antwerpen, 26 januari, 2010 prof. dr. raoul van esbroeck, vrije universiteit brussel life designing:...
TRANSCRIPT
Antwerpen, 26 januari, 2010
Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck, Vrije Universiteit Brussel
Life designing:
Een nieuw paradigma voor loopbaanontwikkeling
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2
Huidige praktijk in scholen (1)
Steunt op Matching (Parsons, 1908) en P-E fit
Holland (1959): Vocational Persoonlijkheidstheorie Dawis & Lofquist (1984): Werk aanpassingstheorie
Levenslang ontwikkelen (Super, Gottfredson)
Concepten uit sociale and cognitieve psychologie (Krumboltz, Lent et al., Peterson et al.)
Eenheidsmodellen (Lent & Savickas, Patton & Mc Mahon)
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 3
Huidige praktijk in scholen (2)
Holland (1959) Zes persoonlijkheidstypes (RIASOC) Zes omgevingstypes Drieletter-code Persoonlijkheids en omgeving maximaal overeenkomen
Dawis & Lofquist (1984) Individu met kenmerken en verwachtingen (needs, waarden en
capaciteiten) Werkomgeving met verwachtingen en bekrachtiging Mate waarin werkomgeving de persoonskenmerken parallel lopen
bepalen aanpassing en tevredenheid
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 4
Huidige praktijk in scholen (3)
Gestructureerd rond 3 componenten zelf-exploratie (zelf-kennis) omgevingsexploratie beslissen
Verdere uitwerkingen van dit model Opsplitsen en verfijnen naar
ontwikkelingsstadia, -fasen en –taken
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 5
Huidige praktijk in scholen (4)
Gaat uit van “DE goede” beslissing Een goede beslissing slechts mogelijk als
Alle stadia werden doorlopen en alle taken uitgevoerd In een specifieke volgorde De vooruitgang in de eerste fase bepaalt de vooruitgang in de
volgende fase(n) (Erikson) Stadia en taken zijn gebonden aan specifieke momenten
Hiërarchische en tijdsgebonden modellen Dit is het ladder model van de “modern” industriële
maatschappij
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 6
Waarom een nieuw paradigma?
Evolutie Economische context
Keuzebegeleiding Methoden en instrumenten
1950 -1970 Onbeperkte groei Person-Environment fit
Tests en informatie
1970-1985 Diensten en IT-technologie
Opvoeding en begeleiden
Probleem oplossend en kiezen
1985-1995 Downsizing en werkloosheid
Loopbaan ontwikkeling
Employable skills
1995-2005 Globalisatie en permanente verandering
Levenslang en –breed veranderen
Intrapreneurship en coaching
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 7
Geen mythes maar een nieuw paradigma
Stabiliteit noch personen, noch beroepen en maatschappij
Vaste loopbaanstadia worden bepaald door maatschappelijke en individuele noden individuele scripts
Keuze van de cliënt frequente transities & complexe dynamiek
Voorspelbaarheid Geen normatieve (objectieve) waarheid & multipele waarheden Dynamische exploratie en constructie van mogelijke “selfs”
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 8
Life designing: een nieuw paradigma
Verwevenheid tussen de levensdomeinen Niet meer spreken over loopbaanontwikkeling Spreken over “levenslooptrajecten” waarin “werk
loopbaan” centraal staat of kan staan Centrale vraag wordt:
“wat maak ik van mijn leven ?” Life designing is een continu individueel proces van
zelf- en werkloopbaan constructie waarin alle levensrollen, ieder vanuit hun eigen complex ecosysteem, betrokken worden
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 9
Life designing
Steunt op 5 fundamentele verschuivingen Persoon in context plaatsen Een levenslang constructieproces Een niet-lineair proces Steunend op narratieve realiteit Proces van modeleren
Benadrukt de permanente co-evolutie van het individu, de economie en de maatschappij
(Guichard, 2008)
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 10
Life designing: verschuivingen (1)
Van traits naar context Objectieve P-E fit op basis van normatieve profielen Subjectieve “goed genoeg” fit die past in het complexe
dynamische ecosysteem van de cliënt Van voorschrijven naar procesbegeleiding
Loopbaan voorschrijven terwijl personen continu veranderen Een loopbaanpad wordt onvoorspelbaar Aandacht voor het ontwikkelen van strategieën “van hoe” iets te
doen Efficiënte strategieën ontwikkelen mbt oplossen problemen,
activiteiten plannen en life designing
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 11
Life designing: verschuivingen (2)
Van lineaire causaliteit naar niet-lineaire dynamiek Objectieve evaluaties bezitten slechts een middelmatige
voorspellende waarde Sommige kenmerken blijven relatief stabiel maar niet vast Samen construeren van onderbouwde oplossingen via een iteratief
proces Van wetenschappelijke feiten naar narratieve realiteit
