angaaraw (5 mafdaga)

11
Page 7 5 hatto Mafdaga 5. Angaaraw (Communication) 5.1. Culma (Introduction) Angaaraw yaanam sinni hadaf/qalaama, fikrat/mabla, fayxi aki marah edde tatrusan/warsan maknay/gixsit kee illuk walalta mari woohim kok yafhimeenimi kinni.angaaraw abna wak yabnah, ankacisnah, tonnaah ilaalisnah. Nanu elle yabnannih giti bartime (learned style) kinni. Ayti mattaca (Attention): taamah, buxah addal kee manol meqe gidal/xaloot le gurral yangooruweenimih xiqto sihdayti faxah yan xiqtootak qaynatittek tiyak teena kinni. Qaalam kee ni mano angaaraw maleh maca celtuwayta? Tet maleh rike maadnu maxiqna. Is kaadu sahal hinna, tonnaah nanu inkkih angaaraw/walal nek elle yundufullekke naaxigeh hinnay andafaale fan elle gixekke kaadu kassitnah.tohissabatah, angaaraw maknay meqe gurral nafhimem tonnaah tet dadlisnam xiqnek more effective kee successful communicator akkuk amaatenno/akkenno. Hadaf (Objective): Inki gammih angaarawak yakke maggo taqbitte gitat anewa fahmi yaysubulleenim. Ah yaanam namma mari fanat walal yakkeh yan wak inki num dubuk yaaba kaa tekkeh gersitti wulim aw leh yan mabla hinnammay radi gacse weeh tibbiyeh yaabah yan num dubuk ankacesek walal/angaaraw keenik faxiima hadaf maadu maxiqa. Macay innek, yaabeyni tatrusa farmo ankaciseyni kak geek waytam elle yaaxagu xiqam kay raddi hirgah yan waqdi kinni. Uguugus/Niya (Motivation): atu sinni wadba maadduh abtah tan bisoh guduq/gexak raaq baxsaluk baritto wadbitte, angaaraw/walal kaxxam fula lennal ussimak amaatele.meqe gurral walalaanam/yangooroweenimi xiqto naharsi ixxiga kinni. Atu yayse walale akkuk elle tamaaateemil sinni fayxi arac xagisak tamaate. Ku cayaat 80% daga farmo/xaagu rubaanam/yaceenim hinnay HHH

Upload: habib-muhammed

Post on 18-Aug-2015

11 views

Category:

Education


2 download

TRANSCRIPT

Page 1: Angaaraw (5 mafdaga)

Page 7

5hatto Mafdaga

5. Angaaraw (Communication)

5.1. Culma (Introduction)

Angaaraw yaanam sinni hadaf/qalaama, fikrat/mabla, fayxi aki marah edde tatrusan/warsan maknay/gixsit kee illuk walalta mari woohim kok yafhimeenimi kinni.angaaraw abna wak yabnah, ankacisnah, tonnaah ilaalisnah. Nanu elle yabnannih giti bartime (learned style) kinni.

Ayti mattaca (Attention): taamah, buxah addal kee manol meqe gidal/xaloot le gurral yangooruweenimih xiqto sihdayti faxah yan xiqtootak qaynatittek tiyak teena kinni. Qaalam kee ni mano angaaraw maleh maca celtuwayta? Tet maleh rike maadnu maxiqna. Is kaadu sahal hinna, tonnaah nanu inkkih angaaraw/walal nek elle yundufullekke naaxigeh hinnay andafaale fan elle gixekke kaadu kassitnah.tohissabatah, angaaraw maknay meqe gurral nafhimem tonnaah tet dadlisnam xiqnek more effective kee successful communicator akkuk amaatenno/akkenno.

Hadaf (Objective): Inki gammih angaarawak yakke maggo taqbitte gitat anewa fahmi yaysubulleenim. Ah yaanam namma mari fanat walal yakkeh yan wak inki num dubuk yaaba kaa tekkeh gersitti wulim aw leh yan mabla hinnammay radi gacse weeh tibbiyeh yaabah yan num dubuk ankacesek walal/angaaraw keenik faxiima hadaf maadu maxiqa. Macay innek, yaabeyni tatrusa farmo ankaciseyni kak geek waytam elle yaaxagu xiqam kay raddi hirgah yan waqdi kinni.

