HỆ THỐNG NHAI VÀ ĐIỀU CHỈNH KHỚP CẮN CHÉO NGOÀI

TÓM TẮTTrong các lệch lạc răng liên quan đến sự kém phát triển của hàm trên

dẫn tới khớp cắn chéo ngoài, hoạt động nhai được thực hiện chủ yếu ở bên có khớp cắn chéo.

Do đó, việc điều trị cần phải đi kèm với việc điều chỉnh đặc điểm hình thái, từ đó dẫn đến điều chỉnh chức năng nhai ở bên có khớp cắn chéo và thay đổi bên còn lại sau đó. Để đạt được điều đó thì độ nghiêng (độ torque) của răng hàm là rất quan trọng.

Key word : khớp cắn chéo ngoài- Torque răng hàmĐại cương

Ngoài một số nghiên cứu có giá trị, rất ít tác giả quan tâm đến hoạt động nhai. Cũng có rất ít các nhà lâm sàng tìm hiểu về chức năng quan trọng này, mặc dù đây là chức năng cốt yếu, ảnh hưởng đến cách thức phẫu thuật và điều trị cho vùng hàm mặt.

Vì vậy, chúng ta hoàn toàn có lý khi cho rằng những hiểu biết về hoạt động nhai còn nhiều hạn chế, đặc biệt là trong bệnh căn bệnh sinh và kế hoạch điều trị có liên quan đến hệ thống nhai.

Các nhà chỉnh nha đều được khuyến cáo về vai trò của hệ thống nhai khi đưa ra chẩn đoán và kế hoạch điều trị. Trên thực tế, ở bệnh nhân trẻ tuổi, căn nguyên gây bệnh do quá trình nhai có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của xương hàm dưới và xương hàm trên, do đó việc điều trị sớm được đặc biệt khuyến cáo.

Ở người lớn, những rối loạn chức năng do quá trình nhai dẫn đến rất nhiều vấn đề (rối loạn khớp thái dương hàm, bệnh nha chu, tái phát sau chỉnh nha).NHAI MỘT BÊN VÀ KHỚP CẮN CHÉO

Để có được chẩn đoán chính xác và đánh giá những tác động và hậu quả của điều trị chỉnh nha tốt hơn, các nhà chỉnh nha cần biết về “nguyên tắc phát triển hàm mặt” của Planas. Nguyên tắc này thực tế mô tả sinh lý hệ thống nhai, mối quan hệ nguyên nhân - kết quả giữa loại khớp cắn và chuyển động khớp cắn, từ đó những ảnh hưởng lên hệ thống nhai có thể dẫn đến những thay đổi khớp cắn vĩnh viễn.GÓC NHAI CHỨC NĂNG CỦA PLANAS: Những nha sĩ tin vào vai trò quan trọng của hệ thống nhai trong thiết lập khớp cắn cân bằng và ổn định sẽ muốn đánh giá được đặc điểm và thói quen nhai của bệnh nhân trước và sau điều trị.

Điều này có thể thực hiện trên lâm sàng nhờ nghiên cứu góc nhai chức năng của Planas (PFMA)

PFMA có thể được định nghĩa là góc bên phải và bên trái được tạo bởi đường di chuyển của điểm giữa hai răng cửa giữa dưới với đường

thẳng ngang khi hàm dưới chuyển động sang bên. Bình thường chuyển động ly tâm của xương hàm dưới sẽ tạo ra hình ảnh đối xứng, ít nhất là ở giai đoạn cuối của chu trình chuyển động của các răng. Quỹ đạo chuyển động sẽ chủ yếu xảy ra tại bên có PFMA nhỏ, tức là hàm dưới hạ xuống ít nhất.

Trên thực tế, tất cả các ca lâm sàng có cắn chéo một bên, khi kiểm tra đều cho thấy có sự nhai một bên và ở bên có khớp cắn chéo (Planas). Cần lưu ý. đây chính là thực tế lâm sàng đã hoàn thiện cho triệu chứng của bệnh Cauhepe và Fieux về mặt chức năng.MỤC TIÊU ĐIỀU TRỊ:

Có thể thấy rằng, một thay đổi khớp cắn đột ngột “ jumping of the bite” đơn thuần ở bất kỳ kỹ thuật điều trị nào cũng không chỉ dừng lại như vậy, cũng không đảm bảo được sự ổn định của kết quả điều trị. Những điều chỉnh sang bên không nên chỉ dừng lại ở thay đổi hình thái mà phải bao gồm những điều chỉnh về chức năng, điều đó sẽ giúp lập lại chức năng nhai cả ở bên đối diện với bên có khớp cắn chéo ban đầu, do đó ngăn chặn khả năng tái phát.

