antropometrija - design.mf.edu.mkdesign.mf.edu.mk/data/datafiles/coursedocuments/0a... · prv ~ekor...
TRANSCRIPT
ANTROPOMETRIJA
U{te od najstari vremiwa mnogubrojni filozofi, umetnici, teoreti~ari i arhitekti bile voodu{eveni od proporciite na ~ove~koto telo.
Vitruvie, poznat filozof koj `iveel vo Rim vo I vek p.n.e., napi{al kniga vo 10 toma – "Rasprava za arhitekturata". Toj ne bil zainteresiran samo za proporciite na ~ove~koto telo, tuku i za negovite metrolo{ki implikacii.
Dionisij (Dionysius), kalu|er od Furna kaj Agrafe, vo sredniot vek se zanimaval so prou~uvawe na proporciite na ~ove~koto telo. Toj napi{al deka ~ove~koto telo e "devet glavi visoko“.^enino ^enini (Cennino Cennini), koj `iveel vo Italija vo 15 vek, objasnuval deka visinata na ~ovekot e ednakva na negovata {irina koga }e gi ispru`i racete.
ANTROPOMETRIJA
Za vreme na renesansata Leonardo Da Vin~i go napravil svojot pro~uen crte` na ~ove~koto telo, na baza na Vitruevite standardi.
ANTROPOMETRIJA
Le Korbizje vo sredinata na minatiot vek go sozdade poznatiot modularen oblik na ~ove~koto telo.
Definicii za antropometrijata
Naukata koja se zanimava so merkite na ~ove~koto telo zaradi odreduvawe razliki pome|u poedinci, grupi itn., se narekuva antropometrija.
Pionerski trud od ovaa oblast pretstavuva deloto "Antropometrija" od belgiskiot matemati~ar Ketle (Quetlet), objaveno vo 1870 god. Toj e osnovopolo`nik na ovaa nauka, vklu~uvaj}i go i samiot izraz antropometrija,
sostaven od gr~kite zborovi antropos -
~ovek i metron -
merka).
Antropometrijata e komparativna studija na merkite i osobinite na ~ove~koto telo.
Zna~itelniot broj antropometriski podatoci sobirani vo podolg period slu`ele samo za razli~ni klasifikacii. Duri vo 1940 godina se pojavila potreba za koristewe na ovie podatoci vo razni oblasti na industrijata (osobeno vo vozduhoplovnata). Vo vtorata svetska vojna ovaa potreba bila mnogu zgolemena.
Antropometrijata i nejzinata primena vo ergonomijata
Celta na ergonomijata e da se definiraat dimenziite na proizvodot vo soglasnost so merkite na ~ovekot i so ograni~uvawata vo dizajnot
koi zavisat od promenlivosta na goleminata na teloto na razli~nite korisnici.
Eden proizveduva~ od SAD koj se nadeva da izvezuva vo Centralna i Ju`na Amerika ili Jugoisto~na Azija treba da gi optimizira dimenziite na proizvodite za pogolema grupa na korisnici od SAD so soodvetni grupi na meksikanski i vietnamski korisnici. Primer: ako edno par~e oprema e dizajnirano da odgovara na 90% od ma{kata populacija na SAD, toa
bi odgovarala grubo na 90% Germanci, 80% Francuzi, 65% Italijani, 45% Japonci, 10% Vietnamci.
Pove}eto od proizvodite za masovno proizvodstvo se dizajnirani da odgovaraat na {irok krug korisnici. Kroja~ po pora~ka, {iva~ i ~evlar se mo`ebi edinstvenite ostanati primeri na vistinski korisni~ki orientirani dizajneri.
Dizajnirawe za odredena populacija na lu|e
Prv ~ekor pri dizajniraweto na proizvodi e da se odredi populacija na korisnici. Namerata pri dizajnirawe za masovno proizvodstvo e da
se ovozmo`i da bidat zadovolni {to pogolem broj korisnici od izbranata polulacija.
