sa BesanconFructuso 665 Obispo sa Braga Ceadda 672 Obispo sa MerciaDeodato 679 Obispo sa NeversPascario 680 Obispo sa NantesCataldo 685 Obispo sa Taranto Aquilino 695 Obispo sa EvreuxAgricola 700 Obispo sa Avignon

Mga Inilang Santos sa Ika-walong Siglo (Tuig 701 A.D. – 800 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Claudio 703 Obispo sa BesanconLamberto 705 Obispo sa MaestrichAdelemo 709 Obispo sa SherborneArmentario 711 Obispo sa Antibes Thomas sa Farfa 720 Farfa AbbotEgberto 729 Obispo sa IonaWinewaldo 731 Beverly AbbotVenerable Beda(Doktor sa Englih sa Simbahan)

735 England Pari, Doktor

Wilfredo ang Batan-on 744 Obispo sa YorkJuan Damasin 749 (Greek Father sa

Simbahan)Pari, Doktor

Amulwino 750 Obispo sa LobbesBonifacio (Apostoles sa Germany) 754 Dokkum Obispo, MartirCosmaso 760 Obispo sa MajumaGaribaldo 762 Obispo sa Regensburg Vitaliano 776 Obispo sa OsimoSiagrio 787 Obispo sa NiceTilberto 789 Obispo sa HexhamAlberto 800 Taga-Gambron

Mga Inilang Santos sa Ika-siyam nga Siglo (Tuig 901 A.D. –1000 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Anselmo 803 Taga-NonatolaTancho 809 Obispo sa Verden Miguel de Confesores 818 Obispo sa SynnadaAnsovino 840 Obispo sa CameniroRabano Mauro 856 Winkel Abbot, Arsobispo sa

MainzAnsgar 865 (Apostoles sa Norte) Abbot, ObispoAnnoberto 869 Obispo sa SeezCirilo 869 Roma (Apostoles sa Slavs) Monghe, ObispoArnulfo 871 Obispo sa ToulIgnacio 877 Constatinople PatriarkaMethodio 884 (Apostoles sa Slavs) Monghe, ObispoBenedicto Revelli 900 Obispo sa Albenga

Mga Inilang Santos sa Ika-napulong Siglo (Tuig 1001 A.D. – 1100 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Demetriano 912 Obispo sa KhytriBetto 918 Obispo sa AuxerreWenceslao (Patron sa Bohemia) 929 Prague MartirGenisto 936 Obispo sa AstorgaLiberalis 940 Obispo sa EmbrunMauro 946 Obispo sa CesenaThiento ug 6 ka kauban 955 Abbot, MartirArsenio 959 Obispo sa CorfuEnglacio 966 Obispo sa TarvesConrado 975 Obispo sa ConstanceRosendo 977 Obispo sa CompostelaEutropio 982 Obispo sa SaintesLeo 1000 Taga-Nonatula

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g isa ka Siglo (Tuig 1101 A.D. – 1200 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Podio 1002 Obispo sa FlorenceAdalbero 1005 Obispo sa Verdun Alfrick 1005 Canterbury, Kent ArsobispoAttilano 1007 Obispo sa ZamoraLibencio 1013 Obispo sa HamburgTeodorico 1022 Obispo sa OrleansRomualdo (Nagtukod sa Camaldolese Monks)

1027 Ancona Abbot

Fulberto 1028 Obispo sa ChartresReginbaldo 1039 Obispo sa SpeyerBruno 1045 Obispo sa WurzburgAlfwoldo 1058 Obispo sa SalisburyJuan Scuto 1066 Obispo sa RatzeburgOrdonio 1066 Obispo sa AstorgaPedro Damiani 1072 Faenza Obispo, DoktorLeoncio 1077 Obispo sa RostovAldemar 1080 Ang MaalamonAnselmo ang Batan-on 1086 Obispo sa LuccaAmato 1093 Obispo sa NuscoStanislao 1097 Poland Obispo, MartirOsmundo 1099 Obispo sa SalisburyGerlando 1100 Obispo sa Agrigento

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g duha ka Siglo (Tuig 1201 A.D. –1300 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Bruno 1101 Squillace, Italya Nagtukod sa Carthusian Order

Theodinaro 1102 Corazain, Israel Arsobispo sa SalzburgEboncio 1104 Aragon, Espana Obispo sa BarbastroBenno 1106 Meissen, Saxony Obispo sa MeissenJuan de Lodi 1106 Gubbio, Italya Obispo sa GubbioNicetas 1107 Novgorod, Russia Obispo sa NovgorodAnselmo 1109 Canterbury, Kent Arsobispo, DoktorDomingo (Dominic) de Calzada 1109 Calzada, EspanaGerald 1109 Portugal Obispo sa BragaBenedicto de Cagliari 1112 Dolia, Sardinia Obispo sa DoliaFrederico 1121 Liege, Belgium Obispo sa LiegeBernardo Valera 1122 Teramo, Italya Obispo sa Teramo Bruno de Segni 1123 Segni, Italya Obispo sa SegniGerald 1123 Bezier, Francia Obispo sa BezierJuan Theristo 1129 Calabria, Italya Ang ManganganiIsidro (Patron sa Mag-uuma) 1130 Madrid, Espana Mag-uumaCanute 1131 Denmark MartirBelina 1135 Troyes, Francia Birhen ug MartirAdela 1137 Francia Anak ni William ang

MagbubuntogBellino 1151 Padua, Italya Obispo sa PaduaBernardo de Clairvaux 1153 Clairvaux, Francia Doktor sa SimbahanDavid I 1153 Scotland Hari sa Scotland

Arnulfo 1160 Germany Arsobispo sa MainzEric de Sweden 1161 Uppsala, Sweden Martir nga Hari sa