Wetenschapstaal vertaalt subjectieve feiten in objectieve waarheid Mensen zijn echter niet rationeel Interactie tussen persoon en omgeving leiden tot non-lineaire
veranderingen en oorzaken Begeleiders zouden een iteratieve strategie moeten eigen maken Ze moeten het complexe design proces ondersteunen
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 12
Life designing: verschuivingen (3)
Van voorschrijven naar modeleren Het resultaat van een constructie is gebonden aan een
complexe set van multiple afhankelijke variabelen Het project van de cliënt is individueel en niet
gestandardiseerd De modellen moeten rekening houden met patronen van
chaos en fuzzy sets
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 13
Life designing interventies: model
Werk met verhalen én activiteiten Minder aandacht voor tests en interpreteren van profielen Zes stappen
Bepaal het probleem en de doelstellingen van de interventie Cliënt exploreert het huidige systeem of subjectieve self-
identiteiten Samen nadenken over een herziening van het verhaal Situeer het gestelde probleem in het herziene verhaal en pas de
subjectieve self-identiteiten aan Start activiteiten om de identiteiten te toetsen en de verwoording
ervan te actualiseren Evalueer de kwaliteit van de interventie
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 14
Een dynamisch keuzeontwikkelingsmodel (1)
Een ontwikkelingsmodel steunende op een contextuele visie
Ontwikkeling is een continue reeks mini-cycli binnen een maxi-cyclus
(cf. Super et al., 1996, Savickas, 2002)
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 15
Een dynamisch keuzeontwikkelingsmodel (2)
Elke mini-cyclus omvat zes loopbaan-ontwikkelings “keuzeacties” (cf. Super, Tiedeman, Janssen)
Sensibiliseren (SE) Exploreren ik (EI) Exploreren omgeving (EO) Exploreren relatie (ER) Kristalliseren (KR) Beslissen (BE)
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 16
Een dynamisch keuzeontwikkelingsmodel (3)
Samenhang tussen keuzeacties Geen hiërarchie in keuzeacties Een mini-cyclus start als de persoon de behoefte
(h)erkent tot een keuze Een “goede” beslissing kan zonder alle keuzeacties te
doorlopen Geen matching - geen P-E fit wel CONSTRUCTIE
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 17
(1)
(2)
(3)
(4)
Note: (1) : Starting Loop; (2) : Exploration Loop; (3) : Career Activities Loop; (4) : Return Loop
Figure 1: A dynamic model of career choice development
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 18
SOHO pilootproject
optimaliseren van de overgang van het secundair naar het hoger onderwijs.
bevorderen competenties van school en leerlingen.
2002-2006 - regio Mechelen – 30-tal scholen (ASO-TSO-KSO – geen BSO)
praktische uitwerking: SOHO coördinator
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 19
Wetenschappelijke opvolging
Team VUB (R. Van Esbroeck) en KULeuven (M. Lacante)
2 cohortes longitudinaal volgen FU1 = begin tweede graad FU2 = begin derde graad
Ook referentie en controlegroepen Tot einde eerste jaar HO ( 2002-2007)
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2020
Typologie van scholen: Startprofiel (1)
Belang van SKB Lk en beleid globaal beperkt verschil 3 scholen sterk verschil tsn beide groepen (L vs. H) 9 scholen beide groepen H tot M 13 scholen beide groepen laag (M tot L)
Overleg bij invoering SKB 7 scholen weinig overleg 9 scholen met verschillend oordeel qua overleg
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2121
Typologie van scholen: Startprofiel (2)
Leerkrachten (N = 623) SKB onderdeel van takenpakket (77%) Minderheid (31%) neemt effectief deel aan SKB Weinig integratie SKB in vak (wel grote verschillen) Slechts één school opteert voor integratie in vak Lk voelen zich onvoldoende opgeleid Slechts in 3 scholen lk goed opgeleid 10 scholen lk zwak opgeleid
SOHO-coördinator SOHOs voelen zich onvoldoende opgeleid Voor minder keuzeacties instaan dan leerkrachten
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2222
Typologie scholen: Ontwikkeling (1)
Probleem: veel personeelswissels 17 scholen veranderen van type (op 29) Positiever worden tav SKB Minder positieve groep wordt kleiner 2006 = Beleid in 21 scholen positief tav SKB (14 in 2003)
2006 = Lk in 18 scholen positief tav SKB (14 in 2003)
2006 (norm 2003) = 15 scholen beide groepen positief (8 in
2003)
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2323
Typologie scholen: Ontwikkeling (2)
Gemiddelde scores belang SKB stijgen bij lk en beleid
Gemiddelde scores overleg stijgen enkel bij lk Overleg leidt tot positieve ontwikkeling Vooral lk moeten overleg percipiëren Hoog tot matig overleg (volgens lk én beleid)
leidt tot positieve houding tav SKB bij alle actoren.