Uguugus/Niya (Motivation): atu sinni wadba maadduh abtah tan bisoh guduq/gexak raaq baxsaluk baritto wadbitte, angaaraw/walal kaxxam fula lennal ussimak amaatele.meqe gurral walalaanam/yangooroweenimi xiqto naharsi ixxiga kinni. Atu yayse walale akkuk elle tamaaateemil sinni fayxi arac xagisak tamaate. Ku cayaat 80% daga farmo/xaagu rubaanam/yaceenim hinnay hirgaanamal tatrusa. Uma angaaraw wakti kee cayla/kuwat silam kee sinam fanat bood ugsam xiqa. Atu mannal angaaraw xiqtoota dadlisak elle tantifiqqem duddanna nascabuwana/nafikkiruwayna.sinam kok ittah taniimik ifu le fahmi aallettoh aki mari woo giddaallem makot kok miyafhiman.taqbitte sissikuk anfiddiimele, aki marih fayxi baxsaanam duudetto tonnaah booditte yafdigeenim xiqetto.

5.2. Angaaraw wadbitte (Goals of communication)

Angaarawa wadbittek taysem ahaak gubal tan duyyek tiyak teena arac xagsaanama.

1. Yaysixxigoonuh/Warsiyya (To Inform): farmo tatrusaanam hinnammay ammuntak teena wagsiisak sinaamah baritto yaceenimi.

2. Geysissuh (To Persuade): ammunta wagsiisak hirgeyni mabla korsaanam hinnay diggoysaanama.

HHH

Page 2: Angaaraw (5 mafdaga)

Page 7

3. Ramaddiino xisoonuh (To Build Relationships): inki-inki farmoomay rubtah tan koo kee hirgeyni fanat meqe kacanu xisiyyi hadaf lem takkeh.

5.3. Angaaraw gixsit xagaritte/dagaritte

Angaaraw gitette dagaritte innah nanwak fexe wak sinam walal tah/tangoorowe tan wak raaqe sinni duyye kinni. Ahaak gubal tan angaaraw gitih xagaritte walal meqe gurral akah yakkennah kee fanat taqbi akah akke waannah abtah tan kaxxam faxximta dagaritte kinni. Tonnaah kaadu, ken male angaaraw/walal faxan hadaf kibu maxiqa wa arac maadu maduuda.

B. Ruubeyna (Sender) - yangaarawe/ruubeyna yaanam numuy farmo ruuba/tatrusa kinni.

namma tumay walale (communicator) mannal ossobbali yakkuwam baxissa tan: naharsi

tiya walale mabla kinni. Is asmat lem faxximta. Nammahatto tiya walale maqna taceeh

gitah tan asta (Symbol) dooro, hinnay massat tan astooti koo ankacisa marak

amakkaquk kee gita tan dariifa doorit.

Tah yaanam num/ruubeyni farmok teena ruuba wak woo ruubah yan farmo miyyaay akah tarusam kee elle tatrusa dariifa maca celtam mesenkecal isik baaham faxximta. Tonnaah farmo edderuuba gititte dooram kee farmo kak fanal taydafalluwaytam firuuk fiyam faxximta.

T. Farmo (Message) – ruubeyni kattil, anayal, astootit tatrusa farmooy hirgeyna fan

rubbumta kinni.

S. Hirgeyna (Receiver) – kak innam farmo hirga numu. Ta num ruubeynak temeete

farmo maqnisak elle yafhime innah aba hinnay maqna elle taceennah yasturjumeh. Hirgeyni kaadu walale kinni, woh mannal takku xiqta (hirge raddi gacsah yan uddur walale yakke).

Angaaraw dudda yaallem namma katuk (rube kee hirge) fanat farmo itta geyta wak tonnaah loon mabla meqe gurral ittat tabsan waka.

C. Raddi/Gacsa (Feedback) – hirgeyna kah ruuben farmol kacasa raddi. Woo raddi

Maggo/baxaabaxsa le gital gacsam xiqah ceelalloh, tibbal, yaabal hinnay astootil.

Angaaraw raddi maleh arac xagtu maxiqta, macahaay ruubeyni ruubeh yan farmo hirgeyni yifhimem elle yaxigu duudam hirgeynak raddi nammannak innak teenal hirga waqdi. Naharsitto, verbal gital hirgah yan waqdi kee nonverbal gital hirgah yan waqdi. Verbal kak innam afat aw qangoorut antafaqqamuk aban (katti hinnay yaab) kinni. Nonverbal aki gammuk, qangoor maleh abna walal/angaaraw kinni.

HHH

Page 3: Angaaraw (5 mafdaga)

Page 7

Ceelallo, asta, fooci maxca, xagar af, w.w. (body language, facial expression, gesture, posture, e,t,c).