SwedenRosalia 1166 Sicily Birhen Harold 1168 England MartirRaynerio de Split 1180 Split, Croatia Arsobispo sa SplitAlberto de Louvain 1192 Rheims, Francia Obispo sa LiegeRicardo 1196 Adria, Italya Obispo sa AndriaPedro Pareuzi 1199 Orvieto, Italya MartirHugh de Avalon 1200 London, England Bishop of Lincoln

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g tulo ka Siglo (Tuig 1301 A.D. – 1400 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Bona de Pisa 1207 Pisa, Italya BirhenJulian 1208 Cuenca, Espana Obispo sa CuencaBerardo ug mga Kaubanan 1220 Morroco Mga MartirDomingo (Dominic) 1221 Bologna, Italya Nagtukod sa Dominican

Orders of PreachersVicente Kadlubek 1223 Poland Obispo sa CracowElisabeth de Portugal 1226 Estrfemoz Anak ni Haring AragonFrancisco de Asis 1226 Portiuncula, Italya Nagtukod sa Franciscan

Orders and Poor ClaresAntonio de Padua 1231 Padua, Italya Pari, DoktorPablo ug 9 ka Kaubanan 1240 Wallachia, Hungary Mga MartirPedro Rodriguez ug 6 ka Kaubanan 1242 Mga MartirVerdiana 1242 Italya Birhen Teresa de Portugal 1250 PortugalRosa de Viterbo 1251 Viterbo, Italya BirhenPedro de Verona 1252 Milan, Italya MartirClara de Asis (Nagtukod sa Poor Clares)

1253 Asis, Italya Birhen

Serafina 1253 San Gimignano, Italya BirhenJuliana de Monte Cornillo 1258 Belgium BirhenLuis IX 1270 Chartage Hari sa FranciaTomas de Aquino 1274 Fossanuova Abbey, Italya Doctor sa SimbahanBuenaventura (Seraphic Doctor) 1274 Lyons, Francia Obispo, DoktorRaymundo de Penyafort 1275 PariAlberto Bantugan (Patron sa mga Scientists)

1280 Cologne Obispo, Doktor

Pedro Pascual 1300 Obispo sa Jaen

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g upat ka Siglo (Tuig 1401 A.D. – 1500 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Gertrudes 1301 Patron sa West IndiesAlexis Falconieri 1310 Usa sa 7 nga nagtukod

sa ServitesBertram 1350 Obispo sa AquileiaPedro Tomas 1366 Latino Patriarka sa

Constantinople Andres Corsini 1373 Obispo sa FiesoleBridget (Patron sa Sweden) 1373 Sweden MadreKatrina de Sienna 1380 Sienna Birhen, DoktorKatrina de Sweden 1381 Sweden MadreNikola ug mga Kaubanan 1391 Sibenik Mga martirMargarita 1395 Nagatiniil

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g lima ka Siglo (Tuig 1501 A.D. – 1600 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Vicente Ferrer (Bantugang Magsasangyaw nga Franciscano)

1419 Vannes, Francia Martir, Pari

Lucia nga Putli 1420 Espana Misunod kang Vicente Ferrer sa Espana

Joan of Arc (Juana) 1431 Babayeng Lider sa Gubat

Nuno Alvarez Pereira 1431 Portugal Heneral sa PortugalMateo de Girgenti 1450 Palermo Obispo sa Girgenti Lorenzo de Ripafratta 1457 Novice master nila

Pedro de Tiferno ug ni Antonino sa Florence

Bartolomeo 1466 Gipatay ni WaldensesJuan de Kanty 1473 Namatay sa Pasko PariMga Martir sa Otranto 1480 800 ka mga magtutuo

gipatay sa dihang gisakop ang Otranto

Casimiro de Poland 1484 Anak ni Haring Casimiro IV sa Poland

Pedro de Arbues 1485 Saragossa Gipatay sa Judeoconversos

Haymo Taparelli 1495 Savigliano Inquisitor sa Savigliano ug confessor ni Amadeo IX, Duke sa Savoy

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g unom ka Siglo (Tuig 1601 A.D. – 1700 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Francisco de Paola 1508 (Nagtukod sa Minim Friars)

Ermitanio

Katrina de Genoa 1510 Genoa, ItalyaPagsugod sa Protestant

ReformationJuan Manginisda (John Fisher) 1535 London Bridge Obispo, MartirThomas More 1535 England ChancellorJeronimo Emiliani 1537 Somasca, Italya Nagtukod sa Samaschan

FathersAntonio Maria Zacarias 1539 (Nagtukod sa Clerks

Regular of St. Paul)Pari

Angela Merici 1540 (Nagtukod sa Company of Ursula)

Birhen

Cajetan (Nagtukod sa Theatine Cajetan Regulars)

1547 Venice Pari

Juan Diego 1548 Mexico Gipakitaan sa Birhen sa Guadalupe

John of God (Juan de Dios) 1550 (Patron sa Hospital) Nagtukod sa Brothers Hospitallers

Francisco Xavier 1552 Hongkong Patron sa Foreign Missions

Ignacio de Loyola 1556 Loyola, Espana Nagtukod sa JesuitsTeresa de Avila (Nagtukod sa Discalced Carmelites)

1582 Avila Birhen, Doktor

Carlos Borromeo (Patron sa Seminarians)

1584 Arona Obispo sa Milan

Edmund Genings, Eustace White, ug Polydore Plasden

1591 Mga pari ug mga Martir

Juan dela Cruz (John of the Cross) 1591 Ubeda (Nagtukod sa Discalced Carmelites)

Pari, Doktor

Philip Neri 1595 Nagtukod sa Congregation of the Oratory

Paulo Miki ug mga Kaubanan 1597 (Unang martir sa Hapon) Pari, ug mga martirPedro Canisio 1597 Fribourg Pari, Doktor