Vo ergonomijata zborot populacija se koristi vo statisti~ka smisla i mo`e da se odnesuva na grupa lu|e koi delat zaedni~ki predci, zaedni~ki zanimawa, zaedni~ka geografska lokacija ili vozrasni grupi.
Populacijata na korisnici mo`e da se sostoi od lu|e od razli~ni rasi, t.e lu|e koi se razlikuvaat po predcite, ili razli~ni etni~ki grupi (razli~ni kulturi, obi~ai, jazici itn.).
Genetski
promeni
nastanuvaat
kako
rezultat
na
prirodnata
selekcija, promena
na
strukturata
na
naselenieto
(me{awe
na
pozdravoto
selsko
naselenie
so urbanoto
naselenie), podobreni
uslovi
na
`ivot
itn.
Plasti~nost
-
me|uforma
na
adaptacija
koja
se odviva
vo
tekot
na
`ivotot.
Primer1: Maite
vo
Gvatemala
i potomstvoto
na
nivnite
imigranti
vo
SAD. Tie gi
smenile
svoite
fizi~ki
karakteristiki
poradi
podobrite
uslovi
za
`ivot:
podobra ishrana,
podobri zdravstveni uslugi,
imunizacija na decata,
podobren transport na hrana.
Primer2: namaluvawe
na
teloto
se slu~uva
vo
biolo{ki
stresni
okolini
kako
plasti~en
odgovor
na
lo{ite
socijalni
uslovi
(otpu{tawe
od
rabota, dolgogodi{ni
vojni
itn
).
Faktori
koi
vlijaat
na
telesnite
promeni kaj
populacijata
Faktori
koi
vlijaat
na
telesnite
promeni kaj
populacijata
Visinite
na
~ove~koto
telo
variraat
vo
razli~ni
delovi
na
svetot
-
Vietnamcite
(160,5cm), Belgijcite
(179,9cm), razlika
-
19,4 cm.
Pri~ini:Etni~ka
pripadnost
-
Pigmeite
od
Centralna
Afrika
aritmeti~ki
prosek
na
visinite
143,8 cm, a Severnite
Niloti
od
Ju`en
Sudan -
aritmeti~ki
prosek
na
visini
182,9cm. Vozrast
na
lu|eto
-
telesnite
dimenzii
na
lu|eto
dostignuvaat
maksimum
vo
ranite
dvaesetti
godini
kaj
ma`ite, a kaj
`enite
nekolku
godini
porano. Geografska
lokacija
-
skandinavskite
ma`i
se me|u
najvisokite, a isto~nite
`eni
se me|u
najniskite
vo
svetot. Socio-ekonomski
uslovi
-
ishranata
na
poimotnite
semejstva
go namaluva
brojot
na
bolestite
i go pomaga
telesniot
razvoj.Pol
-
najvisokiot
ma` e 30-40% povisok, 100% pote`ok
i 500% posilen
od
najmalata
`ena
vo
edna
populacija.
Antropometriski
podatoci
Sobiraweto
na
antropometriskite
podatoci
e skap
i glomazen
potfat. Pove}eto
istra`uvawa
od
ovaa
oblast se izvr{uvaat
vo
voeniot
sektor, a pomalku
vo
civilniot. Antropometrijata
na
voenata
populacija
e voobi~aeno
dobro
dokumentirana
i e primeneta
vo
dizajnot
na
sekakvi
proizvodi: od
komandni
tabli
na
vozila
do ~izmi
i obleka. Se vr{at
merewa
na
primeroci
na
lu|e
so odredena
golemina
koi
ja
pretstavuvaat
istra`uvanata
populacija. Tradicionalno, merewata
se vr{at
so ra~ni
instrumenti. Vo ponovo
vreme
se vovedeni
avtomatizirani
i poluavtomatizirani
sistemi
za
merewe. Skenerite
za
merewe
na
celo
telo
se bazirani
na
principot
na
proektirawe
so laserski
zraci, stereofotgrammetrija
itn. Dimenziite
na
~ove~koto
telo
koi
vlijaat
na
dizajniraweto
na
proizvodi
se sre}avaat
vo
dva
osnovni
tipa: strukturalni
i funkcionalni. Osven
niv, definirani
se i t.n. wutnovi
antropometriski
podatoci
koi
se koristat
vo
mehani~kite
analizi
na
optovaruvaweto
na
delovite
na
~ove~koto
telo.
