THN SIVA BN MT: BI N CUA ANGKOR(the four faces of siva: the mystery of angkor)

Robert J, Casey, NGM , Sep.1928.

Xa tit trong nhng canh rng gia ng Dng thuc Phap, cach ngng ca cua th gii chng 480km tinh theo khng gian, ngc 1.000 nm v qua kh tinh theo thi gian, va ngc v bao nhiu triu ai v danh tinh theo lich s: o la Angkor, mt trong nhng tac phm ky bi nht tng c ban tay con ngi sang tao nn.n ai,thanh ph, h thng nhng miu mao m mit va a bi qun lang, tng trng cho mt nn vn hoa hn a tin rt xa so vi bt c gi ng thi vi no, va mt sc manh hu nh khng khang c ni, ngay chu A, ni ma s binh si rt d tha va chin tranh la cng vic c a thich.Nhng nn vn hoa y a cht , nhng con ngi xy dng no a bin mt, va trong hang trm nm nhng canh rng a va tre a che kin no trc tm mt con ngi, chi con trong ky c mt th gii ni tng la ai thi vi hang triu c dn.

Hai th h trc mt nha t nhin hoc ngi Phap a pha v bc tng cua canh rng thing trong khi i tim nhng hinh thai cua s sng min nhit i, va chng kin tn mt nhng canh tng huy hoang ht nh thn en Aladin sang tao ra vy. Trc mt ng, trong s tinh lng ang rung ln, la 5 inh cua mt kim t thap bc thang khng l, mt bc tham thu bng a tng trng cho mt th ngh thut va kin truc vt xa tm hiu bit cua con ngi.THI GIAN A I X NHE NHANG VI NGI N THN THOAI NAY

Mt bc tng co hao su bao quanh no, mt canh cng vi hang hin m ra mt b ng(causeway) dn n nhng bc thang vut ln, va rng a m gn tron phn b di, nhng canh la xanh ti moc ra t cac mai vom, nh th s sng a tng hin din trong nhng hanh lang tm ti chi mi giy phut trc y thi. Ngi n hu nh con nguyn ven.Ngi khach sng s i tim tan tro cua ngon la trn ban th va ng lng lng nghe bc chn cua cac nha s ang tr lai. Khng th tin ni co mt dn tc a sang tao ra mt nn vn minh ma ngi n vi ai nay la chng tich va ri bin mt khng mt ai nghe noi n na.Nhng chng co bong ngi nao trong cac ai sanh trng vng, cung chng co ly mt du chn nao con lu lai trn cac tan tich trong thanh ph co tng bao nm v phia bc nay.

n nay a hn 60 nm tinh t luc i mt kinh ngac cua Mouhot, nha t nhin hoc, dan cht vao chiu cao ky vi cua Angkor _ hn 60 nm k t cu chuyn trinh tham vi ai nht trong lich s th gii trai ra vi hang triu manh mi bng a thach thc cac nha thng thai. Ngay nay, vi nhng phn chinh a c phn loai va thng k, nhng vn bia a c giai ma, nhng n ai a nh ra khoi rng, Angkor vn la mt bi n vi ai va thinh lng nh chi mi bt u c kham pha.A CO NG XE HI I N BI N VI AI

Ngay nay th gii a bit nhiu hn v no. Nhng con ng xe hi trang l, chay xuyn qua ni a tng la rng tre day c, con gi la canh ng lua ngut ngan, a du khach, vi chi thiu chut tin nghi ca nhn, t Sai Gon, chn chu A, n ngi nha g (bungalow) nm trn b con hao cua Angkor, chi trong vai gi. Mi nm hang trm du khach t khp moi ni trn th gii n kham pha cai goc khut ky di nay ri k lai nhng cu chuyn kinh ngac lam li cun hang trm ngi khac.Song le, khng phai la nhng ngi thap trang l nay vn tn tai nh khi mi c xy dng, bt chp khi hu va thi gian, bn dong Tonle Sap (ai H ), ma cu chuyn kho tin v mt nn vn minh a xy nn no ri bin mt mi la ang noi trong thi ai cua Mouhot, nh la mt cu chuyn thn thoai v mt nn vn minh siu vit.Nhng nhng ngi n vn con o, va khng cn phai nhm mt cung tng tng ra chung : Angkor Thom, 1 thanh ph co tng bao quanh trong 1 ai thi ma a co thi con ng dn hn ca Rome thi Augustus hoc Carthage thi Hannibal ; va Angkor Vat, kin truc siu ng cua nn vn hoa ky la nay,khng chi la ngi n vi ai nht trong cac ngi n ma con mt trong nhng cng trinh ky diu do ban tay con ngi tao tac k t khi thap Babel t vin a u tin.NGI DN ANGKOR RI BO AI THI XINH EP NHT CHU A