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g pito ka Siglo (Tuig 1701 A.D. – 1800 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Turibio Alfonso 1606 MogrovejoJuan Leonardi 1609 Roma Nagtukod sa

congregation of Propaganda Fide

Leo Tanaka 1617 Nagasaki, Japan Katekista, MartirRosa de Lima (Unang santa sa South America)

1617 (Patron sa South America) Birhen

Lorenzo de Brendisi 1619 Caserta Pari, Doktor

Juan Sarkander 1620 Czech Republic Pari, MartirFrancisco de Sales 1622 (Doktor sa Simbahan) Obispo sa GenevaJosaphat Kuntsevych 1623 Polotsk Obispo sa PolotskSimon de Roxas 1624 Madrid, EspanaGaius sa Korea 1627 Nagasaki, Japan Martir, kanhi buddhistAntonio Ishida 1632 Nagasaki, Japan MartirLorenzo Ruiz ug mga Kaubanan 1637 Nagasaki, Japan First Filipino Saint and

martyr, mga martirMartin de Porres (Patron sa Hustisya)

1639 Lima Lay-borther

Jose Calasanz 1648 (Nagtukod sa Clerks Regular of the Religious Schools)

Pari

Isaac Jogues ug Kaubanan 1649 Unang mga martir sa North America

Pari, mga martir

Pedro Claver (Patron sa Negro sa America)

1654 Cartagena Pari

Vicente de pablo (Pari) 1669 Paris Patron sa mga charitable societies

Oliver Plunkett 1681 Primate of Ireland, martir

Claude de la Colombiere 1682 Jesuit priestMargaret Mary Alacoque 1690 Visitandine nga madre

ug mystic

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g walo ka Siglo (Tuig 1801 A.D. – 1900 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Joseph Mary Tomasi 1713 CardinalJuan Bautista de La Salle(Patron sa mga Magtutudlo)

1719 Rouen Pari

Pacifico of San Severino 1721Francis Gil de Frederich 1745 Vietnam MartirMatthew Alonso Leziniana 1745 Vietnam MartirPeter Sanz 1747 China MartirPaul of the Cross Pablo dela Cruz) 1775 Nagtukod sa PassionistsAlphonsus Liguori 1787 (Nagtukod sa

Redemtorists)Obispo (Agatha), Doktor

John Baptist Souzy ug 63 ka kaubanan

1794 Mga martir

Mga Martir sa Compiègne, Mga Martir sa French Revolution

Emmanuel Trieu 1798 Vietnam MartirJohn Dat 1798 Vietnam Martir

Mga Inilang Santos sa Ika-napulo’g siyam ka Siglo (Tuig 1901 A.D. – 2000 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

John Gabriel Taurin Dufresse 1815 Sichuan Obispo Julie Billiart 1816 Namur, BelgiumElizabeth Ann Seton 1821 Emmitsburg, Maryland INagpasiugda sa

parochial school sa America

Vincent Strambi 1824 Obispo sa MaceraPaul Tong Buong 1833Ignacio Delgado 1838 East Tonkin Obispo Jacques Honore Chastan 1839 Pari, MartirJoseph Nghi ug Kaubanan 1840 Pari, Mga martirJose Diaz Sanjurjo 1857 Central Tonkin ObispoMaria Juan Vianney 1859 Ars Patron sa mga PariJohn Neumann 1860 Philadelphia Unang santo nga

Amerikanong Obispo Justin de Jacobis 1860 Bishop of MassawaDominican Martyrs sa Vietnam 1862 Vietnam Mga martir sa VietnamFrancis Maria of Camporosso 1866 Genoa Gitawag Padre SantoAntonio Claret 1870 Francia Obispo, nagtukod sa

Missionary Sons of the Immaculate Heart of Mary

Carl Lwanga ug Kaubanan 1887 Uganda Mga martir sa UgandaJuan Bosco 1888 (Nagtukod sa Salesians) PariJohn Henry Newman 1890 Edgbaston, England Cardinal-Deacon of San

Giorgio in VelabroVincentia Maria Lopez 1896 Madrid, EspanaTeresita sa Batang Jesus 1897 Lisieux Patron sa Foreign

Missions

Mga Inilang Santos sa Ika-kawhaang Siglo (Tuig 2001 A.D. – 2100 A.D.)Ngalan Tuig

NamatayLugar Namatay Ubang Detalye

Josep Manyanet 1901 Barcelona, Espana PariAgostino Roscelli 1902 Italya PariGeltrude Caterina Comensoli 1903 Bergamo, Italya Nagtukod sa

Congregation of the Sacramentine Sisters of Bergamo

Ezekiel Moreno y Diaz 1906 Montegudo, Espana Misionaryo, Obispo Joseph Freinademetz 1908 Taikia, China MisionaryoArnold Janssen 1909 Steyl, Holland PariFrances Xavier Cabrini 1917 Chicago, IllinoisFilippo Smaldone 1923 Lecce, Italya Pari ug nagtukod sa

Salesian Sisters of the Sacred Hearts

Jozef Bilczewski 1923 Lwów, Poland (Ukraine) Arsobispo sa Lviv

Maria Bernarda Bütler

1924 Cartagena, Colombia Nagtukod sa Congregation of the Franciscan Missionary Sisters of Mary, Help of Christians

Jenaro Sanchez Delgadillo 1927 Martir, Santo sa Gubat sa Cristero

Jose Isabel, Flores Varela, ug Jose Maria Robles Hurtado

1927 Santo sa Gubat sa Cristero

Rodrigo Aguilar Aleman 1927 Tula, Mexico Martir, Santo sa Gubat sa Cristero

Cristobal Magallanes Jara ug Kaubanan

1937 Jalisco, Mexico Priest and Martir

Faustina Kowalska

1938 Kraków, Poland Nagsulat sa "Divine Mercy in my Soul: The Diary of Maria Faustina Kowalska"

Maximiliano Kolbe 1941 Auschwitz Pari, MartirTeresa Benedicta sa Krus (Edith Stein)

1942 KL Auschwitz, Nazi Germany (now Poland)

Teresa sa Calcutta 1997 Calcutta, India Nagtukod sa Missionary of Charity

Mga Inilang Santos sa Ika-kawhaag Usa ka Siglo (Tuig 2001 A.D. – 2100 A.D.)

