อาหารกบสขภาพโคนม

รองศาสตราจารย ฉลอง วชราภากร ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

25 กนยายน พ.ศ. 2557

ดร.ด ารง ลลานรกษ และคณะ (2551) ไดสรปจากการสงเคราะหโอกาสการท าธรกจการเลยงโคนมในประเทศไทย

“ การเลยงโคนมในประเทศไทย ถอวา ต ากวาเกณฑมาตรฐานขนต า (bottom line) ”

มาตรฐาน ประเทศไทย

อายเมอใหลกตวแรก (เดอน) 24 31

ชวงหางของการตกลก (วน) < 400 452

การผสมครงแรกหลงคลอด (วน) 40-60 101

วนทองวาง (วน) 85-110 174

จ านวนครงทผสมตอการตงทอง (ครง)

< 1.7 2.55

โคสาวตงทองจากการผสมครงแรก 65-70% 23-61%

แมโคตงทองจากการผสมครงแรก 50-60% 37-45%

ท าไมการเลยงโคนมอยในเกณฑต า

มาตรฐาน ประเทศไทย

ผลผลตน านมเฉลยตอวน (กก.) 25-30 11-12

ผลผลตน านมตอคาบ (กก.) 8,250 3,450

น านมสงสด (กก./วน) 45 25

เปอรเซนตไขมน 3.5 3.75

เปอรเซนตเนอนม 12.5 12.17

เซลลโซมาตก 100,000 549,910

ท าไมการเลยงโคนมอยในเกณฑต า

มาตรฐาน (%)