5.4. Missoyna kee Missoynah Angaaraw Tu-mabla

5.4.1. Missoyna Tu-mabul (Concept)

Banaadanti xaylo duyye xabcin/sahali le sensel takkekkeh missoysan. Nanu caddooda hinnay tagbaar .baxxaqisnah tonnaah missosnah. Tokkeek tukteena hadaf duudusnuh abnitte catak qokkoltime abinat cula numuy maralluk. Missoyna issi adoytitih qokkoltime abnittet take.

5.4.2. Missoynah Angaaraw

Angaaraw ruubeynak hirgayna fan taturta farmo kinnih, tascasseh tanim hirgeyni farmo yafhimeemi. Angaaraw tonnah farmo simboolittet ruubaanam kee hirgaanama. Ta caalatal angaaraw muxxo le missoynah climate xagar kinni. Ellacabol, missoynah angaaraw amolluditte aki amolludittet mesenkecat verbal hinnay nonverbal gital maqna ugsaanamih gexsiti.

Angaaraw/walal missoynah addal maggo gital yakke. Atu taamah adoytalluk aw taamissa numulluuk elle yabtanna kee ku saqal hinnay missoyna miraaceseynalluk elle yabtanni baxsa le.

Amolluditteey missoynat taamita kampaanih addal baxsa le missoynah angaarawih qaynat aaxagiyya kee afhimiyyak nafqi edde giya. Ahim amolluddah kulli saaki tekkooka, siiratitte, digif (protocol), kampaani qaago/kibaalak dariifat edde adda le/baar le fahmi tace. Xiinak maacisak/ayrook ayro a fahmi amolluddah dariifa kibaalittet taamitaanamal, cooperation faysiyyal, egla taamal, amo biyi taamah satta xiqsiisaanamal kaa aw tet yanfiqeh.

5.5. Madab Angaaraw kee Madab mali Angaarawak

Fexe miissoyna dariifah addat geytima aakami/naharis namma angaaraw networkitte tan. Usunuuy madab angaarawih network kee madab mali/sinni angaaraw networkih yanin. Oregon State missol, madab angaaraw elle baxxaqsimtennal angaaraway doolataak muggaqsimte farmoh obtih gititteey missoyna saqolti fanat takkeemi. Aki maxcal, madab angaaraw saqalak teenat amo le hinnay numuk teenak miraaciselluuk taamat axaw le ammunta wagsiisak takkeemi. aki gammuk, madab mali angaaraw elle baxxaqsimtennal, walal/angaaraw goliy doolat le gammuk mugaaqsime angaaraw gititte ascassewa angaaraw kinni. Masalan taamah aracal kataysalluuk walalaanam taysubulle tiya kinni.

Madab network yaanam angaarawaay missoyna miroctih madqa xisne katayta hinnammay amrisyyi ramiida kinni. Is kataytam madab, xissimte, doolat fiiraytitteh angaarawa. Madab karta (Chart) a networkih maggih qusba taama abeynit qimmoh ayro afak culan wak tantoccowime. A tiya miyyah xayyowsaanam kee macah xayyowsaanam qaddossa.

HHH

Page 4: Angaaraw (5 mafdaga)

Page 7

Madab mali retta/madab sinni saarime gita (Informal network) grapevine kataya angaaraw tabbixe. Ah mirocti madqa gita hinnay amri ramiida kataye wa angaaraw qaynata. A tiya miyyi nummaay miyyah yaabam kee maca wagsiisak yaabam koh warissa. Akkel edde yabnam texceyyeeka (gossip) hinna. Texceyyeeka (Gossip) rettat tanih anewaytah. Akkel nascasseh nanim taama abeynit kee saqolti fanih angaarawittek/fantaaxawittek temme kee dago/qunxa hinnay madab messoynat angaaraw allewayta madab mali angaaraw xakabitte. Madab mali saarime gita umman missoyanaanil kaxxa cayla/kuwwata. Is kulli wak madab rettak (network) muxxo le sissikaanel taamitta, maggih fula le nummal taamitta.

Taama abeynit namma rettak garcit ane waanam faxximta/oyti yaalleenim faxximta. Xinisso madab mali rettak kaxxi madab tettal fula le lowsis lon laakin taama abeynit madab mali rettal xiinisso xagarittek fula le lowsis (control) loon.