Ngalan Tuig Namatay

Lugar Namatay Ubang Detalye

Juan Pablo II 2005 Vatican City Santo PapaPedro Calungsod 1672 Tumon, Guam Ika-2 Filipinong Santo,

Sacristan Jacques Berthieu 1896 Ambiatibe, Madagascar PariGiovanni Battista Piamarta 1913 Remedello, Italy Pari, MaestroMaria del Monte Carmelo Sallés 1911 MadreMarianne Cope 1918 MadreKateri Tekakwitha 1680 Quebec, Canada MadreAnna Schäffer 1925 Mindelstetten, Germany Birhen

Kapitulo 7Mga Pangulo sa Tinuod nga Simbahang Kristohanon

“Ang pagsalom-sayod sa kasaysayan,makapa-undang sa pagka-Protestante” – Blessed John Henry Newman

Si Kristo Nagtudlo ug Pangulo sa Simbahan

Kabalo si Jesus nga dili siya magdugay sa kalibotan. Gani nagpasidaan siya daan sa pag-ingon, “Gisultihan ko na kamo nga mobiya ako, apan mobalik ako” (Juan 14:28). Kung mobiya si Jesus, natural, duna gayoy makitang pangulo sa iglesia nga iyang gitukod.

Sa wala pa niya gihingpit ang pagtukod sa iyang iglesia duna na siyay gitudlo nga lider o pangulo, si Pedro. Miingon siya, “Ihatag ko kanimo ang mga yawi sa Gingharian sa langit: ang imong idili dinhi sa yuta, idili usab didto sa langit; ug ang imong itugot dinhi sa yuta itugot usab didto sa langit” (Mateo 16:19).

Unsa man kining yawi? Kini nagpasabot sa gahum. Gahum sa pagkapangulo. Gahum sa pagsira ug pagtak-op sumala sa Isaias 22:21-22.

Sa dayon nang kayab ni Kristo sa langit human sa iyang pagkabanhaw, nagkita sila ni Pedro ug iyang giingnan, “……Atimana ang akong mga karnero” (Juan 21:17). Unsa may pasabot sa karnero? Ang karnero katawhan sa Dios sumala sa Salmo 79:13. Si Pedro ang gisangonan sa pag-atiman sa katawhan sa Dios nga mao ang Iglesia.

Gani midugang pa pagsulti si Jesus ngadto kang Pedro, “Sultihan ko ikaw: sa batan-on ka pa ikaw ra ang nagbakos sa imong kaugalingon ug maka-adto ka sa bisan diin nga gusto mong adtoan; apan inigkatigulang na nimo, idupa mo ang imong mga kamot ug lain na ang magbakos kanimo, ug dad-on ka sa dapit nga dili nimo gustong adtoan”. Sa pagsulti niya niini gipasabot ni Jesus kon unsang paagiha si Pedro mamatay aron paghimaya sa Dios. (Juan21:18-19)

Bisan unsang hut-ong o grupo dili gayod molahutay kung walay makita nga pangulo. Busa si Jesus nga Dios sa kaalam giandam na daan ang pagtudlo’g pangulo sa iyang Simbahan lakip na sa umaabot nga panahon.

Si Pedro ang Unang Pangulo ug Santo Papa sa Simbahan

Ang mga importanteng tawo sa Bibliya gina-usab sa Dios ang ilang pangalan. Ang una si Abraham. Abram ang unang ngalan ni Abraham. Giilisan kini sa Dios ug Abraham. “Sukad karon ang imong ngalan dili na Abram kondili Abraham na, kay gihimo ko man ikaw nga amahan sa daghang mga nasod” (Genesis 17:5). Giusab ang ngalan ni Abram kay duna siyay misyon ang mamahimong amahan sa daghang mga nasud.

Si Sarai nga asawa ni Abraham giusab usab ang ngalan ngadto sa Sara. “Unya miingon ang Dios kang Abraham, ‘Ayaw na tawga ang imong asawa nga Sarai kondili Sara na.....kay siya mamahimong inahan sa mga kanasoran, ug mahimong hari ang iyang mga kaliwat” (Genesis 7:15-16).

Si Jacob giusab ang ngalan ngadto sa Israel. Miingon ang Dios, “Jacob ang ngalan mo, apan sukad karon Israel na ang ngalan mo....Makabaton kag daghang mga kaliwat ug ang uban kanila mahimong hari” (Genesis 35:10-11).

Si Haring Salomon gitagaan sa Dios ug bag-ong ngalan. Mabasa sa 2 Samuel 12:24-25, “Si Batseba mianak ug lalaki nga ginganlan ni David ug Salomon. Gihigugma sa Ginoo si Salomon ug nagpadala ang Ginoo ug mensahe pinaagi kang Natan, ang propeta, nga nganlan ang bata ug Jedidia, kay gihigugma siya sa Ginoo”.