Nhng di tich con lai cua Angkor Thom gm cac dinh th co sm hn, nm tit tp trong rng su la nhng thanh ph kinh , c xy dng ri bi bo hoang tan mt cach phi pham hinh nh la c im cua cac vng triu ng phng. Nhng du vt cua nn vn minh a mt nay c tim thy bt ky mt phu lu nao cua sng Mekong chay v hng bc, va hin nay co nhiu chng c cho thy nhng ngi xy dng ngi n nay thuc v mt dn tc co luc at ti dn s 30 triu ngi.Angkor la kinh my l nht chu A, ve huy hoang trang l c cham ni vinh vin trn cac tng n, thap va hanh lang. o la s ph din hoan hao cua mt sc dn quen chinh phat va t hn cung giau co nh Babylone di triu Nebuchadnezzar. Song vi vai ly do nao o ma chi cac nha khao c mi oan ra, ngi dn a ri bo no va khng bao gi quay tr lai. Rng gia a n va nut gon no trong sut 5 th ky.

Tai o bt u va kt thuc bi n cua Angkor.

Ngi ta chi bit chut it v sc dn a sang tao ra nn vn hoa tp trung Angkor Thom. Dn tc nay goi la Khmer va ho hoc la co ngun gc n hoc la nhng hoc tro sing nng cua nhng ng thy ngi n. o la tt ca cac thng tin kha di v ho. Ri sau o ho ra sao la mt bai toan con kho giai hn ca cu hoi v ngun gc cua ho, va ro rang la it nhiu gi cung co th giai c.

Trong nhng ghi chep cua Trung hoa v mt vng quc l thuc n , ng Dng, sm nht cung vao nm 238 sau cng nguyn, co chng c cho thy ngi Khmer vn con phat trin vao th ky 13 va co le vao u th ky 14 na; nhng kha la lung, nn vn minh tuyt diu n th, chi anh hng rt it n cac x s ln cn.

Khng th nao mt nn vn hoa a xy dng ngi thap Angkor Vat ky vi lai tuyt dit ma cac nn vn minh chc hn no co quan h lai khng hay bit gi ngay tan lui cua no. Nhng co ve nh s th lai nh vy y.TH GII KHNG CO Y NIM NAO V NHNG NGI N BI RNG BAO PHU