จ านวนโคนมทงหมดในฟารม 100

จ านวนโครดไมทอง 30 50

จ านวนโครดทอง 20 ท าเงน

จ านวนโคแหงนมทอง 10 50

จ านวนโคสาวทดแทนทอง 12 กนฟร

จ านวนโครนสาว 13

จ านวนลกโค 15

ขนาดฟารมโคนมทเหมาะสม

ขอมล มาตรฐาน (%) จ านวนโค

จ านวนโคนมทงหมดในฟารม 100 50

จ านวนโครดไมทอง 30 15

จ านวนโครดทอง 20 10

จ านวนโคแหงนมทอง 10 8

จ านวนโคสาวทดแทนทอง 12 5

จ านวนโครนสาว 13 5

จ านวนลกโค 15 7

ขนาดฟารมโคนมทเหมาะสม

การประเมนสถานะตนทนการผลตน านมดบในฟารมโคนม (อยางงาย)โดย รศ.ดร.ฉลอง วชราภากร

ศนยวจยและพฒนาทรพยากรอาหารสตวเขตรอน

ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

จ านวนโคท งหมด, ตว 25.0

จ านวนโครดนม, ตว 15.0ผลผลตน านมทไดตอวน, กก. (ลตร) 225.0

ปรมาณการใหอาหารขนเฉลยส าหรบโครดนม, กก./ตว/วน 10.5

ปรมาณการใหอาหารขนเฉลยส าหรบโคไมรดนม, กก./ตว/วน 4.0

ราคาอาหารหยาบ, บาท/กก. 3.0

ราคาอาหารขน, บาท/กก. 10.0

ราคาขายน านมดบ, บาท/กก. 17.0

ตนทนอนๆ (คาแรงงงาน,คายาสตว,คาเส อม ฯลฯ) : สดสวน 0.25

ผลผลตน านมเฉลยตอตวตอวน, กก. (ลตร) 15.0ปรมาณอาหารทกนของโครดนม, กก.แหง/วน 15.2

ปรมาณอาหารทกนของโคไมรด, กก.แหง/วน 7.8

ปรมาณการใหอาหารหยาบส าหรบโครดนม, กก.แหง/วน 5.7

ปรมาณการใหอาหารหยาบส าหรบโคไมรดนม, กก.แหง/วน 4.2

รวมราคาอาหารส าหรบโครดนม, บาท/ตว/วน 124.1

รวมราคาอาหารส าหรบโคไมรดนม, บาท/ตว/วน 54.1

ตนทนอาหารท งหมด, บาท/วน 2,403.0 หมายเหต: กรณาใสขอมลในชอง

ค านวณจากคาความชนของอาหารเทากบ 10%

สรปผลการประมนตนทนการผลตของฟารมโคนม

สดสวนโครด

ตอโคท งหมด

ปรมาณการ

กนอาหาร

ของโครดนม,

กก.วตถแหง/

วน

ตนทนอาหาร

โครดนม,

บาท/วน

ตนทนอาหาร

โคไมรดนม,

บาท/วน

รวมตนทน

อาหาร

ท งหมด,

บาท/วน

รวมตนทน

การผลต

ท งหมด,

บาท/วน

ตนทนอาหาร

ท งหมดตอ

น านม, บาท/

กก.

ตนทนอาหาร

โครดนมตอ

น านม, บาท/

กก.

รายไดจาก

การขาย

น านมดบ,

บาท/วน

ก าไร

(ขาดทน)

บาท/วน

ก าไร

(ขาดทน)

บาท/เดอน

ก าไร

(ขาดทน) %

60 15 1,862 541 2,403 3,204 11 8 3,825 621 18,631 19.38

ตนทนการผลตน านมน านมดบ 14.2 บาท/กก.

จ านวนโคทงหมด (ตว) (*สสก., 2557) 589,020* จ านวนโครด (ตว) 250,714* ผลผลตน านมตอวน (กก.) (12.3 กก./ตว/วน) 3,082,707* คาอาหารทงหมดตอวน (บาท) (หยาบ 2 บ. ขน 9.8 บ.) 34,616,468 รายจายทงหมดตอวน (บาท) (สดสวนอาหาร 0.75) 46,155,291 รายรบทงหมดตอวน (บาท) (17 บาท/กก.นม) 52,406,019 ก าไร (ขาดทน) ตอวน (บาท) 6,250,728 ก าไร (ขาดทน) ตอเดอน (บาท) 187,521,855

ประเมนตนทนการผลตการเลยงโคนม คดเปนตนทนการผลตน านม 15.03 บาท/กก.น านม

- โครดใหอาหารขนตอน านม 1:2 - โคไมรดใหอาหารขน 3.5 กก./ตว/วน

- สดสวนตนทนอาหารรอยละ 75

- โครดใหอาหารขนตอน านม 1:2 - โคไมรดใหอาหารขน 3.5 กก./ตว/วน

จ านวนโคทงหมด (ตว) 20,885 จ านวนโครด (ตว) 8,489 ผลผลตน านมตอวน (กก.) (13 กก./ตว/วน) 115,900 คาอาหารทงหมดตอวน (บาท) (หยาบ 2 บ. ขน 9.8 บ.) 1,271,520 รายจายทงหมดตอวน (บาท) (สดสวนอาหาร 0.75) 1,695,360 รายรบทงหมดตอวน (บาท) (17 บาท/กก.นม) 1,970,300 ก าไร (ขาดทน) ตอวน (บาท) 274,940 ก าไร (ขาดทน) ตอเดอน (บาท) 8,248,203

ประเมนตนทนการผลตการเลยงโคนม จ. ขอนแกน คดเปนตนทนการผลตน านม 14.60 บาท/กก.น านม

- สดสวนโครด รอยละ 43 - ฟารมมผลก าไร 14,051 บาท/เดอน

ตนทนน านม (บาท/กก.) 14.6 14.0 12.8 จ านวนโคทงหมด (ตว) 20,885 20,885 20,885 จ านวนโครด (ตว) 8,489 8,489 8,489 ผลผลตน านมตอวน (กก.) 13 15 18 คาอาหารทงหมดตอวน (บาท) 1,271,520 1,336,099 1,466,295