Sự kém ổn định sau điều trị những bất thường phát triển theo chiều ngang, đặc biệt là sự tái phát của khớp cắn chéo cho thấy việc nhai đặc biệt về bên khớp cắn chéo rất khó thay đổi được.

Sau khi điều chỉnh khớp cắn chéo, các nhà chỉnh nha cần kiểm tra lại PFMA để đảm bảo khớp cắn mới được thiết lập tương thích với hệ thống nhai thay thế (alternate mastication) hay cần thay đổi cách khác để đảm bảo điều chỉnh chức năng.

Bằng đánh giá này, các nhà chỉnh nha sẽ thấy được tầm quan trọng của độ nghiêng các răng (độ torque) phía bên, đặc biệt là răng hàm lớn thứ nhất hàm trên.

TRƯỜNG HỢP LÂM SÀNG:Bệnh nhân nam 9 tuổi trong lần thăm khám đầu tiên. (vì lý do kỹ

thuật, ảnh được upload sau.)Thăm khám các răng phía bên cho thấy khớp cắc chéo các răng sau

bên trái, răng cửa dưới lệch trái.Thăm khám chức năng nhai phát hiện PFMA bên trái nhỏ hơn bên phải, cho thấy có sự nhai một bên về bên trái (bên có khớp cắn chéo)

Dùng quad helix, nha sĩ đã điều chỉnh được khớp cắn chéo.Các khí cụ như mặt phẳng nghiêng Planas hay các khí cụ phù hợp cũng có thể đạt được kết quả tương tự.

Sau khi được điều chỉnh khớp cắn chéo, thăm khám vẫn cho thấy PFMA bên trái nhỏ hơn bên phải. Tồi tệ hơn, PFMA bên phải sau điều trị còn lớn hơn trước điều trị. Nghĩa là, dường như không có sự điều chỉnh tự phát về bên nhai, mà ngay từ khi bắt đầu điều trị, hoạt động nhai vẫn diễn ra ở bên trái. Điều chỉnh về hình thái học đã đạt được nhưng đã làm nặng thêm rối loạn chức năng.

Vấn đề được cho là do độ ngả không phù hợp của răng 26 trong quá trình nong hàm. Thân răng ngả ngoài quá mức do tác động Quad helix. Độ nghiêng quá lớn do quá trình điều trị này làm ảnh hưởng đến khớp cắn, làm núm khẩu cái của răng 26 trồi cao tạo một cân bằng giao thoa với sự lệch trục của xương hàm dưới bên phải. Sự giao thoa này thể hiện ở sự tăng PFMA ở bên phải.

Lẽ ra, điều trị cần đạt được điều trái ngược. Để đạt được điều chỉnh lý tưởng về chức năng, bệnh nhân phải ăn nhai được về bên phải, giảm PFMA bên phải đến mức bằng hoặc nhỏ hơn PFMA bên trái.Do đó, cần thiết phải điều chỉnh độ nghiêng bệnh lý của trục răng 26 để đạt được thay đổi về chức năng. Lưu ý răng, đôi khi có khuyến cáo rằng nên thay đổi PFMA bên đối diện khớp cắn chéo nhỏ hơn PFMA bên có khớp cắn chéo để tăng cường chức nhai tại đó.KẾT LUẬN:

Nếu một điều chỉnh hình thái học có thể đạt được cả điều chỉnh về mặt chức năng sẽ giúp tăng sự ổn định cho kết quả điều trị. Mặt khác, thất bại trong điều chỉnh khớp cắn chéo trong bất cứ kỹ thuật điều trị nào phần nhiều là do không thay đổi được sự nhai lệch về bên có khớp cắn chéo. Vì vậy, cần phải xem xét đến chức năng nhai nếu nha sĩ muốn đạt được kết quả điều trị như ý, đặc biệt là trong điều trị khớp cắn chéo ngoài.