Hai th h trc th gii hin ai khng hay bit gi v Angkor. Mt canh rng rm tran qua ca ng Dng. Nn mu dich cua Phap bi han ch ra hng bin va khng co ng giao thng trn sng Mekong v phia bc Phnom Penh vi ly do cac tai nguyn cua Cao Min, nhng tai nguyn a vang danh vung t nay nh la ban ao vang huyn thoai, ni bi rng xanh phu kin nh cac thanh ph phng bc vy.Phnom Penh, thu cua vng quc Cao Min ( phn phia ty cua ban ao ng Dng), la mt ngi lang bng rm va tre, mt thi hi kich, ni mt nha c tai cai tri mt dn tc ban khai nu khng mun noi la hoan toan hoang da.Saigon, thu hin thi cua min t thuc ia cua Phap phng ng, moc ln t m ly phia nam Vit nam, Nhng gi con n du trong cac canh rng phia bc thi khng ai bit. Th gii a nghe noi n ri cung a qun, cu chuyn cua cac nha truyn giao ngi B ao nha vao th ky 17, v nhng thanh ph thn ky vi nhng thap cao nm hp hi trong cy rng bn dong Tonle Sap. Bt ky min t nao cha khai pha cung co tin n v nhng thanh ph nh th, th gii nay a qua khn ngoan, rt d hoai nghi trc nhng chuyn v ly nh vy.S tht la, tng co mt nha du lich ngi Trung hoa, tn Chu at Quan ( Tcheou-Ta-Quan), co vit mt du ky v thi gian ng lam s thn mt vng quc nao o tai chu th sng Mekong. Nhim vu cua ng la co tht, nhng ro rang la li k cua ng v nhng iu thn ky vng quc o chi la nhng chuyn mua vui.Nu ngi Cao Min c coi nh dong doi cua nhng con ngi vi ai nay, thi iu di tra c chng minh, vi th gii a nhin thy Phnom Penh, mt nc Cao Min khao khat hng v nn vn minh, va Phnom Penh co ve rt ging vi nhng thanh ph moc ln t rng nao khac trn mt ia cu.Trong nhng thi khc kho khn nay M. Mouhot a vt qua sng ln vao Tonle Sap va thc hin kham pha cua minh.

Khao c hoc,qua vic dich nghia tang a Rosetta va nhng cng trinh thm do khng tng tng ni a n vic giai ma loai ch hinh nm cac vn bia Assyria, a ngay lp tc hng s chu y n lanh vc mi nay.Cop va voi, trong hang th ky, a lam nha trong cac canh rng cua sng Mekong, ri bng thy qua nhiu nhng ngi y ru rm va eo kinh, ho i khp ni khng ngai him nguy hay thiu thn. Chung bo i v phia bc Angkor lai cho cac nha thng thai, va tng ch mt nhng manh lich s ri rac cua Khmer a c rap lai.Ri min t nay thuc v ngi Xim, cho ti 1907 c nhng cho Phap, nhng Khoa Hoc t chi cng nhn bt ky bin gii nao. Nhng hanh lang cua Angkor Vat c don sach cy ci. Nhng ch khc trn tng va ct Angkor Thom, tt ca u la mu t co gc Sanscrit, u c sao chep va giai ma.Trong sut na th ky, cac nha bac hoc a cm cui khng ngng nghi chi chng minh nhng gi a bi nghi ng ngay t u, rng mt dn tc co nn vn minh rt cao a xy dng trong thung lung nay mt nn vn minh khng tng tng ni, mt nn vn hoa tuyt diu a bi chim khut ma khng lai mt du vt nao.TRN NG TI PHOM PENH

ng n Angkor bi gian oan vi v s pha hin ang c thay th bng cu. Mt nhom cheo thuyn a mt chic nh th qua chi lu u tin cua chu th Mekong, 1 con sng hep va hin hoa, gn nh khng nhin thy b, ni bt trn vung nay vi mau nu xam.Tit xa b bn kia, mt m t l m mau xanh en, ni trn mau xanh la nh chop nui la. Trong sut mt gi ri khng nhin thy mt im cao nao khac, va ri trn cai nn nh ln trng xa nh ngon nui bin thanh 3 ngon i lm chm ging nh ng qung xi.Bng phng va ngp mau xanh la, c th, mia va da, chui va tre, cy trang nguyn va quyn, lua va lua lai lua,va xuyn qua tt thay, la con ng o quach, thng tp, bng phng, lm bui va dai nh v tn.Khi a vt qua sng Mekong ta nh i vao mt min t mi, trong chc lat hin ra mt mang t rng, mt am cy bui, ri r va canh, bo ln con ng o, e doa nut chng ly no. Nhng cy lan da hng n tng chum hoa tim trong nhng canh ng hai bn ng, nhng bng hoa xanh, o, nhng hoa hu cam, vang ging nh phao hoa ni trn mau xanh cua la.KINH CAO MIN LA K THA VINH QUANG CUA ANGKOR