Si Jesus gitawag ug Emmanuel aron matuman ang panagna ni Propeta Isaias. “Busa ang Ginoo gayod mohatag kanimog timaan, ug kini mao nga usa ka batan-ong dalaga manamkon ug moanak ug usa ka lalaki, ug nganlan niya siyag Emmanuel” (Isaias 7:14). Natuman kini sa bag-ong tugon sa Mateo 1:23-25, “Ang usa ka babayeng ulay magmabdos ug moanak ug lalaki, ug nganlan siya’g Emmanuel (nga sa ato pa ‘Ang Dios ania uban kanato’).....ug ang bata ginganlan ni Jose ug Jesus”

Sa mga labing importanteng tawo sa Bibliya, si Pedro nahi-apil. Dili gumikan sa iyang kabantog lamang kundili, apil siya sa listahan sa importanteng tawo nga giilisan ang ngalan. Ang iyang tinuod nga ngalan Simon-bar Jona. Buot ipasabot, Simon anak ni Juan. Apan sa unang kita pa lamang nila ni Jesus gi-usab ni Jesus ang iyang ngalang ngadto sa Pedro.

Juan 1:42 “Unya gidala niya si Simon ngadto kang Jesus. Si Jesus mitutok kaniya ug miingon, ‘Ikaw si Simon nga anak ni Juan, apan sukad karon nganlan ka nag Cefas’ (nga sa ato pa, Pedro).

Sa Aramaic ang pulong “Cefas” o “Khepas” nagpasabot ug Rock – bato nga pangpang. Lig-ong bato! Sa Griego gitawag kini’g “Kephalaion” nagpasabot ug “fundamento” o pasukaranan.

Unsay kalambigitan sa bag-ong ngalan ni Simon nga “bato” ngadto sa iyang mamahimong misyon sa kinabuhi? Si Kristo bato usab, apan nganong gitawag man usab niya nga bato si Simon. Kini gumikan kay duna kini kutay sa plano ni Kristo sa pagtukod sa Simbahan nga diin itukod diha sa lig-on nga pundasyon-sa bato.

Mao nga sa Mateo 16:18-19 masabot nato ngano nga giilisan ni Kristo ang ngalan ni Simon ngadto sa Pedro. Kay siya ang nadihogan ni Jesus nga mangulo sa iyang tukoron nga iglesia.

Mateo 16:18-19 “Busa sultihan ko ikaw: ikaw Pedro bato, ug ibabaw niining bato tukoron ko ang akong iglesia ug bisan ang kamatayon dili gayod makabuntog niini.”

Maklaro nato nga si Simon Pedro dunay tahas sa pagkapangulo. Gani giampo siya ni Jesus ug gipasidad-an sa pag-ingon, “Apan mag-ampo ako alang kanimo Simon, aron dili mabuntog ang imong pagtuo. Ug kon mahibalik na ikaw kanako, kinahanglan lig-onon mo ang imong mga igsoon.” (Lukas 22:32)

Kining buhat sa paglig-on sa mga igsoon, buhat kini sa usa ka lider o pangulo. Si Pedro giandam gyud sa pagka-pangulo. Gani sa talaan sa mga apostoles, kanunay gyud mauna ang iyang ngalan. Kana nagpasabot nga siyay una sa ranggo sa mga tinun-an.

Mateo 10:2 “Ang mga ngalan sa napulog duha ka apostoles mao kini: ANG UNA si Simon (nga ginganlag Pedro) ug iyang igsoon nga si Andres, si Santiago ug ang iyang igsoon nga si Juan mga anak ni Sebedeo; si Felipe ug si Bartolome; si Tomas ug si Mateo, ang kobrador sa buhis; si Santiago, anak ni Alfeo, ug si Tadeo; si Simon ang patriyota, ug si Judas Iscariote, ang nagbudhi kang Jesus.

Markos 3:16 “Mao kini sila ang napulog duha nga gipili: si Simon (ginganlan ni Jesus ug Pedro), si Santiago ug si Juan mga naka ni Sebedeo......”

Lukas 6:13 “.....ug gipili niya ang 12 kanila nga ginganlan niyag apostoles: si Simon (nga iya usab ginganlang Pedro) ug iyang igsoon nga si Andres; si Santiago ug si Juan, ug si Felipe ug si Bartolome.....”

Sa dihang kulang na ang 12 ka apostoles gumikan sa kamatayon ni Judas Escariote. Nagtigom ang unang Simbahan aron husayon ang pagpuli-hulip kang Judas. Ang mitimon sa panagtigom mao si Pedro. Siya ang nag-preside sa panagtigom. Kini nagpasabot lamang nga siya ang giilang lider sa unang Kristohanon. Sa atong panahon karon, kung kinsa ang mag-preside sa kapunongan, siya ang presidente.

Buhat 1:15-26 “Usa ka adlaw niana, samtang nagtigom ang mga 120 ka magtutuo, mitindog si Pedro ug miingon, “Mga igsoon, kinahanglan matuman ang bahin sa Kasulatan diin ang Espiritu Santo, pinaagi kang David...... human niini nagripa sila kon kinsay mahipuli ug si Matias mao ang napili.”

Si Pedro gayod ang unang pangulo sa Simbahan. Apan sa dihang namatay si Pedro didto sa Roma sa tuig 67 A.D., dili dinhi matapos ang misyon sa Simbahan, aduna gayoy mohulip kang Pedro sama sa ilang gihimo kang Judas nga gipulihan ni Matias. Si Lino maoy mipuli kaniya hangtud tuig 76 A.D. ug gisundan ni Anacleto hangtod sa tuig 88 A.D. Ug gikan kaniya walay bugtong kutay ang liderato sa Simbahan hangtod karon sa kasamtangan.