5.5.1. Madab Angaaraw Obti kee Raat

Missoynah addat madab angaaraw elle geytima sidiica gititte tan: dagaak guba (Downward), gubaak dagah (Upward), rakrakkih (Horizontal). Dagaak gubah angaaraw xiinisso mirocti taama abeynit yaabisan wak takke tiya. A qaynatih angaaraw yanim mirocti taama abeynitih taama kaalibitte baxxaqisaanam, taama abeynit taama yasmaqeenim, hinnay qusba siirat baxxaqisaanam faxan waqdi. A qaynatih angaaraw missoynah faxximtam kinniimih saqolti gubal taama abeynitilluk yaabe kal meqennal yangooroweenim faxximta tiya/saqolti taama abeynit angaaraw ogolaanam faxximta. Gubaak dagah angaaraw yakkem xukkaytitte (Subordinators) daga/naharsi saqoltilluuk (Managers) walalan/yaabanam faxan waqdi. Naharsi saqal taama tumurriqem/sellimtem hinnay taamat axaw le taqabi yaaxige gideh aban angaaraw/walal kinni. Rakrakkih/tabtabbih angaaraw aki gammuk yakkem taama abeynit ettalluuk/inki caddo le/caddol tan taama abeynit ittalluuk walalta/tangaarawe waqdi.

Madab angaaraw messoynah addal namma afkanal ooba: irook addah kee rakrakkih. Madab angaaraw kulli missoynah exxa kinni. Missoyna angaaraw baxaabaxsa/sissinna lennal xiqsiissam faximta: irook addah, gubaak dagah, rakrakkih, kee qeegenti (Diagonal) angaaraw

1. Kareereyti angaaraw (Vertical Communication)kareereyti angaaraw messoynah addal taama abeynitt fanat baxaabaxsa le duddo raawoowih angaaraw wagsissa tiya kinni. Is hangi elle lem irook addah kee gubaak iroh angaaraw mirocti kee taama abeynit fanat yakke.1.1. Dagaak gubah/irook addah angaaraw (Downward Communication)

Irook addih angaarawak naharsi qaynata dagaak gubih angaarawaay daga miroctiik addah taama abeynit fan gubi raawal oobta. Dagaak gubih angaaraw amobeyal daga caddo/raawa xiinisso nabam taamittaamih fayxi yaallen wak effectivik tan. Kulli missoyanal dagaak addah obta baxsa le koona xagaritte tan. Usunuuy taamah ascossa, rakiibisso sabab/siyaasa tu-mabulu/xaagu kee raddi

HHH

Page 5: Angaaraw (5 mafdaga)

Page 7

Taamah ascossa (Job Instruction): yaanam gubi saqoltih xaagu/oyti maca abaan keenik qammalsimtam wagsiisak oyti/daagu yaceenimi. Ah iyyaanam saqolti le gammuuk gubi saqoltil oobah yan amriiy keenik kammaltintah tan taamak ascossa aw mannal woo taama abaanam hinnammay maca abaanam faxximtam keenih elle warsan gita. Is baxaabaxsa lennal/ le gital taturtam xiqtah, saani amri (foocak fooca geytima tatrusan/yacen amri), fiirime kattil (katti/farmoh amri), workshopittel mannal taama abaanam, wohuuk daga (so on). Akkel lafalih tanim taamah ascossi nagay/nummaak qaddoyseenim kee inki taamal saanih tagbaaral/abinal leh tanim takkeemi. Rakiibo niya/sabab (Rationale): buxux/rakiibo leh yan geysis hinnammay duuduma/gita le dirki/masuuliyyat hinnay ugdubay baaha kee mannal is missoynah exxaaxi abak geytimtah taniimilliuk gexxam qaddoysaanam/adda fakoot abaanam. Is uxiih maggo gital taturtam duddah, afti hinnam katti cogdaadil.Ayxiyoloojy (Ideology): rakiibo le geysis fikiikisaanama. A qaynatih oruuk addih angaaraw taama abeynit aamanti giyaana faxxa. Ayxiyolooji missoyna falsafa. Saqolti/xiiniseynit taama abeynit missoyna falaswa fan hirgaanam "xamaanam' faxan. Kullinum inki aw baxsa alle wayta wadba kee inkih taysitte yaallen wak angaaraw sahl/xabcinuk yamaate. Maggo m,issoynani katti ayxiyolooji qusaba taama abeynit afaak cultah tan waqdi yaceenih iyya lon. Xaagi oytisso/ascossa (Information): a tiya taama abeynitih inkih yan ixxigak dago aysexeexegiyyay usun yaaxigeenim faxaana wagsissa, ceelallo madqooqi, tuxxiiqitte milaagu, kee inkih yan poolisitte.Raddi/gacsa (Feedback): xiinise taama abeyniti mannal taama abaanah yaniinim wagsiisak oyti keenih elle yace gita. Raddi maggo gurral yandabbem xiqah, qasbi/mushaahara ossiyyay hinnay ankusiyya, ellacabo maysaxxa, hinnay forkacat inkih raddi gcsam/yaceem duudh. Taama kosaaqisa/lowsiisa gubi saqoltih/qokol exxah aku luk aban taamamannal yaysiseenim/yasmaqeenim/korsaanam kee meqennal/nagay aban taamat raddi tonnaah qadom, bica lem kee faxxiimta milagitte mannal abaanamih ascossa luk takkem faxximta.