รายจายทงหมดตอวน (บาท) 1,695,360 1,781,466 1,955,060

รายรบทงหมดตอวน (บาท) 1,970,300 2,164,695 2,597,634

ก าไร (ขาดทน) ตอเดอน (บาท) 8,248,203 11,496,874 19,277,213

ฟารมมรายไดสทธ (บาท/เดอน) 14,051 19,585 32,840

ประเมนตนทนการผลตการเลยงโคนม

ตนทนน านม (บาท/กก.) 14.8 13.8 13.7 12.2 10.8 จ านวนโคทงหมด (ตว) 36 36 50 50 50

จ านวนโครด (ตว) 15 15 21 25 25

ผลผลตน านมตอวน (กก.) 13 15 15 15 20

คาอาหารทงหมดตอวน (บาท) 2,165 2,321 3,231 3,421 4,057

รายจายทงหมดตอวน (บาท) 2,887 3,094 4,308 4,561 5,410

รายรบทงหมดตอวน (บาท) 3,315 3,825 4,308 6,375 8,500

ก าไร (ขาดทน) ตอวน (บาท) 428 731 1,047 1,814 3,090

ก าไร (ขาดทน) ตอเดอน (บาท) 12,830 21,929 31,415 54,410 92,709

ประเมนตนทนการผลตการเลยงโคนม

บทสรป 1. ปรมาณน านมของโคนมรายตว 2. จ านวนโครดนม (อตราการผสมตด)

สงทเกษตรกร/นกวชาการ อยากได/อยากเหนในฟารมเกษตรกร

โคใหนมมาก มโครดมาก

- โคนมมาก

- พนธกรรม หรอ สายพนธด

- โคกนอาหารไดมาก

- โคไดรบสารอาหารเพยงพอ

- โคสขภาพด

ล าดบความส าคญของปจจยทมผลตอการใหนม

- อนๆ

- จ านวนโครด มาก

- ระบบสบพนธด ผสมตดด

- รอบการเปนสดสม าเสมอ

- โคไมผอม (>2.5) ไมอวน (<4.5)

- โคสขภาพด

ล าดบความส าคญของปจจยทมผลตอการสบพนธ

- อนๆ

โคใหนมมาก จ านวนโครดมาก และมสขภาพด

การใหอาหารโคนมอยางไร

การใหอาหารโคนม

การใหอาหารกบการใหนม

ความตองการโภชนะ/สารอาหาร ของโคนม 1. ปรมาณ การกนได ของโคนม

2. ความตองการ พลงงาน ในขณะนนๆ

3. ความตองการ โปรตน ในขณะนนๆ

4. ความตองการ แรธาต/วตามน ในขณะนนๆ

การใหอาหารโคนมอยางไรถงเหมาะสม

ปรมาณอาหารทกนตอวนของโครดนม น าหนกประมาณ 500 กก.

ผลผลตเฉลยน านมในฝง ปรมาณอาหารทกน

(กก./ตว/วน) (กก.น าหนกแหง/วน)

0 7

5 10

10 12

15 15

20 18

25 20

30 23

ปรมาณการกนอาหารในชวงกอนคลอด 2-3 สปดาห (transition period)

~ 1.8%BW

~2.8%BW

ปรมาณอาหารทกน

ผลผลตน านม

น าหนกโค

พลงงานทกน

พลงงานผลตนม

21%CP 16%CP 14-16%CP 16-18%CP

18%CP

โคนมกนอาหาร ไดสารอาหาร เอาไปใชเพออะไร

การด ารงชพ (กนเพออย)

การใหผลผลต (กนเพอ........ น านม ตงทอง เพมน าหนก สะสมเปนไขมน

ความตองการโภชนะ/สารอาหารของโครดนม

โครดนม สตรในการประเมนความตองการ

ปรมาณอาหาร กก./วน DMI (kg/d) = (0.372 x FCM kg + 0.0968 x BW0.75) x (1 – e(-0.192 (WOL + 3.67))

เพออย เพอใหนม เพอน าหนก

พลงงาน Mcal/วน = 0.133*BW0.75 =1.25*กก.น านม = 8.5*กก.เพม

โปรตน กรม/วน = 3.325*BW0.75 = 90*กก.น านม =320*กก.เพม

ความตองการโภชนะ/สารอาหารของโคนม โครดนม ปรมาณอาหาร พลงงาน โปรตน

กก./วน Mcal/วน กรม/วน

ความตองการโภชนะ 15.3 32.0 1,712 คดเปนตวหนวย 2.10 Mcal/กก 11.2% น าหนกตว, กก. 500 ใหนมครงท .... 3