Ang Walay Bugtong Kutay sa Liderato sa Tinuod nga Simbahan

Sumala sa gisulti ni Kristo, ang iyang tinukod nga Simbahan, bisan ang ganghaan sa kamatayon dili gayod makabuntog niani (Mateo 16:18). Busa bisan pa’g gipangpatay ang unang mga Kristohanon, wala nagpasabot nga nabuntog ang Simbahan. Madaugon gihapon kining naglawig latas sa katuigan hangtod karon. Si Kristo dugang nanaad, “Ug ako mag-uban kaninyo hangtod sa kataposan sa kalibotan” (Mateo 28:19)

Kay si Kristo dili man gayud mamakak, ug ang iyang pulong kamatuoran man, busa, ang Simbahan nga iyang gitukod milahutay latas sa panahon. Dayag man lamang nga kini nga Simbahan masubay gayod nimo pinaagi sa walay bugtong kutay sa iyang liderato, gikan karon padulong ngadto kang Pedro ang pinaka-unang lider sa Kristiyanos ug ngadto kang Jesus nga maoy magtutukod.

Ug walay laing Simbahan nga duna niani nga listahan sa walay bugtong kutay sa liderato mao lamang ang Santos nga Iglesiang Katoliko Apostoliko Romano.

Sulod sa kawhaag-usa ka siglo, gikan sa panahon ni Jesus ug San Pedro aduna nay kapin 266 ka mga pangulo sa Simbahan ang natala. Wala kini bugto hangtod karon. Mao kini ang talaan:

Ngalan Tuig sa Pagdumala

Ngalan Tuig sa Pagdumala

1. St. Peter (Pedro) 32-67 42. St. Boniface I (Bonifacio I) 418-4222. St. Linus (Lino) 67-76 43. St. Celestine I (Celestino I) 422-4323. St. Anacletus (Cletus)

Anaclito (Clito)76-88 44. St. Sixtus III (Sixto III) 432-440

4. St. Clement I (Clemente I) 88-97 45. St. Leo I the Great 440-4615. St. Evaristus (Evaristo) 97-105 46. St. Hilarius (Hilario) 461-4686. St. Alexander I (Alejandro I) 105-115 47. St. Simplicius (Simplicio) 468-4837. St. Sixtus I (Sixto I) Xystus I 115-125 48. St. Felix III (II) 483-4928. St. Telesphorus (Telesporo) 125-136 49. St. Gelacius I (Gelacio I) 492-4969. St. Hyginus (Hegino) 136-140 50. Anastasius II (Anastacio II) 496-49810. St. Pius I (Pio I) 140-155 51. St. Symmachus (Simaco) 498-51411. St. Anicetus (Anecito) 155-166 52. St. Hormisdas 514-52312. St. Soter (Sotero) 166-175 53. St. John (Juan) 523-52613. St. Eleutherius (Eleuterio) 175-189 54. St. Felix IV (III) 526-53014. St. Victor I (Victorio) 189-199 55. St. Boniface II (Bonifacio II) 530-53215. St. Zephyrinus (Seferino) 199-217 56. John II (Juan II) 533-53516. St. Callistus I (Calisto I) 217-222 57. St. Agapetus I (Agapito I) 535-53617. St. Urban I (Urbano I) 222-230 58. St. Silverius I (Silverio I) 536-53718. St. Pontain (Pontino) 230-235 59. Vigilius (Vigilio) 537-55519. St. Anterus (Antero) 235-236 60. Pelagius I (Pelagio I) 556-56120. St. Fabian 236-250 61. John III (Juan III) 561-57421. St. Cornelius (Cornelio) 250-253 62. Benedict I (Benedicto I) 575-57922. St. Lucius I (Lucio) 253-254 63. Pelagius II (Pelagio II) 579-59023. St. Stephen I (Esteban I) 254-257 64. St. Gregory I (Gregorio I) 590-60424. St. Sixtus II (Sixto II) 257-258 65. Sabinian 604-60625. St. Dionysius (Dionesio) 260-268 66. Boniface III (Bonifacio III) 60726. St. Felix I 269-274 67. St. Boniface IV (Bonifacio IV) 608-61527. St. Eutychian (Euteciano) 275-283 68. St. Deusdedit (Adeodatus I) 615-618

28. St. Caius (Gaius) 283-296 69. Boniface V (Bonifacio V) 619-62529. St. Marcellinus (Marcelino) 296-304 70. Honorius I (Honorio I) 625-63830. St. Marcellus I (Marcelo I) 308-309 71. Severinus (Severino) 64031. St. Eusebius ( Eusebio) 309-310 72. John IV (Juan IV) 640-64232. St. Miltiades 311-314 73. Theodore I (Teodoro I) 642-64933. St. Sylvester (Silvestre) 314-335 74. St. Martin I 649-65534. St. Marcus (Markos) 336 75. St. Eugene I (Eugenio I) 655-65735. St. Julius I (Julio I) 337-352 76. St. Vitalian (Vitaliano) 657-67236. Liberius (Liberio) 352-366 77. Adeodatus (II) 672-67637. St. Damscus I (Damaso I) 366-383 78. Donus 676-67838. St. Siricius (Siricio) 384-399 79. St. Agatho 678-68139. St. Anastasius I (Anastacio I) 399-401 80. St. Leo II 682-68340. St. Innocent I (Inosente I) 401-417 81. St. Benedict II (Benedicto II) 684-68541. St. Zosimus (Zosimo) 417-418