Sinaamay missoyah addal gubi raawal tani maggo gital irook addih angarawa xintol qekuh tan sinni cagal sahaalle sabbitih. Takkay ikkah xiinisso irook addih angaaraw elle yakke maggo gititte control abta. Woo control faxxiima xaagu koofan oobe kalek, atu nagay/sissikuk wohim/tet geytuh gixsis taynabem/dadlissam/fayissam faxisimta. Woo gexsit akah taamite waam xiinisso taqabi/qellat/galti takkem bictah, laakin numuuy weeqa hirga asliik fiiraytuk aki gaba kalti/ellacabot akkele.

HHH

Page 6: Angaaraw (5 mafdaga)

Page 7

Missoyna irook addih angaaraw xaagi, madqooqi, mohooditte/kaalibitte, siiratitte, kee aki xaaguy wo missoynak iro xisnek addah ooba angaaraw gexsit tascasse. A amolludditte siirat, kaalibitte, taama kokmakorta/masuuliyyat, kee aki messoyna anfaqiyyih faxxiima xaagu ginaanah.

Irook addih angaaraw maggih taniimi hinnay takkeemi guubak iroh/dagah angaaarawak muxxi. Larkin kee larkin (1994) elle tescessennal daka xiiniseynit/saqolti saanih immidiate lowsiiseynit luuk yongooroweenik/walaleenik kee lowsiiseynit tonnaah sinni exxalluuk walaleenik/yongooroweenik irook addih angaaraw kaxxam salli leh aw arac xagah.

1.2. Gubaak Iroh Angaaraw (Upward Communication)

2. Tabtabbih/Rakrakkih Angaaraw (Horizontal Communication)

Angaarawak tabtabbi messoynah xisne messoynak inkki tan baaxak obta angaaraw loowitta. Tabtabbi xisne angaaraw maggo/baxaabaxsa le raawoowi kee exxaaxi fan kee katuk dadlisa, raawoowi fanih angaaraw baxxooxa baysah.

Tabtabbih/bagbaggih angaaraw maggo wak taama abeynit satta/rofto kee mooral inti le. Akke atu gexsitil litoh tan sinni feelings qaduuk kee currik yabtam xiqtah kee aki maraay keen ceela luuk sinni taqabit walaltam duddah. Is tonnah kaadu gitay/meerraytuy maggo ayyuntiino walal madable missoynal edde yakke. Tabtabbih angaaraw atu ixxiga, angaaraw cikmatitte, kee ayyuntiiniyyat cikmatitte edde ussitta/dadlisitta meerraytitte/gititte kinni. Ahim kulli wak missoynah addat yayseh ya affoofiyyi saami luuk koo yayse taamiteyna/taama abeyna akkuk tamaateemil qokolta tiyaay atu der ellacabo le marallih fantaaxaw elle xissa kinni.

Tabtabbih angaaraw taama abeynit kee exxaaxiy (departments) inki missoyna caddol tanih fanak obta. Is exxaaxi taamoomi/angagoyitteh bica/massoysiyya kee gabah assagollay engaged retavely indepeendent tasks (milijkove rijavec, 2008).

3. Qeegoyti Angaaraw (Diagonal Communication)

A angaaraw yascassem angaaraway xiniseynit kee taama abeyniitiy siissin taamah baxaabaxsittel daffeytih fanat yakke (Wilson, 1992).

HHH

Page 7: Angaaraw (5 mafdaga)

Page 7

Weelo 1. Missoynah Angaarawih Qaynatitte

Irook addih Angaaraw

gubaak iroh angaaraw

Tabtabbih Angaaraw (Horizontal Communication)

Raceyna: ORGANIZATIONAL COMMUNICATION AND CONFLICT MANAGEMENT (Kenan Spaho Page 104-105)

HHH

Fanti saqolti (middle managers)

Naharsi-rorti saqolti (first-line managers)

Qeegoyti angaaraw (Diagonal Communication)