ANONİM HALK ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ

SEV L ERDO ANİ Ğ

BOLU-2014

ANONİM EDEBİYAT

Söyleyeni bilinmeyen, Türk halkının ortaklaşa yarattığı Söyleyeni bilinmeyen, Türk halkının ortaklaşa yarattığı

ürünlerdir. ürünlerdir.

Kulaktan kulağa aktarılarak günümüze gelmiştir.Kulaktan kulağa aktarılarak günümüze gelmiştir.

ANONİM HALK ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ

1.MANİ1.MANİ

Türk Halk şiirinin en kısa nazım biçimidir. Türk Halk şiirinin en kısa nazım biçimidir.

Genellikle yedi heceden oluşan, çoklukla dört dizelik (tek dörtlük) Genellikle yedi heceden oluşan, çoklukla dört dizelik (tek dörtlük)

bir türdürbir türdür. .

Söyleyeni belli değildir.Söyleyeni belli değildir.

Maninin uyak düzeni «aaxa» dır.Maninin uyak düzeni «aaxa» dır.

Maniler genellikle aşk, doğa, ayrılık, özlem gibi konuları işler.Maniler genellikle aşk, doğa, ayrılık, özlem gibi konuları işler.

MANİ TÜRLERİ

MANİ TÜRLERİ

a) Düz Mani:a) Düz Mani: Maninin genel tanımında dört dizeden oluşan Maninin genel tanımında dört dizeden oluşan manidir. (aaxa)manidir. (aaxa)

(Anlam bütünlüğü taşıyan mani)(Anlam bütünlüğü taşıyan mani)Kaşların yay dedikçeKaşların yay dedikçeKirpiğin ok dedikçe Kirpiğin ok dedikçe Pek mi gönlün büyüdüPek mi gönlün büyüdüSen gibi yok dedikçeSen gibi yok dedikçe

(İlk iki dizesi doldurma)(İlk iki dizesi doldurma)Damda otlar bitmez mi?Damda otlar bitmez mi?Süpürseler gitmez mi?Süpürseler gitmez mi?Gel gurbetten güzelim,Gel gurbetten güzelim,Bu hasretlik bitmez mi?Bu hasretlik bitmez mi?

b) Kesik (Cinaslı-İstanbul) Mani: b) Kesik (Cinaslı-İstanbul) Mani:

Birinci dizesindeki hece sayısı yediden az olan manidir. Birinci dizesindeki hece sayısı yediden az olan manidir.

Kesik dizedeki söz, maninin cinasını oluşturur. Kesik dizedeki söz, maninin cinasını oluşturur.

Dize sayısı dörtten fazla olan cinaslı manilerde vardır.Dize sayısı dörtten fazla olan cinaslı manilerde vardır.

Yara bendenYara bendenSelam et yara bendenSelam et yara bendenBen gitmem, oda gelmezBen gitmem, oda gelmezGitmez bu yara bendenGitmez bu yara benden

c) Artık (yedekli) mani: c) Artık (yedekli) mani:

Dört dizeli, yedi heceli bir maniye aynı uyaklı yeni dizeler Dört dizeli, yedi heceli bir maniye aynı uyaklı yeni dizeler

eklenmesiyle oluşur. eklenmesiyle oluşur.

Bunlarda cinas yoktur.Bunlarda cinas yoktur.

Şu dağlar garip dağlarŞu dağlar garip dağlarİçinde garip ağlarİçinde garip ağlarKimse garip ölmesinKimse garip ölmesinGarip için kim ağlar?Garip için kim ağlar?Ağlarsa anam ağlarAğlarsa anam ağlarKüsuru yalan ağlarKüsuru yalan ağlar

d) Deyiş: d) Deyiş:

Karşılıklı söylenen manilerdir. İki kişi ya da grup tarafından Karşılıklı söylenen manilerdir. İki kişi ya da grup tarafından

söylenir.söylenir.

- Bahçalarda gül var mı ?- Bahçalarda gül var mı ? - Bahçamızda gül de var.- Bahçamızda gül de var. Gül dibinde yol var mı?Gül dibinde yol var mı? Gül dibinde yol da var. Gül dibinde yol da var. Gece yanına gelsem,Gece yanına gelsem, Hoş geldin, safa geldin Hoş geldin, safa geldin Bana bir yerin var mı?Bana bir yerin var mı? Gönülde yerin de var. Gönülde yerin de var.