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2424
Ontwikkeling keuzeprofiel SO: invloed variabelen (1)
Leeftijd Significante stijging over 4 jaar Grote individuele verschillen Stijging & daling gekoppeld aan aanwezigheid keuzeprobleem Grote toename tussen einde 5e en begin 6e jaar – rol
maatschappelijke druk ? EI en BE reeds boven 3.00 bij start – rol interventies 1e graad?
Geslacht Groot verschil naar geslacht Vanaf 3e jaar: meisjes hoger voor SE, EI en ER hoger (significant
vanaf 5e jaar) 3e jaar tot begin 5e jaar: jongens hoger EO, KR en BE Vanaf 5e jaar meisjes op alles hoger dan jongens
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2525
Ontwikkeling keuzeprofiel SO: invloed variabelen (2)
Onderwijsvorm Start 3e jaar: TSO-KSO hoger voor alle acties In de loop van de jaren verschil kleiner Einde 6e jaar: ASO hoger voor alle acties
Studievertraging Verschil in ontwikkelingspatroon Gekoppeld aan geslacht en/of onderwijsvorm? Begin 3e jaar lln met “vertraging” iets hoger Lln “op tijd” inhalen en eind 6e jaar significant hoger voor
SE, EO en KR
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2626
Ontwikkeling keuzeprofiel SO: invloed variabelen (3)
Schooltype Indien beleid en lk positief SKB bij start (2003)
Keuzeprofiel hoger Zeker in vergelijking met “beide minder” positief
Indien school evolueert naar positief op einde project (2006) Profiel enkel hoger voor lln uit scholen waar “beide” actoren
positief worden Als leerkrachten hoog belang en inzet vertonen dan hoger
ontwikkelingsprofiel voor alle acties bij lln Zeker in vergelijking met beide minder positief Als één van beide positief dan gedeeltelijk hoger
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 27
Relatie keuzeprofiel en aanpassing HO
Hoger ontwikkelingsprofiel einde SO hangt bij start HO samen met Meer tevreden met keuze Meer achter keuze staan Meer tevreden met gekozen instelling Studies meer zien als middel tot zelfontplooiing
Hoger ontwikkelingsprofiel einde SO hangt in tweede helft eerste jaar HO samen met Studies beantwoorden meer aan verwachtingen - keuzezekerheid Academische performance (inzet) Meer tevreden over docenten - examenbeleid Betere sociale integratie Globaal meer positief
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2828
Relatie met studieresultaten HO Keuzeontwikkelingsprofiel SO
Drop outs Lagere score voor “Exploratie Ik” Lagere score voor “Relatie Ik - Omgeving” Lagere score voor “Beslissen”
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 2929
Studieresultaten HO: FU1 (2007) en FU2 (2005)
Gesl. Niet Gesl. D.O. Totaal
FU1
FU2
45851,4%
56555,3%
21223,8%
22421,9%
22124,8%
23422,9%
891
1023
Lichtjes hoger slaagresultaat dan Vlaanderen (2 à 3%) Keuzevariabelen slechts 6 à 7 % unieke bijdrage tot variantie Regio Mechelen niet representatief Vlaanderen ! Hervormingen HO (FU1 vs FU2) ! FU1 en FU2 niet vergelijkbare groepen qua keuze HO !