จ านวนทรดนม, วน 100

รดนมไดวนละ, กก. 15 ไขมนนม, % 4

ความตองการโภชนะ/สารอาหารของโคนม โครดนม ปรมาณอาหาร พลงงาน โปรตน

กก./วน Mcal/วน กรม/วน

ความตองการโภชนะ 15.3 32.0 1,712 เพอการด ารงชพ (กนเพออย)

13.7 370

เพอการใหผลผลต (กนเพอนม)

18.3 1,350

ความตองการโภชนะ/สารอาหารของโคนม โครดนม ปรมาณอาหาร พลงงาน โปรตน

กก./วน Mcal/วน กรม/วน

เพอการด ารงชพ (กนเพออย) 13.7 370

ฟางขาว* 5.0 7.5 150 ขาด 6.2 220

* ฟางขาวม พลงงาน 1.5 McalME/กก. โปรตน 3 เปอรเซนต

ความตองการโภชนะ/สารอาหารของโคนม โครดนม ปรมาณอาหาร พลงงาน โปรตน

กก./วน Mcal/วน กรม/วน

เพอการด ารงชพ (กนเพออย) 13.7 370

ฟางขาว 5.0 7.5 150 ขาด 6.2 220 อาหารขน (2.8 Mcal/kg, 16%CP)

2.2 6.2 352

เพอการเพมน าหนก 0 132

โคไมมการเพมน าหนก 0 กรม/วน

ความตองการโภชนะ/สารอาหารของโคนม โครดนม ปรมาณอาหาร พลงงาน โปรตน

กก./วน Mcal/วน กรม/วน

เพอการด ารงชพ (กนเพออย) 13.7 370

ฟางขาว 5.0 7.5 150 ขาด 6.2 220 อาหารขน (2.8 Mcal/kg, 16%CP)

3.0 8.4 480

เพอการเพมน าหนก 2.2 260

โคมการเพมน าหนก 259 กรม/วน

ความตองการโภชนะ/สารอาหารของโคนม โครดนม ปรมาณอาหาร พลงงาน โปรตน

กก./วน Mcal/วน กรม/วน

เพอการใหผลผลต (กนเพอนม)

18.3 1,350

อาหารขน (2.8 Mcal/kg, 16%CP)

7.5 21.0 1,200

รวม 15.5 36.9 1,830 ความตองการทงหมด 15.3 32.0 1,712

โคใหน านม 15 กก./วน มการเพมน าหนก 576 กรม/วน

บทสรป 1. โคนมไดรบสารอาหารอยางเพยงพอกบการใหนม 2. โคนมมการเพมน าหนก คาคะแนนรปรางดขน

คะแนนความสมบรณ/รปราง/รางกาย

คาคะแนนหางกนหนงคะแนน มน าหนกตางกน ดงตาราง

น าหนกตวโค (กก.) น าหนกทตองการเพมหนงคะแนนรางกาย (กก.)

550 (ขาวด า) 44

475 (ลกผสมขาวด า) 38

400 (เจอรซ) 32

คะแนน 2.5 3.5 ใชเวลาประมาณ 65-75 วน

ปรมาณอาหารทกนตอวนของโครดนม น าหนกประมาณ 500 กก.

ผลผลตน านม ปรมาณอาหารทกน (กก./วน)

(กก./ตว/วน) ทงหมด หยาบ อาหารขน

0 7 4 3

5 10 4.5 5.5

10 12 4 8

15 15 4.5 10.5*

20 18 5 13*

25 20 4.5 15.5*

30 23 5 18*

อาหารหยาบ 3 บาท อาหารขน 11 บาท

ผลการใหอาหารขนปรมาณ > 5 กก./มอ

Pilachai et al., 2012; LS, 150:135-142.