Ngalan Tuig sa Pagdumala

Ngalan Tuig sa Pagdumala

82. John V (Juan V) 685-686 122. Lando 913-91483. Conon 686-687 123. John X (Juan X) 914-92884. St. Sergius I (Sergio I) 687-701 124. Leo VI 92885. John VI (Juan VI) 701-705 125. Stephen VIII (Esteban VIII) 929-93186. John VII (Juan VII) 705-707 126. John XI (Juan XI) 931-93587. Sisinnius (Sesinio) 708 127. Leo VII 936-93988. Constantine (Constantino) 708-715 128. Stephen IX (Esteban IX) 939-94289. St. Gregory II (Gregorio II) 715-731 129. Marinus II (Marino II) 942-94690. St. Gregory III (Gregorio III) 731-741 130. Agapetus II (Agapito II) 946-95591. St. Zachary (Zacarias) 741-752 131. John XII (Juan XII) 955-96392. Stephen II (Esteban II) 752 132. Leo VIII 963-96493. Stephen III (Esteban III) 752-757 133. Benedict V (Benedicto V) 96494. St. Paul I (Pablo I) 757-767 134. John XIII (Juan XIII) 965-97295. Stephen IV (Esteban IV) 767-772 135. Benedict VI (Benedicto VI) 973-97496. Adrian I (Adriano I) 772-795 136. Benedict VII (Benedicto VII) 974-98397. St. Leo III 795-816 137. John XIV (Juan XIV) 983-98498. Stephen V (Esteban V) 816-817 138. John XV (Juan XV) 985-99699. st. Paschal I (Pascual I) 817-824 139. Gregory V (Gregorio V) 996-999100. Eugene II (Eugenio II) 824-827 140. Sylvester II (Silvester II) 999-1003101. Valentine (Valentino) 827 141. John XVII (Juan XVII) 1003102. Gregory IV (Gregorio IV) 827-844 142. John XVIII (Juan XVIII) 1003-1009103. Sergius II (Sergio II) 844-847 143. Sergius IV (Sergio IV) 1009-1012104. St. Leo IV 847-855 144. Benedict VIII (Benedicto VIII) 1012-1024105. Benedict III (Benedicto III) 855-858 145. John XIX (Juan XIX) 1024-1032106. St. Nicholas I the Great 858-867 146. Benedict IX (Benedicto IX) 1032-1045107. Adrian II (Adriano II) 867-872 147. Sylvester III (Silvestre III) 1045108. John VIII (Juan VIII) 872-882 148. Benedict IX (Benedicto IX) 1045109. Marinus I (Marino I) 882-884 149. Gregory VI (Gregorio VI) 1045-1046110. St. Adrian III (Adriano III) 884-885 150. Clement II (Clemente II) 1046-1047111. Stephen VI (Esteban VI) 885-891 151. Benedict IX (Benedicto IX) 1047-1048

112. Formosus (Formoso) 891-896 152. Damascus II (Damasco II) 1048113. Boniface VI (Bonifacio VI) 896 153. St. Leo IX 1049-1054114. Stephen VII (Esteban VII) 896-897 154. Victor II 1055-1057115. Romanus (Romano) 897 155. Stephen X (Esteban X) 1057-1058116. Theodore II (Teodoro II) 897 156. Nicholas II 1058-1061117. John IX (Juan IX) 898-900 157. Alexander II (Alejandro II) 1061-1073118. Benedict IV (Benedicto IV) 900-903 158. St. Gregory VII (Gregorio VII) 1073-1085119. Leo V 903 159. Blessed Victor III 1086-1087120. Sergius III (Sergio III) 904-911 160. Blessed Urban II (Urbano II) 1088-1099121. Anastasius III (Anastacio III) 911-913 161. Paschal II (Pasculado II) 1099-1118

Ngalan Tuig sa Pagdumala

Ngalan Tuig sa Pagdumala

162. Gelasius II (Gelacio II) 1118-1119 202. Gregory XI (Gregorio XI) 1370-1378163. Callistus II (Calisto II) 1119-1124 203. Urban VI (Urbano VI) 1378-1389164. Honorius II (Honorio II) 1124-1130 204. Boniface IX (Bonifacio IX) 1389-1404165. Innocent II (Inosente II) 1130-1143 205. Innocent VII (Inosente VII) 1404-1406166. Celestine II (Celestino II) 1143-1144 206. Gregory XII (Gregorio XII) 1406-1415167. Lucius II (Lucio II) 1144-1145 207. Martin V 1417-1431168. Blessed Eugene III (Eugenio III) 1145-1153 208. Eugene IV (Eugenio IV) 1431-1447169. Anastasius IV (Anastacio IV) 1153-1154 209. Nicholas V 1447-1455170. Adrian IV (Adriano IV) 1154-1159 210. Callistus III (Calisto III) 1455-1458171. Alexander III (Alejandro III) 1159-1181 211. Pius II (Pio II) 1458-1464172. Lucius III (Lucio III) 1181-1185 212. Paul II (Pablo II) 1464-1471173. Urban III (Urbano III) 1185-1187 213. Sixtus IV (sixto IV) 1471-1484174. Gregory VIII (Gregorio VIII) 1187 214. Innocent VIII (Inosente VIII) 1484-1492175. Clement III (Clemente III) 1187-1191 215. Alexander VI (Alejandro VI) 1492-1503176. Celestine III (Celestino III) 1191-1198 216. Pius III (Pio III) 1503177. Innocent III (Inosente III) 1198-1216 217. Julius II (Julio II) 1503-1513178. Honorius III (Honorio III) 1216-1227 218. Leo X 1513-1521179. Gregory IX (Gregorio IX) 1227-1241 219. Adrian VI (Adriano VI) 1522-1523180. Celestine IV (Celestino IV) 1241 220. Clement VII (Clemente VII) 1523-1534181. Innocent IV (Inosente IV) 1243-1254 221. Paul III (Pablo III) 1534-1549182. Alexander IV (Alejandro IV) 1254-1261 222. Julius III (Julio III) 1550-1555183. Urban IV (Urbano IV) 1261-1264 223. Marcellus II (Marcelo II) 1555184. Clement IV (Clemente IV) 1265-1268 224. Paul IV (Pablo IV) 1555-1559185. Blessed Gregory X (Gregorio X) 1271-1276 225. Pius IV (Pio IV) 1559-1565186. Blessed Innocent V (Inosente V) 1276 226. St. Pius V (Pio V) 1566-1572187. Adrian V (Adriano V) 1276 227. Gregory XIII (Gregory XIII) 1572-1585188. John XXI (Juan XXI) 1276-1277 228. Sixtus V (Sixto V) 1585-1590