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 3030
Studieresultaten: FU1 (2007) en FU2 (2005)
HO Gesl. Niet Gesl. D.O. Totaal Ongekend Totaal
Universitair
HO 2 cycli
HO 1 cyclus
23850,7%
24551,7%
7050,7%
9369,9%
15052,8%
22754,6%
9520,3%
10722,6%
3928,3%
1410,5%
7827,5%
10324,8%
13629%122
25,7%
2921%26
19,5%
5619,7%
8620,7%
469
474
138
133
284
416
8(1,7%)
244,8%
28(16,9%)
64(32,5%)
70(19,8%)
120(22,4%)
46947%49840%
16617%19716%
35436%53644%
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 3131
Conclusies (1)
Aandacht voor keuzebegeleiding draagt bij tot veranderingen in de keuzebekwaamheid bij de leerlingen De veranderingen zijn gebonden aan de variabelen geslacht,
onderwijsvorm, studievertraging en schooltype De transitie naar HO moet voorbereid worden vanaf begin 2e graad SO
Als een project loopt dan veranderen co-actoren hun visie op SKB Meer positief Niet in alle scholen Co-actoren onderschrijven een effect van het project Bijdrage leerkrachten blijft beperkt Voelen zich niet voorbereid Volgen toch geen opleiding
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 3232
Conclusies (2)
Relatie keuzeprofiel einde SO - loopbaanindicatorenen studieresultaat HO Keuzerijpheid einde SO vertaalt zich in meer gunstige
loopbaanindicatoren (start en midden) HO Keuzeprofiel einde SO en loopbaanindicatoren HO zijn
gerelateerd aan studieresultaat einde eerste jaar HO Beter keuzeprofiel hangt samen met lichte toename
slaagcijfers
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 3333
Aanbevelingen: Instellingen SO (1)
Positieve houding bij alle actoren ontwikkelen Directie en middenkader moeten SKB steunen Leerkrachten moeten bijscholen en activeren Stapsgewijze implementatie Specifieke aandachtspunten bij SKB programma
Meer aandacht voor SKB in 3e en 5e jaar Verschillende aanpak naar onderwijsvorm Verschil in aandachtspunten tussen jongens en meisjes Aangepaste didactische aanpak
SKB integreren in lesactiviteit (Sleutelmap) SKB is geen hinderpaal voor leeractiviteiten
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 3434
Aanbevelingen: Instellingen SO (2)
CLBs kunnen belangrijke bijdrage leveren op tweede lijn en ingebed in project
CLB blijft eigen specifieke taken behouden (counselling – steun 1e lijn)
Studiekeuzeadvies als onderdeel van een constructieproces (niet dwingend en sturend)
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 35
Besluit
Aandacht voor SKB heeft effect
Geen eenvoudige opdracht
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 36
Vragen ?
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 37
Literatuur en infobronnen
Life designing Savickas, M.L, Nota, L., Rossier, J., Dauwalder, J-P., Duarte, M.E., Guichard, J.,
Soresi, S., Van Esbroeck, R., van Viaenen, A. (2009). Life designing: A paradigm for career construction in the 21st century, Journal of Vocational Behavior, 75(3), 239-250
Rapport SOHO Lacante, M., Van Esbroeck, R., & De Vos, A. (2008). Met een dynamische
begeleiding naar een effectieve keuzebekwaamheid. Eindrapport OBPWO projecten 04.01 & 02.02 en Ministerieel Initiatief. Brussel/Leuven: Vrije Universiteit Brussel/ Katholieke Universiteit Leuven.(beschikbaar: www.ond.vlaanderen.be/obpwo/projecten/2004/0401)
Sleutelmap www.sleutelmap.be
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 38
Life-design interventions: the case of an activity or a test?
Interest measurement Use of a “Vocational Card Sort” and apply the personal
construct approach of G.A. Kelly (1955) Sort cards with occupational titles in two groups Create “triads” ranging from 3 most interesting occupations to 3
least interesting Discuss the top 3 occupations on commonalities and differences Followed by the second top 3, etc. Discover personal constructs behind the triad selection, not the
interest profile
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 39
Life-design interventions: case of Paul
18-year-old young man Younger of two (one sister) Living in a residential suburban area SES: mother (high school – housewife), father (engineer – CEO
large company) Studies:
Earned high school degree (option: modern languages) Solid average student all over Normal study profile (no delays, no failures)
Started a “Romance languages” major at university Dissatisfied with chosen option from first week onwards
26 januari 2010 Vrije Universiteit Brussel Prof. Dr. Raoul Van Esbroeck 40
Life-design interventions: case of Paul
Occupational title triads1. sports coach – tour guide – PR assistant
2. social worker – nurse – interior architect
3. youth leader – animal carer – medical doctor
4. veterinary surgeon – physiotherapist – journalist
5. fashion designer – forester – bookshop manager Constructs
I want to help someone (people, animals) I need recognition, gratitude and respect for what I do I need some freedom The level of my occupation is not so important