น าสการแสดงอาการ SARA

ผลการใหอาหารขนปรมาณ > 5 กก./มอ

Aiumlamai and Seesupa, 2014; unpublished

* เกดความเปนกรดในกระเพาะรเมน pH SARA Laminitis

ลดการกนอาหาร การใหนมลด ความสมบรณพนธต า

ผลการใหอาหารขนปรมาณ > 5 กก./มอ

คาคะแนนเดนขาเจบ (Locomotion Scoring)

ZINPRO Corp.

นยส าคญของคาคะแนนเดนขาเจบ Significance of Locomotion Scores

แมโคนม มคาคะแนนเดนขาเจบ > 2 – เพมจ านวนวนทผสมครงแรก (days to first service) 2.8 เทา

– เพม จ านวนวนทองวาง (days open) 15.6 เทา

– ทจะเพม จ านวนครงตอการผสมตด (services per conception) 9.0 เทา

– มการคดแมโคออกจากฝง (culled) 8.4 เทา

___________________________________

Sprecher, et al., 1997; Theriogenology, 47:1179-1187.

จะใหอาหารขนอยางไรถงจะถกวธ ผลผลตน านม อาหารขนทใหแบบ

123 จ านวนครงทให

10 3 + 5 = 8 2 ครงตอวน

15 3 + 7.5 = 10.5 2 ครงตอวน 20 3 + 10 = 13 3 ครงตอวน

25 3 + 12.5 = 15.5 3 ครงตอวน 30 3 + 15 = 18 4 ครงตอวน

ใหอาหารขนไมควรเกนครงละ 5 กก.ตอมอ ใหอาหารขนไมควรเกนครงละ 5 กก.ตอมอ

จะใหอาหารขนอยางไรถงจะถกวธ

* ปองกนการเกดความเปนกรดในกระเพาะรเมน

เพมการกนอาหาร เพมการใหนม ความสมบรณพนธด

อาหารและการใหอาหาร ทมผลตอสขภาพโคนม

Metabolic : CAUSE

KETOSIS (2.1%) low FIBER NSC PROTEIN low FAT high BODY CONDITION at CALVING MILK FEVER (4.3%) high Ca low PHOSPHORUS low MAGNESIUM high ENERGY high BODY CONDITION at CALVING

Metabolic : CAUSE

RETAINED FETAL low Se / VIT. E / VIT. A MEMBRANES (9.4%) FATTY LIVER NSC high BODY CONDITION at CALVING GRASS TETANY low MAGNESIUM RUMINAL ACIDOSIS high NSC low FIBER / FIBER LENGTH LEFT DISPLACED CHOPPED vs LONG FORAGE ABOMASUM (1.2%) PHYSICAL FORM KETOSIS BODY CONDITION

Infectious : CAUSE

MASTITIS (14.1%) low HYGIENE low Se / VIT. E / VIT. A METRITIS (9.6%) high BODY CONDITION AT CALVING RETAINED FETAL MEMBRANES DYSTOCIA PYOMETRA low HYGIENE

Physical : CAUSE

FEET/LEG (3.8%) ENVIRONMENT STALLS/BEDDING low HYGIENE low Se / Cu / Zn / high BODY CONDITION AT CALVING high LAMINITIS DYSTOCIA AGE BULL MILK FEVER CONDITION LOSS BODY CONDITION AT CALVING DOWNER COW (0.4%) MILK FEVER DYSTOCIA GRASS TETANY INJURY

Reproductive : CAUSE

CYSTIC OVARIES (7.9%) low Mn / Se / VIT. E METRITIS ANESTRUS (4.9%) low ENERGY low Zn / Se / Co / I / Mn /Cu high PROTEIN INFERTILITY (14%) low ENERGY low PROTEIN low Cu / Zn / Se / Mn low CAROTENE CONDITION LOSS ABORTION (1.3%) low IODINE low VITAMIN A TOXINS : ZEARALENONE

Zearalenone

โคนมเลยงคน ไมใชคนเลยงโคนม

ย าอกครง

ขอบคณทกๆ ทาน