ANI (HATIRA)

MURAT ESER

ÖĞRETİCİ METİNLERDEN

ANI NEDİR ?

Toplum hayatında önemli görevler üstlenmiş, toplumu ilgilendiren önemli olayları bizzat yaşamış veya bu olaylara şahit olmuş kişilerin bu olayları duyurmak için sanat değeri taşıyan bir üslupla yazdıkları yazılara anı (hatıra, hatırat) denir.

ANI NEDİR ?

Anı günü gününe tutulmuş notlara dayanılarak yazılabileceği gibi sonradan hatırlanarak da yazılabilir. Hatıralar, tarih bilimi bakımından belge niteliği taşır. Karanlıkta kalmış bazı ilginç olaylar, durumlar hatıralarla gün ışığına çıkar.

ANI TÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ

*Anılar iddia ve ispat yazıları değildir.

* Öğretici ve bilgi verici yazılardır.

* Olay, kişi ve dönem hakkında gözlem ve izlenimler anlatılır.

*Yazarın kendini okura açtığı bir tür olduğu için içtendir.

*Yaşanılmış zaman dilimi ben etrafında anlatılır.

ANI YAZIMINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR

* Yazarken alabildiğince duygusallıktan uzak kalınmalı ve gerçekçi olunmalıdır.

* Konu ilgi çekici olmalıdır.

* Yazılanlar yeni nesillere ders verici, onları iyiliklere özendirici olmalıdır.

* İyi hatırlanmayan olaylar, bilgiler yazıya alınmamalıdır.

* Abartılı anlatımdan sakınılmalıdır.

ANI YAZMA SEBEPLERİ

* Tarih ve toplumla hesaplaşmak

* Kaybolup gitmesine razı olunmayan bir gerçeği ortaya koymak

* Birlikte yaşanılan kişilere karşı duyulan hayranlığı dile getirmek

* Gelecek kuşaklara ders vermek.

* Unutulmak korkusundan kurtulmak

ANI – GEZİ YAZISI FARKI

Anılar genel itibariyle gezi yazısına benzese de yazarın dış dünyadan çok kendinden söz etmesi, yani kendini ön plana çıkarması yönüyle gezi yazısından ayrılır.

Gezi yazısında gezilip görülen yerlerle ilgili edinilen gözlemler, bilgiler yansıtılırken yazar hep ikinci plandadır. Gezi yazılarında mekân, çevre, yer ön plandadır.

Anılarda çevreye ait bilgiler gezi yazısı kadar ayrıntılı değildir. Anılarda olaylar ve olaylarda rol alan kişiler ön plandadır.

ANI – OTOBİYOGRAFİ FARKI

Anı, anlatış tarzı olarak otobiyografilere benzese de anı, otobiyografi içinde sadece bir kısım olabilir. Diğer bir ifadeyle otobiyografiler anılara göre daha geniş ve uzun bir zamanı kapsar.

DÜNYA EDEBİYATINDA ANI

Batı Edebiyatında anı türünün oldukça eski bir geçmişi vardır. Eski Yunan Filozofu Eflatun'un birçok eseri hatırat özelliği taşır.

18. yy'ın ünlü yazar ve filozofu J.J. Rousseau'nun İtiraflar adlı eseri ve çağdaş romancı Andre Gide'nin Jurnal'i bu türün örneklerindendir.

TÜRK EDEBİYATINDA ANI

Türk Edebiyatında şuara tezkireleri, menakıpname, siyer, vakayiname, gazavatname, sefaretname gibi eserler bilinen anlamıyla birer anı olmasalar bile bu türün özelliklerini taşırlar.

Roma imparatoru Sezar'ın Gallia Savaşı, Göktürk Hükümdarı Bilge Kağan'ın Göktürk Kitabeleri, Baburşah'ın Baburnamesi bu türün ilk örnekleri sayılabilir.

TÜRK EDEBİYATINDA ANI

Hatırat kelimesi bizde 19. yy'dan itibaren Muallim Naci'yle kullanılmaya başlanmıştır. Muallim Naci, Lûgat-ı Naci isimli eserinde hatırat kelimesinin açıklamasını vererek bu türün ilk açıklamasını yapmıştır. Son yıllarda ise hatıra ve hatırat yerine anı kelimesi daha sık kullanılmaktadır.

TÜRK EDEBİYATINDA ANI

Osmanlı döneminde 19. yy ortalarına kadar anı özelliği taşıyan pek az eser verilmiştir.

Barbaros Hayrettin Paşa'nın Gazavat-ı Hayreddin Paşa, Keçecizade İzzet Molla'nın Mihnet-i Keşan, Akif Paşa'nın Tabsıra adlı eserleri hatıra türündedir.

1870'den sonra hatırat türüne ait kitaplar çoğalmaya başlar. Ziya Paşa'nın Tanzimat döneminin ilk anı kitabı olan Defter-i Amal , Muallim Naci'nin Ömer'in Çocukluğu adlı eserleri ilk örneklerdir.

EDEBİYATIMIZDA ÖNEMLİ ANI ÖRNEKLERİ

* Yakup Kadri Karaosmanoğlu - Zoraki Diplomat, Vatan Yolunda

* Muallim Naci - Ömer’in Çocukluğu

* Namık Kemal - Magosa Hatıraları

* Ziya Paşa - Defter-i Âmal

* Ahmet Rasim - Falaka, Şehir Mektupları

* Halit Ziya Uşaklıgil - Kırk Yıl, Saray ve Ötesi

* Falih Rıfkı Atay - Çankaya, Zeytindağı

* Halide Edip Adıvar - Türk'ün Ateş'le İmtihanı, Mor Salkımlı Ev

TEŞEKKÜR EDERİM