Dimenzionirawe
na
prostorot
i proizvodite
Za pravilno i soodvetno dimenzionirawe na prostorot i proizvoditeneophodna e primena na antropometriski podatoci:
Strukturalni
Funkcionalni
Wutnovi
Za sekoj prostor ili proizvod koj se dimenzionira neophodno e najprvo da se odredi celna grupa na korisnici, spored:
Nacionalnost
Pol
Vozrast
Drugi osobenosti
Gi opfa}aat dimenziite na teloto na objektite vo fiksna (stati~na) polo`ba. Merkite se zemaat od edna jasno identifikuvana anatomska to~ka do druga ili do fiksna to~ka vo prostorot (na pr. visinata od podot do glu`dovite, visinata od podot do to~kata
pozadi kolenoto
itn.).
Strukturalni
antropometriski
podatoci
Strukturalnite podatoci mo`at da se primenuvaat pri dizajnirawe na proizvodi ~ija primena se vr{i vo situacii koga lu|eto imaat usvoeno odredena stati~ka polo`ba. Ovie podatoci treba vnimatelno da se primenuvaat pri re{avawe na dizajnerski problemi koi vklu~uvaat dvi`ewe, osobeno izve`bani dvi`ewa.
Strukturalni
antropometriski
podatoci
Strukturalni
antropometriski
podatoci: ma`, pogled
odnapred
Strukturalni
antropometriski
podatoci: ma`, pogled
odstrana
Strukturalni
antropometriski
podatoci: `ena, pogled
odnapred
Strukturalni
antropometriski
podatoci: `ena, pogled
odstrana
Strukturalni
antropometriski
podatoci
-
{aka
Prakti~na
primena
na
strukturalnite
merki vo
dizajnot
na
proizvodi
Visina na potkolenica: odreduvawe minimalna visina na sedi{te nastolica.
Visina na dofat na prstite vo stoe~ka polo`ba: odreduvawe nanajniskata dozvolena pozicija na kontroli, na primer prekinuva~i zavklu~uvawe na elektri~na svetilka.
Visina od pod do o~i vo sede~ka polo`ba: dizajnirawe na podot voteatar, kino itn. i rasporeduvawe na sedi{ta so cel da se ostvaripodobra preglednost.
Rastojanie pome|u zenici: dizajn na o~ila ili dvogledi.
Dimenzii na prsti: dimenzionirawe na kop~iwa od kontrol panel.
Dimenzii na {aka: dimenzionirawe na ra~ki za aparati, mehanizmi i uredi.
Funkcionalni
antropometriski
podatoci
Gi
opi{uvaat
dvi`ewata
na
teloto
vo
odnos
na
fiksirana
referentna
to~ka. Mo`nostite
za
dvi`ewe
na
oddelnite
delovi
na
~ove~koto
telo
se ograni~eni.
Funkcionalnite
merki
pretstavuvaat
agli
koi
mo`e
da
gi
zafati
del od
~ove~koto
telo
vo
odnos
na
negovata
stati~na
polo`ba. Funkcionalnite
antropometriski
merki
igraat
golema
uloga
vo
dizajnot
na
prostori
ili
proizvodi
nameneti
za
lu|e
vo
dvi`ewe.