BOLU MANİLERİ

Davar saldım yolaktanDavar saldım yolaktanKurban kestim oğlaktanKurban kestim oğlaktanŞu Belen´in kızlarıŞu Belen´in kızlarıMendil sallar konaktanMendil sallar konaktan

Dağlarda gazel oldumDağlarda gazel oldumOkudum yazar oldumOkudum yazar oldumYarimden ayrılalıYarimden ayrılalıGurudum gazel oldumGurudum gazel oldum

Dağlarda çamlar Dağlarda çamlar

uluşuruluşurAy buluta kavuşurAy buluta kavuşurDönen ay bayram Dönen ay bayram

ayıayıHep hasretler Hep hasretler

kavuşurkavuşur

2. TÜRKÜ2. TÜRKÜ Anonim halk şiirinin en eski türlerinden biridir. Anonim halk şiirinin en eski türlerinden biridir.

Türküler, ezgili olarak söz eşliğinde söylendiği için de dilden dile Türküler, ezgili olarak söz eşliğinde söylendiği için de dilden dile

yurdun her köşesine yayılmıştır.yurdun her köşesine yayılmıştır.

Türkü biçim olarak bent (2-4 dizelik) ile kavuştak (1-4 dizelik) Türkü biçim olarak bent (2-4 dizelik) ile kavuştak (1-4 dizelik)

olmak üzere iki bölümden oluşur. Bent bölümü, türkünün asıl olmak üzere iki bölümden oluşur. Bent bölümü, türkünün asıl

sözlerinin bulunduğu bölümdür. Kavuştak(nakarat yada bağlama) sözlerinin bulunduğu bölümdür. Kavuştak(nakarat yada bağlama)

varsa her bendin sonunda tekrarlanır. Uyak dizilişinde bentler varsa her bendin sonunda tekrarlanır. Uyak dizilişinde bentler

kendi arasında, kavuştaklar kendi arasında uyaklanır. (aaa bb ccc kendi arasında, kavuştaklar kendi arasında uyaklanır. (aaa bb ccc

bb…)bb…)

Hecenin daha çok yedili, sekizli, on birli kalıplarıyla söylenir.Hecenin daha çok yedili, sekizli, on birli kalıplarıyla söylenir.

Türkülerin konularını çoğunlukla aşk, doğa, özlem, acı, güzellik, Türkülerin konularını çoğunlukla aşk, doğa, özlem, acı, güzellik,

yiğitlik, ölüm gibi yaşanmış olaylar, bir başka deyişle yaşamın kendisi yiğitlik, ölüm gibi yaşanmış olaylar, bir başka deyişle yaşamın kendisi

oluşturur.oluşturur.

Türküler ezgilerine göre divan, usulsüz, bozlak, koşma, hoyrat,

kayabaşı, Çukurova gibi çeşitlere ayrılır.

TÜRKÜ TÜRLERİ

A.A. Ezgisine Göre TürkülerEzgisine Göre Türküler

1. Usulü Türküler: 1. Usulü Türküler:

Oyun havalarıdır. (Konya’da oturak, Urfa’da kırık hava, Ege’de Oyun havalarıdır. (Konya’da oturak, Urfa’da kırık hava, Ege’de

Zeybek, Ordu, Giresun ve Marmara’da karşılama, Harput’ta Zeybek, Ordu, Giresun ve Marmara’da karşılama, Harput’ta

şıkıltım, Karadeniz kıyılarında horon, Isparta ve Eğirdir’de datdini, şıkıltım, Karadeniz kıyılarında horon, Isparta ve Eğirdir’de datdini,

Kars ve Erzurum’da Sümmani ağzı.)Kars ve Erzurum’da Sümmani ağzı.)

2. Usulsüz Türküler: 2. Usulsüz Türküler:

Uzun Havalardır. (ağıt, bozlak, çukurova, divan, hoyrat, kayabaşı, Uzun Havalardır. (ağıt, bozlak, çukurova, divan, hoyrat, kayabaşı,

koşma, türkmani)koşma, türkmani)

B. Uyak Düzenine Göre TürkülerB. Uyak Düzenine Göre Türküler

1. Bentlerine Göre: 1. Bentlerine Göre:

Mani dörtlüklerle, dörtlüklerle, beyitlerle kurulanlar.Mani dörtlüklerle, dörtlüklerle, beyitlerle kurulanlar.

2. Kavuştaklarına Göre: 2. Kavuştaklarına Göre:

Kavuştaksız, kavuştakları mani, bir, iki, üç, dört dize, dördüncü Kavuştaksız, kavuştakları mani, bir, iki, üç, dört dize, dördüncü

dizesi, kavuştak olanlar ve atışma tipi.dizesi, kavuştak olanlar ve atışma tipi.

C. Konularına Göre TürkülerC. Konularına Göre Türküler

1. Lirik Türküler: 1. Lirik Türküler:

Ninniler, ağıtlar, aşk, gurbet, askerlik, hapishane türküleri. Taşlama, Ninniler, ağıtlar, aşk, gurbet, askerlik, hapishane türküleri. Taşlama,

yergi, öğüt, ve güldürü türküleri.yergi, öğüt, ve güldürü türküleri.

2. Halk anlatımlarını konu alan türküler:2. Halk anlatımlarını konu alan türküler:

Efsaneleri, kişileri, yerleri, tarihi olayları konu alan türküler.Efsaneleri, kişileri, yerleri, tarihi olayları konu alan türküler.