189. Nicholas III 1277-1280 229. Urban VII (Urbano VII) 1590190. Martin IV 1281-1285 230. Gregory XIV (Gregorio XIV) 1590-1591191. Honorius IV (Honorio IV) 1285-1287 231. Innocent IX (Inosente IX) 1591192. Nicholas IV 1288-1292 232. Clement VIII (Clemente VIII) 1592-1605193. St. Celestine V (Celestino V) 1294 233. Leo XI 1605194. Boniface VIII (Bonifacio VIII) 1294-1303 234. Paul V (Pablo V) 1605-1621195. Blessed Benedict XI 1303-1304 235. Gregory XV (Gregorio XV) 1621-1623196. Clement V (Clemente V) 1305-1314 236. Urban VIII (Urbano VIII) 1623-1644197. John XXII (Juan XXII) 1316-1334 237. Innocent X (Inosente X) 1644-1655198. Benedict XII (Benedicto XII) 1334-1342 238. Alexander VII (Alejandro VII) 1655-1667199. Clement VI (Clemente VI) 1342-1352 239. Clement IX (Clemente IX) 1667-1669200. Innocent VI (Inosente VI) 1352-1362 240. Clement X (Clemente X) 1670-1676201. Blessed Urban V (Urbano V) 1362-1370 241. Blessed Innocent XI 1676-1689

Ngalan Tuig sa Pagdumala

Ngalan Tuig sa Pagdumala

242. Alexander VIII (Alejandro VIII) 1689-1691 254. Pius VIII (Pio VIII) 1829-1830243.Innocent XII (Inosente XII) 1691-1700 255. Gregory XVI (Gregorio XVI) 1831-1846244. Clement XI (Clemente XI) 1700-1721 256. Blessed Pius IX (Pio IX) 1846-1978245. Innocent XIII (Inosente XIII) 1721-1724 257. Leo XIII 1878-1903246. Benedict XIII (Benedicto XIII) 1724-1730 258. St. Pius X (Pio X) 1903-1914247. Clement XII (Clemente XII) 1730-1740 259. Benedict XV (Benedicto XV) 1914-1922248. Benedict XIV (Benedicto XIV) 1740-1758 260. Pius XI (Pio XI) 1922-1939249. Clement XIII (Clemente XIII) 1758-1769 261. Pius XII (Pio XII) 1939-1958250. Clement XIV (Clemente XIV) 1769-1774 262. Blessed John XXIII (Juan XXIII) 1958-1963251. Pius VI (Pio VI) 1775-1799 263. Paul VI (Pablo VI) 1963-1978252. Pius VII (Pio VII) 1800-1823 264. John Paul I (Juan Pablo I) 1978253. Leo XII 1823-1829 265. Blessed John Paul II 1978-2005

266. Benedict XVI (Benedicto XVI) 2005-

Panapos-Sulat

Husto gayud ang Bibliya sa iyang pag-ingon “May USA lamang ka LAWAS ug USA ka Espiritu, ingon nga may USA lamang ka PAGLAUM ug alang niini gitawag kamo sa Dios. May USA lamang ka Ginoo, USA ka PAGTUO, ug USA ka bunyag, may USA lamang ka Dios ug Amahan natong tanan” (Efeso4:4-5)

Klaro kaayo nga may usa lamang ka lawas, kana mao ang Simbahan. Usa lamang ka Simbahan dili 44,128. Ug ang maong Simbahan sumala sa Bibliya ug talaan sa kasysayan, ang Santa Iglesia Katolika Apostolika Romana. Ug kini nga simbahan maoy nagdala nianing USA ka Pagtuo, USA ka Bunyag, USA ka paglaum. Kini nga Simbahan tugob sa bahandi sa kasaysayan sa mga Kristohanon gikan sa unang siglo hangtud karon.

Mao nga maisogon kaayo nga namahayag si San Pablo sa pag-ingon, “Walay makalimod unsa kadako ang tinago sa atong RELIHIYON” (1 Timoteo 3:16).

Ang Tagsulat

ALLAN LAMPARAZ LANIBA

Kandidato pagka-Doktor sa Pilosopiya (Doctor in Philosophy-PhD) – nagbatid sa Pagtuon sa Kalamboan (major in Development Studies) sa Ateneo de Davao University. Nakahuman og duha ka masters degree sa University of Mindanao Tagum City isip Master in Public Administration ug Master in Management. Migraduar nga honor (with distinction) sa susamang tulunghaan uban sa degree nga Bachelor of Science in Education-Mathematics. Gipasidunggan isip Institutional Leadership Awardee, Editor’s Awardee, Best Debater, Best Speaker, Artist of the Year ug Service Awardee.

Usa siya sa mga nag-organisa sa National Press Club-DavNor ug napili isip unang presidente. Usa siya sa pinakabatan-ong magsisibya sa iyang panahon. Inila nga isog nga manunulat sa daghang pamatalaan sama sa Periodico Norte, Ang Mantalaan, ug Sidlak.

Sa Simbahan, apil sa aktibong miembro sa GKK Communications Mass Media Apostolate sa Diocese sa Tagum. Nahimong kaabag ug lecturer sa Catholic Faith Defenders, Inc. ug Diocesan Lectors’ Group.

Usa siya sa mga nagapasi-ugda sa Life in the Spirit Seminar sa Catholic Charismatic Apostolate sa Diocese sa Tagum ug 4th Degree sa Knight of Columbus Tagum Council.