Funkcionalni
antropometriski
podatoci
Funkcionalni
antropometriski
podatoci
Funkcionalni
анtроpоmetriski
pоdatoci
Funkcionalni
анtроpоmetriski
pоdatoci
Funkcionalni
анtроpоmetriski
pоdatoci
Funkcionalni
анtроpоmetriski
pоdatoci
Oblasta
oformena
so dvi`ewe
na
rakata
ja
opi{uva
obikolkata
na
rabotniot
prostor, t.e. zonite
na
lesen
ili
maksimalen
dofat
okolu
operatorot. Goleminata
i oblikot
na
rabotniot
prostor
zavisat
od
stepenot
na
ograni~uvawe
na
teloto
na
operatorot
-
oblasta
na
dofat
na
operator vo
sede~ka
polo`ba
e pogolema
ako
‘rbetot
e vo
neprinudena
polo`ba, bez
zaden
naslon, i mo`e
da
se
svitka, istegne
ili
rotira. Stoe~kiot
dofat
e isto
taka pogolem
ako
‘rbetot
e vo
neprinudena
polo`ba, i u{te
pogolema
ako
ima
soodveten
prostor
za
dvi`ewe
na
stapalata.
Dofat: kriva
na
raboten
prostor
Dofat: kriva
na
raboten
prostor
Oblast vo koja ra~nite zada~i mo`at da se izvr{uvaat polesno i e definirana so krivata na dofat vo rabotniot prostor.
[to go odreduva kone~niot limit na dofatot prema napred?
Maksimalniot dofat zavisi od istegnuvaweto do koeispru`uvaweto i navednuvaweto prema napred e prifatlivoza izvr{uvaweto na zadadenata zada~a, {to za vozvrat vlijaevrz traeweto i preciznosta vo izvr{uvaweto na zada~ata.
Dinami~kiot dofat najdobro mo`e da se karakterizira so tridimenzionalni koordinati na volumenot na prostorot, t.e. krivata na rabotniot prostor.
Zoni
na
udoben
dofat
Zoni
na
udoben
dofat
vo
pogled
od
strana, od
gore i od
napred
Zoni
na
udoben
dofat
Prakti~na
primena
na
funkcionalnite
merki vo
dizajnot
na
proizvodi
Odreduvawe komforni agli kaj sedi{te za voza~ na avtomobil:
komforni agli na potkolenica, natkolenica, stapalo, so cel dase odredat polo`bi i raspored na no`ni komandi;
komforni agli na podlaktica, nadlaktica, {aka, prsti, so cel dase odredat polo`bi i raspored na ra~ni komandi;
Odreduvawe komforni agli kaj voza~ na velosiped: zaradi negovopravilno dimenzionirawe.
Odreduvawe dimenzii na kabini na: vozila, grade`ni ma{ini, kontrolni prostorii, prostorii za kontrola i odr`uvawe nainstalacii itn.
Odreduvawe dimenzii na prostor za izvr{uvawe na sportskiaktivnosti: balet, aerobik, ko{arka itn.
Wutnovi
antropometriski
podatoci
Se koristat
vo
mehani~kite
analizi
na
otovaruvaweto
na
~ove~koto
telo. Teloto
se tretira
kako
sklop
od
povrzani
segmenti
so poznati
dol`ini
i masa
(ponekoga{ izrazeni
kako
procenti
od
telesnata
visina
i masa). Opsegot
na
soodvetnite
agli
povrzani
so sosedni
vrski
se isto
taka dadeni
za
da
ovozmo`at
definirawe
na
soodveten
opseg
na
rabotni
pozicii.
Ovie
podatoci
im
ovozmo`uvaat
na
dizajnerite
da
gi
odredat
onie
regioni
na
eden
raboten
prostor
vo
koj
mo`at
da
bidat
optimalno
pozicionirani
kontrolnite
i signalnite
uredi. Wutnovite
podatoci
mo`at
da
se koristat
za
sporedba
na
optovarenosta
na
ki~mata
spored
razli~ni
tehniki
na
podigawe. Podatocite
za
sila
se isto
taka dostapni.
Merewe
na
wutnovite
antropometriski podatoci
Wutnovi
antropometriski
podatoci
Prakti~na
primena
na
wutnovite
merki
vo dizajnot
na
proizvodi
Sila na vle~ewe na prst: za odreduvawe sila za otvorawe na vrataod avtomobil ili fri`ider.
Sila na pritisok na prst: za odreduvawe sila za pritiskawe nakop~e od tastatura.
Sila na pritisok na stapalo: za odreduvawe sila za pritiskawe nano`ni komandi.