Nhng n ai kiu Xim vi nhng tht voi vung vy trn cac u hi va cac chop nhon ni tip nhau bng nhin xut hin trong khoang rng tha. Nhng canh chim mt moi u trn lng tru nc, va sau cung ngi ta n c chuyn pha, nm ngay bn ngoai Phnom Penh, thu Cao Min.Trc y khng lu, mun n Angkor chi co th i bng thuyn, mt chuyn hanh trinh chan ngt mt n 5 ngay. Nhng khach du i hanh hng vao thi y k lai o la nhng chuyn i dai, gian kh, xuyn qua nhng canh rng day c.Khng co ly do nao tin rng o la nhng li bia t. Nhng cac iu kin thay i rt nhanh ng Dng. Nhng con ng ang c lam ni tn cung nay cua chu A.Vn chuyn bng xe may, nhanh hn va tin li hn thit l phng ng, ln ti nhng min thng ngun sng Mekong, chi trong vai gi ng h tinh t Saigon; va nhng canh ng lua, trai dai xa ngoai nhng chn tri cu, a y rng lui dn v phia bc.

Hin nay ngi ta co th ci xe i hang trm cy s ma khng nhin thy mt bong cy nao ngoai vai bui nho xa xa, ni ma chi mi hm qua y, cop va voi con nghnh ngang bc, nhng ke tha k binh yn vng quc thc s cua ngi Khmer.Phnom Penh, ni nhng rn thn 7 u canh gi nhng chic cu va nhng chop thap bng vang, nhng thap a nho (stupa), vn ra khoi mau xanh cua la, m thng ln tri xanh, la ni cha nhng thanh tich cua nn vn hoa tn la Angkor.Thanh ph nay co mt ve hp dn ma ngi ta khng th nhn c nu nghe theo li k cua nhng du khach binh thng, vao cai thi ma nhng chic thuyn cua Mesageries Fluviales la phng tin vn chuyn duy nht v phia bc. o la mt thanh ph co nhng con ng rng, rp bong cy, sach se, nhng toa nha mau trng sang lp lanh di anh mt tri, cung in hoang gia, mt cng vin xinh ep, mt mang li nhng ngi ch rng va ep nh tranh. Nhng i vi du khach n y sau mt chuyn i dai t b bin Trung hoa, thi no la mt cam giac khac, cam giac nh no la s ph din cua mt dn tc.NGH THUT C CUA NGI KHMER ANG C HI SINH

Phnom Penh hinh nh thiu cai khng khi ng phng cua cac hai cang Trung hoa. No la s tip ni va nhng ai l rng nh cng vin la nhng ni gy ngac nhin lin tuc.

y ngi ta thy anh hng ro rt cua ngi Phap. Nu cac huyn thoai la ung, thi kinh xa cua ngi Cao Min chi la s m rng ngu nhin ngi lang lp la co binh thng. o la mt thanh ph hng nng lng trc tip t ng anh ca, cai ng ng khng xa my ng sau ngai vang cua ng vua bu nhin. Nhng vi ng lc t Phap, my thut Phap phai co mt y, cung nh moi ni khac Cao Min, c sc hn vi khng bi bo buc.Bao tang Cao Min Phnom Penh cha cac di tich Angkor cung bng cac di tich khac cua ngi Khmer. ng George Groslier, 1 trong nhung ngi thng thao nht v lich s Angkor, nhiu nm lin la ngi phu trach bao tang nay, va no tr thanh ngun thng tin chinh v lanh vc khao c cua ng Dng. Ngi ta a rt n lc lam hi sinh nn my thut c cua ngi Khmer. Nhng vu iu Cao Min_ va qua o ca th ca, kich ngh c lam sng lai, do cac thiu n trinh din, ho a c ao tao bai ban ngay t khi con nho. Nhiu lp hoc v bao tang c m ra, khun uc cac bc tng ng , cach thc dt cac loai vai thi xa u c day lai cho nhng ngi se tha hng vinh quang cua Angkor.Thanh ph tran ngp hang trm ca hiu do ngi Cao Min lam chu ban cho ngi Cao Min. an ng, phu n u qun xa rng, ca chu ln ngi lam cng, nhng ngi khac , n mc gian di, sut ngay i lai mua ban. Cac con ng y rac va cac quan n, ban banh chui nng trong cac lo than va chao nu trong cac ni nc si. Phu n, rng en vi nhai tru, toc ct ngn, chi phn bit c vi an ng nh dang i yu iu hn. Cung nh an ng ho mc sampot, mt loai xa rng co mu tht lng. Khun mt ho cung cng rn va th rap nh cai thi ma ho a gy ra ca mt lan song chin tranh chng ngi Thai va co quyn n mc va trang bi nh cac chin binh. y co hang trm nha s Pht giao, ho i ngang qua thanh ph, mau ao ca sa vang sang ln trong anh hoang hn trn nhng con ng tt nng.Ban ngay, thu la mt x Cao Min toan canh. Ban m, ngi ta nm nghe ting trng tom-tom, ting sao than van, va m iu ma quai cua an xylophone bng tre nh nhng linh hn Khmer thi xa cu hin v bn nhng vu n v hinh.MEKONG LA MT DONG SNG NILE PHI NHIU

