134

Francis Bacon, 22 Ocak 1561’deLondra’da do¤du. Babas› KraliçeElizabeth’in Mühür Lordu idi. Dahaçocukken çok ciddi davranmas›nedeniyle Kraliçe onu “Küçük MühürLordu” diye ça¤›r›rd›. 1573’teüniversiteye gönderildi. Okul y›llar›n-da Aristo felsefesinden hofllanmamayabafllam›flt›.

“Filozofun de¤ersizli¤indendolay› de¤il, felsefesinin verimsizli-¤inden, yaln›zca tart›flma ve kavgalarayol açmas›ndan, insan yaflam› içinyararl› yap›tlar yaratma bak›m›ndank›s›r olmas›ndan dolay›” be¤enmedi-¤ini söylüyordu. Yaflam› boyunca hiçde¤ifltirmedi¤i bu kan›s›, onun dahasonraki felsefi durumunu belirlemedeönemli rol oynad›.

Hukuk e¤itimi sonras› “devletyönetme sanat›n›” ö¤renmesi içinFransa’ya gitti. Sonra ‹ngiltere’deavukatl›¤a bafllad›. 1584’te parlamen-

toya girdi. Rüflvet almaktan yarg›lan›psuçlu bulununcaya kadar oradakigörevini sürdürdü. Çok güzel konu-flurdu, dinleyenler gözlerini ondanalamazlard›. Kraliçe Elizabeth zama-n›nda Bacon’a hiçbir büyük memuri-yet verilmedi. Çünkü akrabalar› olan

ve o dönemde yönetimiellerinde tutan Cecil Ailesi,her zaman ona karfl›yd›lar.Ayr›ca kraliçe, parlamento-dan büyük bir ödenek istedi¤izaman Bacon, fliddetle karfl›ç›km›fl, onu gücendirmiflti.Elizabeth’in gözdesi olanEssex Lordu bile bütün

çabalar›na karfl›n kraliçeden onun içinyüksek bir orun elde edememiflti.Kendisini her zaman korumufl, büyükbir malikâne vermifl olan bu cömertadam›, Bacon, kraliçenin gözündendüfltükten sonra, idam ettirmek içinelinden geleni yapm›fl, ihanet vetutkusu yüzünden ismini sonsuzakadar lekelemiflti.

ames I. tahta ç›k›nca durumde¤iflmifl, Bacon bundan sonrah›zla ilerlemifltir. 1607’debaflsavc›, 1617’de Adalet Bakan›

olmufl, 1618’de soylular aras›naal›nm›flt›. Ancak bakan olarak görevinikötüye kullan›yor, dostlar›na yüksekorunlar veriyor, rüflvet ve arma¤anal›yor, haks›zl›klara göz yumuyordu.Sonunda hakk›nda soruflturma aç›ld›.Bacon, suçlar›n› aç›kça söyledi, fakatbunlar› dönemin bozuklu¤unaba¤layarak yarg›çlardan af diledi. Her

Ansiklopediden Bir SayfaMete Tizer

Filozof, devlet adam›,yazar ve ressam

rancisBaconF

J

türlü memurlu¤un yasaklanmas›na,yaflam›n›n sonuna kadar tutuklukalmas›na ve para cezas› ödemesinekarar verildi. Ertesi gün kral kendisiniözgür b›rakt›rd›. Para cezas›n› daerteletti. Bacon, malikânesine çekildive kendi serveti ile kral›n k›sa bir süreönce ba¤lad›¤› ayl›¤›yla yaflamayabafllad›. Bacon, hakl› olarak mahkûmedildi¤ini kabul ediyordu:

“Ben rüflveti savunmaktansarüflvet veren bir kimse olmay› ye¤le-rim. Elli y›ldan beri ‹ngiltere’nin enadil yarg›c› ben oldum. Fakat iki yüzy›ldan beri de parlamento, benimhakk›mda verdi¤i karar kadar hakl›

bir karar vermedi.” Ayn› zamandaverilen cezan›n ülkede adaletinyarar›na oldu¤unu kabul ediyor ve“Bundan böyle bir yarg›c›n ve yamemurun büyüklü¤ü onun suçu içinbir s›¤›nak olmayacakt›r. Bu benimiçin az avunulacak fley de¤ildir. Birkaçsözcükle anlatmak gerekirse, bu alt›nça¤›n bafllang›c›d›r” diyordu.

örevden çekilmesindenölümüne kadar, kendinitümüyle yaz›na ve bilimeverdi. Tarih, De Augmentis,

Yeni Atlantis ve Denemeler’ininüçüncü bas›m›n› bu dönemde haz›rla-d›. Bilginin ‹lerlemesi, NovumOrganum ve Denemeler’in birinci ve

“Ben rüflvetisavunmaktansa rüflvetveren bir kimseolmay› ye¤lerim.” ikinci bas›mlar› daha önceki dönemi-

nindir. Bacon, befl y›l sonra 9 Nisan1626’da, altm›fl befl yafl›ndaykenbronflitten öldü. Bütün yanl›fllar›nakarfl›n Bacon, yeni bir dönemimüjdeliyordu. Elefltirileriyle geçmiflinkurdu¤u dizgeleri y›kt›, insan akl›ndado¤maya bafllayan yeni düflünceleridile getirerek bilgide yeni hareketinbaflar›l› olmas›n› sa¤lad›. Fakat Bacon,büyük ve tam bir felsefi dizge kurmuflbir kifli de¤ildir, daha çok kendisindensonra geleceklere felsefe ve bilimyolunu göstermifltir. Bacon’un ilk ifli,zaman›nda egemen olan skolastikfelsefeyi y›kmak olmufltur. Dindebirlik istiyor ve hoflgörüyü savunu-yordu. Ona göre, ahlak dinin yard›mc›-s›d›r. •metetizer@butundunya.com.tr

G

BD N‹SAN 2014

135