Lai khi hanh t Phnom Penh tip tuc chuyn hanh trinh qua nhng canh ng lua trn mt min t bng phng va phi nhiu. Ta cung co chut ngac nhin la tai sao thung lung nay lai san sinh ra mt nn vn minh giau co va hung manh n th. Mekong la mt dong sng Nile khac, nhng la con sng Nile vi ai. Cao Min la mt x Chalde khac nhng mau m hn. Va lich s la mt ngi th n thun khng co sc tng tng (and history is a singularly unimaginative workman), . Cai ma no a lam ch nay thi no lp lai ch khac.Mt tri ang ln va anh vang choi loi tr lai trn cac inh thap. Khi a cham nh mt tac phm thu ren mong manh nh t nhn trong bong ti dng y,va trong anh sang l m cua chiu mun, ngi n trung tm trng to ln n mc gy kinh s. Ngi ta khng m ta Angkor, ngi ta ngi nhin no va sng st.Cai tn Angkor c gan mt cach khin cng cho ph tich nay. Co 2 nhom chinh: Angkor Vat, n va Angkor Thom, thanh ph. Angkor c cho la hiu sai t ting Phan Nagara, nghia la kinh . Thom la t ia phng nghia la to ln, vi ai. Vat la danh xng mt ngi n va thng c hiu theo nghia Pht giao.Angkor Vat la cng trinh quan trong sau cung cua ngi Khmer, nhng gi con lai cho ti ngay nay la biu tng ep nht tiu biu cho nn my thut c sc cua ngi Khmer. c xy dng lam n th cac thn n giao, Vishnu, Siva ri ca c Pht, no bt ngun t rt xa xa theo kin truc n . No la mt hinh thap co bc thang moc xuyn qua 3 tng hanh lang gm 5 ngon thap ni nhau ma ngon gia la ln nht.

. Khu vc n rng khoang 2,5km2 , bao quanh la mt hao nc va mt bc tng cao. 1 b ng (causeway) chay qua hao xuyn qua 1 canh cng gia bc tng phia ty dn n mai cng (portico) tng nn th nht (first stage). Cac hanh lang phia di mi mt khoang 75m ( tac gia khng noi ro la dai hay rng). Mt tin (facade) rng gp 5 ln nha th c Ba Paris.Trong lich s Angkor Vat, khng mt ngi nao noi chinh xac c no cao bao nhiu, Cac ngon thap cao ngt ngng hn ca nhng cy co cao nht trong rng, nhng trng chung con cao hn na vi quy lut phi canh hinh thanh ngay trong thit k. Nhin tng th, Angkor cung gy n tng nh cac kim t thap cua Ai Cp, nhng v mt thm my con hn ca lng Taj Mahal. Nhng khng phai vi nhng net c bit nay ngi khach hanh hng sng s coi no nh ia im du lich hp dn nht th gii.Mt tri a bin mt, nhng anh vang cui cung a tt trn cac mt tin cham tr. an chim t rng bay lai tran ngp ca thap trung tm. S thinh lng va c tich bao trum ly cac ngon thap, va ngi ta nhn ra rng, cho du khoa hoc co lam gi i na truy tim ngun gc Angkor, thi bi n c con nguyn o, m h va khng sao hiu c.SIVA THN HUY DIT LIC NHIN TH GII T TRN CAOChng hn 1km v hng bc cua ngi n la bc tng cua Angkor Thom, ni rn 7 u Naga, vi thn trong thn thoai cua ngi Khmer, c bao v trong canh tay nhng vi thn bng a khng l hinh thanh nn bao ln cua b ng i vao. ng vao c i qua mt ngon thap va t mi mt cua thap nay thn huy dit Siva lic nhin xung th gii.Cac vn bia cho bit rng Yaovarman, Vi Vua Vinh Quang, cai tri Khmer t 889 n 908, a xy dng thanh ph nay. ng di triu inh n sn thng hoang cung Angkor Thom trong vong 10 nm sau khi cng trinh bt u xy cac bc tng.y la mt trong nhng ngi n knh kiu nht thi c. Cac bc tng hu ht u con nguyn ven cho ti ngay nay, mi mt c chng 3,2km, trong o co mt ngi n, Bayon, ln cung gn ngang Angkor Vat.

Thn Huy Dit Siva la thn bao h thanh ph. Co th nhin thy 4 mt tng thn nay t mi mt trong 50 thap vn ln trn ngon Bayon nm choai chn, va ngay ca vi thn chuyn gy canh hoang tan cung phai hai long vi quang canh nat nay.Cang nhin nhng cng trinh nay, ngi ta cang thc mc t hoi ho a i u va trc o ho la ai. Ngi ta co th tim v cac vi thn thi c khi Pht giao xut hin, ngi ta co th nhin thy co mt tn giao tn tai Cao Min trong o n cha t tng nu khng mun noi nn vn hoa cua Ngi Khmer. Ngi ta co th tin rng nhng ngi dn ang sinh sng Phnom Penh la hu du ich truyn cua nhng con ngi a xy dng Angkor nhng iu nay co ve nh lam phc tap thm ch khng lam sang to c bi n.Co 3 gia thuyt v s suy cua nn vn minh Angkor.

Thuyt th nht cho rng sau mt thi gian dai chin tranh vi ngi Thai (Thais), lin minh ma trong o ngi Xim (Siem) chim phn quan trong hn a bi anh bai va bi ui ra khoi kinh . Thuyt nay tt nhin, khng giai thich c tai sao ho bi anh ui ra, ri khng quay lai c, hoc tai sao ke chinh phuc, sau khi chim c thanh ph xinh ep nht chu A, lai khng gi ly no ?Thuyt th hai cho rng mt trn dich a tiu dit hoan toan 30 triu ngi Khmer, nhng thuyt nay cung khng giai thich c ro rang, chng han nh khng con mt du vt nao cua con ngi hoc khng tim thy c mt trang cu nao cua con ngi quanh Angkor ca.Thuyt th ba, c M. Groslier ung h, cho rng ,nhng ngi n l, chim phn ln dn s, ma nhng cng trinh nh Angkor Vat la mt chi du, a ni loan va git ht cac nha tri thc(intelectuals). iu nay nghe ra co ly. Khi ng thy a ra i, thi rt t nhin, s dn con lai se ri ngay vao vong n l, nh ngi Khmer vy.

Cac vn bia chi cho bit rt it v kt cuc cua bi kich nay. Chung ghi chep nhng ky cng cua cac triu vua cho n th ky 13 ri chim vao bong ti. Lich s Khmer lai ri vao yn lng, cung nh t s yn lng o no lng le tri ln, va khng gi con lai ca ngoai tr nhng ai sanh mnh mng, trng rng, nhng ngi thap nat va mt cu hoi con mai o. Nhng con ngi nay la ai ?ng Pierre Dupont, ky s cng chanh ngi Phap, n t khach san kiu bungalow man ty cua hao nc, ng lng di anh trng.

Ri ng hoi : Tha ng, ng co nh con tau Marie Celest khng ? Di nhin ng co nghe noi n no, va ngi ta a tim thy no ra sao, trn mt vung bin yn tinh, bum a ha xung ht, ban nga long chong, la chay trong bp, va khng mt bong ngi nao trn boong.

Vng, tha ng. i vi ti, Angkor cung la mt Marie Celest. Nhng ngi n vn tr ra o, nh th ngi Khmer vn ang bc trn no vy. Chc ngi ta con mong ngon la trn ban th vn ang bung chay.

No khng phai la ph tich. Nc vn chay trn mai nha va ngi vn i trn cac hanh lang nh hang trm nm trc, song chung ta bit rng con ngi a ri bo no.Va o la hinh anh thu nho nhng bi n cua Angkor. Khng con la cu hoi ai a xy nn no ma la vi sao no bi bo lai cho rng thing ac c.

KY CNG CUA NHNG TAY TH SN VN C KHC GHI TRN CAC SN THNG CUA KINH XA

T ANGKOR, NGI KHMER CAI TRI CA MT QUC RNG LN

V S HINH CHAM TUYT MY VA U KIU TRANG HOANG CHO ANGKOR

RNTHN NAGA BIU TNG CHO SC MANH VA VE DIM L

Vi rn ban thn nay c nhng ngi kin lp Angkor tn th nh t tin ho. Ve ep va sc manh c th hin qua net iu khc cc ky sinh ng la mt trong nhng thanh tu my thut cao nht cua Ngi Khmer

NHNG NGON THAP ANGKOR VAT SOI BONG UY NGHI TRN DONG NC LNG L

1,6 km v phia nam thanh ph Angkor Thom iu tan moc ln tiu ban my thut va kin truc Khmer c bao tn hoan my, bao quanh la hao nc dang h cn i( gn 210m chiu rng va chu vi gn 5km). No c xy dng khoang gia th ky 12 va hoan thanh u th ky 13. Cung in qua nhiu thi ky khac nhau dung lam ni th phung cho ca cac tin Ba la mn va Pht giao

N AI ANGKOR VE LAI CUC TRNG CHINH HP DN NGC V NHNG BI N M H TRONG QUA KH

y la mt trong hai toa thap trong khoang sn mnh mng cua ngi n. Ngi ta goi y la th vin, nhng la nha nguyn thi ung hn

RN THN NAGA NGNG CAO U ANGKOR THOMTheo thn thoai, Naga,tc rn nhiu u, la chua t nguyn thuy cua Cao Min.c nng trn gi cac vi thn Ba la mn cham a, bt chp nhng tan pha cua thi gian va cac cuc xung t

GIA RNG GIA CAO MIN LA NHA TM KHNG THUA LA MA

Nha vua Khmer hung manh nht, Yaovarman, ln ngi nm 889 sau cng nguyn,a xy dng Angkor mt thanh ph trang l khng kem bt ky mt thanh ph u chu nao. Nhng nha tm hoang gia, cc ky xa hoa lng ly, trang tri bng cac tng thn Ba la mn

VAO THI HOANG KIM ANGKOR CON RNG HN CA ATHEN

Kinh cu cua Cao Min la mt khu vc rng ln gm nhiu n ai va cung in, ve trang l va nhng trang tri tuyt my a khin chung co mt vi tri vng chc trong th gii my thut

7 TH KY TRC NGI KHMER A XY NN CY CU A NAY

Cac kin truc s Angkor khng bit gi v nguyn tc cng mai vom, vi vy ho phai t cac tru cu sat vao nhau lam bun ong y vao cac m , va trn thc t no bin thanh mt bc tng

CAC VU N HOANG GIA THC TP DI BONG IU TAN CUA ANGKOR

12.11.2010 NTH